Sulpitij Verulani Grammatice compendium, perutile quam emendatissime & summa cum diligentia impressum

111쪽

mine queuo loco Vnaeculis 1liine Vnais

Sicunde Intus Necunde Fotis Alicunde Superne Aliunde Insetne deuis Celitus Vndelibet Fundis Vndecuns Eugnificantia locum uersus. Holsum uerse questo co litorsum Dextrorsum Istorsum uerso questo lacci Dextrorsum uorsum uerso cheloco Sinistrorsim Siquorsum Leuorsum Nequorsum sussum Aliquorsum Deorsum Aliorsum Vtrouersum Antrorsum inuoquoversum bSignificalia uis ad Beucoponunt ab illisit ad locum significati . hucuso illucus istiacusis. Interrogatiua adverbia in sext ubi quo et unde quorsum re quous y. Nota urbiu prie ae secude declinatioisqn ivgucuerbis aut pricipis significinibus statu ponu in pol ut sui Rome.Si uero sunt tertiaedeelinatiois uel pti declinata ponune in abho:ut sui fulmoe & studui ueneriis. et n iugunesignificatibus motu ad latu in acto:ut eo Roma. Q fi p locu uel de loco in abito ponunerabis Dositi6etia se uentut in coflauctione ista situm nolit domus humus rus & militia:sed humus in no & abito:militia i gQ Blumodo.I liis casibus sne sipostloe n5 leges:se enim obseruat maiores. uanu et dicamus fui ruri P dadi casum adverbiali positu.Fui turen5dicendu esse.Festus docet:sed poetae frequeter utune Horatius:quins diei tibi policitus me rure tum ti se & Tibullus. Nola uero inciaρι α appellativa loco ι & fluminu & motiu si iagunt uerbis statu fgnificatibus in abito O ppostloe in poni dein ut ni in foro.Si motaad locu i acto eu ppone ad uel hut eo i siciliadi ad teptu. Dicextu peto Siciliaiscut peto uineameto Romal peto Ap ca na peto spositio tis reripit.Pi p locu sacto eu prui tram isto p ses. Si de loco labito G ppositae de uel a uel abs uel e uel ex ut uenio ex agro auinea de foro Oia qde nota q cu uersus iungune

112쪽

. Ponto ut eo Roma uersuti sed sciuitata aut mum Hue nomina no sint addimus praepositione ad uel inrui eo ad oti rem uersus.&-ad locum in acto cum preposui6e ussi si sint pretia ciuitatum uel illa domus ia rus: ut uado uis Romam. Caetera uero in acto in uis N ad praepositi6eponunei ut tui usis ad hortos ad repus et notataut quouis Pseuerabis i tua nequitia uis admone.Dilire tamen o qn nominibus urbiu ppositione no addim' loquimur tanqua p adurebia.Si uero addimus quod licet per nomina loquimur:ut uenis ex Roma eo in domu-ad domum.Huius rei mille exempla inuenies. De figuris constructionis. Iguta est uitium ratione excusatu & ascribit aleeatie.Figuo rap aliae sunt locutionis aliae dictionis aliae constructionis. Figurae costructionis: nam alias praeteribo sunt octo. Eu , ratio appositio conceptio siue silepsis prolepsist zeumat sinthesi antiptosist&sinecdoche.Reliquas autem in poetarum expositione doceberis. De Euoratione. Euocatio est eontinuata reductio tertiae personae ad primam uel somnia: ego Q uint.declamo.Τu Cicero oras. in euocatione quatuor reuruncipiona euocasIpsona euocata remotio copulaeIR ueebum cocordans cupis euocate. De appositione.

darat alten morat mole.Eneas magalia quonda; α primm ille poetas troianae gloria getis. Rearunc aut in appositioe duolsubstati in eode rasul α st magis coe ferre semp pcedata nam licet dicere.Hector uir fortis: dc equus aiat ferox. Fit aute appositio tribus ex causa Primo ca restrinydae generalitatisrut aiat canis latrat.Secudo remauedae equoratioisaut leo fgna ardet.Tertio causa attritaedaealtietatis:ut Virgilius uir summus. . Decocemone. Coeeptio seu silepsis est adductio idignioris ad dignus.Fit auidissi' modisIgeneremumeroldc plana.Genere ut masculinu cocimi sei. . nu ac neutr de ninu Geipiat neutrurut vlixes de Penelope sat lamdathde uestis de auρι sunt osae. Nuero ut sis nucius concipiat sinc Maronim Obraei α praeceptor legunt. Personesut prima Psona

113쪽

ego & ille legimus tu & ili: scribitis. Potest et fieri coneptio p hac p. lpositione cu posita loco copulatiuae colunctionis. Na ide est dicere discipsi re preptor Iegut o discipuli cu pceptore temt.Tu mei cur. timus idest tu de ego. Hyphitus & pelias mecu idest & ego:sed est in directa digniorin.psona cocipit Reqruns mcdceptione dictio iocipiesIdictio coceptalcopulatiualcoiunctio uel ppositio cu utibiluet adiectiuu psis numerit& o cocordet cu psona cocipietetna si ali in inueniat no est figura locutio.Conceptio duplex est dilecta & in directa.Directa est qn fit p similes numerosipsonas dissimilesidi v. nera dissimilia. lndirecta est qn fit per pares psonast paria genera

pares numeros: ut Virgilius&Horatius ranunt auru d argetulantaretiosam ruiridi seminae currunt . De plepsi.' rolepsis est attributiopprietatis toti diuiso in partes suaslut puclle taut flores ista uioIas illa uacinia Reqrunt qde inplepsi qnq; tota artesIdistributio partisilpptietasIdc ordo. Est aute duplex explicita simplicita:explicita est in qua eocurrunt oia q reqrunsad ea:impli i

ita est quae n5 omnino exprimit lut uos amatis alter altes Salu pere sequi 3 magis extollere. De zeumate. i euma e reductio unius uerbi ad diuersas clausulas: ut ego lego A iu.Reqrunt in zeumate tria:uidelicet duo aut plura diuersa substan ilualcopulatvprietas hoc est uerbul& 0 cocordet O uno illoν sub iutiuop.Pit aut p zeuma uariatio Psonap intrasiti uer ut ego lego de Iu.Numeroptulisti Iegunt &Sc, rates:psonap&num crope hebrei. iunt ae Noatiplex est zeuma uidelicet a suptari hoc est qn pprietas itu uel bupponier: ut ego lego dctu.A medio qn uerbui medio po . iuvi ςgolemo tu. Ab inferiori ii uestu postponisut ego α tu la i: o&sic illius aintaihic currus fuit. . De synthcsi. itynthesis attribtisopprietatis uni uel pluribus copulatis: qJfit no i ta uocis sed significati: ut ppli clamatiae pars in frustra secati εἰ pna iis sub ipsa. eqvini in synthesi tria unu subiectu ues plura copula iuirprietas attributiopprietatisconcordas cu significato dc no cu ,

114쪽

b aureopustiis ille a nosti no a uerbo regite.*mili Oia nota ad aliqd dicta eande costructione seruant: haec etenim

possidens & possidet ut semus domini de pater filioR. Et nota q si

gnificat preheminentia huc casum accipititIut rex regum dux exercitustprinceps populi*rescctus arcis potifex christianopicausa moetis caput salutis origo sundametum.Ite quae notat subiectionem α iunctione α gratiami ut seruus simonis discipulis amicust istius frater socius comes colega riualis. Sic & alumnus patrui similis tui

dissimilis tui. Dichnus etiam sum similis tibi sed differuli na sum si, initis tibi in forma similis tui in moribus intelligis. Instar nome indeclinabile gio iugit . virg. Instar motis aequu. Plerit uetepe adistardixerui. Haec qde ola & psa uim lint possessiua: hoc e st aut possidet aut possidens de ideo gio iugiunt . De costructione dativi. Dio conectitatus de uctus de obliqui possessione uspossetare significates uerbo substitiuo us eius participio interpositiolut Maro fuit pater Virgilii de Tullius extas filius Tullio. Sic et costruune' illa omnia quae sunt ad aliqd dicta ut illa quae prelatione significat ut Sci. pio est dux exercitui de diis huic ppso. ite quae subiectione dc colum. ctione significaci ut tu es seruus illi de socius. Et q aliquid boni maliue nobis acerunt: ut utilis tibi & inutilis danosusIpericulosusIapi' idoneus facilis difficilislquestuosus calamitosus.Infelix tibi pspee. dexter sinister fidus illi & ad illum fidissimus: qictgenitivo iugita Virgilius in.xii. Praeterea regina tui fidelissima dextra. Dicimus etia3haec res est mihi cordi lucioidano odioltedio. Et uerbalia in bilis eo in dus & participia futuri teporis huic iungunt casuilut admirabilis illis amabilis dicEdus amadus ornadus. Ea quot quae ad gratia uel ad odium alicuius spectat uel quae essesignificat aliquidvit patet de

maritus urbi cIiens patron'amicus inimicus comes socius hostis affinis cognatns uicinus propinquus contubernalis par impar aequus simili, α dissimilis. De costructione accusativi. Accusativo nomina n6 iungunt nisi figurate ut nuda genu idest habens nudum genu et Scollecta sinus fluentis idest habens collectos sinua fluentes: α per synecdochem figuram constructionis.

....

115쪽

Nora insepticipiis ponunt nuc caluirus causas & pcius futura. Osus exosus de possis acto et iungune utosus besta. Haec qdem ultima nota esse dicendu est. uanqua aliarticipia sine uetias esse uelint: huie casui iungutur pticipia α gerim dia uerbo' q postulat actum: ut amas uirtut &legendo lectionEs Adheret et huic casui nota numeralia & alia exui activae spositionis ut sum rudis ad pugna. Decostructione ablativi Ablisi iungunenoia qn p eu euenire illis aliud demostrae ut acut' oculis.i.p oculos: ualidus uiribus diues auro.Et Pallad hei uel c5 sequi uel ad esse ondit tui uir magna uirtute. l lla iros q uim passua hiit huic casui iugune: ut lassus labore sessus cursu viduus:dign indignus. uanu haec ex auctoritate sicut nonulla alia pio adheret Virgi.in.xii. Descenda magnoW aut nua idignus auoN. Capt acuus plenus ornatus pditus coletus ibutus piger pedibus tardus inge nio. Abito quo I copaliua iungune ut sum fortior Hercule. Sic depticipia de gerudia q uentut a uerbis abitu3 sine ppositi5e r etibus

ut ornatus te uirtute spolias te ueste gaudes comodo tuo. ue aute huic casui exui ppositiois iugunscup te satis discere poteris: ut tus ex sabinis de oriudus ex stracusis ueI si racusanis.Et qbus Fuat sibus ppositisies apud Donatu iam dedicistis. Scias in tenus no moabito sed et gio psi saepe reperiri conluctum. Virgi.in Geor. Et cruru. tenus a meto palearia pendet.Sed tuc adverbiu esse Seruio placet. De adverbiorum de interiectionum constructione.

Adverbia qda 5e interiectiones post se aliqn casus acespiuit ut pridie '. postridie: q more ppositiois acto Fuiut.Cicero in primo inuem: uape pridie caledas ianuarias.Liuius libro.vi.postridie idus. Dicim9 et ut . ait Valla:pridie illius diei & pridie nonaν decebriu. Postridie aut significat poster tem5 post tres ut dicit ignari. Adverbia copaliua: α sublativa q appositionibus ueniunt ultra eoparatiui 3c suptatiui. constructione siesunt acto. Cicero ad octauiu. Castra ppius urbem mouens Salustius in iugurtha pxime hispania mauri sunt Propius. aut et dio iungit Virg.Propius tabulis armenta tenereti Adverbia. qualitatis εἰ coparandi gio iungune ut parum si iustia uirtutis..

itra

116쪽

re se in numero: ut turba & cetus proterualpars ueniemus scytiam.

De sinecdoche. Synecdoche est attributio ptis ad aliquod totum subpprietate uerbi uel adiectivi: ut nimpha nuda genu de tu doles pedem. Rςqrunt aut in synecdoche tria: uidelicetItotulpprietas de pars in acto posita, indirecta synecdoche fit qn pars non est deessetia totius: ut apud Virg. fusus sanie uictas atros ueneno. Est alia synecdoche locutionis a Cicero intellectione appellet: ut hostis hei murosp hostes ponit enim pars P toto. De antiptosi.

Antiptosis est casusp casu posito sub aliquapprietat e ut pso ut placeret quas fecisset fabulas fabulas pro tabulae posuit. in hac qde tria

reqrune lunu subiectulunapprietas 3c qicasus pro casu ponas. De diffinitione constructionis de ipsius uarietate. Onstructio est cogrua dictionu ordiatio congrua psectas sentetia demostras.Costructionu alia e cogrua sesu vocem ut Uirg. scripsit buccolica.Alia sensu no in uocet ut popu

terea costructionu alia est trasitiva alia strasitiva.Trasitiva est in qua actus uel passio pricipalis uerbiondit traiire ueliferri ab una psona in alia: ut Sulpitius amat galatheatae galathea amaea sulpitio.lntia sitiua e i si nec actus nec passio uerbi pticipalis ondit trasite necifer ri ab una i altera psona nec eade psona ondit agere dc patimi deus eiustus.Trasiti uas ali a reciproca alia retrasitiva:reciproca est in ue

de psona significae agere & pati p uerbu principale; ut ego diligo metu diligis te: retrasitiva est qua otidie fieri duplex trasitio: ut hera roogat te ut ames sese.Nti cu uerbis inter se eostruunt intrasitive.Obliquero costruunccum uerbis de niis trasitive. Sed obliqui supponetes uerbis impsonalibus costrune cu eis intrasitive. De ni6 dc ucto.

Nius de uctus ut ait pristianus sui absoluti idest,p una plana intra sitiue possuntpsertu ut ego priscianus ambuloltu plato philusophatis aristotile disputat:& si substatiuis uerbis uel uctis prie uel secudessone iungunt no egent pnoibus quippe essentia sui uel notatione significat: ut homo sumtCicero nominor. Sin aliis socientur uerbis tunc necessirio adiungunt Pnominibus: ut ipsius essentie presentia

117쪽

decimus uicesimus centesimus millesimus ut tum primus iciuitate mea quotus es tu in tua: significati de quato numero nelo ordine.

uoluplex het in antecedetia duplex triplex decuplex cetuplex εἰ Iam5i: ut habeo uestem duplice quotuplice habes tu: significat de quanterasoni. uoluptus habet in antecedetia nota mesuralia deponderasia: ut duplus triplus quadruplus decuplus cetuplus: ut Emptus reddit triticu cel lunt quotuplum non reddit Italia. Signimeat de quata mensura ouero peis ouero doppie. Cuias est relatiuu patriu seu getile de heti ancedEtia nosa possessiua patria ut romanus arpinis uel getilia ut italus tuscus ut ego sum uerulanus cuias no es tu: de sum italus cuias es tu.Significats de quale patria ouero gere.Cuius cuia euiu refert possessione: & het in an delia nota uel pnoia possessiua uel Iosppriope quavis substativon ut hie ensis est aeneius uel aeneae euiu est hoc teluisignificats de quale patrone.Q uotenus euius meminit 3c Priscianus relatiuu est diuisi thet i antecedetia binus ternus quatern us 8c silia: ut fratres eiu bini quotmiboues ad iuguisignificat uis ad que numqv.Cicero ad Atticu. In ripa nescio quotenope iugep. De interrogatiuis. Interrogatiuu nome e rei dubiae uel tanil dubiae postulatiuuantetropitio e rei dubiae uel tanq dubiae postulatio. Interrogatiua aut sunt

ut qlis quatus cuius cuias quotenis de quotus quotenus quotusta Abus rndesp eon anteeedetia seu redditiva sine correlativa quae ias

bia aut interrogatiua sunt diligeter cosiderada; ut qualiter quo P a tu quoties cur quare α.Item ubi quo qua unde quorsum quous

ec quoade de quibus inlia docebimus.Sed quota' modo α p queenns casum m interrogatio fieri debet resposio nisi eunde modii, Fuare no liceat aut uocabulu desit aut uerbum altu post se rasum te.qrauut si rogeris quotenis esipotius dixeris sum qu α uiginti an.

riope qua sim quinquenis de uigeisinui quati uendidisti librum dedeceni aut Dedistributii iam,*structionis da

118쪽

affirmatiuu & negasuv. Affirmativa sunt haee quicus affirmat am. quita de ola uterginullus negat:decet his adiungi neuter: postulat post te num plurale olum casualiu dictionu uel singulare solumnias collectivi ur ablini aut actiu cu ppositi5elut nullus istop legit:

uel nullus existis urinter istos:iugunὶet nto ut nudus ho uolat. De partitiuisae eon costructioe. Partitiuu nome eqd parte trahit a gici tu quo partic&cu illo debet igne cocordare: ut scriptos aliqse bre. uis aliqssulas. Partitiua nota sunt haec: illibet alius aliqs qcul qτqde & silia:& oia q partisve ponus ut nueralia ut unus duo &ordinalia ut primus se diis.In ptitioe tria reqrunt : uidelicet pars totu .& o pars regat totu:sed si totu sit coplexiu iue partes in numero uel feminino ponus ut huius motis aliud est terra aliud lapisi de alia pars est tetra alia lapis. Si uero totu declinet in psi numero tune pars in si numero ponit et ut liap unae me delectarui aliae no.C5struune

aute it distributiva.Fit quos partitio pylepsim ut paulo post dicetur De comparativis de eoR costructione.

Copasuu e qJcu itellectu positivi urca aliquo pticipe sensu sui positivi magis adverbiu significat:ut doctior magis doctus de non mor magis resoluiscoparatiuui sed per plus &ualidius: Si alia limoiadverbia teste ingeniosissimo valla. Q uid est c5paratio. Copatio e rei ad te assimilatio.Grad' copatiois sunt tres.Positi es patium εἱ seplativus. sitiu' e oe adiectiuu cuius qlitas pol recipe plus di minus.Caeterasquoi pies ofonis a qbus copaliua dc supi tiua formanspositiva appellam'.Costi uir c5patiuu eu abito uel cu' nto cu stuerbo subintellector ut sum ditior Creso uti u Cresus: sub intellissitruel aliqn Oppositioed acto ut pigmalior fuit imanio

an ora 'ios. Dices in uideo Lucanu quo sum iunior: no quam quina inter relatiuu εἰ ancedes caderet mediu: qino licet fieri. Ite dices nemine tu es sortior non il nemo. egatio enim'debet pcedere.Possunt et comparativa dc suptatiua ultrappriam costructione rasus habere posuiuoruiuisum carior pontifici Ceteris sacerdotibus εc sum

carissim pontifici omnium saccidorumIdc sum audior litterarum

119쪽

ec sum ornatissimus omniu moribus:habeo plus seu minus frumtati s aglicolae uel agricolis:habeo plurimu seu minimu frumeti agis cola R.Sicut dicimus heo multu seu papa frumeti: heo plus ameti qauti: heo minus oles qua uinitimo te plus ia minus solito. Augusuixit septuaginta annos minus paulis diebus.Studui plus qua decoannos N plures dece annos de annisl5 pIus annis tribus. Su nat'.

amplius uiginti annos. Habeo plus libran te εἰ qua tu ia tuis: Moplures libros tribus pluribus tuis. Aiax fuit Ulixe sortior magis qua Diomederut uult Pristianus: sed Valla improbat dicedsis Aiax vlixe fortior supra qua Diomedes uel aiax iliomede qua ullae sortior.

Unde formantur comparativa.

Formane c5parativa ab adiectivis significatibus accldes s augeri deminui p5trui clarus clarior. st secudae sint decliatiois accipio Hr & us in gl5 & reddut coparativa: ut pulcher pulchri pulchrior de pulchrius. Si tertiae a di5 ut felici felicior felicius amati amatior amatius. Bonus in facit meliorsmalus peior paruus seu parum cui Vallar placet minorimamus maioriiuuenis iuniorimagnificus magnillaeetiorimunificus manificetior multus pluslsinister sinisteriorIdex fer dexterior potis potiorinequa neqor.Dein ade coparativa separe suos positivos A ideo nullu adiectiuuius unis termiatu st duas

uocales an s hel:pot recte coparatiuu form are: ut pius ardeus idoneus tenuis εἰ sitia. Na.si pior diceremus simi eosonu ret εἰ coparativa par positivo:& sic I caeteris limoi. Tenuior in dicimus & egredior lectu est i Virgi.in Geor.Pectui te auia seres.Iuuenalis egredior coenastituentes A alia in tibi no diceda.Ocior coparatiuu e absy positiuo latino & het suptatiuu ocissimus.illa et quope accides nes augeri nem minui pol eoparatiuu no hsitivi Iulius o ores unicus singaeus rumus immus & numeralia ora uel Par ad numeru referri postumi ut Ois aliqs mali .Praeterea a ptiespiis in dustui amadus eo dus te veredus nec eopalatiua nec supiniua inueniunt: tquanq sint inuito scribae usu. A uerbo uno detero fit coparatiuu delatior.Sut qui a delet antiqua Ppositione deductu uelint. A patu ipsis ita formanit em

120쪽

parativa ut ab adiectivis. Sed coparativa ipsa uitri participiobe amit tunt. Appositionibus ueniunt ut ab extra exterior citra citerior inotra interiouultra ulterioriinfra i nferior supra lapior post posterior Pperpriobriante antelior. Ab adverbiislut a pride prioridiu diutius

saepe saepius. Ad bona coparatione quin y reerunt a uidelicet res coopararatres cui coparaGaccides εἰ st uter terminus de accidete pasericipetiae st alter magis participet uel participare intelligas: ut Leseus est sapietior Fanio, Sed ian accidens no participat de utra p rer ut nix est albior uel magis alba coruo: tunc est abusio in copararioe noin coparativo. Abusio igit fit in coparativo tribus talumodo modis costruction6formatioe dc significatio e.Costructioe qn partitiue ponte de no contati ore c5paratiui: ut maior hoste est caritas: formatione cu substatia uel ppria nota coparant: ut neronior.Item penior

α ipsior quopi positivi&si sunt adtestiuam non potest eoN augera uel minui significatio. Significati5e cu significat quantu suus positiuuslut seniors senex aut satis senex aut O minus significat: ut tristior idest parum tristis:autqn cotrarium significat ut dulcior idest mirrus amarus.C5paratio fieri pol p positiuu & p adverbia coparadi taqua: ut sum ta doctus qua tu.Fit et p qua re c5parati : ut sub doctior qua ditior.Et sine qua loco euius ponit an.Solinus.Calamitoosior an beatior fuit Augustus Ambiguit.Gellius.Per incertum stola dior an vanior. Fit nψnunu p uerba accidetalia-adverbia coparaa dilut tam placet mihi Cicero qua Virgilius:& plus uel magis placet mihi Cicero qua Salustius.Coparativum autem quado formari nopotest fit per magis plus ει ualidus dc minus & reliqs huiusmodi depositiuumlut suI magis strenuus te uel quam tur εἰ tu es minus idoneus me uel quam ego. De suptatiuis εἰ eoν costructi5e. Suplatiuu nome est v, ad plures sui gnis coparat dc supponit caeteris ut Maro est poeta' pulcherrimus: de ponte duobus modis: scilicet respective Rabsolute. Respective qn het de terminatione ut Hercules suit sortissimus holu3:& tunc resolutela ualde uel multo:& c5para, tiuu uel melius per ualidissime uel maxime di coparatiuu. Nam qd