Ivsti LipsI Admiranda, siue, De magnitudine Romana libri qvattvor : ad serenissimvm principem Albertum Austrium

271쪽

LIBER QUARTVS- 2IS talis aliquis euentus. AvD. Per ignem sermones tui eunt, dc vide ne amburare. L I P s. Ego vero apud te

libere, dc ut Philosephi in scholis, de Republica disse

ro: neque siu n lista, neque erunt fortasse, dc dicet ali-Lib. se. quis) nec debent. Deo euentuS permitto: ego arbitror Sc ad Religionis unitatem, dc ad subditorum om nium usum,&. denique contra communem Turcarum hostem fore, potens validum Caput Vnum. Tu Deus f ALVs ET TUTELA RERUM, da quod expedit; da,

si non imperio, saltem foedere coire ac iungi, da laetos εί pacatos ad laeta & pacata loca tua venire. In quo finio, te mi Adolescens, dimitto.

273쪽

C A P V T I. Pυσεόμιιτρα.) Pro versu melius, ψι divisim : etsi ali- Pagina squis fortasse ob liquidam illud excuset. Quod autem sequitur, de incolatu ob i in ipsa terra, id vero pulchre ad splendorem& decore m urbis Romae refertur, quae fuit velut caelum in te ris. Et est affatus ad ipsam R O M A M ut diuam, & quae urbem eam templum aut sedem haberet.

porum DU En salta Marbo ensi.) Classis igitur illa seruiit &vssii fuit

non Galliae solum . sed Hispaniae S toti tractus ad fretum Gaditanum. ' η Sedubi, ' ρro. Ego vero nondum repperi, etsi Theodosiae, in Bospho- Pag. 13.ro, orιumfuissemel centum nauium capacem Strabo assirmet lib.vi i. Sed an sti, an alibi nam plures etiam portus) liquis eruit , ostendet. CAP. v II. Inim Principis murima eoonta , Inson ItaIta duodetriginta eum col- pag. to. Iocasse Suetonius icripsit alibi terrarum, cum Nummi sub eo cusi, tum aDEmina ab illo ostendunt: Sed nec tu cium valde probo. Cui tamen Caussam aliquam esse, Pag.3ι. etiam hodie Hi sipani experiuntur: sed non illam proprie, quam Velleius suspicatus aut tilitet. Hoc usus docuerit, longinquas aut externas colonias , si coniugiis misceantur cum indigenis, paullatim ipsbs aut posteros transire in mores& affectus eius regionis. Cauere hoc malum vis Z unica ratio, a coniugiis, S si potest) a mixtione arcendi: quod Iudaei olim Si nunc seruant. nec alia magis intima de vera caussa, cur creseat assiduuca gens, bc in veteri lege & institu tis, aliena a populis, perseueret.

CAP. I Ι. In agros, ct in corpora eorum.) Illud ipsum conqueritur & exaggerat sic Pag. r. Boundica regina Britannorum,in Dionis Nerone: ου πάντα χαιι νέμειν-γεωργεῖ/ κεινοις, των σωμιάτωναυτων δασμον ἐτη ον φερόμενοι; Nonne, prater catera omnia, ct pascitis es aratis istu Romanis)es corporum etiam A N N v v M tributum' entes' Notetur de Anno,ut in Appiano:etsi alibi de menstruo etiam est lectum:sed nempe ratione anni. C A P. I I I.

Hoc totum pro priori siententia magis sit.) Nimirum quia Censsmappel-Pag. so. lans, Sc Numisma censia,apparet ex ipsa voce censionem dc aestimationem 'Φ'--3 'pum interuenisse. Multa de his capitibus: & ego ad Taciti t. librum, M. E crudi-

274쪽

eruditissimus Britanius De significatione verborum quaedam adnotauit:

sed veritas,opinor,est indictiones fuisse in capita,pro modo opum,cuiusmodi hodie T Galli, nos Impositiones ante cimat nes vocamus: C A P.l I S.I Pag. 3 . Etsi non aὰ usum tales.) Sicut & in torque aureo, quem centum ponso Diao quEo Galgi dederunt,ut est in Quinctiliano.Haec in speciem tantum ramo plerumque nudo nomine,Pecunia ipsia i

Pagaa. Quae in fine huius paginae & deinceps differo super Frumentationisi agno modo maiora vero & aequosuibusdam vid fortasse: &oost aeremus. Nixi tam ei sumus alitiositate Sex nito verbis,ex quibus haec summa cohficitur Et 'exo cqmaximos Romanos Modios fuisse : definitque ninius , in Liritui Modium libris vigintipendere,grauissimi vigintiseptem Sed libras Romanas di XII .vnciarum nempe accipe,hodiernis vaade minores Quiriquod nec id frumentum totum in plebem datum praesumendum estρ Aula& Palatini omnes suas Annonas delibabant,in urbe'mnes Milites: credo. in classe ad Misenum Ea profecto magna ratio est, S reliquum deinde luebi cessit.Haec excusent aut approbet:sed quid si in Victore tam a vitium rescribimus annua centies centena misitasga trifidataprosect0 secerint aut accesserint ad Canonem illum diurnum Seueri L X XI. mutam, etsi paullo plus etiam reddant . Ita in Spartiano nihil mutemus: & incli nare huc incipio, quia certo colligo sub Seueri aeuum , frumentantium numerum non plus ducentu hominum, aut circiter, fusile. Nam Dio Cassius in Seueri liberalitatibus scribit, decem aureos viritim deasse populo jumentario, o Pratorianis suis. atque eam donationem ascendise ad bootyies Hs. AEstimationem hanc pecuniae si in capita sua redigas Per denos cuique aureos: reperies iuste ducenta quinquaginta mistia accipientiu fuisse. Atqui inter eosipsos S Milites fuere,viscripsit: qui fere quinquaginta illa redundantia millia reddant In hac aurem computatione A ureos Romano S scilicet accipimus,qui xxv. drachmas reddunt. Cum haec de Roma veteri dixerim, subit , de Noua dubitare. Enimuero si octogintam Llia in diem accipis modiorum, ut ex Socrate adstruxi ; ingens largitio est. Sin cum Nicephoro tot mistia messimnorum in annum; exiguum finiasse nimis essicitur, &vix quattuordecim mistibuου hominum alendis. Valde etiam illatio imminuta sit, si ad hunc modum redacta. Dubito,&velim alios cogitare. Theodericum Gothum,Italiae Regem, hunc morem in parte seruasse, memoriae de eo tradunt, in Rico baldo quodam scalptum : A Romanta cum gaudio susceptus est,qmbin i=e ad Iubsidiom , tr siti singu6s anno C x x mona modiorum concessit. Sed haec largitio tam longe a prisca, quam ille a priscis.

275쪽

compendium sepis e. Quod dictum Polemoni sephista tria

buitur a Galeno. Ita in uniuersum sint quatuor.) Tot illi milliones hominum si nimij videantur, alius recidito pro suo captu: me magnitudo Romae infixa animo ad magna omnia duxit. At hodie quam longe absumus ξ Paullus Iouius in Leonis Decimi rebus, quo tempore urbs florentissima, verbatimis scribit: Censebantur eo tempore ciuium se inquilinorum octogintaquinque misitis,ut hinc quoque clades nonras non iniqua aestimatione defleamin, cum ad triginia duo mistia capitum urbem redactam proximi Censores in annonae carntate reppererint. Heu, quid haec ad illam veterem Z imo quid ad aliam aliquam non inter primas t Caesarea Cappadociae G quadringenia mugia in colarum habuit: quod disertim Iohannes Zonaras in Valeriano scripsit . Mediolanum quam multos, argumento sit Procopij scriptio, asserentis Gothos,cum id cepissent, trucidasse/ίnc trecenta virorum mistra eminas autem abduxife captiuin. Atqui nec omnes Viros deletos par est: & quantum seminarum puerorumque fuisse Sed alibi etiam haec talia videbimus,&vetera non fuisse ad nostros modulos liquebit, Ad magnitudinem autem de multitudinem Romae veteris, egregius etiana, Lucani locus est lib. i. - urbemtopulis stequentem Gentibus , ct C E RE R I S coeat si turbia , CAPACEM

Totum genus humanum capi ea potuisse quam inepte aut stulte dixerit, si nihil impra hodiernum ambitum fuitΘm pausialim Italia paene deserta esset.) Nam ω Varronis tempore iam in urbem ex agris influebant quod ipse queritur, manus in theatro mouere, quam in aratro,malebant. At Lucanus iam plehius At nunc semirutta pendent quodmoenia tectis Vrbibin Italia, ingentia muris Saxa iacent , nulla domus custode tenentur, Rarus es antiquu hab itator in urkibus errat: Horrida quod dumis, multos inarata per annos Hesperia est, desunt, mauu possentibus aruis. ἐd pluraquae addit;etsi caussam coniicit in ciuile bellum. Idem alibid- videmus

Tot vacuad urbes. generu quo turbia redacta est Numant' toto populi qui nascimur orbe Nec muros implere utrub Necyssumus agros,vR B s V N A capit. o

Quod postremuniepiphonema valde est pro ingenti etiam mea Roma.

276쪽

Fινα- αἱ guos habitabin antepenateri Plurima qua medium Roma terebat iter, ne tua Caesareu cinguntur limina donis, Et fora tot numerab Iane, quot ora geris. significat inter exiguas aedes antea fuisse id templum, nunc cinctum a Caesare porticibus, statuis,& alio fori ornatu: ac videre tot fora,quotliaberetor id est quaterna. nam quadruplex iste Ianus fuit.

CAP. VIII.

Qiεν. Verti ego Se in. in Alius tamen aliovis Solia: sed ista Graeci ἐμέασαο vel ἐικc in magis nominant, ab ingrenu in ea S descensii, quam Addo vix videri tot Solia in ullis Therm is fuisse, quot hic numerantur. Nam & sane satis grandia, nec aliud quam Aluei quidam cita Vitruvius atque alis nominant in in queis calida lauarentur,&ispe plures Vna. Ex Martialis aliquot Epigrammatis apparet: tu ni & ex Sidonij aliis verbis, eadem epistola, quibus nominat Soly capacis hemicyclum. Capax ait, ergo magnum est: hemi clum ergo ipsum vetus Sigma est. Vt non assentiariis, qui in Sidonij verbis legunt, quot solet sigma persῖnas: nec demensali Sigma hic est sermo. Enimuero in ipsis ruinis Thermarum Romae haec hemicycla palam apparent :& credimus Sosia fuisse. Quidquid tamen sit, capacia ea fuere: &inde Oceani solium,magni maris nomine dictum.

CAP. IX.

pag. a. Argenteas statuas.) marum si non origo,tamen crebritas maxima sub Augusto fuit. quod Plinius, sed & Suetonius ostendunt. Ibid. in.r. Domitianwmiuin sibi in Capitolio.) De quibus Plinius in Panegyrico: Itaque tuam statuam investibulo Iouis Opt. max. unam alterumve, se hanc aream cernimus: at paulisanio aditus omnes,omnes gradus,totas area hinc amra , hinc argento relucebat ,stu potis s posivebatur, cum incesti Primipis flatais permixta D eorumsisHacra seriarent.

Pag.x 3. Et ad marmora variegata referam. J Quod approbent Mamertini haecim Gratiarum actione Iuliano Principi: Neque ei comparanda sunt PiCTv-RAT AE marmorum crusti, O bblido auro tecta laquearia, qui maiorem anni partem in nuda humo cubant. Notes & Solidum illic laquparium aurum,de quo mox sequitur: ut & in statio. Pendent innumersae fani a nixa columnis, Robora Dalmatico lucent satiata metalis.

Vbi verius putom, quia λlidum ita aurum inductu iunctumque. LIB. IIII.

C A P IX. Pag. r. i. A si ibin singulis farrs modi', item vini eongios.) Non nimis abit, prae-VR 'I sertim in vino, quod de suo aevo Martialis scribit: Amphora vigessis, modius venit aere quaterno. Nam Amphora X L v II i. sextarios continet: ergo Congius ea ratione

um duorum se semis.

INDEX

277쪽

INDEX CAPITUM

LIBRI PRIMI.

C C A si o ingressio sermonis. cap. s. Pal. I. Communiter Roma in rim Potentia laudata, per elo

Fines imperi' Romani, quanis maximi Prouinciae

breuiter aduumeratae. Cap. III. T.

De cybs ω praesidiis star circa limites istemque is ipsa rbe.

p. IIII. II.

De Copia in mari aut fluminibus: de classicis variis earumquesedibus

De Coloniis modus fructusque deducendi. CV.VI. aδ. Multitudo Romanorum, ω ratio adsciscendigentes, aut traν serendi

LIBRI SECUNDI. De Prisiis populi Romani vectigalibus, Decum mistis, ScripturA

De Tributis Capitatione. tum inquisitum in Modum Vectigalium, odi quid videantur reddidissi Cap. II. - . Inquisitum itemin Capitationis modum, in pensium uniuersorum Tri

De AErario militari, Vigesims, Uigeli aquintia, centesims ad id

explendum. Cap. I III. 14.

De Metallis argenti auri,aliarumque rerum fodinis. cap.V. 18. De Vriuario Nigali , Cbruarraro , item de Meretricis. Cap. VI.

278쪽

LIBRI TERTII. Ad era Roman transitum, ω primo de ligneis aut temporariis di

Diuturna opera, caput omnium Roma. De situ eiu ,edi in primis de magnitudine indagatum. C p.II. II1. agnitudo Suburbiorum Romae , e ' seminum in tota Roma multi

te aedificiis urbis Romae communiter, eomm altitudo. Cap. II tr.

Decor ornatus aedificiorum. Excerpta qη dam,in primo de templo Capitolino exactius dictum. Cap.V. II1. Item de templo Panthei,Urbis, Pacis. Cap.VI. Iso. Fora Romana descripta; di ininium Romavum, Iulium Auginum,

Transitorium,Ultium. CV.VM. Ι17. De Balneis Thermisque, in breuiter de Rostris. CV.VIII. I66. De Statuis, in earum custod M. Cop. IX. I7I. De Uiarum magnis operibus,'nominatim is Appia. Cap.X. I7 . Aquaeductuum mina. Cap. H. ISo. Cloacarum mira. Cap. XU. Iδf. Traianipous in Danubio. cap.XIII. 183. Privatorum hominum Urbanae aut RHlimgris. cap.XIIII. I=I.

LIBRI Q VARTI.

Transitum ad Uirtutem Romanorum ea tu genere praedicata. cap. I. Pag. I98.

Triplex ordo in populo Oaessui, qui seque is μέ parte laudabilis.

Iustitias Clementia iubesiis. CV.Gr. a O7. Fortitudo Romanorum militaris. v. I GI. aII. Pietas,Probitas Monfantia Romanorum. q.v. AIL contra Probitatem in abstineatiam dicta obdum quadam CV.VI. ara.

279쪽

Pariter contra continentiam, inde Luxu Romino. cap. VII. 22s. Excusati Romani apriori πι - Vprimum in Raptu ves mitia, ob ter. CVNIM. 236. Fuctum Hemis Luxu mensarum, aut e m. Cap. IX. 33st.

Doctrinaestudia Romae, in Salaria is Doctores. q.X. 2 . Diuturnitas Romani imperii , m in occasione de patria constantini.

tuor hos I.Lipsij de Magnitudine Romana libros, praelo dignoscenseo, quod eruditi sint , & pulchra varietate mirifice assiciant oblectentque, nec non ad illustrationem antiquitatum plurimum conserant, nihil interim continentes quod Catholicae fidei aduersetur. Guillet. Fabricius Nauiom. Apostolisus ac Regius librorum Censor.

280쪽

PRIVILEGIUM CAESAR EVM.

RV DoLPHus sECUNDUS diuina fauente clementia electus Roamanorum Imperator semper Augustus, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Cr batiae, Sclauoniae Rex, Archi dux Austriar, Dux Burgundiae, Stiriae, Carinthiae, Carniolae&Virtembergae, &c. Comes Tirolis,& c. Nost ro&Sacri Imperij fideli dilecto IvSTO LIpsio gratiam nostram Caesaream. Postquam inter alia,quq D E VS immortalis hominibus liberali manu dedit dona, illustria inprimis illa& quasi diuina sunt, quae in litteris liberalibusque disciplinis consistunt, quibus scilicet homines non tantum ab animalibus ceteris rationis expertibus,sed a rudi etiam de imperito hominum vulgo ita distinguuntur, ut tanquam Dij quidam splendescere in terris videantur: rem sane praeciaram seque dignam illi praestant, qui diligentem iis ipsis in literis ac disciplinis operam

ponunt praeclarissimam vero &Reipub. Vtilissimam,qui eas ita excolunt, ut aliorum menti docendo, scribendo lumina praeferant, eosque ex ignorantiae tenebris quasi manu educant. Quos excitare, quos amare atque

animare ad dignitatis nostrae munus , ad quod Diuino vocati beneficio, concessuque sumus,inprimis pertinere existimamus. Cum itaque ab iis, quorum nobis spectata fides, quique iudicare de Literis possint, acceperimus, insignes te animi ingeniique tui dotes tibi a natura insitas a primis temporibus aetatis tu ita literarum ac disciplinarum studiis excoluisse a que exornasse,ut olim iuuenilibus adhuc annis praeclara florescentis minimeque vulgaris eruditionis specimina praebueris,dum obscura in antiquisicriptoribus loca, quae quaedam tanquam lustra erant,illustrasti,quaeque in iis iniuria temporum deprauata&corrupta fuerunt restituisti .dum vetusta Latinae antiquitatis rudera m nouam subinde structuram singulari artificio eleganter conuertisti:ad exquisitam adeo & ratam doctrinam, quae magnam de te apud doctos quosque viros opinionem excitarit, peruenisse,eamque variis abs te libris acri &graui cum iudicio scriptis atque in lucem editis ostendisse, ut in eo quod tam feliciter tractes scriptionis genere paucos tibi pares hodie reperire sit: iam vero matura te aetate virum,uiro magis magisque digna.&Viris doctis grata ac Reipub. utilia scribere,quaeq. a primis illis Romanis olim auctoribus scripta fuerunt,a mendis purgare .& lectissimos quosque ex Musarum hortis, in quibus ast due verseris, flores colligere, concinnare, quibus Lectores mirifice recrees, &eorum pectus ad prudentiam, probitatemque informes: haud quaquam praetermittere voluimus, quin Reipub. ad quam haec abs te ornamenta conferuntur causa, Caesareo te nostro elo io decorandum . &quamuis per te satis ipse animatus sis animandum magis patricinioq nostro defendendum pro benigna nostra in te susciperemus Voluntate. Quoniam vero lucu brationibus atque operibus tuis in lucem edendis, pcculiarem te Uigere velle Typographum, accepimus, Diplomate hoc nostro priuilegioque te Typographum tuum aduersus quorumcunque fraudem qui lucri causa, quod fieri soler,eadem excudere aut typis imitari sor re velint, munitos cupimus. Quamobrem proauctoritate nostra Casarea decernimus . staeuunus, Vetamusque, ne quisTypographorum, Bibliopolarum,