장음표시 사용
11쪽
linguam nostram , si quando laeda harbaries , aut siqua alia alamitas quod Deus avertat omeno praevaluerit, ullane diseiplina stetius, quam firmissimis derivationis suae legibus, porrigenuis, reformabimus, instaurabimus Quidni Si esset lingua sui generis, nequo aliunde nata, tunc quicquid sibi ex auetoritate sepi-Ρtorum usu i in vulgi Superiuisset, posset ulli egre, ut per se ipsa revivisceret. Ea autem quum non sit, et retens nata ex utermortua tanto perfruatur vitae quantum temporis est a morte Latina linguae, post et abii ac derivatam derivandamque eam, perinde aeriali matre talem genitam esse filiam , iconini fortuna agn0
Scilicet originibus insistondum , ut pronior quasi alveo defluere videamus quae in exstruendam linguam illabuntur; superquo iis molem linguae, praesenti quaque Ope reparatam, instaurare possimus. Si suis in-Πi xa fundamentis exsurget peridonea ad sustinendum
ti Suae suorumque disciplinii i scriptorum. Id quod certe praedicandum est odio, ud velimus ut est in ore omnium Itali eam Iinguam talem eiuleero, ut una ademque sit apud omnes, qui Itali eas colunt regiones Nonnisi ut in proposito illo priueipio a Dant 1ligheria pridem usurpato quo in quulibet re let eis lGιute, nec ubia in ulla, id ex voto fieri poterit. Porro quid tandem est istud ligherii, nisi illa , ne seontis Latinit alis vis Italae praeeipue genti eum missa aut ut melius optasse dicam, extremus ille in orientis Romanae linguae spiritus, qui i tum esset Italis prae ceteris ei reumstantibus populis traditu in noxam transiit, nuvi intercissentibus rebus vitam lonMI-
12쪽
nensium linguarum, quarum una propior Romanae de-lbuit haereditatis jure esse Italica Curiantes Itali eam linguam, seu Fulgare Latinum, ut appellat ipse aliique aetatis ejus seriptores, mula Latiae initatis esse. et nullius esse videri asserit, nisi quia ex communi Italis omni lius origine emorientis Ilumanae lingua oderivatur Vel quid sane aliud Italis omnibus ommune, unde lio vulgare reapse evenit dicetur, nisi qet di qualibe restolat initate, ues cubat iu ulla, R0ma uasit origo duo ergo immensus illo vir prinoeps inguae nostrae auctor et magister, adseruit, nos parvuli denegemus quod illi tanti constitit, ut tu una ligusto origine oportere unas gentem, unani Italiam esse peregrinabundus clamitaret, n0 ejus voti compotes nihili laetemug duapropter eo mendam rus Literaturam Latinam noutam Classi eorum studiorum favori in Simulari, quam re eentissimis literis nostris, populari libertatis aura renovandis, inservire videor quae iterum dieam, ni auproprium gentis nostrae qua sui quae tu est, ing nium stingantur, nusquam nobis eo frugi neni, ut unigenti unae liturae esse videantur. Sed agite . o. qua demum ratione studendi Romanae lingua prodesse vulgari eloquio nostro poterimus, in spieiamus. Dupli et empst ratione quarum altera strictior et subtilior altera lallor sano et plenior. Prima est universa res grammatica, quae iam Latino, quam Itali eo Sermoni ita similis apparet, ut, nisi uno partu gemini stili Sint lilium ex alio genitum fuisse agnoseamus. Ide ire rudimenta Itali eae gramma tiees non solum depromenda, sed etiam majore semper auctu itan a Sunt ex opibus Latinae ut qualia
13쪽
conjunctissimam sermones habuere originem , vel simillima spe te eam ob gulos versent. Id quod jam inde ab ortu linguae nostrae seimus tum praeeipuisetvmologiae et syntaxeos par lilius, tum reliqua littologia dis ei plina Principes Itali eorum auctorum secisse. Nolim quo hei mihi objiei hos tam Latino se ivisse, ut et aliter seribere diu addubitarint, et Italie seribendo
Laliuo se prorsus habitu exsuere nequiverint. Nam id ipsum quanti e re nostra literaria suerit eventu uit declaratum. Usus enim inge ullam sibi nutritam quo vim Latinam complexus . se laeda quaque alienarum gentium labe detergere ita studuit, ut uno et altero post saeculo purgatissimus ornatissimusque passim in Italia in erebresceret. Atque utinam nobis reliquum esset non a turpi exterorum arbari eum veleri servi- luto in Italiam immissa nou a servili initimurum imitatione; 0 a tot tantisque Itali eorum sermonum a rietatibusu sed a nimia Latini lato praestavere Seges abundans facilem se resecanti praebet alienis oppleta stipulis vi recisti, uestum exstirpari patitur. Atqui ita se res iubet o Slpa, non ut nos a opia clementorum Latinorum et Graecorum temperare sed putissimum varietates, qua adhuc obtinent, Itali eorum sermonum ad unam nativam linguae nostra vim eo m- ponere studeamus, novum qui equi extrudentes, praesertim Galli eum, quod nimia linguae morumque imilatione longe lateque effusum esse in Italia non sino magno nostro pudore sentimus. Qua turpissimae mi, tali 0nis labe eos magis maeulari videmus, qui Italico sensu prope destituti Romanas stera minus eallere gurant. Reliqui ontra quos bene de Italica lingua meritos viro appellamus, quorum nonnulli etiam nunc
14쪽
vitam agunt doeti sermones utriusque ingua Grae-
eae et Latinae, ital im di Galli eam omne in peregrini talem ineolumem linguae nostrae statum ADtinueriint.
Ne fastidiamus igitur operam illum uti qui neendae
diseendaeque linguae tali east eausa nova inire satagunt rationes consequenili id per facilem comparationem grammati earum rerunt, qua eum Latina lingimve sunt, et esse debent Italicae communes. Facturos operae pretium putamus uos , per quos ab alienariun litterarum consuetudine inter seribendum et loquendum Italice ut n0 deterreamur ad nostras splendidas omni humanitate a liberalitate origines revoeamur, manu ducimur restituimur. uuid vero , post nitam grammati eam ceteramque rem onmem philologi eum Latinam supe maximo Italidae linguae adiumento dixerimus, quid de inlerioribus literis
Latinis, seu de integria literatura Romana dicemus Major qua ui oratisne mea comploebi queam res os haec postrem loco pertractanda ut niterius rationis mea restitandae fidem vobis hic oppignerans agilius liti petr m veniam nunc me expediendi patieis. Litora tura autem, id rite sibi vult, est vivida quaedam nationis imagri proprio sermone laeta conveniet ter ad statum naturae suae viriumque suarum seu est indoles nati0nis expressa dueenter per proprius iteras. Proinde qui antini, quid corporis Dbore aluerit natio; sui natui a quid industria pepererit quili paee quid bello gesserit; quid virium vi, quid imitationis
exercitatione protulerit; qii id perseientias et artes per jura et Medem VH ommercia et foetetates egerit quid quoquo modo ad eam spe tar polustrit, id omne plane in Literauita pontinetur. Sed ita, ut indoles ipsa to-
15쪽
lius gentis tam puro se proprio sermone per tela hi-ctaque sua appareat manifesta, ut in puritate a proprietat ipsa sermonis non modo dicta et saeta genii eo mententia agnos eamus , sed etiam, quid sibi fortasse eendum, vel laetendum sit, uos illis literis familiariter usi deseribere more prope suo posse aliquando eo nemur. Si qua tales teras non habeat gens, nullas sibi proprias literas habere putanda est. Quare in literaturae studio quum duo attendenda sint, materia rerum et forma verborum: ne res melius capi possit, quam captis bene verbis evidentissim uni est, non ROSS qu mpiam, nisi verborum stritissimum assequi persectam notitiam rei Blaterant prolaeto, qui seientiam rerum magis, quam verborum disti plinam asse tantes, se posse primam siue altera laetio adipi se ijstetitant Enimvero optimos esse philosoplios istos negamus : quippe qui ignorare videantur quod est gravissimum, qualis et quanta sit signi eum re signis cala signi se andaque necessitudo. uae tanta est ut Plato in Cratylo u Cieero in libro de ratore, ut vicus omnibus pene in suis seriptis, Graecorum , Latinorum, et Italorum lillosophorum optime principes demonstrarint philologiae et plillosophilisto ro vinei is eonjunctas et eoit Sociatas esse, ne utra utri sit praeeunda studio posse quempiam videre ni viderit, sine verbo, quod e Sisigauiam non posse prorsus philosophari. Exquisitissima igitur verborum forma opus est et omnibus diseiplinis, et cum maraim philosqphiae, qua recondita intima abstrusa a di melltima quaeque traetan ur, quaque latius pervo-lulari major eruitur linguae copia et vis. Nihil veri nim boni, nihil puteri, quod dicendum sit, proprieo apto diei potest, nisi signisseantissimis dicatur ver-
16쪽
bis. Nam si res est id, illud quis retur seu cogitat, seu eoaetum it, jam nee res in cogitatione, nec cogitatio sine re haberi potest. At quum cogitatios in verbo, ut certo signo , haberi nequeat sicuti aiunt philosophi, sequitur tanto melius posse et cogitari et diei quanto aptiore verbo uti sciatur. Itaque si non tam belle, quam bene nos digere avemus, non verba posthabita re, sed eum re aptiora ad hane exprimendam verba diseero alterarum studio satagemus. Sic et literarum Studium selen viis et scientiarum literis magno prorsus est laenori quod qui persolverit, is suo in iteras eo unetim et scientias sit ei perfunctus esse ingenti cum laude praelieabitur His positis, si sub extima verborum eo rite sapidam rei medullam degustare appetimus, nullas gustui nostro sapidiores , quam Romanas literas esse sentimus In quibus erecta et praeeelsa indoles Italorum tam sei te sese agitat expliealquo ad quoslibet usus vitae privataeae publieae nulla ui gens operosior aveniatu P. Attamen eunetae si agendi rationi praeest Romanus ille sensus, qui adspeetu patria miriste illectus ad prae lara quaeque patriam eonde eoranda saetaora sertur. siue quidem sensum quanto magis populariter res Scribendo persequuntur, tanto magis digni natione seriptores consalutandi sunt Romani autem muibus unum caput est amor patriae unum nomen Roma , Unum
imperium urbis et orbis Idoire non laeti, sed nati ad Romanae amplitudinis gloriam posteritati commendandam videntur idque non effundendo verba quae aut res parvas amplificarent aut minus veras eonstimarent, asse uti sunt. Sed omnem recto ae seeus laetorum seriem Persequendo, vivam spirantemque Senatus Populiquo Romani estigiem nobis quasi oeulis eonluendam exSeul-
17쪽
pserunt. Nihil se majestate nominis et imperii , nihil de regimine stipi blieae et libertate eivium, ilii est administration et selicitato armorum . nihil de tanta in patriam aritale omnium a summam de militari civilique re nihil sibi et nobis reliqui fecerunt. Nihil Sibi quominus ipsi e stirpibus Romanae gentis pullulasse
viderentur nihil nobis, quominus uno intuitu omnem Romanae magnitudinis ampum ollustrare poSSemus. Legis rogandas leges habenda domitia creandos magistratus partiendas provincias proroganda imperia exercenda judicia et indigenda bella laetenda foedera dedernendos triumpho. referendum ad Patres eongionandum ad plebem alloquendum ad militem Tanta Romanae dignitatis libertatisque fiducia pertraetantur omnia , non jam ut tibi seriptores legor , sed cives Romanos ipsos eruere et audire in curia , in foro, in Igo, in astris sermocinantes videaris tanta omni hus in his Classi his auetoribus inest cupiditas magnificandi patriam urbem, urbem aeternam, Romam, reginam urbium , dominam gentium legislatricem pro
Admirabilis vero iste sensus patriae caritatis haud dubio die justus omni ex parte nequit, quum patria 3 amplisi eandae uniuntas sit alienarum g ntium praeda a servitute salis laetenda. Sed si illi accesserit , ut par est, sensus humanitatis, qua nos his temporibus e. paratae divina ope naturae fruimur, quis non viderit, optimn mente sensum illum, eoneiliaturum sibi mentem animumque hominum, qui per fas naturae perque jus nationum libertatem sibi privatim putat estque usurpare eonniluntur Sanetum inviolatumque est unleuique nationi jus imperii a lit, sertatis suae et caritas
18쪽
patriae non langue se et, non set mirum quantum sanis elitate ita ipsa sui juris augebitur et corroborabitur. Nos interea , quibus talia opus est patria caritate sub suo liberanda ora taliae a formiduloSisSiniis hostibus, erspeeiem nes ei quam juris divini coneulgantibus adliue terram nostram , eunetabimur indidem haurire vires unde scatet tanta patrum nJstrorum copia virtutis Ne vivam , si vel sti hae conditione quispiam nolit Itomanis iteris operam dare. 0portet autem hodierno huist in quo est flatu res Italopum ut literae nostrae, quo neeessi uitibus temporum congruant, duabus praeeipue dotibus ex quibus populorum summa rerum omnium constat, imbuantur ac sati irentur prudentia diviti, et virtute militari. Niliit de mereatura et commercio de negntiatione et industria stratin manu saetarum de inventioniblis et maia illinis di eam. Aetas enim iae nostra suopte ingenio est negotiationis sollers usuque peritissima, omnis studiosa utilitatis et ommoditatis, omnisque artillati vel elegantioris vita usibus aegommodati magistra ae fautrix; nata ad novitatem quamlibet maehinamentorum ingeniosissimorum exeogitandam eo nugiendamque supra et subter per mare per terram per coelum ipSum, Ob-StupeSeente natura , pervadens a Iulmine velo eius praetervolans Plena motus, plena dexteri talis, omnia experiundo, inaudita pertentat, inerocibilia persteit ultra quam quod credi potest actuose mundusii usque quaque saligans. Tantam retum novitate semetipsa sua
agitantium vim qui seri potest, quia et nos subeamus Sed illa duo, quae plane administulantur Et sussul iunt molem publicae rei, ni opera nostra undentur, aliunde suppeditatum iri desperemus. Adnisuris ergo
19쪽
nobis patriam praevalidis legibus et armis cipeum vallare quid magis proprium et mea subvonire poterit,
quam ex amplissimo patrum nostrorum undo tantunielserre materiae, quantum praesenti tempori reique sussererit Quis populo Romano prudentia ei vili, militarique disciplina praestantior quis gloriosior Grae ei quidem ipsi politissimi ac gloriosissimi nee sanetioris juris scientia, nee belli eosioris militiae vietoriis non cessere Romanis, designati ideire ad gloriam potiundi terrarum imperio. Quodque est pro haud dubio habeadum , maximos postmodo natos viros tu studium Romanorum Scriptor uni est ingurgitasse, Boi nauae vivendi agendique ratio ui ut et ipsi consues strent tanto cum Renore ex peetationis saluaeque suae mos dubitabimus, quin interitiore studio Boni amis literas e xcolentes minus
glodiae atque utilitatis indidem retulerimus naul ita
pro laeto, auditores, haud ita Nani, quod speetat ad leges, nihil apud omnes vulgatius uitiano juste, quippo quod in ore in non sit omnibus jurisperitis , Romano propo ita perimetantibus ivium cum ivibus quaestiones Tantumque momenti habet adhue Itoniani seisintia juris, ut sit haud facile dietu, potueritne ea aliquando non tanta esse vi-sseri me ei vili bonitate temporum , et progressioneli minum ad meliorent usquo frugem incumbenti uiri. Si quis vero has leges non marmore tabulave exaratas perlegerit, sed in omni omnino ratione vitae impressas vividiori stylo inlusillitur quanto magis se ubi et se vel invitum alualii atque tu formari ad illam prudentiam , qua de jam ceteris mortalibus praestitisse Itomanus litora conduce ne iunt Vidimus oliui queri 1 da in leguli tum iu Liviana historia , ite cessitatem OSt-
20쪽
liabenda palerna paritatis publieae utilitati coegisse parentes, munia magistratus obeuntes, fieri illiorum parricidas, perculsum tanto miraeulo pietatis erga patrias leges lamasse Maete, Brute, tuque Manli, ma- et virtute esto Sic stabit patria quoad stabunt leges iuuanti facere patrias leges didi isse lectorem huneremur, quali quantaque patria ea riuite ineensum esse, si ob unum et alterum justae severitatis exemplum tanta ea plus fuerit et admiratione poenae et Vereeundia culpae uid vero , quum de imperio de libertates de ei vitate, de ultu, de re stamiliari a publiea, de du-dieiis agendum sit Nulli dubium est, Romanos nihilo plus invaluisse, quam jure gentesque subaetas continuisse magis auetoritate legum quam militum praesidiis. Redole ut prose et auctoritalem istam , quae sujuxta divitius atque hostibus imp ouit, Romani scriptores, alternis prope vectis stor secentes inplitudine eonsularis majestatis, potestatisque tribuni ei a sane litate: ubi Senatus Populusque Romanus consuluerit jusserit quo id lex, id ratum dictoqu omnes ad unum audientes esse debent. Ita ut versari in Classi eis latinis auctoribus , et non inde secum consuefieri uni legis imperio servire, salva libertate, fleri nequeat. Nonne ad talem animi indolem habitumque nobis est spectandum Nonne tot tantique perillustres viri ad hane e Iuli normam sese effinxerunt Nos vero imperium aeliti stria tem penes nos SSo postulamus et sacrosanetae legum auetoritati parere nostro vel diserimine addisceren0 eupabimus Aut undo potius addiseere, quam ab iis, qui bene imperare, quia bene parere dididerant, Dotueruntast ubi si tanta nubis o Romanis literis oboriantur ar-