Demetrii Phalerei de epistolis doctrina. Item rhetoricae, dialecticaeque summa Ioan. Sambuci ..

11쪽

nis,simpliesue genere cotenti, ornatu, ae nitore, dignitateq; vehementer ducuntur, voluptate se aperiunt,non Epicuraea illa externorum lensuum titillatione, sed Euxodi, quae molestias abstergit, graues meuentus commoderatur.

: r putas eateris preferendum'. . . SANE Guldem, in eo h consit io uniuersat facultatis expendi, spectarive solent opes. Res quidem non fictae a prudentibus haud dissicile cernuntur: sed tamen ut facilius, constantersi, idem ab eisdem

impetremus, elegantia quεdam expolitioneq; ambimus r ne Dialectorum more, simul omnia prQ- fundamus, cogamusq; argum eta, sed varie, ne Obruant aceruo suo, firma meta spargimus, pluribuiaque locis,& verbis Lepὸ idem, sine taedio , ut om-mis eximatur dubitatio, repetimus, & quenda auditoribus dulcem sensum afferimus. Controuersiarum, igitur,tria occurrunt tempora: quando signis , Vel coniecturis probabilibus ad docendii fa-Aum,&conuincendum reum nitimur. Aut cride facto satis constat, nonae ei proprium, definitiaq;, plurimum tredecim capitibus, ut pro Cecinna, inque paradoxis notum est, constituimus. Vel ius, aut iniuriam cum facto coniunctam demonstramus. Hinc quaestionum, siue statuum tres illi modi, casusq; extitere, suis locis, & methodo conclusi. Praecipue verb de quesitate, seu iure cum quaeritura

12쪽

tur, opera danda,vt attente audiamur, viri boni '

eenseamur, nec male omnes dicedi neruos hic insumimus. Atq; Iuridicialis constitutio bifaria accidit. Etenim vel ipsum factum ius suum, probita- κtest; statim edit, nec alienis adminiculis Liudicibus ingerit: quia natura,leges, Vsius, aequitas, vel quia bonitas,necessitasq; induxerit, vel pacta, co-uentaq;,& exempla non prohibuerint. Altero modo facinoris ius non ab lutὲ, iisq;Viribus defere ditur, sed ope exterius assia mpta, dc velut obdu- cta. Ut cum de expfesso iure concedimus, sed o posito non minore permissionem compeniamus, idq; remotione,aut trassatione criminis, vel quod inuitis, imprudelibusue accidisse quid cofitemur. simulq; purgamus, vel deniq supplices facti, ri ,

xiam commiseratione deprecamur. Atq; hec prior est, Colim anne, artis pars, quae rerum, inuetionis, collocationisq; partes complectitur. Altera elocutionis est, quae gratiam, moramq, iocundam inueri inire potest, eam, quam pauci sunt consecuti, multi aggressi. Difficilior est enim exercitatione, disciplina hodie turbatior, neglecta meditatione, rarior exemplis, non tamen studiosis veI in hae per- a orationum obscuritate prorsus nesata. Tribus, vegustum huius quoque cogitationis, ae desiderium auoddam tibi importem, formis principibus, seu

ilis, seu characteribus omnis vis eloquedi distincta elucet. Inertis enim est, aut vani sine pondere.

13쪽

proiicere: ieiunii eontra, dc angusti animi, sibi- 'que dissidentis rem non pro dignitate extollere. Nam secus in tel imonio laudis, quam quae consultationi subijciuntur, pugna q ; oc lite obtinenda verba fiunt, nec ruricolam, quo cive, hunc quo regem vestitu exhibeas, minus eodem modo partes dictionis exponunturi nec qui docet artem, philosophice assiurgit, sententias m dicit,totq', ο -- αε, οδίοις, Vel ad eοοδαποχνεσιν, abus*, Vtitur compendijs:nec qui vincere contentione, ac persuadere copia suaui laborat, leuem scholarum stilii, sed grandem,instructum neruis, amplii fide, opinione admirabilem assumit. Siquidem non furem ut latronem, non adulterum, ut expugnatorem pudieitie, non sacrilegum ut hostem religionis adducit, sed haec diuidit,& incremento auget. Non frustrae gQ primum genus, tenue, subtile,absq; fuco, & ornatu quotidianum humilibus conuenire sophiste tradidere, qubd Myrthum Veneri, vitem Iaccho, populum Alcidae non auferat. Secundum mediocre interiectum, nonnihil comptum, moribus, ac disputationibus promptum, ubi & Stoae, & Platani suum habent locum, de Lycaeum, etsi Cicero dubiorii elegantiores quam Stoae scholas memoriae prodiderit Tertium est amplum sublime, omet varietate figuratum, numerisq; instructum : in quo summorum etiam virorum conatus,& facul- apes obseruari solent, quod graue illud nome ora

turis deposcit, in quo non aeque, parit gloria 'ς

14쪽

illi maximi excelluisse dicuntur:ob idq; vel ipsum

Demosthenem Cicerone vehementiorem alunt,

quia densus, grauis, robore, di sententijs coactus, non ita rationibus solutus,& inflatus verbis apparet: ingenium & copiam ut Tullio, iudicium , fidemq ; Attico malis haud immerenti tribuere grauitatem verb. artificio tecto vel aperto, sententijs, idc verbis accipi hic volo. Ad hanc partem Idea septe Hermogenis, octenis suis partibus descriptae, methodoq; pertinent, quomodo etia Theophrasti περι'λεξε , ut Halycarnasseus memorie prodidit liber, tertius Aristot. nec secus de figuris, schomatibusq; doetrina, cos ructionis, seu coniti ictionis, metrorti, rhythmorum vi traditio: de quibus de ipsis in meis rhetoricis plenius quaedam tractaui,&, ni fallor, confusam recentium de figuris expositionem perspicuis exemplis notasse merito videor. Breuiter triplex eis natura, ordoq; figuraria, quibus nitescit, & velut effloreicit oratio. Horum qui primus est, simpliciter dictionem solitariam. interim & copulatam immutat:in quo metaphoram maxime necessiariam tibi commendo, ne lonse,sed ab usitatis, & familiaribus exemplo Socratis,ut eam petas. Alter est ordo, qui orationem modificat aequὸ hominum affectibus vim, varietateque suscipit.Tertio genere corpus ipsius cauta at

que sententie eum utate exornantur, fereq; ex argumentorum sedibus promuntur, vimq comprobaraonis quadam Porrigunt. De numeris, & rhyth- .

Naia

15쪽

mis ordine, & incrementis, comprehensionumqueBc eius partium doctrina,alibi d icetur: neq; ista aetas a necessarijs magis illoria subtilitate videtur re uocanda: dc ubi progresJus laborum, stilusq; tulerint, quiddam ex meis etiam de imitatione duduvulgatis dialogis praeceptor non inutiliter, ut spero,tuus accersere poterit. Qua breuissime, igitur, Rhetoricam censeto esse animal, cuius vitam, ani mumq; comparare statibus soleo, tanquam causarum capitibus, ac summis qui stionum. Corpus non dissimilem rationem ad inuentionem habet, roburq;eXternum quod ambit, spiritumq; continet. Imago ideas imitatur formas h dicendi, quibus decens toformatio totius extat, naturaeq; proprietas in oculos incurrit. Hare subito exarata niactussiciat,ut agnoscas potius, quam distas. tu de studio nisi fallere tuos velis,& contentione, nihil remittes.

D E D I ALECTICA.- Qv x rem probὸ intelligit, paruo labore etiam diuidit:cuius opus iudicium requirit haud vulgare, qudd ad diuisionem definitiu facile consequatur. Percipiunt quidem & pueri quod eis diligenter proponitur, &cum metu teneroru anim Is inseritur. sed non sapiens, minus prudens est ea doctrina hausta cognitio: non tamen imbecilliores a Dialectica,ut moribus,areeri velim r siquide prae inritorum firmauecordatione subsidium ad intelli isentiam

16쪽

gentiam rerum sibi comparant. Sed expedita esse methodum, no inculcata tot ambagibus, dc prolixam regulis Optarim,dum anni, viisq; iudicium confirmarint. Scopus artis disserendi vel Logicae

est a falso verum, multiplici solum separare quod etiam definire est, ideoq; in officijs Tullius

videtur complexus. Vt autem Oratori, sic critico materia aliunde obuenit, tractadi aristificio praeceptiones, ut qui suta facit acus,forfex, filumq; inseruiunt. Disserta Rhetorica sola tractatione, praesertim argumentorta,hoc est, arctiore quadam partium confection ut logicen consertis,compactisq; manibus, illam abductis, vel prε- Iijs eminus tentatis possis conferre. Nec disputationis ius quod recipit, seu materia determinatur sibi perpetua, & propria: quod absque hac nulla scientia, siue ad summo a progressione, siue contraria, minus res controuersia exponi disertὸ, cumque alijs communicari distinctὸ possit,non tamen quod de arenaequantitate quidam putabant, arte finitam, quibus negocia recenseatur numeros deficere dixerim, de cuius utilitatibus pleni sunt omnium Commentari j.Tu quod in rhetoricis paulo ante breuiter accepisti, ide nunc de dialecticis breuius, dum singula rectius conditas, generatimque accipe.Tres huius scientiae partessunt. Definitio cum diuisione,&axiomatibus, sedes rationu, ratiocinandi modi, seu axiomara certis quato, re

quali modis concludedi. Ouibus omnibus, & sn-

17쪽

gulis nisi rei explicatam natura, nihiI requirimus. Voces nempὶ dubias, vel sententias quibus negas, vel ais aliquid, cum distemis, aut circumsis entibus dijudicas,ad , di syllogismos viam paras. Atque priora illa duo instrumenta simplices

pertractant voces, pronunciatorumque robora,ca1usmodicunque fuerint, tertia demum consecuti

nes, certaque partes colligendi occasione praebet,ut quid urgeas, immatim comprehendatur: hane etia artis mediam quidam vocat partem. Singula rum vocum ordines, potestatisq ; serie, in tabellas, seu gradibus categoriarum depolitam vides: quibus gradibus ex arte appellationes ad definiendii, diuidendumq ; quinq ue illae voces ampliter adhibent: ut quod vulgb animal dicas, aut hominem. Petrumve, Artifex disertus genus , speciem,& individuum vocarit. Neque differre aliter decem illa summa attributa,seu mauis dicere praedicamenta, a communitatibus iam dictis, quam nominati ne quadam existimo, dignationis impositione. - Vt que ampla, vel contracta, certa vel patientia magis sunt terminorum artificum dignoscantur applicatione. Atque ut decem ordines definitioni, Mpartitionibus inseruiunt, vel utq; sedes, ac promptuarium quoddam sese offerunt: ita problemata locos habent,ut Oratorum dicti status, firmiores tamen, nec pariter omnes, unde pro ancipitis orationis conditione ad probandu apta ratione, mediaque extremorum propria elucescunt . Nam M

18쪽

dialecticorum Ioci alii necessarii, firmi que, alii mu

nus sunt, qui no intime e rerii dubiarum sinu, sed U O exterius accersuntur, quod iniuridicialiquas ione

rhetoribus quoque accidere di xi. Ceterum ut vocum solitariorum,& constritistorum, atque rerum etiam non eaedem sunt copiae, neq; naturae v nomo

do perspectar: ita plures sunt tum definiendi, ac di videndi,tum rationes cogendi modi, ut vel diale .cticorum acume, & seueritas ad Oratorum libertatem interdum deduci se patiatur. Vniuersum tamen est, nuda, & angusta ut diuitibus di amplioribus explicemus , dubia robustioribus coerceamus. Quis enim, quaeso, animal quid sit bipede ea lina prorsus definia laut philosophiam tota astrorum modd sisnificatione ab alijs partibus seiunisgat aut hominem ratione praeditum animal, quia aures, & os ab alijs vivis diuersium habeat, esse cotendat Iccirco neque disertorum loci atque & congressus certissimi s uni, nec formae rationum copulandarum eadem vi semper omnia cogunt: quoue propius ad speciei natura genus, aut ratio ad propontionis sensium accedit, noc facilior est victoria. Socrates in Gorgia non tam est tutus cui recusare quiddam nequeas, quam in Timaeo, nec Ci-eeto in ossicijs tam est conglobatus, & munitus, quin plura infirmare, quam in somnio Scipionis. vel natura deoru possis: in quibus tamen dialecti-eotu ille subtilitates videtur persecutus. Atq; in eo vel praecipuu Artificis iudiciu extat, si e lato loco-B a Tu

19쪽

rum numero, & commoditatibus cognata maxime,& utilia deligat, perlustratisi omnibus generatim, quae singularia sunt, invium seuocet, a lesi subigat. Siquidem pluribus argumentis eadequa fio tractari potest: Sed oculatus is, & cautus, qui intestin Φ, ac proximὶ rem declarat, omnemq; dubitationem amouet, suspicionem fraudis tollit. Nec minus est in laude, qui n0n contentus circum scripta, & priuata ratione, copulandi etiam pr potitiones, formamque inferendi consequendi potentiorem consectatur. Sed domos rationem qua ex ijs, quae percepta sunt, ad ea quae non percipiebantur adducimur, omnibus antefert. Nam prima concludendi norma apertius, propiusue sua

tuetur, secunda remissius, tertia non iners, nec imbecilla, sed si disputator potest, vitabit,cum s alia commutabit: Neq; nego eandem rem hisce tribus omnibus, δc singulis tractari posse constitutioni-hus,& pluribus, si velis mon eadem fide tamen Mauctoritate: unde analyses illae, modorum vici studo, ac translationes excogitarat non inutiliterfuere. Enthyrnematis, & exempliis rationes vel Iogici non validi uniunt minus Oratores, qui partes earum late sparsas , & plurimum transpositas a ferunt, de carteris nunc sileo: Illud non praeteribo, si liosismorum naturam definitionum, diuision H- ciue timilitudinem habere quanda: vi quid his o tinere nequeas , illis negare saepe non liceat. Ad

omnes vero insidias, dolosi vitandos, caption i, seu

20쪽

seu eautionum doctrina, quam Elenchos Voeant, habetur, non ut insidias Sophistarum more , lu- b odos' struamus: sed veru a falias, certum a dubi js,& onscuris secludamus, quo diuortio Omnis Logicae summa continetur. De quibus & ipsis,& superius notatis in scholis vestris aliquando pleniorem audies explicationem.Tam necessariae, igitur,& magnae doctrinae umbra histe, primaq; lineamenta rudi Minerua ostendere, non seorsim partes dilucide, velut epistola proferre volui, qui tot de hae scientia vulgatos sciam libros, quot vix optare debeas. Ad fontes tamen Aristoteleos deducate quam primum a tuis velim: non quorunda tu batis rivulis, minutisq p ceptiunculis, qui sine geometriae exemplis vagantur lath, sed domi trimestre arti pra scribunt tempus, omniaq; pollicentur, detineri: ut ad philosophiae, grauiorum 6; studium citius animum, & operam queas applicare, idq; ut facias cohortor. De exercitatione, qua fine praeclarum nihil neque dicendo, neque scribendo assequere,alias satis a me dictum est, obiter tam eraquiddam subiiciam, ne in aliqua tibi defuisse parte videar. Stilo quod ars praesert absoluitur. Seci arte repmientet oportet, qui se artificem velit. In exemplis imago praeceptionum faciIe se prodit: scribendum igitur, & meditatione, peroratiunculis, commentandoque audendu deinceps aliquid. Ciceronis te imprimis studiosum, & amantem assiduitate ostendas, oportet, si progredi culaude cu-