De sermone Latino, & modis Latine loquendi. Hadrianus TT.S.Chrysogoni, ... cardinal.Botoien. Eiusdem Venatio ad Ascanium cardinalem. Item, Iter Iulii 2.pont.Rom

371쪽

Ipse semipaganus. Ad sacra vatum carmen assero nostrum. Sed authotitates quod diximus melius ostedet. Marcellus De poenis, lege: Quaedam delicta

pagano,aut nullam,aut leuiorem poenam irro. gant: militi uero grauiorem vel leuiorem.

Triphonius De peculio Castrensi,lege,Hgresditate:Filiussamilias paganus de Castre pecussio fecit testamentum. Martianus De Militati testamento,lege,Tractabatur: Tractabant an tale aliquid & in pa, ganoru testamentis indulgendum esset: & pla,cet non sine distinctione id fieri. Ulpianus De militari testameto,lege,Idgmsque:Vt est rescriptu a diuo Pio, in eo qui cum esset paganus fecit testamentum, mox militas

re coepit.

Paulus Deliberis & posthumis,leghFiliussa,

milias: Miles similiter ut paganus nominatim a Patre,aut haeres scribi,aut exhaeredari debet. Scaevola Ad legem Falcidiam, leget Miles si dum paganus erat, fecerit testamentu, militiae tempore codicillos,lex Falcidia in codicillis io cum non habe in testamento locum habebit.

PUNCTUM, MOMENTUM.

DVnctum temporis, punctum hors, Mos

mentum horae, momentu temporis, de

simpliciter mometu pro exiguo spatio ponitur.Dicendi ij modi a situ reuocandi sunt. Varro De lingua Latina: Quod animus ita est, ut puncto temporis peruolet quo vult. Cicero De natura deorum: Vel innumeras biles potius in omni puncto temporis alios nas

372쪽

HADRIANvs c ARDINALI Ischalios interire. Ibidem: Cosules summum imperium statim deponere,quam id tenere punctum temporis. Idem in Verrem:Cum iste punctum te os ris nullum vacuu peccato praeterire passus sit. Idem pro domo sua: Habitare late dc magni fice voluit, duasque magnas ac nobiles domos coniungere eodem puncto temporis. Idem in Philippica secunda: Hunc Vnum iusquam hodiernum diem, hoc punctum tempos ris quo loquor,defende si potes. Idem in Vatinium testem et Exclusus miserpuncto temporiS.

Idem pro Cluentio: Nel postea Larini punsctum est temporis commoratus.

Idem in Tusculanis: tumi leue est,quod , cuni est:fit enim ad punctum temporis. Idem de legibus: dus uno versiculo Senatus, puncto temporis sublatae sunt. Idem in Catilinam: Puncto temporis frui vista,& communi spiritu non putat oportere. Caesar in Commetariis:Ita multorum mens

sum labor,hostium perfidia, & vi tempestatis

puncto temporis interit. Horatiust Tanquam

Sit proprium quicquam puncto quod mobilis

horaes

Nunc prece, nune pretio,nunc vi, nunc morte suprema Permutet dominos,& cedat in altera iura. Idem: Quid enim concurritur horae Momento Hircius in Commentarijs: Ita puncto tem

373쪽

poris omnibus Legionariis ab hostium equita,

tu circumuentis.

Ibidem: Atque uno puncto teporis hostibus nullo negotio campo pulsis. Titus Liuius ab Urbe condita: Puncto saepe

temporis maximarum rerum momenta Verti.

Ibide Momento temporis in aduersam inscursando aciem. Ibide Momento fusi. Ibide: Ut nu mometo teporis acciperent. Ibidem:Momento arx occupata est. Ibidem: Momento horae arsura omnia. Ibidem:Illo momento horae. Ibidem . Momento temporis. Ibidem:Horae momento. Ibidem:Momento unius horae. Idem De bello Macedonico: Versa momen. to temporis fortuna pugnae est. Ibidem: Momento enim ad inanem locum

Peruenerunt.

Sed videre licet momentum in alio signifi. Cato,iuxta modum,quo multi dicunt,res parui momenti,magni momenti. TLLi.ab Urbe condita: ge superato,nullumomentu in solis per se Gallorum copus fore.

P R I M AE, P R I Μ Α S FERRE, deferre, tenere.

D Rim fςxxς, primas deferre, primas tes

nere, veteres dicebant: subintelliguntur, tamen partes. Sed is loquendi modus erat,qui postea no solum omissus,Verumetiam Vna cum alijs bonis prope ignoratus est. Cicero in Bruto: Cotta dc Sulpitius cum ve.

374쪽

HADRIANVS CARDINALI sstro iudicio,tu omnium facile primas tulerunt. Idem in Oratore: Cui primae sine controuerssia deferebantur. Ide Atti. A moris vero erga me ea u fraterno amore,domesticol discessi,tibi primas desero. Idem De natura deoru: Ad quem tum Epicua rei primas eκ vestris hominibus deserebant. Iclem in Brutor Et si utrique primas, priores tamen deferunt Laelio. Idem in Oratore: Nam quis unquam dubita, ut quin in Repu. nostra primas eloquentia tesnuerit semper urbanis pacatisque rebus, secumdas iuris scientia CSed hoc quoque obseruandum est, ut cum primas deferre dicebant, significabant primas partes alicui concedere:Cum vero ferre primas

ponebant,id significabatur,quod illum primas

secum portare.

Horatius eodem modo loquendi, eod&nque significato,quo ad verbum, Fero dixit: Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.

PROFITERI.

DRofiteri, occultiore dicendi modo apud antiquos id significat, quod vulgo dictitassignare quantum numerum vini, Oleb frumenti,iugerum,pecuniae,vel aliarum rerum

quilibet habeat. Cicero pro Lege Agraria: In posterum vero Iex haec imperatoribus nostris constituatur, ut quicuque de prouincia decesserit, apud eosdem decemviros quantum habeat praedae,manubia rum,auti coronarii profiteatur. Idem in Verrem: Edixerat ut aratores iugep

375쪽

ra sationum suarum profiterentur. Ibidem: Non quo iugeru numerum Vere pro fiteri esset dissicile,aut amplius etiam profiteti, sed quod ex edicto professus non esset. Ibidem: Fecit ut Decumanus Nymphonem vocaret ex edicto illo praeclaro,quod nullam ad aliam rem, nisi ad huiusmodi quaestus pertineabat,numerum iugerum professum non esse. 6c subditi Verres in Xenonῆ iudicium dabat illud suum damnatorium de iugerum professione. Idem Tironi: Tu vero confice professionem si potes et etsi haec pecunia ex eo genere est , vir

professione non egeat.

Idem in Uer.Si pateret iugera eiusmodi fumdi esse plura,quam Colonus esset professus. Sallustius in Catilina: Post paulo Catilina pecuniarum repetundarum reus prohibitus erat consulatu petere,quia intra legitimos dies prosfiteri nequiuerat. Vlpianus De sensibus,lege, Forma : Si vero quis agrum in alia ciuitate habet,in ea ciuitate

profiteti debet,in qua ager est. 1dem,Vbi pupillus,l.Ius alimentorum:Prius tamen exigere debet,ut profiteatur author,qussit penes se summa,& cominari grauiores a se ei usuras infligi eius, quod supra professionem apud eum fuerit comprehensum. Ti. Li.ab Urbe codita: Profiteri cogedo fruamentu,& vedere quod usu mestruo superesset. Ibide: Primo expectauerant,ut qui se dignos

tanto imperio crederent,nomina profiterentur.

Idem De bello Macedo. Ut qui socii ciuibus Romanis credidissent,pecunias profiteretur.

376쪽

HADRIANVS CARDINAL Is

Ibidem: Postquam professionibus detecta est

magnitudo aeris alieni. PERSCRIBERE, PERSCRIPTI nes,Perscriptor.

ΡExstxibere reconditu habet sensum ceti

to modo loquedi,qui a paucis obseruastus est: in bonis authoribus elegantissis me positus,id significat,quod in ratio, nibus, aut in tabulis accepti & expensi scripto aliquid notare. unde quae ita notabantur, Persscriptiones didis sunt:qui vero ea notabat Persscriptor. Cic. pro Roscio Comoedo: Egόne hane mas num plenam perfidiae,& hos digitos meos imo Pellere potui,ut falsum perscriberem nomen Ibidem et aeque enim tabulae condemnantur eius qui verum non retulit, & eius qui falsum Perscripsit. Ibidem. Suum codicem testis loco recitare arrogantiae est,suarum perscriptionum & litura, Tum aduersaria proferre non amentis est

Idem in Philippica quinta : Illa vero dissipastio pecunis publicae fereda nullo modo est,perquam septies millies falsis perscriptionibus dos nationibusque vertit. Idem in Verrem: Scribam tuum dicit Verres huius perscriptorem foenerationis fuisse.

Vid illi fiet squid illi faciam s quid illi

factum est Modi sunt loquendi elega tissimi, & u paucis obseruati. Id enim significat quod nonnulli aliquid admirantes vel accepta aliqua calamitate aut iactura, inepte

377쪽

dicunt, uid de illo fiet quid de illo facias quid

de illo factum est Plautus in Mercatore:Sed quid nune illi fiet Ide in Mostellaria: Quid mihi fiet tertis,qui solus facio facinora immortalia Idem in Bacchidibus: id mihi fiet postea Cicero Trebatio: Quid porro fiet populo Vlu, brano Idem Terentiar:Et si nos premet eadem sors tum,quid puero misero fiet Idem Attico: Sed quid ijs fiet, si huc Paulus

Veneriis

Eidem: uid illi fiet quem reliquero Idem in Rullum: Quaero si qui volunt venider non fuerint,quid pecuniae fiet Idem in Verrem: Occurrebat illi ratio, quid Cleomeni fieis Idem in Academicis quaestio. Si comprehenssio perceptioque nulla sit,quid fiet artibus Tibullus: Castra Macer sequitur, tenero quid fiet amoris Ouidius De arte amandi: Perfidus ille absens,quid mihi fiet ait. Quid mihi fiet ait, sonuerunt cymbala toto

Littore.

Plaut.in Mercatore: Nescit quid faciat auro Terent.in Ecyra:Sed quid faciemus pueros Cicero in Academicis quaestionibus: Quid enim faceret huic coclusioni Si lucet, lucet uis

tu lucet autem.

Ibidem: Diodoro quid faciam Stoico, quem a puero audiui Idem De natura deorum: Quid Ioui faciess

378쪽

quid Vulcano

Ibide: Species arcus Taumate dicitur nata,cuius si diuina natura est,quid facies nubibus Cato De re Rustica sine interrogatione po fuit, sed fere idem est modus loquendi: Si ante inquit non deportauerit dominus , vino quod volet faciet.

Plautus in Casina: Tuo quid factu est pallios

in U I D FACERET ALIUD.

Quid faceret aliud s Modus est dicendi, quo inepte dicunt,quid poterat aliud faceres

Cicero De oratorer Valerius quotidie cantas bat,erat enim Scenicus,quid faceret aliud

LIς x super relativo Quotus, multiva

ria senserint: quo tamen apertius vis verbi intelligatur, volui pro more q/plurimas authoritates cogerere.Uidestur enim mihi quotus quadoque simpliciter in, terrogare , dc numerum peterer ut quot hora est s Dic quotus esse velis s Quotus erit iste dea narius s Et quandoque sine interrogationet ut quota pars ex eo deducetur,ea pars tibi sit proxfutura . Quandoque quota pars significat mi. nimam partem: ut Pars quota laudis erat,quo; ta portio lacis Achius. Quandoch Quotus iun gitur cum quisque,& tum etiam interrogatavi quotus quisque bonus est Quotusquisque est qui teneat artem numerorum s quasi dicat,nul lus, aut rarus. Infra scriptae authoritates plane omnia demonstrabunt. Cicero in Verrem: Quotus erit iste denarius,

qui non sit deferendus

379쪽

Horatius: Hora quota est Idem:Tu quotus esse velis,rescribe. Idem: Scire velim chartis pretium quotus ar

roget annuS.

Caius De interrogatoriis actionib'l. ut in. terrogatur,an haeres sit vel quota ex parte sits Idem eodem titulo,lege: Si defensor in iudi, eis interrogatus,an is quem defendit haeres,vel quota ex parte sit

Paulus ad lege Falcidiam,lege NIautius:Raationem legis Falcidis habendanta quota pars

ex eo decederet, eam partem in fundo legato inutilem futuram. Ouidius de Pontor Qui quota terroris pars solet esse mei. Idem ad Corinnam: Ex tot in Attidis pars quota laudis erat.

Varro De lingua Latina: Quotusquisq; iam seruos habet priscis nominibus qus mulier suuinstrumentum vestis atque auri veteribus vocabulis non inductissCicero de finibus: Quis est enim,aut quotus, quisque,cui mors cum appropinquet,non refussiat timido sanguis,atque exalbescat metu

Idem in Τuseu. uotus enim qui philoso, phorum inuenitur,qui sit ita moratus Idem De diuinatione: Quota enim quaeq; res euenit praedicta ab istis Idem De oratore: Quotus enim quisque est,

qui teneat artem numerorum, ait modorum

Idem pro L.Flacco: Quotus enim quisl est, qui hanc in Rempub.sectam sequatrus z.iij.

380쪽

MADRIANVS c ARDINALI

Idem pro Marco Crito: otusquisque istam etagere potest Idem pro Publio Sextio: Quotusquisque in

uenietur tanta virtute vir Qv A TENVS, HACTENUS, Fatenus.

OV tenu particula,licet nonnulIi discri

men faciat cum per e,& cum per i scribitur:ita tamen scriptione confusa est, Vt internoscinon facile sit . Eius tamen signifi catum,& di di modum, quo celebrata repe/ritur,subdere non omittam .Est enim meo iudidicio quod Usque ad quem finem,uel terminu. Interdum significat Quantum. Cicero in Oratore:Ital soli i3,qui sciui quid, ct quatenus, & quomodo dicturi sunt. Ibidem:Sed quaerimus idem,quod in caeteris

rebus maxime quaerendum est,quatenus. Idem: In omnibus rebus videndum est, qua tenus. Etsi enim suus cuique modus est, tamen magis ostendit nimium,quam parum.

Idem in Oratore libro secudo: atenus haee sunt ridicula tractanda Oratori, perquam dili, genter videndum est. Idem in Tusculanis: Magna culpa Pelopis qui non erudierit filium,nec docuerit,quatenus esset quodque curandum. Idem in Antonium t Quibus auspiciis istos fasces augur acciperem quatenus haberem cui traderem Idem in Academicis: Rerum natura nullam nobis dedit cognitione finium,ut ulla in re sta tuere possimus quatenus