Dissertatio inauguralis medica de oleo olivarum

11쪽

Etsi autem vitium telluris oleae quam maxime noceat, non statim tamen inde arguendum, ac si totam ii de peteret ruinam. In quantum enim fundus praestat, in tantum fructus suum foenerandum praebet uber : quod non ingrate COLUMELLA in Libr. de Arboribus s. I .p. m. Sos. effatus est : Olea maxime coilibus siccis es argilet is gaudet: at humidis campis es pinguibus iatas frondes se fructu amfert. Cui optime consentit VARRO de re rubrica L.

I. g. as. in agro crasso es calido oleam conditaneam, raditimma orem, talentinam, Orchitem , Pausiam, Sergianam, Culminiam, Albicerem et qui ager frigidior es macrior st, ibi oleam Licinianam seri oportere. Quo enim humidior terra est, eo floridiores & pinguiores olivas producit, inde in una provincia aliae nascuntur olivae quae condiuntur, aliae ex quibus oleum exprimitur: quas ita distinctas terra facit.

Non susticit autem tenuior telluris qualitas, si eidem non correspondeat aestus ex climate calidiore dependens, quippe quod fomentum omnium ejus generis fructuum audit jure meritoque. De ejus veritate non solum testatur Germania, utpote ea fere destituta, sed& Veteribus circa oleas inserundas strenue observatum tempus, observatus stationis situs , observatusque ejus positus &modus. Quamvis enim in quacunque provincia usus& experientia insitionis certum praefixerit tempus , non tamen fieri poterat, ut & in eadem omnis regio aequalem haberet legem, quum & tellus non ubique eadem,

nyc plaSa aequc sortem ubique extendat servorem. In-

12쪽

e Dissertara inauguralis medicade agricolae alibi vernum fere tempus circa calendas Maia ja , alibi Februarias, ac Vero alii ab octavo Calend. A pril. praeceperunt; ita ut locis frigidis serius, calidis in turius insertae fuerint oleae: pluribus vide scriptores rei

rusticae antiquoS.

Quum conveniens aestus fomentum procreandorum fructuum sit, non incongrue diligentem ab agricolis seni per habitam situs rationem peripicimus ; simulque edocemur, quare arbor haec arduo locorum situ mediocriter ab humore suspendi, scalpi, assidue laetaminis ubertate pinguescere, feracibusque Ventis clementer agitari amet; quare eandem intra sexagenos pedes disponi deceat, quum una alii nimis in eXcipiendis radiis obsutura spati umque in latitudinem crescendi inclusiura esset. Nam quae obicem talem habent, & in proceritatem e tenduntur, evanidae fiunt, parumque fructus ferunt. Nec minus evincitur ratio, quare oleae propter frondem sine detrimento ponantur a septentrionali plaga, quod non officiunt soli; quare in translatione arbuscularum, rubrica eaSdem notare conVeniat, Ut quum ex seminario transferuntur, easdem caeli partes aspiciant, quas etiam in seminario aspexerant: alioquin frigore vel calore labo rabunt ab iis partibus, quas praeter consuetudinem sub alio tractu expositas habuerunt.

Maxime & circa situm expedit qualitatem arborum ibi sitarum, sive vividarum sive emori larum, perscrutari. Nam quarundam vicinitas oleis morti est: quale quid de

13쪽

m Qeo olivarum. squercu , quae cum olea pertinaci dissidet odio, adeo ve rum est , ut eam & Viva & mortua & usque adeo effossa, perituram faciat. Qualis antipathia non tam in quercu ipsa, sed ipsius potius radice, quam vermes insident, &inde oleae dulcedine invitatae eam cum ipsius interitu appetunt, quaerenda erit. Nec minus positum suapte ca sia reddere refert ab infestationibus liberum. Oleis enim quam maxime caprae OVesque inhiant, dum cacumina depasci amant, quo adeo sterilescunt, ut nullo remedio in posterum prolificae fiant. S. VIII. Modus oleam plantandi & propagandi quum telli

rem teneram eamque aestu elevatam praesupponat; necesse 'inde fuerit, ut eo, qui foecunditatem oleae elargiri possit, modo inseratur oleae planta, haecque decenti modo instruatur & curetur. Circa insitionem tria olim habuere genera, habentque hodie i. quo resecta & fis a arbor resectos surculos accipit, et . quo resectum intra librum & materiam semina admittit, quae utraque genera verni temporis sunt, denique s , quo ipsas gemmas, cum exiguo cortice , in partem sui delibratam accipit, quam

agricolae emplastratio in Vel nostrates inoculationem ducunt , quem moduia ita dc convenientiorem & probabiliorem & sic magis usualem esse constat. Quum at tem usus ejus hodie satis conspicuus sit, nosque ulteriori indagatione sublevet: inde insitionem ipsam, rius aiat cedentia & consequentia utpote ablaqueationem , ste corationem , abrasionem &c. sicco praeterimus pede,

tantummodo circa oleam monenteS, quod haecce, non

ut aliae quae simulatque gemmas agere coeperunt, luna B crescen-

14쪽

1 o Dissertatu inaugur is medica. crescente inseruntur , circa aequinoctium vernum usque in

Idus Aprilis inseratur. s IX. De cultura satis, pro instituti ratione, egisse nobis

videmur. Quum autem aliud oleae genus, quod dicitur sylvestre , sive oleaster, suos etiam pro exprimendo oleo aliisque usibus exhibeat fructus; inde discriminis e go ejusdem brevis figuranda eiit delineatio. Ipsium oleae, quo proprie sativa venit, vocabulum satis indigitali eandem a silvestri cultura diti erre, ita ut si stativa neglia gatur, in silvestrem abeat, & silvestris ex sativae nucleo

nascatnr. Nec etiam ramorum magnitudine oleae cedit,

aliasque, quae stativae propriae sunt, qualitates habet, nisi quod ramis rarior per eosdem spinas possideat, foliis gaudeat longe minoribus brevioribusque, fructu olivae minore strigosioreque, succo purpureo, mordaci praedito; imo tota arbor insigniter amara est, quae habet co licem stativa multo laeviorem. Ast quum discrimen utriusque arboris amplior descriptio datura sit; ad eam potius, ut utrique communem, deVOlVimur. .

s. X. Postquam ita olea solo insita fuit, pedetentim ita coalescit, ut quibusdam superatis demum annis sibi proprio gaudeat vigore, tam intrinseco quam extrinseco. Ad hunc enim refertur magnitudo, quae communiter, si altitudinem spectes, mediocriS est, quandoque tamen prOcera & praegrandis; crassitie vero truncum habet coxis viri similem , qui magna ex parte nodosius, ex quo rumsticis ova olearum dici consueta sunt. Materia aequaliter

15쪽

De oleo es varum. II

spissa, satis selida, alicubi & crispa & intorta, gustu

amaricante, colore inter flavum S spadiceum fere medio, nonni inquam etiam maculis utriusque coloris inviacem convolutis conspersia, praesertim cum ad justam perfectionis ivbs antiam pervenerit, teste CORDO. Trun cum pulcher coloris nimirum cineret, aevis & glaber condecorat cortex. Ramos habet sat extensos copiosos que, sub quorum tegumento hominibus quies & brutis amoenum praebeatur sustentaculum. Cetera quae insuper circa folia, flores, adhuc notari merentur, satis ex data descriptione patescunt, nisi quod insuper, sicuti alia folia, ita &haec incisuris&manifes iS Venis, unico neruo insigni a pediculo ad acumen oppositum eXcurrente, gaudeant. Flores sustinet albicantes, qUi racematim cohaerent, &quatuor foliolis fructus rudimentum complectui tur, qui tamen multiS ex rationibUS eundem non seni per edere queunt. In locis enim non ita oleis aptis tam sativae, quam silvestres cum floribus, at sine olivis pro ducuntur, quales in Germania Videre regulariter possi mus. Quamvis enim eXtraordinarius aeris aestus easdem& fructu onustas fecisse dicatur, uti anno 1 18. hac in urbe ab excellentissimo Domino PRAESIDE aliisque s iis observatum est; siquidem autem una hirundo vernon facit, ideo unicus isque extraordinarius casius regul re non ponit. Satis ergo ex antea dictis constat fructum

hunc, quem dicimus olivas, tenerrimae indolis esse. s. XI.

Olivae ex floribus prodeuntes lente admodum crescunt, & pro aestus adjumento modo citius alias serius ni cleum durum, oleum, carnem & amurcam consequum B a tur.

16쪽

ia Diffsertatio inaugur is medicatur. Quum autem una alteram praestantia superet: inde has in multas species distinxerunt , easque peculiaribus nominibus insigniverunt vetereS, uti Cor Im montamenta tradunt. Hanc in rem VIRGILIVS cum PLINIO tres tantum memorant olearum species; quibus tamen alii pro regionum situ plures adhuc addiderunt, ita, ut COLUMELLA de re rs a L. V. j. VIII & DIOSCORDDES decem specierum faciant mentionem. Totidem e iam in Provincia Galliae usitatas annotat MAGNOLIVS in horanico Monspelienses , atque characteres cum nominibus Vernaculis adiungit: quae sunt 1. PAUSIA, est oliva in jor oblonga angulosa amygdali forma, quae in Gallia audit amel ad suavissima est & rota habet odorem. r. AIDGIANA quae est media, oblonga, angulosa, vulgarissima, & dicitur s. LICINIANA & est media

oblonga, fructu corni figura, qua inde corniau Venit. d. SERGIA, quae est minor oblonga, & dicitur pichauline. s. NEVIA, quae est maior subrotunda & dicitur amau- quae OliVarum species maxima est. 6. CULMINIA

quae est media rotunda praecom quae cito maturescit &ideo ab arbore cadit: duci morsi. q. REGIA quae est minor rotunda racemosa in racemulis veluti congesta, unde nomen habet bouieinu. 8. CIRCITES, aut rectiuS ce cites, quae est minor rotunda rubro- nigricans, quae inde dicitur lacterne. s. MVRTEA, quae est minor rotunda ex rubro & nigro variegata, quae inde diciturpem.=Hae sp cies communiter vulgatissimae dicuntur, inde tamen er Endum minime erit, ac si aliae, praeter has, non darentur;

sicuti enim olivae maxime Hispanicae prunis mediocribus aequales & figurae similes, nec non olivae albae, quarum PLIN. meminit & eas in Hetruria nasci dicunt Mathiolus

17쪽

De oleo olivetrum. 1 3& alii, sic majuscuta&oblongae memorantUr, quas Ra giarias nominant, aliae itidem majores, quas regiaSP risias discriminis ergo vocitant, aliae itidem olivellae, halbidiores, quarum subspecies culminia est, & dicibtur distinctionem forma tenus ingerunt. Ne di cam nunc aliaS specieS, quae a ProVinciis petuntur, &inde Bononienses, Genuenses , Imrentinae, Lucenses, Provinciales, Lusitostae, Narbonenses, Baeticae, Senenses Ec. in celebritate versantur. Quis enim referre poterit tot tantasque

Olearum species , quae innumerae excrescunt & in dies noVae excogitantur, Uti ex Tournes orto , qui alias insit per ex uno alterove di criminis charaetere retulit, luculenter patet. Differentiae enim vel a forma, vel a colore, vel a succo, vel a magnitudine, vel a loci vari tate, vel ab inventoribus hauriri eodem fere modo possunt, uti Germania istuos unius generis fructus distines os

habet. Quamvis id facile concedi possit, quod cum aliis

ut pomis, pyris, prunisque non omnimodo conVeniant, quia haec arbor minus apta est ex semine nasci, unde potissimum varietates in aliis prodire solent.

s. XII.

Hae autem 'species in eo omneS conveniunt, ut, H-cuti dictum, flores, fructusque edant. Flores, qui sunt monopetali, Iunio maxime vel Iulio mensibus prodeunt, ex quibus baccae proveniunt primum Virides, quae, uti dictum, nucleo duro, carne, & amurca investiunitur, &deinde appropinquante maturitate pallescunt, & tandem, prius faectae purpureae, saturate nigrescunt : quo facto ii ter copiam & bonitatem ad decerpendum optima aetas est, & tunc vocantur drupae, quae mentibus NoVembri, B s Decem-

18쪽

ia Dissertatu inauguralis medica Decembri, imo pro locorum situ, & inde tardius excit

ta maturitate, etiam Januario & Februario colliguntur. Caveant autem olivantes easdem perticis petere, nam illis lex antiquissima fuit oleam ne stringito neve verberato potius enim, si e terra tangi possunt, convenit, manu stricta easdem legere, aut scalas admoVere, quae enim ad terram recidunt, quatiuntur: & inde eaedem, aeque

ac VapUlantes, macescunt, nec OleUm edunt, nec a

bores in sequentibus annis ferendis fructibus, ob id quod

percussa olea secum de ramulo plantam siVe germen deferat, pares existunt. Et inde petitur hortulanorum mysterion, quod in dilatis certos in annos fructibus ponunt. Quum enim drupae maturitati nomen debeant, inde si cilis emanat ratio quare earum tantum legendum sit, quantum nocte Veniente potest eXprimi: nam vulgare illlud, nod nimirum illis & qui olivetum arat, fructum roget, qui stercorat, eXOret, qui caedit, cogat, nos docet maturitatem & inde improVisam putrescentiam a celerari. Neque minus inde elucescit fundamentum eius, quare aliae olivae in pavimentis tam diu sternendae sint, donec rugosae eveniant, sed quam maXime caVendum sit, ne diutius ibidem detineantur, quum, teste PLINIO & CATONE, olivae in acemo, praevia quadam

ad putredinem alteratione concalescant, & amurca, si forte in bacca remanserit, Olei saporem corrumpat. Licet enim non dixerimus ex mora in tabulato oleum mi- nui & amurcam augeri, quum amurca aque sit humor& calore facile evaporet ; oleum autem cum sit succus

pinguis & tenax, ideoque non facile dissipetur: ita tamen assicitur ut debita sua qualitate destituatur. XV,

19쪽

De oleo olla tram. Is

XIII.

Lectae & tabulatae olivae, quibus nuclei, quorum confractione olei sapor alias Vitiatur, demuntur, si inquinatae fuerint, aquis lavandae protinusque substratis tegetibus aut pannis expandendae sunt, quo aquositas eX ipsis resiccetur, & foliis & virgultis repurgentur OliVae, ad quod triduum sibi deposeunt. Illae ita mundatae & resi catae protinus in torcularia ferventia deferuntur, quo facito solidae sive integrae praelo paulisper conquatiuntur, ita ut fractae contu que eo aptius postea trapetis premi queant, cui tamen molae leviter suspensae eo cautius subjiciuntur, quo melius jactura olei dispergendi removeatur. Deinde fiscinis novis, studio ad hoc tepefactis, inclinduntur, inde olivae exprimuntur, & oleum ita expres sum in labrum, ut fraces & amurca liquentur, defluit. Labrum autem omnino desideratur fictile &huic praeparatium, nam si conchae aeneae, plumbeaeque cortinae labraque adhibentur, illa non solum aere Vitiantur, sed& oleum ipsum mineralibus hisce non parum corrumpitur. Praeterea cautum ac proVidum Oportet esse patremfamilias, ut vasa crebrius mundet, fiscindis ferventi aqua lavet,& spongia diligenter tergat, cuius commendationem veterum bonae menti adscribendam habemus.

s. XIV.

Indoles olivarum succis scatentium per se itast re, quod rima olei pressio non tantum quantitate, sed etiam qua

itate, utpote meliore olei sapore & Virtute, exuberet,

quum quasi lixivium cssitiens, nil nisi purum oleum, mellei saporis praebeat. Insequens autem pressio eisdem commodi, non gaudet, quod nimirum magii fracibus

20쪽

io Dissertatio inaugur is medica commisceatur, & inde majus quidem pondus, sed mi

norem censum habeat. Et inde tortivum ab iis, quorum distinguere interest, nominatum fuit. Tertia deni que expressio multo deterius Oleum exire facit , quod que parum a fecibus distat, quas Vulgo amurcam Vocant..Hoc autem nomine illae dicuntur olivarum , ex quibus oleum satis expressum censetur, reliquiae , nec minuS et iam aquositas, quae doliorum, quibuS Oleum conserVatur,

fundis insidet, quod apud nos proprie fieces denominant.

Amurca autem utrumque infert, estque succus amarus

vel sincerus & adstringens, vel salsius ab adiecto inter e primendum sale, & cum humiditate fracibusque olei colliquato, enatus. Vtrumque laudibus ovexit CATO, testante PLINIO. Praeprimis autem primi generis succus, aeque ac Oleum aut vinum in doliis, si de eo duae partes decoctae & restigeratae sint, conditur, quo axes unguntur, & lora, calceamenta, & coria omnia meliora fiunt. Deinde aliae dantur conditurarum conditiones, ut ea, in qua adjicitur mustum, quod etiam per nostram peregrinatur Germaniam & appetitui excitando inservit.

ecundi generis succus, qui dicitur falsus, caussam habet partim in se, partim extra se, in addito, ut dixi, sale

pro separando & purificando oleo fundatam et inde usus propter istam vim adstringentem tam in morbis quam & aliis vitiis se exserit. Decoctus enim in cupreo vase ad crassitudinem mellis adstringit, qui dentium doloribus,& vulneribus exulceratis, addito aceto Vini, commode illinitur, nec non medicamentiS ocularibus utiliter commiscetur. Si vero cum Oleo Omphacino recoquatur ad mellis consistentiam cariosos dentes extrahit. Fotus ex

cruda & recenti amurca ad dolores arthriticos mitigam