Nicolai Tulpii, Amstelredamensis, observationvm medicarvm : Libri tres : cum aeneis figuris

281쪽

Sudorseptem annorum.

FI Omini ut robur conciliat, aequabilisso lidorum, ac fluidorum harmoma sic dissolvit ipsius vires dissonans eorundem

concentus Potisismum a naturae lege, si desciscant humores: sive utiles, sive excremen titit. Quorum in numero primas facile tenet sudor Cujus immoderatum profluvium, labefacta propterea impense corpus uniuversum.

Virgini male natae fuere ab ineunte aetate, ob sudores praegnanti matri crebrius permotos aded pervia, ac patula cutis spiracula Dut continenter ferme maduerint. Cum tam profuso ac perenni, dissi uentis sudoris, cursu ut cottid1e indiguerit tribus, quatuorve indusiis, ad detergendum madorem, cuti indesinenter inhaerentem. Quod ini modicum sudoris effluvium , divexavit ipsam,non aliquot menses,sed septem amplius annos. Licet interim minime omitteren tu remedia convenientissima. Adeo dissi culter eradicatur morbus haereditarius. R CAP.

282쪽

coriatio, ab ola Vitrioli. FAmulus chirurgi, curaturias, suo more,do lorem dentium, infudit nubili Virgini,sive considerate, sive improvide, tantum olei vitrioli, in os ut descendens in gulam exesse rit non solum, quascunq; faucium partes: sed

accenderit praeterea ventriculum, jecur, potissimum venarum , arteriarumque sanguinem. Cujus exurens incendium Xtorsit medicis, praeter infinita refrigerantia; ac plurima cathartica, frequentes sanguinis de tractione : antequam aliquatenus domaretur effera haec fera consumptura alias innocentissimam virginem. Sed incendio intus utcunque restincto, effundebatur tamen calor, instar exundantis maris, tanto impetu in habitum corporis: ut exesa colli, ac faciei cute , defaedaverit summe corpus universum; imprimens mam mis, peri ori ventri, brachiis, ac cruribus tot cinereas crustas, ac tam faeda ulcera ut vix

quicquam manserit ipsi, vel labrum , vel veteris pulchritudinis particeps. Quam deformem cutis formam, imminuere quidem deinceps aliquatenus remedia Sed non ita, quin remanserint illi aliquae maculae turpia cicatricum vestigia. Utiquoque

283쪽

MEDICARUM LIB. III. assquoque in visceribus scintillae prioris incen dii. Quibus vel minimum, a calidorum usu, iterum accensis , incidebat protinus in reci divam corporis habitum iterum turpiter foedantem. Sed potissimum internos digito rum apices qui non secus ipsi flavescebant,

ac si croco fuissent infecti. CAPUT XLIV.

Exedens, praecordioruInie es. HExpes praecordia exedens, constat ex pluribus pustulis, modo in unum con , glomeratis modo evidenter seiugatis. Ha rent autem illae, in extimo diaphragmatis ambitu inflammantes non tantum sed ex edentes, ardore suo, usque e cutem ut cuia libet ulcusculo sua insideat eschara. Qua vel sponte, vel arte decidente, imminuitur manifeste, non minus Xurens dolor quam molestus ille pruritus, qui pustulas hasceas. siduo comitatur. Creditur autem hoc vitium , occidere

hominem, siquidem circulum suum absol vit. Quod tamen non fit, nisi admodum raro. Equidem saltem vidi hoc malum frequenter sed semper inaequaister dispersum; ac nemini exitiale Asserit tamen id Plinius

lib. XXVI. cap. XI dicens, ignis sacri plura es rase genera. Inter quae medium hominem am-cc

284쪽

16o BsERVAΤIONvM biens Zoster appellaturi&enecat, si cinxerit. Quod infortunium vidit verisimiliter, licet non addat expresse, Ioannes Langius , in Marehione Brandenburgensi, ab hoc affe-etii occiso epistola xxx II. Scribonio Largo

vocatur hoc vitium, cap. cVI. Zona: no

stratibus ommeloo', sive ambitus. Quod variis circulis, varie dispersis, hominem alia

quatenus ambit.

Vir pleni habitus, calidioris ocinoris,

doluit vehementer circa praecordia cum acri

pruritu , insigni dolore, frequentibus,

conglomeratarum pustularum, circulis Rubente cute vicina, sustulis primum utique rubris sed mox albicantibus. in qualibet carum crusta hi a quam escharam Vocant Modici. Qua convenienti litu, separata, degenerabat quaelibet in humidum ulcusculum cum acri dolore, sudore effuso, interdium tam impetuoso virulentae materia raptu ad interiora ut animus aliquoties, non secus deficeret ac si ipsum occupasset contagiosa aliqua pestilentia. Cuius soro xem equidem propterea soleo appellare, perniciosum hocce herpetis genus. Nam sicuti illa carbones majores sic pro ducit hoc minores. Exigitque Uterque morbus, ut cathartica aeque blanda: ita antidota non minus effficacia. Sed in eo discrepant. Quod herpetis labes duntaxat uni, pestis e

285쪽

M DICARUM LIB. ΙΙΙ. 26 Iro noxia sit omnibus : Occidens plerosque; herpes contra non nisi paucissimos. Remedia ver hujus eruptionis consistunt, in corrigenda internperie, visceribus concepta expellenda leniter bile proborando corderi infringendis tetris vaporibus, visceribus continenter affusis. Sed foris sufficit plerumque unguentum rosatum miX tum cum argento vivo praecipiato. Sed sit escharae siccitas, ac molestissimus pruritus non tollantur hoc lituri expedit confugere vel ad unguentum basilicum vel leniens, ac humectans aliquod cataplasma. CAP v r. XLV.

Pulsus arteriae, extra carpum, explorandus.

I Olydaedala natura imprimit nonnun- quam homini, non modo foris, figuras adventitias, ac perversas sed distribuit etiam interiora pro libitu Modo certis quasi ad stricta legibus : modo vero vaga dispe scens aliter , atque aliter, cum ipsa viscera; tum ejusdem ordinis vasa; videlicet nervos,

Venas, Vel arterias.

Maria Godosteda uxor Praetoris Guillel mi Verdoesii, habuit in manus suae carpo,

tam exilem, ac teretem arteriae ramulum:ute ejus motu, vix quicquam licuerit praesagire sive de robore 1ive imbecillitate cordis.

286쪽

161 BsERVΑΤIONVM Sed natura collocaverat in manus dorso, ii ter pollicem, ac indicem, arteriam quae aliis communiter fertur , per interiora carpi.

Quocirca necesse fuit, siquid foret judican

dum , de virium constantia confugere aca po, ad arteriam in extima manu positam. Quem naturae lusum , equidem etiam in

aliis, subinde animadverti sed evidentissime in quodam nostra Reipublicae Senatore. Quem hujus erroris ergo, judicabat aliquando, celebris alioqui Medicus, pestilentia in sectum. Licet id temporis pancratice valeret. Sed imposuit viro eximio inusitatus hic- cenaturae lusus. Quem ubi vidit, cecinit ili cypalinodiam: pertaesus praeproperi judicii docuit suo exemplo Nihil consiliis me dicis tam esse inimicum, quam celeritatem. CADvT XLVI. Gangraena universalis. SEni fatuo, neque here, atque hodie, sed diutissime debili, fatiscebant tandemus

que eo, cum languidum cor tum et eius partium calor ut a minima corporis offenSa,

sequeretur protinus perniciosissma gangrae na. Dispergens se per iners hocce corpus, tam libere, ac latea ut id intra paucos dies, consumpserit universum.

t Ion licebat illi, vel natibus insidere vel cubito

287쪽

MEDICAR vM LIB. ΙΙΙ. 26 3 cubito incumbere; nedum calcem pavimen to imponere, vel scapulam in parietem incli nare quin protinus extingueretur calor: a gangram obsideretur non minus, pars premens, quam pressa. Quae labes, tam pre pete penna corpus universum ubi pervola ret: vidimus brevi, vix ullam partem intac tam quin omnia jam emortua antequam vere moreretur, Iviserrimum hocce, lasci

vientis mortis, ludibrium. CΑΡv XL VII. Gangraenapedis. Ucas incus, geometer Amstetredamen

sis , mntraxit ex penuria caloris innati,

gangramam pedis sinistri. Cujus digitis, a

parte fana, jam avulsis , Obtulit nonnui quam homo natura jocabundus, chirurgo suo; ubi jam meliuscule ipsi foret, pedem

dextrum quasi recreandi causa.

Sed eo, eadem labe Paulo post, itidem infecto ; deseruit illum ilico intempestiva haecce hilaritas. quasi desperata, jam tum, omni salute, credidit firmiter, poenam hanc caesitus sibi immitti quod tam intempestiave oculatus fuisset. Quae certe tristitia non. deseruit ipsum, antequam desereret ipsa vi ta Adeo periculosum, in seriis nugari. Infortunium autem, quod ipsum oppres-

288쪽

164 BsTRvAΤIONvM sit , circumvenit plerumque, quoscunque a simili gangraena detentos. Neque fuit for lassis, ipsius conditio, b deploratior quod peccatum hoc peccasset sed quia cordis robur fuit imbecillius quam ut convenienter ab interitu vendicaret pedes : ceu longissi me , a se remotos. Quarum partium exutium , propterea indicium facit circumspe diis Medicis, brevi utique pestum iturum,

totum hominem.

CAP v XLVIII. Sphacelus brachii, febre. MAriae Noxottae, a febre ardente, impen

se extorrefata se , effudit se , circa septuagesimum, aetatis suae, annum, tanto impetu , pestifer morbi humor, in brachium sinistrum ut facto initio, a commissura humeri, praecipitaretur, una nocte, in immedicabilem sphacetum usque ad extremos digitorum apices. Cum tanta protiniis cutis nigredine, iam exucco,atrae carnis, squallore ac si integrum mensem, expositum fui siet, retorrido , urentis solis , aestui Sicuti cum stupore , juxta mecum, Vidit, exercitatissimus Medicus, Franciscus Vicquius. Quicum simillimum infortunium , aliquot annis post etiam in alia quadam observavimus muliere, sed eventu, aeque infelici.

Noli

289쪽

MEDICARVM LIB. III. 26sNoli itaquei chirurge, ejuscemodi brachia

inconsiderate incidere Satagens vel calo rem in cutem denuo evocare vel medicinae locum facere. Quod enim semel emortuum , id nunquam redit ad vitam. Et licet malum videatur nonnunquam stare ac scalpellum exigere Vires tamen, a maligna febre stadita, sars ex toto vitiata, non patiuntur scindere, nedum abscindere membrum hac ratione infectum Maturares quidem mortem, sed nihil interim juvares aegrum Satius itaque circumspecte potius, mortem praesagire in qua licet prorogare;

quam non potes conservare Vitam.

CAPUT XLIX. Atrophia brachii sucis sanata. TRia fuere veteribus, juxta Oribasum,

coli lib. II cap. xv I. cucurbitularum genera vitrea, mea cornea. Quorum priora trahunt per ignem; posterius citra illum, solo oris sudiu. Quae cornea cucurbitula, licet nobis ferme in desuetudinem abierit, plurimi tamen etiamnum fit Indis, sub torri da Zona, habitantibus. Qui curaturi dolorem colicum, Iuvenis mihi notissimi, infudere primuώn ore clyst rem mox applicuere abdomini cucurbitu las corneas. Quarum spiritu, perexile ra- ue mena

290쪽

166 BsERVΑΤΙΟ NUMmen, ore ut Celsi verbis id efferam educto occlusere festinanter cavum id digito. Cum ut cuti firmiter inhaeresceret cucurbitula tum ad eliciendum flatum intestinis molestum. Quem certe felicissime, huic juveni, hac ratione, subduxere barbari. Quapropter domum reversus , donavit me tali cucurbitula Cujus periculum equidem aliquando facturus selegi mihi uti etiam fecit Fabricius Hildanus, centa obf. LXXX.)brachium ab atrophia consumptum. Cui imposui hasce cueurbitulas loco picis , ac resinae qu1bus legimus, in simili necessitate, usam fuisse, antiquitatem etiam remotissi

mam.

Attrahunt autem liae cucurbitulae poten ter; abducta aptissime cute, elevant venaS,3 arterias, prae macie in se collapsas. Quibus iterum adapertis, commeant denuo quocunque sanguis, ac spiritus. Quoruna indesinens affluxus, nisi cottidie subiret, in

locum eorum, quae continenter CX corpore, decedunt. Non solii in non aleretur , sed maceraretur necessario, membrum tali vi

tio infelfhum. Cui maciei nihil profecto salu

tarius est, hacce cornea cucurbitula Prae sortim si assigatur dextre, juxta cursum Vena rum , arteriarumque, illuc nutrimentum, ac vitam deferentium. Nautae Iuniori, effugere, ex amplo bra

chii