장음표시 사용
21쪽
Pro qua formula si in initio versus invenimus noctes atque me et apud Lucretium II l2 III, 62 et apud Vergilium VI 27n bane quidem locutionem ab Ennio prorsus alienam' esse
Verisimile est, praesertim cum illud noctesque diesque quoque apud Vergilium occurrat VI, 556j. Cum Cic. M. ι Sq.: principio aetherio animatus Iuppiter igni vertitur et totum conlustrat lumine mundum et Lucret V, 5lu: principio magnus caeli si vortitur orbis contendas . an. 2li: vertitur interea caelum cum ingentibus signis Quibus omnibus exemplis satis demonstrasse nobis videmur Ciceronem Lucretiumque studiosissimos Ennii sectatores fuisse atque multa ex poeta Rudino sumpta in usum suum vocasse. Priusquam autem ad alterum huius disputationis caput transeamus, breviter commemorare nobis liceat poetas nostros etiam in usu particulae inde loci cum Ennio consentire, cum hanc particulam in eodem quo Ennius versus pede ponant; cis E an. 22: constitit inde loci propter os dia diarum Cic. Arat. z27: umidus inde loci conlucet Aquarius orbe Lucr. V, 79l: sustulit, inde loci mortalia saecla creavit. Nunc ad propositum revertimur.
I. De vocabulorum Su. l. Substanti V a. suae ab utroque poeta pro sole dicitur
oecidit oceanumque rubra tractim obruit aethra. Cic. seg. 3, 20:
quid vero, ut Phoebi fax, tristis nuntia belli.
genitor Saturnius hanc Iovis significationem legimus apud Ennium an . 456: genitor noster Saturnie, maxime divum i)et apud Ciceronem seg. 22 l7 sqq.: hunc ubi tam teneros volucris matremque peremit, qui luci ediderat genitor Saturnius idem abdidit et duro sormavit tegmine saXi. Homerus loco illo, quem Cicero reddit, utitur verbis p696υ παῖς. s. Il. II, 3l7 sqq.:
Itaque Ciceronem 40 versus vertentem Ennii memorem fuisse probabile est. salum vocem Ennius et Cicero pro muri usurpant et in senarii fine ponunt: . trg. l95 . . . undantem salum
nec tam aerumnos naVigavissem Salo.
Adiectiva. ulti sonus, quod adiectivum Ennius finxerat, ut ιν ρηχης redderet, adhibent En an. 575 trg. 93, 2l 5 et Cic. p. rg. l9,' δ). In Ciceronis ratione soluta hoc adiectivum non X8tat, praeterquam quod usc. III, 44 Ennii versus trg. 93 ab eo citatur. ob Scurus, noctis epitheton ornans, invenitur apud Ennium irg. 303: aliae res obnoxiosae nocte in obscura latent et apud Ciceronem Arat. 404: ipse autem praeceps obscura nocte tenetur. vergilius Aen. ΙΙ, 420 idem epitheton nocti tribuit:. . . Si quos obscura nocte per umbram sudimus
3 uitae vulsellius . l. p. 26l4 4 Silii Observavit,
i Ceterum Ennium in io versu alludere videri ad ur Tro. 288
Κρονιε, πρυτανι Φρυγιε, γενέτα monet Foersterus vir clarissimus.
' C . io Arat. 280 Catilli. 64, 125 clarisonus Cic. rg. 32, 3 Arat. 13;Luor. V I09 horrisona 8. Lucr. II 6 19 V l084 Catull. 64, 263 raucisonus. Vide Wilberitium, de adiectivis poetarum Latinorum usque ad Catullum eo inpositis, diss Mamurg 1884 Setigium, de adiectivis poetarum latinorum sompositis, diss Bonnae 878.
22쪽
3. Verba. ardere verbi participium praesentis ad Ennii exemplum Cieeronem adhibuisse verisimile est. Conseras . an. 339 stellis ardentibus , Cic. Arat. 3li ardenti siqna et ibid. 479 ardentia lumina, quam locutionem apud Vergilium quoque Aen. II, 405 in eodem versus pede invenimus. est tιndere vel fundere voces hanc locutionem ex Ennio fluxisse non temere conicias Micit enim Ennius an . 540:essu di voces proprio cum pectore sancto Φ), cuius versus Cicero fuisse memor videtur cum rc Prognost
IV, 3 de div. I, 8, 4 scriberet:
haud modicas tremulo fundens se fulix e gutture quo versu reddit Arati verba Phaen. 9l4: voces; sc ἐρωῆιος). Adde . an. 530 s mittis e sumsere et Cic. si g. V2 4cturissorem indere. ΤeviScerare participium pers pass. huius verbi, quod apud Ciceronem in oratione soluta non adhibetur, nisi quod Ennii Versus trg. li 2 sq. quo ex versu Cicero hoc verbum hausisse
videtur. Tusc. I, 07 et in oratione in Pisonem 43 citatur legimus apud Ennium trg. 362 '
... 8aXi fixus asperis evisceratus
et apud Ciceronem M. 33, 29: ... aspice eviscerati corpus laceratum patris;
nihil autem simile habet quem Cicero vertit Soph. Trach. l076sqq.
Ciceronem saxis asperis ex Ennio sumpsisse supra p. 5 demonstratum St.
Haec quoque locutio corμι lacerare, quam in versu Ciceronis modo citato invenimus, qui ex Ennio sit hausta vix dubitari potest. Compara enim . in 73: quid ita cum tuo lacerato corpore t miser e . . . ex anelandi η verbum Ciceronem deprompsisse recte concludere mihi videor ex Ennii in versu 102: quantis cum aerumnis illum exanclavi diem
de . Silii Italici cum sontibus tum exemplis. Diss Lipsiae 1873 p. 42. Quintil. I, 6, 9 eaeanclare inter verba a veteribus usurpata numerat.
collato cum Cic. seg. 22, 27: tot nos ad rotam belli exanclabimus annos.
Homerus eo loco Ιl. ΙΙ, 328 quem Cicero ita reddit, nil
nitescere, quod verbum Enniano exemplo de caelo dicitur, habet Ennius trg. 5 scaeliιm nitescere', et Cic. Arat l73 sq.: propteroquarius obscurum dextra rigat amnem, exiguo qui stellarum candore nites et t. Cicero in oratione soluta hoc verbum non adhibet, praeterquam quod Ennii versus trg. 15 sqq. asseruntur in Tusc. I, 69. Lucretius quoque Ennii memor fuisse videtur, cum Ι, 9 scriberet: . . . nitet diffuso lumine caelum. porgere sormam contractam pro porrigere Ennius et Cicero
usurpant idque ideo puto, quod haec metro magis idonea est. Ita Cic. Arat. 2li: hic dextram porgens, quadripes qua Vasta tenetur. Ennium autem similes formas adhibuisse tradit Servius, qui ad Aen. I, 2ia haec ascripsit repostos et pomite de Ennio transtulit; s. praeterea Aen. VI, 655 repostos et en VIII, 274:. . . et pocula porgite dextris.
superare stellas dixit tertia persona usus . trg. 2l6: in . . . caeli clipeo temo superat λ stellas et Cic. Arat. 247: nec pleno stellas superat cum lumine Luna )solendi vocabuli participium soliti cum infinitivo verbi coniunctum legimus apud Ennium an 22l: Poeni suos soliti dis sacrificare puellos et Cic. Arat seg. V de nat deor ΙΙ l05): quos nostri septem soliti vocitare triones δ), quem versum Arati verbis Cicero Ennii morem secutus, Me quo supra p. 17 sqq. verba feci, adiecit.
3 CL huischium, ii Ennius Iphigenia, Mus Rhen 61 605 sqq.
' Hic quoque usus praepositionis cum esse Ennianus videtur; vide L. an. 51 Uiae aegro ct m corde meo me omnu reliquit. an. 54 tuo cum lumine sancto. an. 444 aquiloque uo cum flamine contrapsi. Κruegerum . l. p. 32. η Quo in versu memoria dignum est, quod mesis quoque aliquid coloris antiqui habet; cs. . ait. 609 8αae cere comminuit brum.
23쪽
ll. De versuum clausulis Ennio et Ciceroni
communi huS. Api ad Ciceronem ter legimus vocem D. in versus fine: Arat. 64 non hiberna cito volvetur curriculo nox Arat. 89 hic tamen aeterno invisens loca curriculo nox signa dedit nautis . . . Arat. ι5 . . . at contra ignipotens= nox.
Quibus omnibus 'ocis Ciceroni ante oculos versata esse videtur illa clausula Ennii an . 420 unde oritur nox ). Neque dubito versibus Ε. n. l. Musae, quae, magnum pulsatis Olympunian. 692 . . . pater optime Olympi. Cic. rg. 3, 36: nam pater altitonans stellanti nixus Olympo inter se collatis quin Cicero etiam hoc loco Ennium sit secutus, quod eo verisimilius videtur, eum etiam pater auitonans Ennii memoriam redoleat. Vergiliu quoque vocem Olympus saepius in versus ne ponit cis Aen. VI, 579 5Νi3 7Ν2 834 XII, 634 ). Ciceronis clausula M. 52: Croesus alyn penetrans magnam pervertet opum sumpta esse videtur ex Ennii an . 6l 4l2: Ivim
Ennium hoc Oeo Vergilio quoque praeisse constat vide Aen. XV, 352 . . . Summa nituntur opum vi et Servium ad h. l. hemistichium Ennianum ). ineque a Ver aberremus, si arbitremur Ciceroni in mentem venisse illius descriptionis Ennianae an. 443 sq.: concurrunt veluti venti cum spiritus austri imbricitor aquiloque suo cum flamine contra, cum scriberet Arat. 99 sqq.: a pars inferior Delphini fusa videtur inter Solis iter, simul inter flamina venti, viribus erumpit qua summi spiritus austri,
3 Ad Ennii exeniplum esse fictiim videtur: s. omnumten E. an. 458,irg. 77 bellipotens an I 8i sapientipotens an . 8 l. ' De exantetris in ionosyllabum exeuntibus es. Supra p. 15. R CLmordenum l. l. p. 430.' GVahleni edit. n. p. 29.
quae Graece dicuntur Phaen. 320 sq.:
etrarat. 83 sq.: inde Nepae ν cernes propter sulgentis acumen Aram, quam statu permulcet spiritus austri, exiguo superum quae lumina tempore tranat δ), quibuscum conseras rati Phaen. 402 sqq.:
Quibus versibus Ciceronis Aratique inter se comparatis Ciceronem Ennii memorem clausulam spiriti s austri aliasque voces Ennianas adhibuisse et, ut dictionem Ennianam imitari posset, saepe Arati verba sensu servato neglexisse non temere concludere nobis videmur. Eadem verba eandemque assonantiam fides horum in Versuum sinc: . an. i56:. . . tum candida lumina lucentCic. Arat. 37: hae tenues parvo labentes lumine lucent itemque . an. 238: consilio indu soro lato sanctoque senatu Cic. rg. 3, 57: tum fore ut occultos populus sanctusque senatu Acernere conatu posset . . .,
quam clausulam ex Ennio Vergilius quoque Aen. I, 426 repetivit: iura magistratusque legunt sanctumque senatum.
ii Nepetan pioque ex Ennio hausisse videtur Cicero, os si g. rg. 243. η Ciceroni Arati versunt vertenti Ennii versunt an 21: tranη navit ita per teneras caliginis auras ante oculos versatuni esse verisiuille est Quod ad verba superum lumina pertinet, ea pio pie Ennianae origini esse videntur; s. Supra P. 9 Sq.
24쪽
26 III. De versibus similibus.
Ciceroni versum i rg. 22, 7 scribentiquae Priam cladem et rotae pestemque serebant sc classes), quae Graece dicuntur Il. II, 304:
obversatus esse videtur ille Ennii versus ti g. 46: eum esse exitium rotae, pestem Pergamo. Quae verba in Ciceronis versu exstant etsi multis talia excidere potuisse credideris, tamen putabimus Ciceronem Ennii memorem erip8isse, quae pinio confrmatur, si quae vocabula sibi vicina sint, apud Ennium sexitium Troiae pestem Perstamviet apud Ciceronem Priamo cladem, Troiae pestem respicimus, praeSertim cum versu Graeco, in quo nihil legimus nisi κακα, non adduci posset, ut ita verteret.
Porro Ciceronem Marii auspicium si rg. is coloribus Ennianis celeberrimo Romuli Remique auspicio haustis sed aliunde auctis depinxisse credo dile in. 9, 9 sq.: hanc se aquilam ubi praepetibus pinnis lapsuque conspexit Marius, divini numinis augur, volantem hic an id Sq.: olim de caelo laevum dedit inclutus signum
et densis aquila pennis obnixa volabat. Ille in. 9, 3 sq. . . . anguem se manimum et varia graviter cervice micantem, hic an. 4724q.: oscitat in eampis caput a cervice revulsum semianimesque micant oculi lucemque requirunt. Cicero si non plures certe hos loco Ennii contaminavit. Praeterea conseras velim Ennii an. 9l 94 95, ubi voces praepes vel praepetibiis, quam Cicero . c. cum ablativo pinnis coniunctam habet ), et verbum conspiciendi de auspiciis contuendis dictum in versus initio cis Cic. si g. l is )Decurrunt. praepetibus pinnis etiam invenitur apud Vergiliiiiii Aen. VI, 15; quam locutionem ex Ennio esse sumptam Nordenus . . p. 124 et 367
Verbo tenus sere Cicero sese applicavit ad Ennium hoc in Versu seg. 32, 2 . . . aspicite religatum asperis
quocum contendas Ennii versus trg. 362: ipse summis saxis fixus asperis evisceratus
Cicero cum sidus Equi describens dicit: rat seg. XXXII, 4 de nat deor ΙΙ, ill): huic Equus ille iubam quatiens sulgore micanti
summum contingit caput alV . . .,
quibus versibus respondent Arati Phaen 205:
dilatavit verba Arati descriptione Enniana usus equi per campum fugientis an. 5l7: celso pectore saepe iubam quassat simul altam. Ciceronem aemulatum esse Ennium hoc quoque loco apparet Arat. 7:quem veteres soliti caelestem dicere Nodum, quo redditur rati versus Phaen 245:
Ciceronem enim hunc rati versum datine transserentem meminisse illius Ennii versus sat 70: quaerunt in scirpo soliti quod dicere nodum quis non videt' Neque a vero aberrabimus, si eiusdem Versus Enniani etiam memorem suisse Ciceronem dicemus, cum hos versus Arat. 4 8qq.: et prope conspicies parvum sub pectore claro Andromedae signum, Delioton dicere Grai quod soliti . . . et Arat l67: exinde australem soliti quem dicere iscem volvitur inserior Capricorno versus ad Austrum e Graeco transferret In Graecis AEnim versibus inrati Phaen 233 8qq.:
i Cicero in Arati textu, qui ei praesto erat, ποvρανιον videtur legi SSe; es Mollium, in Studi liber den eri des Ubersetetens avs Fremd-sprachen. Progr. Schletistadi 89 p. 12.
25쪽
nil inveniri, quod sententiis relativis Ciceronianis respondeat, in propatulo est. Altero capite huius quaestionis ad finem perducto quamvis reliquiae Ennii et Ciceronis sint paucae, satis multa, quibus, quantopere ullius a poeta Rudino pendeat illustratur, in medium protulisse nobis videmur.
I. De vocabulorum SM. Atque primum quidem contemplemur l. Substanti Va, quae ex Ennio deprompsisse Lucretium veristinis sit. bombus, o rara, quae e Graeco fluxisse videtur, apud Ennium inc. 50, apud Lucret. IV, 544, apud Catuli. J4 2i,3
legitur. carbasu i. e. velum ahent . an. 573. Lucr. VI, 09. Catull. 64, 227. Vergilius quoque exhibet hanc vocem Aen.
cu Sto Scorporis, quae locutio exstat apud Ennium tin. 255: antiqua erilis fida custos corporis, redit apud Lucret. III, 323 sq.: haec igitur natura tenetur corpore ab omni, ipsaque corporis est custos et causa salutis.
3 Catuli uni in ipso carmine 64 ad nitium se applicavisse vel initium carminis docet cum celeberrimo Medeae Ennianae initio congruens cs. Ries ad Catulli . I in ad eaerula in v. T s. supra P. 5 sq.
imber fit, habet . an. 284 Lucr. VI, 5l7. induperator pro imperator, quam sormam Ennius hexametri causa ad vetustissima exemplaria novavit, Lucretius exeo hausit; cf. . an. 83, 32 I, ι47. Tucr. IV, 967 V l 227. murus Vocem uterque poeta aer scriptam exhibet: E. an. 4l 9: Matronae moeros complent spectare faventes, Lucr. IV, 22 et VI, 26 eaeesor moerorum adde Verg. Aen. XI, 382 Der moerorum et Aen. X, 24 aggeribus moreorum Τ). templa Lucretius VI, 274 habet coniunctum cum caelestum, quam Verborum copulationem Lucretius haud dubie Ennio debet. Neque enim a recta via deflectere nos cenSemus, si Lucretium illam locutionem e duabus Ennianis Var. 23 plagas caelestum et Org. 96 templa caelitum contaminasse concludimus, qua in re id simul assecutus est, ut sormae caelitum hexametro non aptae vicem forma hexametro aptissima caelestum Xpleret.
tonsa i. e. remus habent . an. 227 230, 23l Var. 27. Lucr. ΙΙ, 554 cs. Verg. Aen. V, 774 VII, 28, X, 299'). Iam afferamus, ut nobis propo8uimus, 2 Ἀdiecti UR, quibus in adhibendis alterum alterius Vestigia pressisse pro certo haberi potest: acer hiemis epitheton, legitur apud Ennium n. 424: aestatem autumnus sequitur, post acer hiemps it apud L. VI, 3728q.: . . . autumni quod fertur nomine tempus, hic quoque confligunt hiemes aestatibus acres.
CL Serv. ad h. l. merorum pro murorum antique nam vetere8 plera Pte eorum, quae no per u dicimus, perie dipthongon pronuntiabant. hinc est moerorum pro murorum et e contra punio pro senio. CL Festum p. 356, 34 M. Vahi. n. p. 4l tonsam Enniu8 igni- sicut rem uni, quod quasi tondeatur ferro, . . .
26쪽
altivolans Ennius finxit, ut illud Homericum φ :έetrie Vel φiπετηεt redderet, quod epitheton Homerus aquilae tribuit se Od. XX, 243 Il. XII, 20 l, Il. XIII, 822 lath et ritέτη et Od. XXIV, 5 ι αἰετος υ νεπε τηε te). Ennius quoque hoc adiectivo de avitus, at Lucretius, qui id ex Ennio sumpsit, de sole
utitur. s. . an. 8 l . . . et vatismin altivolantum Lucr. V, 433 rota soliis altivolans. Neque Hostii rg. l. t sedit. Baehr. F. P. R. p. 3Ν clausulam per gentis auit oluntum ab Ennii imitatione abesse recte iudicabimus ij. blandus adi coniungit Ennius cum substantivo vox an. 5 lacrumans et blanda voce vocabam, quae scribens Ennius suisse memor videtur versus Homerici
es etiam d. IX, 363 X, 73. Idem epitheton quod Ennius voci tribuit Lucretius VI l2l4:
blandaque lassorum vox mixta voce querellae.
Vergilium quoque Ennii meminisse verisimile est, eum scriberet Aen. I, 670: nunc Phoenissa tenet Dido blandisque moratur
vocibus. divinus adi cum subst pectus coniunctum apud Ennium et Lucretium easdem versus sedes obtinet: E. u. 9. . . . divinum pectus habere
Lucr. I, 73l: . . . divini pectoris eius laetificus 'abet primus a. an. 574, urg. 52. deinde Luer. I, 93 Sen. Troad 596 Stat Τheb. VIII, 26l XII, 52 l.
lenis subst somnus appositum inpud utrumque poetam eisdem versus locis exstat: Ε. an. 5. . . . omno leni placidoque revinctus quo fortasse innius aeddi voluit illud momericum Ἀαλακ oo 20μημ.Suot retum ti X, 2 XXIV 6783.
3 Hostium imitatoreii Ennii suisse ut ex ipsa carminis materia iuret ita exeinpiis comprobavit vulsellius . l. i. 26I4, 2Psi pl.
Apud Lucretium legimus IV, 009:aecipitres somno in leni si proelia pugnas
edere sunt persectantes visaeque Volantes.
magnus coniungunt Ennius et Lucretius cum substantivis sonitus et vis, quas verborum copulationes Ennius e Graeeo
currus cum sonitu magno permittere certant, Lucr. I, 288: dat sonitu magno stragem . . . E. n. 232: denique vi magna quadrupes eques atque elephanti proiciunt sese et . an. 486: cumque gubernator magna contorsit equos vi, Lucr. II l97 . . . nam quo magis ursimus alte deiecta et magna vi multi pressimus aegre purus, pectoris epitheton ornans, occurrit apud Ennium
ii g. 302: ea libertas est, qui pectus purum et firmum gestitate apud Lucretium V, 18:at bene non poterat sine puro pectore Vivi. raucus adi de sonitu dictum habent . an. 520: et pereunte viro raucum sonus aere cucurrit Lucr. IV, 544: et reboat raucum regio cita barbara bombum, es Lucii seg. 605 rauco onitu ). terribilis indi. Ennius et Lucretius cum voce sonitu coniungunt: . an. 140: at tuba terribili sonitu taratantara dixit i
ii Numeri sunt editionis Mai xianae.' Cuius versus meinor sui Vergilius Aen. IX, 503: at tuba terribilem sonitum procul aere canorori increpuit.
27쪽
Luer VI l55: terribili sonitu flamma crepitante crematur i). Sed iae de adiectivis Sequitur, ut etiam proseramus
quoruni in usu Lucretium ab Ennio pendere putemus. a uere spumas huius locutionis eandem formam exhibent: Ε. an. 5l8: equus)spiritus ex anima calida spumas agit albas. Lucr. III, 489:
concidit et spuma agit . . . caedere ferro prima persona usus uterque poeta dicit: E. an. 27 . . . quianam legiones caedimus serro
Lucr. VI, 3li: ut lapidem ferro cum caedimus, evolat ignis. condere membra habent . an. Pli :heu quam crudeli condebat membra sepulcro, Lucr. V, 95iI: et frutices inter condebant squalida membra. erratus, quod participium adiectivorum more adhibitum ex uni esse sumptum videtur, habent . an. 26i Is . . . OStquam Discordia taetra belli serratos postes portasque rei regit'), Lucr. VI, 55l: serratos utrimque rotarum succutit orbes; huc adde Verg. georg. III, ;6l: undaque iam tergo ferratos sustinet orbis.
IIuii versiculuit inlitatui Vergilius Aen. VII, 74:
atque nineni irna tuu flamma c epitante cremari nisi sorte uter lue sua hausit ex Ennio, quae Opinio On inurii latur allitteratione crepitante cremari.
belli serratos ruinpit Saturnia poste S.
furere de vento dictum exhibent . a. 594:. . . furentibus ventis λ)Lucr. VI, 685 sqq.: ventus enim sit, ubi est agitando percitus aer; hic ubi percaluit calefecitque omnia circum
saxa furens, os uer. I, 275 . . . ita perfurit acri cum fremitu saevitque minaci murmure ventus. in et te re verbi istam lucretius ex Enni assumpsisse videtur; s. . an. 5l2 . . . dictis Romanis incutit iram Luer. VI, 593 . . . et incutit inde tremorem, cf. etiam Lucr. Ι l9, 24 incutere amorem. lavere 'hiro lavare habent secundum morem antiquum En. an. 55: ex in arquinium bona semina lavit et unxitti g. l Π: . . . lavere lacrimae salsum sanguinem ti g. 202 . . . pergunt lavere sanguen anguinei rg. 3li strata terrae lavero lacrumis et L. V, 949 sq. . . . quibus e scibant umori fluenta lubrica proluvie larga lavere umida saxa
VI, 800 plenior et laveris miιssare habenta an l82, 344 446 trg. 42l L. VI li 79. noro qui res pro nequire metri causa positum exhibent L. trg. 273: qui ipse sibi sapiens prodesse non quit, nequiquam
non quierint animo praesentire atque videre Lucr. VI, 55: non quierit calidum supera de reddere parte Lucr. III, 646: mobilitate mali non quit sentire dolorem.
Eatidem sere elausulain habet Verg. Aen. II, 304 in segetem veluti eum flamma surentibus austris i incidit; Vergilio Ennii verba uitanda erant, quod veterem prosodiam furentibu'rentis adhibere non iam ei licuit.' Cf. Prollium . l. p. 30 Sq.
28쪽
in undus exiens in versus fine ponit. Hac clausula utuntur Ennius ter: an ll.; o pater, o genitor, o sanguen dis oriundum iian. 220 . . . oenos Sarra oriundosan. 290 . . . Poenos Didone oriundos
et semel Lucretius II, 99l: denique caelesti sumus omnes semine oriundi. Quem versus exitum ex Ennio deprompsisse Lucretium verisimile est, sed synigesis liae sane ab Ennio aliena. oscitand verbi formam oscitat initio versus positam legimus apud Ennium an . 472:ο se ita in campi caput . . . et apud uer III l06 3:
quassare et quatere Lucretius ad Ennii exemplum ad-llibuisse videtur 1 scis supra p. 27 et infra p. 40. vide Ε. n. li, , 224 277, 40. 3, 5l7. Lucr. II, fum , 632 Lli 4. II, 4 Id, 45 l. IV, 587. VI, 96,
receptare uterque poeta eadem persona usus in versus sine locat: . an. 9: ... cortina receptat Lucr. III, I 05 . . . animamque receptat
Luer. II, 00 l . . . templa receptant. reponere vel ponere Lucretius ad Ennii exemplum huius verbi participium peris pass. per syncopam format, ut verbum in versu hexametro locari possit uer III, Idii: alvoque repostae I, 3. , t 059. III, 7 l. VI, 965. Sit Ital. ΙΙΙ, 903) me Ennio testatur Servius ad Aen. I, 26 es supra p. 23 .
3 uilis Fersus Lucreti uni etialii ratio loco inelii inisses infra lenion-sti alii tur.
Cc mergkii Fletite phil. Sehristen ed. R. Reppinsilier, malis 1884, I, p. 233. ' ruegerii l. l. p. 8 exeinpla ex Vergilio collegit.
ridere raterque poeta metaphorice adhibet tempestatis hilaritatem describens: E. an. 457 duppiter hic risit tempestatesque serenae riserunt omnes risu Iovis omnipotentis ii, L. V L395 praesertim cum tempestas ridebat, L. II, 32 praesertim cum tempestas adridet.
scutere de sonte habent . trg. 55 es supra p. 0 et Luci . , 598. VI, 89 l.
sincere oel sincerum sonere hanes locutionem Lucretium ab Ennio esse mutuatum eo probabilius videtur, cum uterque verbum sonandi tertiae coniugationi addicat: Ε trg. l06 . . . neque blandi quicquam incere sonunt. L. III, 7 ι scire licet non incerum onere, es L. III i56. a. an. 363, ι89 trg. 8 l. Sparssere vel conspar stere tabo habent E. trg. 363 . . . SaX Spargens tabo sanie et sanguine atro L. III, 66l. . . . et terram conspargere tabo. Iluius loci Enniani Vergilius quoque meminisse Videtur, cum scriberet Aen. III, 28 ... huic atro liquuntur sanguine guttae et terram tabo maculant et Aen. VIII, 487 . . . et sanie taboque fluentis complexu in misero longa sic morte necabat. stridere de ferro dictum et ab utroque poeta tertiae coniugationi attributum exstat apud Ennium an ,63:. . . et serri stridit acumen
et apud Lucretium VI l4 sq.: ut calidis candens serrum o sornacibus olim stridit. saepiendi verbi isum Lucretius ex Ennio assumpsisse
videtur: E. trg. 93 saeptum altisono cardine templum E irg. 330 . . . qualida saeptus stola Ε trg. 339: . . . saeptus mendici stola
i Ille versus ante oculos erat Vergilio Aen. I, 254 et Ovidio Fast. IV, 5. eis ingerietum l. l. II, p. 9.
29쪽
L. V, 440 iam validis saepti degebati turribus aevom i)
et VI, li48 et ulceribus vocis via saepta coibat tollere e amorem exhibent Ε. an. 442 et Liter. IV, ut 4. vomere et inter vomere his verbis Ennius et Lucretius simili modo utuntur: E. n. l42 . . . et iberis flumen vomit in mare salsum
L. VI, 894 quod dulcis inter salsas inter vomit undas. Huc adde Verg. georg. II, 162:
mane salutantum totis vomit aedibus undam
et Macrobii Sat. VI, 4, 3 ad h. l. adnotationem Pulchre vomit
undam, et antiq/ι' nam Ennius ait et iteris e. q. S. Haec sere de vocabulorum apud utrumque poetam Susunt disserenda. Priusquam autem ad versuum exitus, qui poetis Sunt communes, transeamus, commemorare nobis liceat Lucretium mes quoque uti, ut verbum in versu heroico poni possit. Ex exemplis quae collegimus, nonnulla proferamus:
Luer. III, 84 inque pediri, IV 562 vox inque pedita, IV li49 inqi e peditus VI, 394 inque peditur, IV l250 inque stravescunt, IV, 7l , inque tueri I, 452 seque yrmur L I, 65 disque supatis, V, 6 3 pr ueterque feruntur, V, 26 perque forare, ac multis
aliis oeis. Praelit autem Lucretio hac tuoque in re Ennius, qui eadem necessitate coactus scripsit n. 38l: Hannibal audaci cum pectore de me hortatur . Iam agendum est
II De versuum clausulis, in quibus Ennius et Lucretius talem similitudinem exhibent,
ut eas ex Ennio fluxisse pro certo dici possit. Lucretio IV, 200 scribenti: . . . solis uti lux obversata esse videtur illa Ennii clausula an. 90: exin candida se radiis dedit icta ora lux: . Cum Ennii an. 564 carinantibus edere chartis conseras Lucr. IV, 970 . . . patriis exponere chartis.
3 destere aerum est Ennia milii is I iilligi iiiii l. l. p. 40. 'i x niti sine dubio .ucilius non Est quod qua mi eque labore8, deque petis et similia cc arx ad . 3761. ' De hexametri in monosyllaba desinentibus vide supra p. 15.
Lucretii exitus V, 13 ι6: . . . terrore tumultu non dissimilis est Ennii an 3l0 . . . terra tumultu. Neque has Lucretii clausulas III, 76 corporeis quoniam telis ictuque laborat IV, 099. V, 430 . . . frustraque laborat VI, 396 . . . rustraque laborant I, 849: . . . aequeque laborant imitatione Enniana earere facile intelleges, si cum his contuleris Ennii clausulam an . 406: totum sudor habet corpus, multumque laborat. Ennius vocem parumper quinquies in versus fine an. 53, I, 208, 455 587 130nit atque duobus locis ita ut cum praecedente voce allitterationem saeiat:
an Tl . . . pa88 permensa parumper et n. 455 . . . postquam permen8a parumper.
Eandem vocem eandemque allitterationem in versus exitu habes apud Lucretium ΙV, lis . . . pau8a parumperet apud Vergilium Aen. VI, 382 pulsu8que parumper. Neque incredibile est et Lucretium et Vergilium, qui in multis rebus rinnium secutus sit. illas clausulas innii Memores scripsisse. Deinde cum Ennii an l42:. . . lumen Omit in mare salsum compares Lucr. III, 493 quasi in aequore salso et Lucr. ΙΙΙ, 784 V l28: non aequore RiSOvel Lucr. VI, 634 . . . manare X aequore Salso.
Adiectivum salsus Lucretium ex Ennio deprompsisse Pulligius l. l. p. 37 nos docuit. Cum igitur Ennius aequora salsa irg. 367)et semel aequora an. 37 in quinto hexametri pede exhibeat,
totam clausulam ueretianam e poeta Rudino esse sumptam non sine probabilitate conici potest. Sed ut revertatur, unde deflexit, oratio, hos quoque Versuum fines iure comparari posse cenSemuS: E. an. 4les Postilla, germana soror, errare videbar
L. III l05 magno opere in quo mi diversi errare videntur;
Ε. an. 84 . . . veluti consul cum mittere signum L. I, 882: . . . franguntur, mittere signum; Ε. an. 23 est locus Hesperiam quam mortales perhibebant Ε. an. 409: . . . , mortalibus quae perhibentur Ε. an. 2l8 . . . Sapientia quae perhibetur.
30쪽
Quibuscum conseras L. III, 597: . . . male actum cum perhibetur et L. V 650 . . . soramina quae perhibemu S. Ε. n. V0lat super impetus undas L. VI, 28 . . . at minus impetus undi S. Ε. an. 97: Vosne velit an me regnare era quidve serat Fors
L. III, 98 ι casumque timent quem cuique serat sors. E. t. 3: ... contemplorinde loci liquidas pilatasque ac theris ora SL. V 683 . . . amfractibus aetheri Oras, huc adde Lucr. ΙΙ, 000:. . . et quod missumst ex aetheris oris, cum tiam sequentis versus clausula templa receptant in c- moriam nobis revocet illud Ennii cortina receptat scis supra p. 34)Iam vero agamus tertio loco
E. n. 82 haud temere est quod tu tristi cum corde gu- bernaS-)L. VI, 233 desciens animo maesto cum corde iacebat. Ε. an. 59 iam cata signa sere sonitum dare voce parabantqu0cum compares uer V, 043: nam cur hic posset cuncta notaro vocibus et varios sonitus omittere linguae. Ibocutio soniti dare vocibus etiam invenitur apud Varronem
Atacinum, quam haud dubie ex Ennio sumpsit is si g. 2 2 Baebr. F. P. R. p. 3343: 'et septem aeternis sonitum dare vocibus orbes nitentes aliis alios. E. an. 344 . . . quae denique causa
pugnandi seret aut duri finis laboris, L. III, 943 non potius vitae sinem facis atque laboris.
3 Cuius versus leni illisse videtur Furius Alitias, uui critici cta si gra Baehr. F. P. R. p. 277, . . . Oli a Su per aestu ara classis. η cf. Verg. Aen. VI, 85: atque haec ipse suo tristi uni corde volutat.
. . . ibi mentem atque animum delectat suum contendas uer III, 139:
. . . quod nos animum mentemque VocamuS.
Huc adde L. III, 42 . . . hic ergo mens animusque StL. 74 . . . peragravit mente animoque
... magnam cui mentem animumque
Delius inspirat vates aperitque sutura. Ennii versus an . 572:. . . pes premitur pede et armis arma teruntur Lucretio ante oculos versatus esse videtur, cum scriberet:
i 884 eum lapidi lapidem terimus . . . et u lil 5 . . . et ignem ignes procudunt aeraque aer. Si minus Lucretius in his versibus voce Ennianas adhibet, at certe figuram ex Ennio eum sumpsisse verisimile est. Posteriores poetae Ennii versum saepius sunt imitati'. Neilue in eis versibus, in quibus alter Romulum, alter Epicurum laudibus esseri, videtur Lucretius Ennii immem0rsuisse: L . an ill sqq. Romule, Romule die, qualem te patriae custodem di genuerunt lo pater, o genitor, o Sanguen dis oriundum ltu produxisti nos intra luminis oras')et uer III, 9 sqq.: tu, Pater, e rerum inVentor, tu patria nobis suppeditas praecepta, tuisqueeX, inclute, chartis, floriseris ut apes in saltibus omnia libant, omnia nos itidem depascimur aurea dicta 3), aurea, perpetua Semper dignissima vita. Quibus versibus aliquid coloris Enniani inesse nemo negaverit cf. E. an. l46, ubi adiectivum inclutus, quod ex Ennio fluxisse Pulligi us l. l. p. 35 demonstravit, et n. 564, ubi sorma chartisi Cf. egeli uni l. l. p. 20 et Lutschiunt l. c. 2616, 1 et 261 7 4 s pl.η C s. Lucr. I, 22: ... dias in luminis ora S, vide ulligium l. l. p. 26. Usus vocis lictum, suae apud Eniitimi et apud Lucretium saepisSi me iuvenitur, esse Ennianus videtur cf. . an. 2I6, 314 529. Lucr. I, 28 l0 3,