Josephi Duram theologi Conimbricensis O.E.S.A. pro annua studiorum instauratione oratio

21쪽

losophi Ludovicus Princeps, aria utraque Emm nuelis filia , ac neptis , Joannes XXI. Ont. ΜaX. olim etrus Hispanus dictuso ob summam Dialec lices celebratissimus Philologi summis hominibus componendi essendius, Statius moesius, Menaetius, Vasconcellos Historiographi ina, Lopesius,

Barrius munius , Castanedius Q oetae iranda, Bernardius , Camonius Lupus. Juris prudentum specimen esto atriarum sub Emmanuele agno e gum Codec tanto ille aequitatis lumine compara tus, ut si gentium aliarum committa legibus , aut nulla in iis sint, quae jam nostrates invideanta aut plura in nostris , externis etiam invidςnda.

Oho Superum fide hi quid ego monstri vide,

Ubinam modo haec omniast Quo tam ista repenti no turbine distata sunt Quorsum tanta hominum

nostrorum celebritas abiit, excessit, aufugit Θ Seculo namque XVI. vi X dum medium praetergresib, nil la optimarum artium nulla atheseos investigationiam quoque naturalium nulla, nisi marcida quaedam intermortua veteris sapientiae ipsana restabant.

Vertente autem in XVII. sevo tum ver squallare omnia, corrumpi, deturpari tum vepribus Uncta, atque spinis obsita vastam in arce ipsa bonarum artium solitudinem minabantur. Ι Μι

ci Viros sane doctissimos cademiae. Jbaline III. Rege, praefectos Diis nemo his effrons thficias eat Verum Seientiarum ethodus simpliei qua utebantur nostrates .stpoheii a fuerat : illa an que eristica di contentiosa disputandi; rati0ne , tum inutilioribus omissis quaestionibus emendarei Scientiartim recens,

constat.

22쪽

Alathes vix unus alterve ex nova disciplina edocuit paucissimi autem obscuratam dudum, atque ad militares nauticos usus minime jam accomodatam didicere. Disparuit viva illa Philosophia quae Alathes ipsi immixta, in conlustrandis toto orbe naturi miraculis profecerat. I Emarcuit nauticae rei Vigor , quo ceteras longe alias gentes praecellul-

Neque non perstitit in miserrimo ad ea tempora Conimbricensi studio Theologia, Jurisprudentia , ors , utcumque , medica atque ut sunt Lmsitanorum ingenia ad omne disputandi genus acer rima perstitere ista quidem non sine magna in eo genere commendatione Ast quantae in pertractandis rebus vitiligationes , logomachiae, nugae sos

ipsi nempe nec est quod ego miseranda ista refricem vidistis passim , risistis tape , persaepius de

plorastis. Quorum quidem cum causas memini miserabiles , immane i quam ego totus in auctores ignesco. Fuerant octo abinde seculis Parisienses in Gallia scholae fama quidem apud mortales vulgo laudatissimae. Laudabant tamen qui eoden , quo Ο-mines malo laborabant. Mis vero haec ratio studio

o Mathesis Philosophia naturalis Viros doctissimos antecessores habuit sena usum cientiarum illarum non perinde opportunos. Huiusmodi quippe studia si a Viris militaribus, vel ab iis, qui nauticae, natur: in locis ipsis observandae apti sint , removeantur omnia ad steriles cieiunas theorias recident. Porro Viri ad sacra destinati, qui haec tractarentΘ

23쪽

rum fuit Theologiam primum, Jurisprudentiam

subtilibus in dies quaestionibus replere Scripturam, ΡΡ. Concilia ambiguis, ad omnia paratis vocabulis interpretari, etsi quidem adversarentur, Olmdere : hilosophia is Medica saeptire ejusmodi amphibologiis assuetae, nulli fere usui erant. Unum ceteris exemplar esto dissidium adversus Petrum Ramum subortum de Logicae definitione , quod in terpellata etiam Senatus Regii auctoritate, non nisi miselli illius sanguine conquievit mae fero nimis sillogismi furor i Atque haec pestis Salmanticam

Patavium, Bononiam , atque Academia ea tempestate plures infecerat iNos vero homines ad ea usque tempora felicissimi nugas illas nugarum sapientissima inscitia nescivimus , Realium , Nominalium , Integralium Formalistarum pugnas , rixas , logomachias tanto scholarum pulvere , ac partium aestu nihil, nisi rete nam mentibus confusionem adflantes. Nos inquam, terque , quaterque beati , qui sophismatum regio nem , veluti Eoliam illam ventorum atriam fi gientes chimerarum regna nesciVimVs. tuo enim tempore illi formalitatum umbras , ac prsecisionitin manes e lemures insectabantur curse nos de Occe ano perlustrandori de Coeli metiendo spatio radii de in barbaras ac semotas gentes adferenda , deque patefaciendo hominibus terrarum Orbe distin

bant .

24쪽

Fuerunt summo Lusitaniae malo insani Consi, les, qui JOANNI TERT1 Regi piissimo obreperent; atque ut erat ille subditorum gloriae cupidissimus

hominem ad haec in Lusitaniam evocanda monstrapellicerentri magnificam porro spem de erudiendis ea ratione Lusitanorum populi suggerentes.

Misit heu me at prorsus missi ex Lusitana gente duo supra septuaginta juvenes generos, quodque magis dolenduino utilioribus Patris studiis tracti , qui Parisi Philosophiam , Theologiam , Jurisprudentiam illam Eristicam ediscerent; edoctam vero in Lusitaniam tanti ignaram mali perferrent rqui nos videlicet homines ad ea tempora simpliciatque germana Philo phia usos sophistarum lue il

la inficerent, est undarent, Xterminarent.

Tum vero Cnefasto Lusitana gimnasia, ant, qua illa 4risci moris methodo abrogata, furere Vi si sunt. Audite enim fuit domitores illos terrarum, emensores Orbis coelestium , qua late patent, tractuum vestigatores ab usu istorum desinere is veluti Herculem in Deianirae, ita eos in sophistices sinu marcessere tum summa laterum vi de potentia materis , de formarum appetitu , de formis ipsis an arvis ac spectrisse diu noctuque in Conimbricensi gimnasio disputare. Rhiid ultra ii medio an dem elapso seculo fui naus, qui vix antiquae olim Lu

sitanorum gloriae meminerimUS.

Evanuit a Theologorum scholis sancta illa,

25쪽

maioribus nostris carissima Scripturarum meditatio: quanto autem Rei Ecclesiasticae impendio , ii norunt qui ineptas, ne dicam stultas concionum fabulas audierunt. Itum inlatrum sententias atombai do collectas seu magis obtorto collo ad scientiae Mediae hi sicae Praedeterminationis ambage , quas illi nunquam cogitavere , quanto aestu partium Deus bone to pertracti sunt. erit navigandi a dor, periere Nautica, actica, Cosinograptaica, ut cherrima nostratum studia neque aliud nisi putidus illas materias, ac formas ubique evomere disceb

At Gallorum natio, quae tantum in plagas nos tras malum emiserat , de emend3tione ipsi statii nDisciplinarum serio inter se cogitare: 1 Societatem Scientiarum, qualem nos sub Henrico olim rincipe inierarnus, obire: athe 1in Nauticen Comme cii quoque, colendi agri studia celebrare Amai data e vestigio vanissimarum ex Arabica Disciplina institutionum methodus , vel ad spectaculum, risiim in angulo tolerata Simplex, germana, ii blicae utilitati inserviens studiorum ratio praelata

est.

Qiuanto autem haec Reipublicae compendio

ta Societatum genus dupleκ aliae scientiis theoria tantum incumbunt utra gia Parisiensis , Londinensis, aliae : nonnullae mixtim Commercio ii: scientiis coetu ad id hominum doctissimorum electo , quod consiliam societatis appellant in vacare solent, quae ad commercii nauticae rem faciunt: eteΗollandis, Danis aliis placuere Henricus ille noster ad artabarum initio prioris generis societatem instituit postmodum lacobrigae secundi generis aliam.

26쪽

facta, argumentum hoc estos quod, cum hi nos ad haec fere tempora fuissemus , quales illi olim, a qui

bus malum accepimus , Galli i jam modo isti

emendato errore tanti sunt, quanti sub primaeva illa nostra Disciplinarum sobrietate nos fuimus vi delicet octores hominum terrarum do nitore ', maris Domini, Orbis qua late patet emensores simul arbitri. Adeo verum est imperia nos armis tueri , arma vero ipsa lecto disciplinarum usu moderam : quod si isti conciderint , non diuia1iis superstes ruinae summa Reipublici consta

bat.

Arripuere statim praeclaram studiorum ratio

aemulatae miles propemodum si nostram demaso nationes. Quod si mirere gentes, dum Lusitan quondam gloria viguit , vix non obscuras ad tantam subito laudem, atque potentiam conscendisse id vero omne societas praetulit Scientiarum Galli, Galli illi olim inani conatu Brasiliam pertentante , ac parVa nostratum manu depulsi, papae t quibus illi

modo classibus pervagantur maria, atque I OV con dunt

i Donianus de Regio , Vir Gallus , adde Olivetram quendam Hollandum gente Oide nostra ejurata erat enim Lusitania oriundus 'usitanis quasi mortaliun1 ineptis siniis obtrectant. At vero meminissent ni vellem, aurea maiorum nostrorum tempora suorum vero non ita pridem ferrea. Qui enim ea tem pest te Angli , ollandi , Galli, ceteri , si ad maritimae Potentiae glori ams pedi verio Si nos quidem modo inertes illi tum inertissimi. Quod ii Themistocleum illud verum est quo verum esse omnes fatentur tenerreos terram 2 mare euentri vide quo illi loco erant, quo vetere Lusitani ΘUtinam octo iisdein artibus uteremur l

27쪽

dunt imperia. Condidit, extulit , aequavit coelo homines scientiarum societas. Angli quoque Dani, Gothi suis quondam contenti brumis quanta illi jam navium copia immensam illam Orientis, quam nos edomuimVS oram, pe navigant, lustrant, exhauriunt i Societas haec omnia

scientiarum Anglis Gothis manis concessit. Qiuid Μoschi gens non ita pridem lapidi, ungove similispUnde illi, tantum subito ac tam potens imperium subvehunturi Subvexit Petropolitana scientiarum so

Nos vero interim excordes ac praeteritae obliti gloriae jaceremus , ni JosgPHI R1M Lusitaniar Regis imperiis ad novum antiqui nomini decus , nova studiorum ratione niteremur: nec tamen ei

nisi incipiendi laudem fatum concessit tanta quippe ARi ac rio Augustis gloria servabatur. Hi vero novam studiorum formam institui vixdum caeptam, quanto, Deus immortalis' subditorum bono , quanto spei publicae incremento ad summum gloriae apicem evehere meditantur mi theseos , Philosophiaeque alumnos beneficiis vere Regiis confoventes , vestrum omnium , adolescentes Optimi, ardorem, atque ingenium ad utilissima regno studia promovent , pelliciunt, nutricantur. Horum vide icet beneficio schola lisipone nautica renata est, quibus Rostliminio studiis ad antiquam n rigandi gloriam revehamur. Mi novum Lusitania:

28쪽

icem molientes, summam Jurisprudentiae arceris

tenere o monent.

Unum est atque id benefactorum erga Patriam, erga Conimbricensem Academiam maximum , quod de iissimorum Principum caritate , atque in viros sapientes amore Xpectemus Ut praeformatam Jo-sΕΡΗ Rege Potenti mimo , atque in novis Academiae decretis 1 institutam , seu restitutam potius Regiam Henricianam societatem scientiarum Xe-

qui quantocius jubeant. Postulat Lusitana imo ni versa id Ecclesia quae duos ei mundos debuit postulat orbis ipse terrarum A qui semetipso per eam se maiorem invenit postulat ipsa nostrum omnium Ρarens Lusitania , quani, ahdiu, quo ad illa heroum societas vixi vixisse' ipsam in imperio memini

At vero haec vestrum principio omnium Adolescentes Optimi, cura esto Nostis egregiam initio

ci Iosephus I. Lusitaniae Re Augustus praeclaram in Academia Conimbricensi literariam Societatem constituit, statuens Congregationem Prieceptorum Generalem e Medica , Mathematica Philosophica Institutione factum irici has vero munera, Mossicia societatibus id genus consueta praestare. Vide Academiae Statuta parte III. Lib. . dos Curso das Selencias Mathematicas c. Decreto de S. Mage stade a fronte do ivr num. . Ne por em considera a ditas tres Pro lictens de Naturali fas medicos, e Mathematicos em huma Congrega amiserat, a qua teuha por instituto tra albar no progress , adlautament , e persticam das monias oleucias DO MODO COΜ-9UE SE TE PRATI CAD NAS ACADEMIAS MAIS CELEBRES DAEUROPA , melborando I conbecimentor adpgiridos . e adquirindois utros de noTo. . . . . Conforme os Dyatutos que a p0 mim rescriιorma IV. 1 arte. Q iae pars IV desideratur c malum votis a elementia Regum ostrorum pra-mulganda adhuc Apectatur.

29쪽

ti ΗΕΝRICII praeclaram insuper, quae modo ar, si is viget, Londinensem quoque societatem Regiam privatorum studiis coaluisse et tum Reges Galliarum

Angliae , cetero praeclara privatorum coepta regia

auctoritate probasse. 1 Nempe his artibus quae non suae sunt, sed nostrae jam fuerant, Gallos, Anglos, Danos , reliquos maris Dominos intuemur. Quibus modo classibus operitur mare, quibus modo Thalassiarchis tremefiunt terrae , quibus modo imperiis subjiciuntur gentes , Opes hae nostrae sunt, imperia atque divitiae , quae a Parentum nostrorum marenibus Xciderunt. Rapuit non vis hostium; sed 110strorum inscitia amisit, non militum ., 'n Ducuna infirmitas , sed imprudentia non homines , non arma, non ves deerant, non ingenita Lusitanorum virtus maLcula illa , atque ad atris utilitatem INSTITUTA , ut olim, corda defecerunt. Heus , vos generosa Lusitanorum JUVENTUM, VOS inquam, renascentis Lusitaniae spes, renisaeque in pedes , atque surgentis e sepulcro atriae sustentaculum ATRIAM amabo, ipsam intuemini Us

rum set Galileus . . Porta , alii. Regia Academia Parisiensis instituta est annom. 6s6. Suin furiensis Societas in Germania a. 6s 2. Regia Societas Britanica a. D. 166O. Acadeinia et Ciment apud talos a. D. I6s7. Leopoldina Vindobinae a. D. 697. Recentiore aliae Petropolitan: , oliniae, Berotini, Copenhague , Hispalensita, hoc uno 778. recens Itistitiua Neapolitana.

30쪽

Ths1ΑM illam orbis quondam Domitricem, ac Dominam nunc vero e profundis, quibus obruebatur, ignorantiae cineribus , pallescenti similem, nec si mo satis vestigio ad vos hucce pergentem. En ipsa protens ad Os manibus : ad vestrum infit adolescentes Optimi, subsidium aegra dudum, labans

adhuc mater accurro. Vos, Vos ego appello, inclita veterum Lusitanorum propago , heroum generosa soboles , quos nempe antiquae meae quondam Virtutis atque potentiae instauratores expec)o. Ubinam

modo antiquum illud vestrum orbis ac coeli emetiendi studium 8 Ubinam generosus abnavigandi ardor 8Num nam vos Lusitani non estis Θ Lusit hi ipsi qui dena , at pauci numero , inquitis, neque viribus ad tanta impendia comparati. Nae pauciores forsan , quam qui Alphoris Rege, orabas

Lusitania pellere, urbes, ac moles immortalit ii condere regnum copia rerum omnium ditissimum excitare valuerunt Nisi forte a maioribus degeneres, Lusitanorum nomen, non ingenium retinetis IsGENI quidem Caitis pares ; at inopes modo , atque omnibus ad heroica illa quondam coepta imparatissimi Nunquid vero imparati magis quam JOANNE PR1Mo Rege , cum bello Hispanos, Occidione Mauros , terrore cunctos inermes licet, parva manu perculisti. Cum inquam, HEMRICO privatis opibus auspice , per immensa pelagi terrarum spatia vagabamini