Sculptura : carmen

31쪽

Exultetque solo, Mandat spumantia fraena. Ipse suo rect assideat sublimis in alto Sessor equo , nec deVexo grave pondere corpus Aut dextra , aut laeva inclinatum parte recumbat ;Sed medio bene fultum humero pressa ilia stringat Arctilis hinc atque hinc cubito dii larva decenter Reflexo ad pectus sera mollibus ora Iupatis Temperat, D faciles rectrix moderatur habenas. Sic te docta manus fulvo Lodoice , metallo Expressum quondam finxit, sic dextera finxit Altera quadrupedem qui te dorso alite portat . Plus tamen artis inest in quo , famulus e Magis

trum

sessorem sonipes , Sculptura judice, Vincit. Marmore si ponis, si ponis in aere pedestrem Heroi statuam , sic corpus mole sua stet, Ut nullo indigeat fulcro 'nec flamine possit Unquam prosterni , si forte valentior eurus Spiret, agens nimbos cinin ere praelia miscens ;Sed gravi ate sua defensum pondere perstet Haud sec4s ac pelagi rupes immota resistit Quae, quanquam iratum tumido mare serveat aesta, Et magno undarum fremitu latera ardua pulset; Attamen ipsa sibi satis est , nec pluribus impar

32쪽

1 SCULPTUR A

Ventorum affultus in caeli murmura ridet. Imprimis vero augusta gravitate verendum Finge tuum Heroem , Sculptor, gestumque regentis Imperio populos, aut nutum adscribe minacem.

Plurima sublimi majestas spiret in ore ;Numine sint digni vultus, vincatque statura

Corporis humanam divinae proxima formam. Da sceptrum regale manu , Vestem adjice longo Syrmate perpetHam , lauro praecinge capillos, Et si vis etiam statuae decus addere majus, Aut unam comitem aut plures adjunge figuras. Sic olim eximius fulgenti Sculptor in aere Fecit avi, Lodoice , tui cognomine magni, Proceram effigiem Stat sceptro scilicet aureo Armatus princeps cultu indutus eodem,

Quem festocille die gessit, suo tempore sacris Evinctus vittis, albaque in veste Sacerdos Imberbes vix dum prima lanugine malas Signatum populos super Jelicia regna Comtituit Regem, Sceptrum permisit habendum. Haud procul apparent Victori erecta trophaea, Et sceptrum in caelo pellis direpta leone, Congeriesque armorum, duro robore clava: Sub pedibus rictu enormi tria guttura pandit Cerberus, clinguas rapido vibrat ore trisulaas,

33쪽

si possit terrere minis , ventrisque profun/am Explere ingluviem & praedam divellere morsuri Nec quicquam movus Alcides pede comprimit hos

Tergeminum,in collo subigit nova vincula ferre :Aurea dii inponὰ expansis victoria pennis Frondentes gestat palmas , oleamque sinistra Et dextra imponit regali vertice laurum IPraetere fuso parite simulacra metallo Quatuor , accedunt operi Ornamenta suumque Victorem agnoscunt ferreis onerata cateni S, Servorum more , dejesto lumine moesta. Clim fictas raro, mentis commenta figuras

Sculptura exhibeat, gestuque, habituque sedentum; At Veras tantium , qua aut mors improba nuper Abstulerit, Ne quae nondum sint lumine casta Personas soleat positu describere tali Excellet Sculptor, laudemque merebitur omnem, Si vivum exemplar mondax imitatur imago Et similes vultus ita naturae remula reddit, Ut notum in mentem revocans spectator amicum,

Dum rite expressum ficta sub imagine spectat, Exclamet primo intuitu Quantum in star in ipso es ISi oculos sic ipse manus sic ora ferebat Si vero genus hoc primis meditatus ab annis

34쪽

11 SCULPTURA.Τractare , eximios Sculptores fori requitas, Quos tibi proponas , studioque imitere fideli Nullos Graeca quidem, at multos dabit Itala testus, Seu quos prisca V1rsim , seu quosi a protulit arim. Respice Pontificum niveo de marmore signa, Quae Capitolinae decorant vasta atria molis, ornamentum ingens , et Istque innixa residunt Quaeque siuaci haud alio sese velit ore suprema Majestas cernici vincit Sculptura, vel ipsam Igmula naturam clantem non intu inesse Credideris saxo vitamque animamque loquaci. Atque mihi hanc in rem memori festiva recurrid Histori , eximio celebrari carmine digna. Clim Galli quondam victores impete facto Cepissent Romam, Lucrique cupidine ducti Cursarent desertam ultro citroque per urbem, Atque etiam intrarent aedes in limine primo Longaevos patres , capitis barbaeque verendos Canitie multa rac meliori tempore quondam Rectores urbis Iella invenξ re curuli Quemque su vultu pleno gravitate sedentem Qaos S atuas prim4m esse ratii simulacra Deorum Abstinuere manus , veriti contingere, donec Accedens Gallorum unus , dextraque prehensam Demulcem barbam, vivum se tangere corpus

35쪽

Ipse suo est damno expertus, capitisque dolore. Quippe minas patiens si inulacrum, in militis au rem Incu1so graviter baculo , quem fortygerebat,

Sic audax crudo mulctavit verbere factum. Hic alia et plane ratio : nam marmore ricias

Essigies quicumque videt , statuasque Verendo Pontificum sella nixas , corpusque micanti Indutas circum trabea , se cernere credit Pontifices ipsos qui laeto munere diu sim In lucem redeant iterit in coelestibus auris Reddantur , tumuli erepti feralibus umbris. Vox tantaim una deest. Nec verba optata sequuntur Imo nec ipsa deest oculo vox udici marmor Mutua poli putes audire S reddere verba. Diversas diversa decet positura figuras. Infelix mater obolem quae luget ademptam, Ora tegat pudibunda manu , lacrymasve cadet teSLinteolo abstergat sic qu de marmore surgit Richelio ingentis moles operosa sepulchri, Flet mulier , largoque humectat flumine vultum. 3Cui moestos adeo gestus, habitumque dolentis

Nativa soler descripsit imagine Sculptor, Ut dolor ipse alio fingi neget ore nec ipse

Spectator lacryma valeat retinere sequaces.

Sit cubito innixus vates, quem tauus Aprilo

36쪽

Haud blandis urget stimulis. Si corpore pronUSQui veniam implorat, pressis ad pectora palmis Ardentes supplex vultus ad sydera tollat,

Aut oculos demittat humi moerore graVatOS. Aversus retro incumbat, quem forma repentὀHorribilis visu terreta capitique tuendo officiosa vices clypei gerat utraque palma. Sic tenerae matris renarum , amplexusque petebat Territus Ast na ; cum magni torva videret ora patriss nudosque enses flammaIque vomentem Terribilem galeam in nutantes vertice cristas. Ingenti cura Sculptor , summoque labore Marmoreos oblongum oculosissingat in orbem Et coelo in gyrum ducto multa arte rotundet. Ast idem caveat pupillas, velle natanteSExprimere parvo terebrare foramine marmor

Quis nigri veniant absorpt1 luce colores, Et si pupillam fallax imitetur imagos

Nam clim pars oculi tenuissima , nataque rerum Excipere objectas species ac reddere mente I

Spectantsim ut falsa deludat imagine sensus

.ssimula, pigmentiS ad jumentoque colorum Indigeat, peccet quicumque in marmore Sculptor

Pupillarum orbes operos1 expresserit arte 3 Atque adeo lapidem terebrarit acumine ferri

37쪽

Haud quaquam tale officium Sculptura requirit Ut secto iungat spirantia marmore signa Expressi acriter gestus animare figuram Elinguem , atque oculos positant 1hpplere silentes :Ut medio cui lingua riget captiva palato

Nascentique usum vocis natura negaVita Cum verbis nequeat secretam pandere mentem Occultos mentis sensus interprete nuta

Exprimit, .sese qua fas est voce revelat. Immensam laudis segetem , nomenque decuique Grande sibi pariet Sculptor, seu mollitis aere

Seu Saxo vultus imitetur ora Virorum,

Si rigidi parcus gleba de marmoris ima, Aut uno liquidi ductu actuque metalli Non unam tantiis figiem , sed plurima solers Corpora juncta sibi pretioso vulnere fingat. Sic medi doctus monumentum Sculptor in urbe Altum, Augustum , ingens, d magno principe dignum

Erexit Lodoice , tibi iamque objice fracto Carceris, plena emissum fornace metallum Protiniis in rivos declivi tramite fluxit, Sed quanto undarum nec Sequana volvitur aestu, Nec Rhodanus praeceps , nec turbidus Ister arena Exceptumque typo ingenti, velut aequore flumen ,

38쪽

16 SCULPTUR A. Fecit equum simul ac quitem semirabile dictu)Ε sine sutura corpus conjunxit utrumque Hinc neque nubigenis erat arctius in Centauris Quis duplicem mendax naturam fabula finxit, Humanum tergo commissum pectus equino , Quam tibi quo veheris sonipes committitur arct , Et tecum , Odoi , nexu propiore ligatur. Pulcram operis molem c4m cerneret invida Pallas Ingemuit, tantdmque arti natura licere Indignata , suum lacrymis confessa dolorem est Et multo iratos texit Velamine Vultus. Sed merito Sculptura suum decoravit honore Artificem in toto nomen celebravit in orbe. Aspice jam quanto manus ingeniosa labore

Tres charitum excudit puro de marmore formas.

Mollia quam facili flectunt linamine membra Quam heto arrident vulturi u m fronte serena Spectantes ipsae spectanta Quam vertice demi mSupposuo pulchry, manibus per mutuas nexis

In commune ferunt urnam, Medicae tuorum Custodem cinerum, cinerumque, Henrice, tuorum

Sie manibus simul implicitis, sic mutu nexas Ludere crediderim charites in gramine molli Cum sociis june mimphis, venerique magistrae Festivas agitant Luna impendente choreas ,

39쪽

LIBER PRIMUS. TFoemineoque replent lat nemora avia cantu. Tres porro simul effigies, miracula scalpri, Et veterum haud indigna manu quos Graecia jactat Artificum Iculptor gleba de marmori una Expressit soler , adeo ut concordia major Dilectas inter nequeat regnare sorore , Nec formas assine magis conjungere inclum. Menabrorum mira inter se consensio regnet ;Immanem nec crura ferant exilia molem ;Aut humeros super ingentes puerile recumbat Exiguumque caput, luminis ut pendula tectis Bracteola assurgit, tenui quae concita Vento Volvitur, multos dat in aere stridula gyros. Imprimis quamcumque milii sic sculpe figurani, Ut quamvis caeso inscriptum sub marmore nomen Haud legitur , tamen ex ipso deprendere pollim Intuitu mentem artificis, nomenque figurae.

Haud sectis expressit ficta sub imagine Sculptor Insignem facie juvenem , qui sustinet aurea Poma manu , digitisque pedum suspensus in imis

Emicat celeri volet ilicet cyorauro , Ni basis astrictos artusin crura ligaret. Agnosco Hyppomenem , mentique Atalanta recurrit Dicta leves cursu rapido praevertere amas,

40쪽

antevolare notos, nec in aequore tingere plantas :Sic etiam niveum pario de marmore finxit

Annibalem Sculptor , cui multus decidit in vas Annulusia manibus , Cannensis praeda Triumphi. At spirat quiddam indomitum , Romanaque signa Insultans Aquilam calcat , frustra ore minaci Exertantem ungues , subjectaque colla tumentem. Terribilem agnosco Poenum , qui fulminis instar Fregit inaccessas alpes , domitamque subegit Italiam bello Romanas terruit arces. HIaec equidem Sculptor prudens exempla secutu , Ouamque notis studeat propriis signare figuram, Sylvanus teneram ferat ab radice Cupressum; Pulset Apollo Chelym praetentet pollice solers Calliopea Lyram speculum Venus aurea gestet ;Spicula parvus Amor, Pharetramque arcusque so

Flora rosas , plenis frustiis Pomona Canistris Spicea serta Ceres , Momus Larvam , Egida Pallas ;Pan calamosci parrar Urani: falcemque Priapus. At si fori basis plures ferat unica formasci Hoc opus , hic labor est diversos indere gestus cuilibet ut niveo finxit qui marmore Nilum Descripsit puerile Deus quo cingitur , agmena

Infidet hic humeris, hic grandia crura fatigat