Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

21쪽

modum sumptibum uxoris tua facere deserit ita nunquam facies . Nolite eodem loco existimare, irites, futuram rem, quo fuit, antequam lex de hoc irretur. Et hominem improbum non accuseriti uim LI , quam absolvi ct luxuria non mota et iste rabior es et, quam erit nunc ipsis vinculas, cui

fera bestia, irritata, deinde emissa Ego nusi modo abrogandam legem Oppiam censeo vos quod fax:-t , Deos omne jὸrtunare velim. Post haec tribuni

qtroq; plebi qui se interces iuros pro felli erant, qtrilia pauca in eandem sententiam adjecisietit; tuni L. Valerius pro rogatione ab se promul

stata ita dilieruit Si priυati tantummodo ad Oadsidam di Audendumque id quod a nobis rogatur, proc iisent, ego quo 1 t : m satis dictum pro utraque pari exiuimarem , tacitus suffragia vestra exspecta se . runc quum vir gravis miti consul

M. Porcius, non auctoritate solum, quae tacita satis

momenti habuisset, sed oratione etiam longa o accurata insectati s rogationem no Iram nece: e is pauci respondere qui tamen plura verba tu a. stigandis matronis , quam in rogata ne nos fra disia

suadenda consumpsit ei quidem ut in dubio potieret, utrum id quod reprehenderet , matronae ua1ponte, an nobis auctoribus feci sent. Rem defendam , non nos e in quos recι magis haec conscii ver borent . quam Et reci=bimularet Catum , sed Ir9NfI interdum sic sonem muliebrem appel&vit, quod matronae publico vos rogassent , ut legem in se latam per bellum temporibus ιι ris , Opitc rente ac beata Republica abrogaretis. Herba magna suae rei augenda caussa consurranis

ur haec Malia esse scio ei Catonem oratorem non solum gravem , sed interdum etiam trucem eqse scimus omnes, quum ingenio sit mitis. Nam quid a S tandim

22쪽

ro T. et tandem novi matrona fecerunt, quod equentes in caussa ad se pertinente in publicum processerunt 'Nunquam ante hoc tempus inpublico apparuerunt Tuis adversm te origines revolvam. Accipe quoties Vcerint, ct quidem semper bono publico Iam M principio , regnante Romulo , quum Capitolio ab Sabinu capto, medio in foro gni collatis dimicare

tur; nonne intercursu matronarum inter acies duas

proelium sedatum erit Z uid regibitis exactu cynum Coriolano Marcio duce legiones O corum casura ad quin tu lapidem posui sent; nonne id

men, quo obruta hac urbs esset, matrona averterunt Z Iam urbe capta a Gallu, quo redempta urbs eris p nempe aurum matrona consensu omnium iupAblicum contulerunt. Proximo bello ne antiqua repetam nonne ct quum pecuma os infuit, viduarum pecunia adiuverunt ararium, quum Dii quo is novi ad opem ferendam dubiis rebu accerserentur, matrona univer a ad mare profecta sunt, ad matrem Idaeam accipiendam imiles inquis, caussae sunt nec mihi caussιιs quare propositum ess nihil novi factum , purgare satis esLCeterum , quod in rebus ad omnes pariter viros fa mina 3 uepertinentibitisfeci se eitis nemo miratum ess,

in causa proprie ad Vs pertinente miramurfecisse ' diuid autem fecerunt ' superbas medius Adius aure habemus, si quum domini servorum non a fidiant preces, nos rogari ab honesicissae minis indignamur. Venio nunc ad id de quo agitur , in quo duplex consulti oratio fuit nam ct legem ullam omnino abro ear erit indignatus eam pracipua legem sua luxuria muliebris coercendae caussa lata esset. Si ilia communis pro legibus , visa consularis oratio erit eis haec adversus luxuriam , seve-ν inuti moribus conveniebat. Itas periculum est,

nisi

23쪽

L 1 3 XXXIV. IIesi quid in utraque vani sit, docuerimus , ne Miserror obu Fundatur. Ego enim, quemadmodum ex hu legibus, qua non in tempus aliquod se perpetua utilitatu caussa in aeternum Lita sunt, ut amabrogari debere fateor, nisi quam aut coarguit,

aut status aliquis Reipublica inutilem fecit sic qua tempora aliqua desiderarunt leges , mortales ut ita dicam ct temporibus ipsis mutabiles esse video aerea in pace lata sunt plerumque bellum

abrogat qua in bello, pax it in navis adminis ratione alia in secunda, alia in adυersa tempestate usu sisnt. Hac quum ita natura distinc asnt, ex utro tandem genere ea lex tis videtis , iram abrogamus ' An vetus regia lex bimul cum ipsa urbe nata qtιο secundum est a decem Diris ad condenda iura creatu in duodecim tabulis scripta Sine qua quum majores nostri non exiritimarint matronale decus servari po se nobis quoque verendum sit, ne cum ea pudorem sanctitatemquefamianarum abrogemus 3 ut igitur nescit , novam

ii iam legem esse ad abi , T. Sempronio consulibus viginti ann ante latam sne qua quum per tot annos matrona optimis moribus vixerint, qt Od tandem, ne abrogata ea effudantur ad luxuriam,

periculum e L Nam si inta lex de lata esset, ut

finiret libidinem istiebrem verendum foret ne abrogata incitaret cur si autem lata, ipsium in dicavit temptu. Annibal in Italia erat icitor ad Cannade jam Tarentum jam Arpos , iam Capuam

habebat ad urbem Romam admoturus exercitum

videbatur. Sese cerant socii non milites in supplementumiaron socios navales ad classem tuendam, non pecuniam inarario habebamum servi , quibus arma darentur , ita ut precium pro iis bello perfecto domina solveretur, emebantur in eandem diem

24쪽

fervos ad remum, numero ex censu constituto, cum stipendio nouro dabamus e aurum argentum omne a senatoribus ejus rei initi orto, in publicum

conferebamus e vidua ct pupilli pecunia sua in

Ararium deferebant cautum erat, quo neptus aurio argenti facti, quo ne plus gnati argenti. aris domi haberemus. Tali tempore in luxuria ct orna

ris matrona occupata erant , ut ad eam coercendam

lex Oppia dejiderata sit quum , quia Cerer, acrificium lugenti,M Ommbus matron intermet sumerat , senatu Iiniri luctum triginta diebus usiit. Cui non apparet, ob inopiam ct miseriam civitatis, Ma omnium privatorum pecuniae in usum publicum vertenda crant, i Iam legem scriptam, tamdiu mansuram , quamdiu caussa scribendae legis mansi se Nam si tunc tempor caussa aut decrevit senatum , aut populus usiit, in perpetuum servari oportet , cur pecunia reddimus privatu curpublica praesenti pecunia locam . cur seret i, qui militent,non emuntur Z urprivati non dam Gremiges , s cui tunc dedimus' Omnes alii ordines, omnes homines mutationem in meliorem statum Teipublica sentient ad coniuges tantumno fras,pae , tranquillitatu publica fructus non perveniet 3 Purpura viri utemur , praetextati in magis fratibus, in sacerdotiis . liberi OLIri praetextis purpura toga utentur, magiHratibus in coloniis muniae iisque , hic Romae in imo genere magis Iris vicarum toga praetexta habenda ius permittemis , nec Llut vivisolum habeant tantum insigne sed etiam is cum eo crementur ortu faenimis duntaxas

purpura sum interdicemus, ct quum tibi vir liceat purpura in verit straguia uti matremfamia

25쪽

ltim tuam purpureum amiculum habere non ines equus tuus Jeciosius instratus erit, quam uxor vestita 8 Sed in purpura , qua teritur , absumitur, in ussam quidem , sed aliquam tamen causim tena italis ideo e in auro ero , in quo prater maniis

precium nihil in tetrimentist quae malignita est praesidium potius in eo e D ad publicos is ad privatos usus scuti experti e fas . Nullam aemulationem inter se Angularum , quando nulla haberet, esse alebat. At, Hercule universis dolor Mindignatιο est, quum sociorum Latini nominis uxoribus vident e concessa ornamenta , oua sibi adempta sint e quum insignes era esse au/o ct purpura, quum ilias vehi per urbem se pedibus sequi tamquam in illarum civitatibus non in sua imperium it Virorum hoc animos vulnerare posset e quid

muliercu trum censet , quas etiam arba mo- v fiuct Non magistratus, nec sacer titia re trium

phi , nec insignia, nec dona aut potia bellio his

contingereptis snt. Mundiciat ornatus, ct cuia rus , haec foemtiutrum insignia sunt: hu gaudent gloriantur , hunc mundam muli brem appellarunt λn Ore nos iri. Mid aliud in luctu, quam purpuram atque aurum deponunt qua quum iuverunt, sumunt quid ingratulationibus supplications bu ue, mis excellentiorem ornatum adliciunt Scilicet si legem Oppiam abrogaverit, non ve Iriarbitrii erit , si quL Uus velare Olueritu , quod nunc lex vetat minus uxores, sorores etiam urbi iam tu manu erunt. Numquam sal Dis suis exuitur servitus muliebrA. ct ipse libertatem quam viduitas ct orbitas facit, detentantur. In eis stro arbitrio suum ornatum, quam in Urs malunt esse. O vos in manui tutela non in servitio debe-; 4 habere ualle patres bonam V;r9I, quam

26쪽

lando. Id enim periculum ens, ne Sacrum montem, sicut quondam irata plebs, aut Dentinum capiant. Patiendum huic insirmitati eris , quodcunque voseensueritu quo liu potes Iu , eo moderatiu imp rio uti debetis. IIae crinum contra legem proque

lege dicta essent , aliquanto major frequentiani ulterum postero die sese in publicum effudit,

uno i agmine Omnes tribunorum an uas obsederimi, qui collegarum rogationi intercedebant nec ante abstiterunt, quam remisia inter celso a tribunis est. Nulla deinde dubitatio tuit , quin omnes tribus legem abrogarent. anno vigesimo post abrogata est, quam lata. M. Porcius consul posteaquam abrogata est Oppia ex , extemplo viginti quinque navibus

longis, quarum quinque sociorum erant, ad Lunae portum prosectus , eodem exercitu convenire justi , d edicto per oram maritimam missi, navibus omnis generis contractis, a Luna proficiscens edixit, ut ad portum Pyrenaei sequerentur inde se frequenti classe ad hostes iturum. PCetervecti Ligustinos montes, sinumque Gallicum ad diem quam edixerat, conveneriint inde Rhodam ventum &pra sidium Hispanoria, quod in castello erat, videjectum. Ab Rhoda secundo vento Emporias perventum ibi copiae omnes praeter socios navales, in terram expositae . Iam tunc Empor duo oppida erant muro divisa. Vnum Graeci habebant a Phocaea, unde S Massilienses oriundi: alterum Hispani sed Graecum oppidum in mare expositum totum orbem muri minusquadringentos pastus patentem habebat Hispanis

27쪽

circuitu murus erat Tertium genus Romani

coloni ab Divo Caesare post devictos Pompeii liberos adjecti nunc in corpus unum confusi Omnes Hispanis prius, postremo Sc Graecis in

civitatem Romanam scitis. Miraretur quis, quum cerneret aperto mari ab altera parte, ab altera Hispanis, tam ferae de bellicosae genti objectos, quae res eos tutaretur disciplina erat custos in 'riaritatis, quam inter validiores optime timor continet Partem muri versam in agros egregie munitam habebant, una tantum

in eam regionem porta imposita cujus assiduus custos semper aliquis e magistratibus

erat nocte pars tertia civium in muris excubabat neque moris tantum aut legis caussa,

sed quanta , si hostis adportas flet , observabant vigilias de circumibant cura. Hispanum neminem in urbem recipiebant ne ipsi quidem

temere urbe excedebant ad mare patebat omnibus exitus porta ad Hispanorum oppidum versa nunquam nisi frequentes, pars tertia fere , culus proxima nocte vigiliae in muris fuerant, egrediebantur. Causia exeundi haec erat: commercio eorum Hispani imprudentes maris gaudebant mercariqued ipsi ea quae X- terna navibus inveherentur, c agrorum e X- hibere fructus , volebant hujus mutui usus desiderium ut Hispana urbs Graecis pateret, faciebat. Erant etiam eo tutiores, quod sub umbra Romanae amicitiae latebant quam sicut minoribus viribus, quam Massilienses, ita pari colebant de tunc quoque consulem exerci tamque comiter ac benigne acceperunt. Paucos ibi moratus dies Cato, dum exploraret,

28쪽

rs T. LI Iubi de quanta hostium copiae essent: ut ne mora quidem segnis esset omne id tempus exercendis militibus consumpsit. Id erat sorte tempus anni, ut frumentum in areis Hispani haberent itaque redemptoribus vetitis frumentum parare, ac Romam dian illis , Belliana, inquit, seipsum alet. Profectus ab Emporiis agros hostium urit vastatques omnia fugai terrore complet. Eodem tempore M. Helvio decedenti ex ulteriore Hispania cum praesidio sex millium , dato ab Ap. Claudio praetore, Celtiberi agmine ingenti ad oppidii Illiturgi occurrunt.

Viginti millia armatorum fuit te, Valerius scribit duodecim millia ex iis caesi oppidum Illiturgi receptum, puberes Omnes interfectos. Inde ad castra Catonis Helvius pervenit.

quia tuta jam ab hostibus regio erat, praesidio in ulteriorem Hispaniam rem illis Ronaam est pro semis. ob rem feliciter gestam ovans urbem est ingre illas Argenti intecti tulit in aeracium quatuordecim millia pondo septingenta trigi:ua duo signati bigatorum stiriem decem millia viginti tria. Oscensis argenti viginti millia quadringenta triginta ocito Caullaci iumphi negandi senatui fuit, quod alieno auspicio, in aliena provincia pugnasset. Ceterum biennio post redierat, quum provincia

luccellori O. Minucio tradita, annu insequentem retentus ibi longo gravi mo ibo fuisset. itaque duobus modo mensibus ante fel vius ovans urbem est ingrestus, qua in succesib ejus Minucius triumpharet. Hic quoque tulit argenti pondo triginta , quatuor millia octingenta: bigatorum septuaginta octo millia,&os illis argenti ducenta septuaginta octo mil

lia.

29쪽

L TXXIV. Ivlia. In Nispania interim consul haud procul Emporiis castra habebat. Eo legati tres ab Illergetum regulo Bilistage , in quibus unus filius

erat, enerunt querentes , castella sua oppugnari me spem ullam esse reiistendi, nisi praesidio Romanus miles es et Quina millia militum satis eise nec hostes si tanta manus ventilet , mansuros. Ad ea consul, veri quidem vel periculo eorum vel metu dicere. Sed sibi nequaqZam tantum copiarum esse , ut quum magna u hostium haud procul absit, cum in nox Agnis cogatu dimican ium sol indies exspectet , dividendo exercitum , minuere tuto vires posset. Legati ubi haec audiverunt, flentes ad genua consulis provolvuntur. Orant, Ne se in rebus tam trepidet, deserat stu enim se repulsos ab Romano, ituro 'nullos se socios, nihili uam in terru aliud

Dei habere. Potui se se extra id periculum esse , si

decedere sde , s conjurare cum caeter voluissent. nulla minis, nullu terricum se motos Derantes sa M visi auxilii sibi in Romani esse. Id nullumst, s bi a consule negetur Deos hominesque se te-ses facere invitos o coactos se , ne eadem qua Saguntini passi sunt patiantur , defecturos cum caeterm potius Hil anis, quam olos perituro esse.

Et illo quidem die si sine responso dimilli.

Consulem nocte, quae insecuta est, anceps cura agitari nolle deserere socios nolle minuere e Xercitum quod aut moram sibi ad dimicandum, aut in dimicando periculum at ferre posset. Stat sententia , non minuere copias, ne quid interim hostes inferant ignominiae sociis spem pro re ostentanda censet Saepe vana pro veris, maxime in bello valuit te: Sc credentem

se aliquid auxilii habere,perinde atque liaberet,

ipsa

30쪽

ipsa fiduciat sperando atque audendo servatum Postero die legatis respondit, Luamquam

vereatur nesua vires , aliis ad commodando minuat tamen illorum se temporis ac periculi magis quam sui rationem habere. Denunciari militum parti tertia ex omnibus cohortibus1ubet,ur cibum,

quem in naves imponant , mature coquant. Navesque in diem tertium expediri jussit. Duos ex legatis Bilistagi atque Ilergetibus nunciare ea jubet; filium reguli comiter habendori muneribus apud se retinet. Legati non ante prosecti, quam impositos in naves milites viderunt id pro haud dubio jam nunciantes, non suo modo , sed etiam hostes fama Romani auxilii adventantis impleverunt. Consul ubi satis quod in speciem fuit, ostentatum est, revocari ex navibus milites jubet ipse quum jam id tempus anni appetet et, quo geri res possent, castra hiberna mille passitum ab Emporiis posuit inde per occasiones nunc hac parte, nunc

illa, modico praesidio castris relicto, praedatum nailites in hostium agros educebat Nocte ferme proficiscebantur, ut d quam longissime a

castris procederent, inopinantes opprimerent, exercebat ea res novos milites II hostium magna vis excipiebatur nec iam egredi extra munimenta castellorum audebant. Vbi satis admodum S suorum hostium animos est expertus, convocari tribunos praefectosque equites omnes S centuriones; ullit Tempus, inquit , quod sepe opta Hii, venit quo vobis pote-pra fieret virtutem es Dam Hendeptili. Adhuc pra donum magis quam bellantium militastis more nunc uita pugna o se cum OH ibim conseretis manus uo' agros inde populari, sed urbium opes

haurire