Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

331쪽

LIBER XXXVIII. 3 9 gentibi Aue appareret; unum hominem caput columenque imperii Romani si e sub rem bra citio-

nu civitatem dominam orbis terrarum latere e nurus ejus pro decretis Patrum pro populi usio e se, infamia intactum , invidia qua ' Ont urgerent. Orationibus in noctem perductis , producta dies est ubi ea venit, tribuni in Rostris prima

luce consederunt. Citatus reus, magno agmine

amicorum clientiumque per mediam concionem ad Rostra subiit silentioque facto, Hoc, inquit, die tribuni plebi , vosque uirites, cum Annibale O Carthaginiens bus signis collat: in Africa bene ac feliciter pugnavi. Itaque quum hodie litibus jurgiis supersederi quum sit, e

hinc extemplo in Capitolium ad Iovem optimum maximum, Iunonemque se Minervam, celerosque

Deos, qui Capitolio atque arci pras ent, salutandos ibo hisque gratia agam, quod mihi hoc ipso die pe alias egregie e ubi gerendae

mentem facultatemque dederunt Te Irum quos cie quibus commodum ess ite mecum uiriter Ocrate Deos, ut mei similes principes habeata ita, ab annus tendecim ad senectutem semper vos rem meam honoribus ventri antei sis , ego estros honores rebus gerendis praeces . Ab Rostri in Capitolium ascendit: simul se universa concio avertit, secuta Scipionem est adeo ut postremo scribae viatoresque tribunos relinquerent, nec cum iis praeter servilem comitatum V praeconem, qui reum ex Roliris citabat, quis luam esset. Scipio non in Capitolio modo , sed per totam urbem omnia templa Deum cum Opulo Romano circumiit. Celebratior is prope dies favore hominum S aestimatione verae

magnitudinis ejus fuit, quam quo triumphans de

332쪽

isibus urbem de Syphace rege marthagirest invectus. Hic speciosus ultimus dies P. Sciapioni illuxit post quem , quum invidiam ccertamina cum tribunis prospiceret, die longiore producta in Literninum concellit certo consilio ne ad cauli in dicendam adestet. Major animus S matuta erat, ac majori fortunae ait uetus, quam ut reus csse sciret,ic summittere se in humilitatem caudam dicentium.

Vbi dies venit , citarique absens est coeptus, L. Scipio morbum caullae esse cur abellet, excusabat quam excusationem quum tribu qui diem dixerant, non acciperent, ab edem superbia non venire ad cauilam dicenda arguerent, qua judicium& tribunos plebis Concionem reliquis let quibus jus de se dcendae sententiae de libertatem ademistet, comitatus, velut captos trahens, triumphum de populo Romano egillet, secessionemque eo die in Capitolium a tribunis plebis seciiset:

Habetis ergo temeritatis illius mercedem quo duce se auctore nos reliquistis, ab eo ipsi relicti His. O tantum animorum in dies nobis decrescit, ut ad quem ante annis septemdecim , exercitum ct classem habentem tribunos plebis dilemque in Sic tiam mittere ausi sumus, qui prehenderent eum, Romam reducerent ad eum privatum ex illa sua extrahendum ad caussam dicendam mittere

non audeamus Tribuni plebis appellati ab

L. Scipione ita decreverunt , Si morbi a sa excusiaretur, sibi placere accipi eam causam, diemque a collegis produci. Tribunus plebis eo tern-pore Tib. Sempronius Gracchus erat, cui inimicitiae cum P. Scipione intercedebant is, quum vetuis let nomen suum decreto collega

333쪽

m asscribi, tristioremque omnes sententiam:xspectarent, ita decrevit diuum L. Scipio ex se morbum esse caussa fratri atis id ibi videri. e P. Scipionem , pri ruam Romam redisset, acusari non passurum tum quoque , se appellet, auxilio ij ut in , ne caussam dicat. Adu fissi gium rebusgessis, holioribus populi Romani, P. Scipionem eorum hominumqt: consensu pervem se, wtsi bios ris reum stare, O praebere aures δε- Iescentium conviciis, populo Romano magis defor-

quam ipsi sit. Adjecit decreto indignationem : Sub pedibus vestris stabit, tribuni domitor ille Africa Scipi Ideo quatuor nobios imos duces Poenorum in Hispania , quatuor exercitus fudit, fugavitque e de Syphacem cepit, Anniba lem devicit, Carthaginem vectigalem nobis fecit,.Antiochum recepit enim fratrem consortem hulissgloria L. Scipio ultra Tauri iuga emovit, ut duobus Petilliis succumberet , vos de P. Africano paLmam peteretis' Νιιllιsne meritis suis, nudiis es Iris honoribus unquam in arcem tutam, O velut sanctam clari viri pervenient ubi, non venerabilis, inviolata saltem senectus eorum considat 3 Movit

decretum adjecta orati non ceteros modo, sed ipsos etiam accusatores: Meliboraturos se mi id sui jurisce orificii ellet, dixerunt. Senatus deinde, concilio pla bis dimisib, haberi est coeptus ibi gratiae ingentes ab universo Ordine , praecipue a consularibus senioribus iue Tib. Graccho acetae sunt quod Rempublicam privatis sirinultatibus potiorem habuit et de Petilli vexati sunt probris, quod splendere aliena invidia voluis lentri de spolia ex Atii cani triumpho peterent. Silentium deinde de Africano suit vitam Literni egit , sine desiderior ibis.

334쪽

321 T. rurbis Morientem rure eo ipso loco sepeliri se iussisse ferunt, monumentumque ibi aedificari, ne unus sibi in ingrata patria fieret. Vir memorabilis, bellicis tamen magis quam pacis artibus. Memorabilior prima pars vitae , quam pol iema fuit quia in juventa bella assidue gesta quum senecta res quoque defloruere; nec praebita est materia ingenio. uJd ad primum consulatum secundus, etiam si censuram ad ictas 3 quid Asiatica legatio; taletudine adversa inutilis. filii casu deformata post reditum necessitate aut subeundi iudicii , aut simul cum patria deserendi Z Punici tamen belli perpetrati : quo nullum neque malus neque periculosius Romani gensere unus praecipuam gloriam tulit. Morte Africani crevere inimicorum animi quorum princeps fuit M. Porcius Cato, qui vivo quoque eo allatrare ejus magnitudinem solitus erat hoc auctore existimantur Petilli id vivo Africano rem ingressi. mortuo rogationem promulgasse. Fuit autem rogatio talis Helit, jubeatis, quaeratum, qua hecutua capta , ablata, coacta ab rere Antiocho I f, quique sub ii simperio fuerunt quod eius in tibi cum relatum non erit uti de ea re Ser. Sulpicius praetor urbanis ad senatum referat 'quem eam rem velit senatus qua-xere de is sui praetores nunc sunt 3 Huic rogationi primo L. Mummii intercedebant. Senatum quaerere de pecunia non relata in publicum, ita ut antea semper factu esset, quiana censebant. Petillii , nobilitate mi regnum in

senatu Scipionum accusabant L. Furius Purpureo consularis, qui in decem legatis in Asia saerat, latius rogandum censebat non quae ab

335쪽

Antiocho modo pecuniae captae forent, sed quae ab aliis regibus gentibusque Cn. Manlium inimicum incesseras. Et L. Scipio, quem magia pro se , quam adversus legem dicturum apparebat, dissuasor processit is post morte ii P. Africani fratris, viri omnium fortissimi clariis inique iam exortam rogationem es conis questiis. Parum enim fuisse, non rudari pro Rostris P. Africanum pori mortem, si etiam accuseretur. Et , Carrhaginienses exili contentos esse e populum Romanum ne morte 'mdem

P. Scipion exsatiar nisi ipsius fama si ulli iaceretur , frater insuper , accessio invidia, ma-

cIetur M. Cato stla sit rogationem. X tat Ora

tio eius de pecunia regis Antiochici cium-mios tribunos auctoritate deterruit, ne adversarentur rogationi Remittentibus ergo his intercessionem , omnes tribus uti rogasset, uilerunt Ser. Sulpicio deinde referente, quem rogatione Petilliaritiae rere vellent Q Terentium Ctilleonem Patres ulterunt. Ad hunc praetorem , adeo amicum Corneliae familiae , ut qui Romae mortuum elatumque P. Scipionem

est enim ea quoque fames tradunt, pileatum, sicut in triumpho erat, in funere quoque ante lectum ille , memoriae prodiderint,in ad portam Capenam mulsum prosecutis funus dedisse , quod ab eo inter alios captivos in Africa ex hostibus receptus esset aut adeo inimicum undem , ut propter insignem simultatem ab ea factione quae adverta Scipionibus erat, delestus it pol illimum ad quae itionem exercenis da in ceterum ad hirnc nimis aequum aut iniquum praetorem , reus extemplo factus L. Sci-

io limulac delata de recepta nomina legatorum

336쪽

3 et rrum ejus, A.&L. Hostiliorum Catonum, C. Furii Aculeoni sintlaestoris . , ut Omnia contacta societate peculatus viderentur, scribae quoque duo lac census L. Hostilitas, d scribae, di accensus, priusquam de Scipione judicium fieret, absoluti sunt Scipio de A. Hostilius legat iis, c C. Furius damnati quo commodior pax Antiocho daretur, Scipionem sex millia pondo esuri, quadringenta octoginta argenti plus accepi se, quam in aerarium retulerit e A. Hos Illiam octoginta pondo auri, argenti quadringenta tria. Furium suas Forem auri centu=n triginta argenti ducenta pondo Has ego summas auri re argenti relatas apud Antiatem inveni. In L. Scipione malim equidem librarii mendum , quam mendaciui; scriptoris esse, in summa auri atque argenti. Si in ilius enim veri eli, argenti quam

auri majus pondus futile: totius quadragies

quam ducenties quadragies litem aenin rarant: eo magis, : Od tantae si inmae rationem etiam ab ipso P. Scipione requisii tam elle in senatu tradunt labrumque rationis ejus quum Luci una fratrem asterre ullis let, inspectante senatu suis ipsum manibus concerptistes indignantem quod quum bis millies in aerarium intulit set, iridi agies ratio ab se posceretur ab eadem fiducia animi, quum qu zz flores pecuniam

in aerario contra legem promere non auderent poposcit te claves, esse aperturum a rarium dixisse ; qui ut clauderetur , ellectilet. Multa alia in Scipionis exitu maxime vitae, dieque dicta , morte, funere, sepulchro , in diversum trahunta ut cui famae, quibus scriptis

alleluiar, non habeam. Non de accusatore con

venit alii M. Naevium, alii Petillios diem dixiste

s cris

337쪽

e ann , quo mortuus siti non ubi mortuus, ut elatus sit. Alii Romae, alii Literni mortium de sepultum utrobique monumenta ostim duratur, statuae. Nam, Literni monumentum , monumentoque statua superimposita suit quam tempestate disjectam nuper vidimus ipsi. Et Romae extra portam Capena nain Scipionum monumento tres statuae sunt quarum duae P. Z L. Scipionum dicuntur esse tertia poetae in Ennii. Nec inter scriptores rerum discrepat solum, sed orationes quoque rimodo ipsorum sunt, quae feruntur, P. Scipionis de Tib. Gracchi abhorrent inter se. In dexorationis P. Scipionis , nomen M. Naevii tribuni plebis habet ipsa oratio sine nomine eliaccusatoris nebulonem modo, modo nugatorem appellat. Ne Gracchi quidem oratio aut Petilliorum, accusatorum Africani, aut diei dictae Asia cano ullam mentionem habet. Alia tota serenda fabula et Gracchi orationi conveniens illi auctores sequendi sunt, qui, quum L. Scipiora accusatus de damnatus sit pecuniae capi ab rege legatum in Etruria fuisse Africanum tradunt quo post famam de fratris casu allatam , relicta legatione cucurrisse eum Romam quum a porta recta ad forum se contuli siet, quod in vincula duci fratrem dictu erat repulisse corpore ejus viatorem dc tribunis retinenties magis pie quam civiliter vim sectile, Haec enim ipse Gracchus queritur , dil- solutam, ite a privato tribuniciam potet talem. ad postremum , quum auxilium L. Scipioni polliceretur, ad icit, tolerabilioris exempli este,

tribuno Plabis potius, quam a privato, victam videri

338쪽

31 T. rvideri lc tribuniciam potestate mi Rempublicam esse. Sed ita hanc unam impotentem ejus injuriam invidia onerat, ut increpando quod degenerari tantum a se ipse .cumulatas ei veteres laudes moderationisi temperantiae pro reprehensione praesenti reddat. castigatum enim quondam ab eo populum, ait, quod eum perpetuum consule mi dictatore vellet facere. Prohibuis se stat tras sibi in comitio, in i ostris, incuria , in Capitolio , in cella Iovis poni prohibuisse ne decerneretur, ut imago sua triumphali

Ornatu e templo Iovis optimi maximi exiret.

Haec vel in laudatione polita ingentem magnitudinem animi moderandis ad civilem habitu honoribus significarent ritiae exprobrando inimicus fatetur. Huic Graccho minorem ex duabus filiis iam major P. Cornelio Nasicae haud dubie a patre collocata erat nuptam fuisse convenit. Illud partian constat, utriunpost mortem patris desponsata sit, dei ipserit an veri illi opiniones sint, Gracchum, quum L. Scipio in vincula duceretur , nec quisquam collegarum auxilio esset, jurasse, Sibi inimiciticis cum Scipionib: s, qua fuissetit, manere, ne

se gram qου arenda caussa quicquam facere sed in

quem carcerem reges ct imperatores hosfium Acentem di isset P. Africanum , in eum se fratre us duci non post inm. Senatum, eo die sol coenante in Capitolio consurrexisse, petisse, ut interci tuas Graccho filiam Africanus desponderet quibus ita inter pii blicum solenne sponsabbus rite factis uiam se domum recepisset, Scipionem Amilhae uxori dixisse, filiam se minorem despondisse quum illa muliebriter

indignabunda nihil de coinmuni filia sectim

339쪽

L R XXXV UI. 3: consultatum, adjecillet, non si Tib. Graccho daret, expertem consilii debuille matrem elle laetum Scipionem tam concordi judicii ipsi desponsam respondiste haec de tanto viro. quamquam Sc opinionibus S monumentis literarum Variarent, proponenda erant Iudiciis

. Terentio praetore persectis , Hostilius Furius damnati, praedes eodem die quaelioribus urbanis dederunt. Scipio quum contenderet, omnem quam accepi ile pecuniam , in aerario esse nec se quicquam publici habere, in vincula duci est coeptus P. Scipio Nasica tribunos appellavit : orationem l habuit plenam veris decoribus ; non communiter modo Corneli egentis, sed proprie familia suae Parentes ιos P. Africani ac L. Scipioni , qui in carcerem duce-xetur, fui se Cn. IL Sripion clari 'mos viros. Eos , quum per aliquot annos in terra Hi ania adversm multos Poenorum Hi a noranaque ct duces exercitum nominu Romanifamam auxi,sent, non bello solum , sed quod Romana temperantia de s specimen id gentibis dedi sent, ad extremum ambos pro populo Romano morte occubui se quum italorum tueri gloriam pos ercisi tu esset, P. fricanarantum patern .s superavi se laudes, i dem fecerit,

no singuine humano, sed irpe divina satum se esse.

L. Scipionem, de quo agatur ut quae in Hispania, qua in Africa, quum legatusfratri esset,aesii set, pratereantur consulem , ct ab senatu dignum visum, cui extra forte Asa provincia, ct bellum cum Antiocho rege decerneretur: afratre, cui post duos consulatus en aramque 'rii mphum legatus in

am iret ibi ne magnitudo sp&nti legati laudibus consutis o ceret, forte ita incidi se, ut quo die ad Magnes a Agnis collata L. Scipio Antiochum

340쪽

abe et Non fui se minorem eum exercitum, quam . nnibalis,cum quo in Africa esset pugnatum. nnibalem eundem fui se inter multos alios regios duces, qui imperator Punici bellifuerit. besitim quidem ita es um eqse , ut ne fortunam quidem quisquam crimina ripsit. In pace crimen quari eam dici aent se Hic decem legatos imular ui, quo rarue consili data pax esset quin extiti se ex decem legatu, qui M. Manlium accusarent. tamen non modo ad crimina fidem, sed ne ad moram quidem triumphi eam accusationem valui se t, hercule n Scipis ne ipsi, te es pacta, ut nimium accommodat M.Antiocho , sis petra esse integrum enim ei regnum relictum , omnia sidere eum victum , ante bellum e u fuerint alarict argent quum vim magnam habuisset, nihil in publicum relatum, omne in privatum Persum non praeter omnium oculos tantum auri argentique in triumpho L. Scipionis, quantu non decem alias Iriumphu, omne in unum conferatis , si latum ' Nam quid de finib: regni dicam iam omnem, proxima Europa tenuissee Antiochum iniquanta regio orbis terrarum sit, a Tturo monte in t Egeum A, promin in mare, quo non urbes modo sedgentes amplectatur, omnes scire. hanc regionem dierumptu triginta in longitudine, decem inter duo maria in latitudinem patentem, usque ad Tauri montiue juga ntiocho ademptam; expulso in ultimum angAL m orbA terrarum. ι id,

si gratuita pax esset,plim adimi ei potui se' Philippo

vitilo, Macedoniam Nabidi Lacedaemone relictam nec uinti crimen qMassium non enim habu se eum fricanun fratrem. Alim quum gloria rodesse L. Scipioni debui set invidiam nocui se Tan-rum auri argentis judicatu esse, in domum L. Sci-