Opera physico-medica

71쪽

Si quis vero dubitat sorte, an et Ust sici III 'stanta vis insit tartari, Xperiatur pth, modo ab ANGELO AE ALA optime descripto mucilaginens inempe a succo ubstrahendo cluanta copia salis offentialis ab eo colligi potest inveniet utique permultum Pomaceum, Gre vini Rhenani, artarum ad latera Adorum liqud equidem seponit hociautem ejus des ei thi Pinlinime argumentum est, VII. nec vel ipsit in vinum Rhennnum , niti post tua in muco iam de terrestrem fecem fundo demiserit ad vasis latera tartarum dicere postit.-Ρari ratione vina Hispanica nullum cadis tartarum dant, ob nimiam scilicet oleosamo tenacem colluviem, qua irretitur Nec ulla arte separari potest sal citrii, sive limonis, ab humore suo expresso siletamen acido, si quis alius succus vegetabilis maxime catente; utpote qui permulta aurica .rginis quantitate implicatura quod laudatus ALA in Tartarologis ilia dudum annotavit,' ipse experiundo vertissimum esse didici. At poma eo novello plurimum in eise 1 suci aginis, argumento est relator iste, quem contrahit, olei instar, si vel nec debit sermentatur, nec laturatur satis sariae tuoso mucilaginem sulphuream attenuante hujus etenim desectu, po Iaceum e mitioribus pomis, intra anni spatiuin in liquorem viscidum i pendulum quasi Certissime convertitur rro fere temper observamus, quod, dum mustum pomosum in cupis ad despumandum asservatur, pelliculae tenaces Ormantur, coria putrefacta esse crederes, simile eti1m dolior uni lateribu adhaeret eunt.

Videamus jam breviter, quid AI nostris ii fert corporibus sucei pomorum crudi, nec sermentati proba, neu detaeat , is cursitatio: de must

72쪽

me ut vix doliis firmissimis coerceri pollit inuis ergo vinum musteum Iauferat avidius, 'nventriculo & intestinis sermente vellementer necesse est haee dein flatu distendat valde torqueat, excruciet ope caloris namque fermentatim aeris raresa io augetur maXame: at multum ermentans Vi continent roburnea vasa, quid non inde malorum intestina iocce reserta palliara esse credamus Nec mirum utique haec conlidernata. 1si historia medie funestissimos eventus, Intestina

nimirum ab indomabili gas, sive statu, disrupta

denarrat.

Nec ventriculo intestinis solum nocet sedimentans mustum, quatenus aere furibundo turg1-

habet insuper stimulandio abstergendi in summam jam vix aliquid musto magis i lecticum datur, fere cuticula vi mus abradit, qui Usto manus abluit Cuique anatomia vel leviter imbuto notissimum est, intestina muc quodam bland dissimo oblita esse, quem non hic solum, sed alibi ad fallendam ingestorum aerimoniam pro videns secrevit natura: hunc autem abstergit uenitus nimius succis o oei usus, qualem maxime praestanes fructus id αιοι mire vomitus chioleg, diari ima, Isenterm X horum ingluvier deterso enim Viscerum muco , munimine quali tunicae nervosis, ea quidem minimae acrimoniae Impatiens, nedum alium cralsorum, quibus abal

73쪽

ilant tales fructus,' horum aculeis lancinata 11 lique, cruciatur admodum. Atroci adeo doloro

percita litestilia, iotu Omm perissaltico pluri- in uni adaucto, tostem in thensum valde X pellero, Omni enituntur ope. Sequitii dehinc Vomitus enormis e alvus citissima in fausto utplurimum omine inimico aufragielit patent portae incar Cerato autem ferment late humore, ateran Iani valide distendit, ut nec se contrahere, ne motu per altico ac res furibundos humores desedere tueant Vesicae urinaria ad modum, Ima a distentae urina, quae se eX onerandi omnem vim perdidit. Horrendus hinc Oritur dolor, deinde testinorum inflammationes, quas cito et gangraena, vel disruptio, Xcipit, ni promptum adhibeatur remedium.

Cum autem, vel a facultate pomorum a Istriss- gente utimur namque ad conficiendum optimum pomaeei genus mari me acerbis & austeris, ideoque in regione nostra horti talibus potissimum abundant vel a stomachi, ac intestinorum, robore

nativo eorum, qui poma mina perpotant novelliam. aeuidsirit, ut nec concitetur vomitus, nec perturbetur alvus, mala tamen persaepe sequuntur atrocia. Hujus enim longa' frequente potatione tanta vis tartari indomiti ingeritur sanguini, ut non solum sanguis ipse inde reddatur aeris valde, sed ' ab impuro sonte omnes ab eo secreti hu-inores. mine loco perdulcis .lubricantis muci,

per glaiad sp s Haversanas percolati, morda quasi coagulum : dolor hin artuum ritur pungulas, ae motus impotentia. - Loco blandissimi liquoris, nervos irrigantis, lateX corrodens hinc nervorum distentiones, hinc insultus epileptici. Sanguine porro tanta salium copia saturato corpu-

74쪽

' De uorto colicoscula salina in mutuos amplexus ruunt,' maJOressormant massulas, quam quae per arterias II harisas, Vix utique per sanguineas, capillares, perfuere possunt litiae nascuntur obstruhtiones variae, atque propaginis nervosae vellicatio summa.

Tundona etiam & vel ipsa bilis, balsamum

do pomos superabundante domatur, quae vel ipsa debet esse acidi domitrix pluribus siquidem couna experimentis, nod bilis, si nimio cum acido, vel vegetabili, vel minerali, commiscetur, Viribus spolietur, iners reddatur prorsus,' in Oagulum fere abeat. - Feracliae causa malorum inagnante enim in acinis ductibusque jecinoriis in- spissata bile, tumor, vel induratio, hepatis subsequitur, unde cis culatio' secreti per magnum hoc Viscus impeditur maxime sit uanta dehinc Oritura sint mala, perspiciet facile, qui arteriarum

mesentericarum& casiacae distributionem, atque, Tharum ramusculis, venae portae cursum etiam, per-yendit probe: at cum haec describere longum L 1et, missa faciam, breviterue tantum considerabo hilem, quatenus acido contaminatam, imporis

liliariis & vesica sellea nimium diu stagnantem. Jam itaque in hepate subsistente bile, nulla sit

ejus in duodeniim Xeretio, unde nec chyli lentor, nec aciditas attenuatur satis, vel subigitur probe. Chuius autem glutinosus per vasa laete sanguinem intrans lentorem ejus adauget, jamprid em, ab acido Maustero pomorum succo, nimis crassi: hinc secretiones omnes, quae lege naturae, uidiores esse debuerunt, adite sunt justo crassiores; multa etiam hinc mala caeterum intestina, proprio bilis stimulo privata, seces tardillime depo-uupt, u de alvu ut astricta admodum. - rt.

75쪽

ium squalidus ille luridusque color omnium ex hoc imorbo laboralitium, tum crassa eorum xcrOcea urina, indicia erant manifesta satis, balem nec debito modo secretam fuisse, nec in intestina ex. Cretam. uanquam bilis ab acido coacia in cysti sellea, he in ductibus te patieis, iners velutin torpida per

spatium aliquod haereat, latet tamen anguis Iaherba Si quis enim corporis humor, Vel blandissimus, Xtra aream circidationis effusus, calori corporis humani exponatur diu, motu partium viciliarum agitetur; tenuior indies Macrior actus in acerrimamin vasa omnia corrodentem saniem mutabitur tandem Nonne pulchram saepe anammam ex stagnante solo dulcissimo lacte depascitur ulcus horrendum P Si haec humor suavissimo annon eadem, inaes vel graviora longe eventura sunt bili, etiam in statu naturali omnium acerrim, cui ciam insuper piscimum salis acidi adjicitur qui, quanquam sorte bilis al-calinam putredinem temperet paululum, V tamen corporis vitali exagitatus assidue, aerimoniam de

Bilis nisi ab effuso acido haud viridescit, 'quo fortiora admiscentur acida, eo intensior Oritur viriditas, prope ad nigritiem accedens, Iccoagulatio sontior, ut colore' conlistentia promus absit mistura a fuligine assuso atramento fit hoc clarius, si cum felle humano, quod magis Or- senatoalinu esst, quam de alio quovis animal bilis, uirituatur eXperimentum. - Haec certe 1-hi videtur esse bilis atrae cieruginosae origo longe frequentissima falluntur utique, qui has bilis species in primis solum viis formatas est credunt, eum qui in extispiciis humanis versantur, in Ve-

76쪽

ω o morio cocto stea fellea, ct ipsis poris biliaris, tum atram. II Ponaceam, offendant saepius. Huic ratiocinationi adstipulatur experientia.

qua sine vana Omnis Heoria, bella sit utcunque. Obstupui saepe videns bilem aeruginosam, ac, Ue, ipsa acriorem longe atram vomitione rejestam, metalla ipsa corrodentem, in pavimentum, haud aliter quam effuso spiritu vitrioli,bullientem: quinimo tam acerbe acidam, ut dentibus cum horrore summo stuporem incusserit, faucesque ipsus excoriaverit. Nonne haec mgXima aciditatis argumenti vix hercle majora facit ipse vitrioli spiritus. Apud GALENUM ideo, aliosque bilis atrae characteres quies porraceae itidem conveniunt sunt o δριμυ, τὸ ξωδες κα τὰ διαερωταον Curavi olim nauclerum quendam honestum, a Virginia reducem, qui torminosa at V primum, gravissimis dein nervorum distentionibus 8 delirio correptus, plurimum bilis viridissimae, subinde ater.

Timae, a quam maXime acidae, evomuit. Huic

inter convulsiones, dum cochleare argenteum in ore, ne linguam scilicet demorderet, intruderent astantes, momento quasi te inporis colore plane atro insectum retrahebant, ae si in spiritu nitri intinctum fuisset. Hic autem homo, ut hoc Obiter notem, succo limoniam acerbissimo captus Valde, eum in omni fere potu hauserat abunde: nec possum sane quin addam, me saepissime hos bile atra, aut porracea a filictos esse notavisse, qui frequenter prius e ventriculo, ob corrodens&valde pungens acidum, laboraverunt. Jam quo in memoriam redit, quod annis abhinc quindecim, a generos quodam juvene, acetariis atque

pomaeeo impense dedito. id propter colicis &νleumatteis doloribus frequentissime veXato, sanguine u

77쪽

Dam morum. GDuinem detractum attonitus viderim, cujus serum. cci instar e poris expressi, erat viridissimum: vide porro observationem nostram secundam Aci.

Haud equidem ignoro, optimum YDENA . MIvM, bilem porraceam ex sola spirituum τα α ortum ducere affirmasse: Mod si verum erat, tunci in omni graviore animi patheniate, Vel spirituum quacunque causa vehemente agitatione, bilis porraceae generatio sequeretur, quod tamen plerumque salsum est Animi pathemata prose tobilem moventin exprimunt Odcirco phrasi apti sim dicitur, bilem illi commotam elle, qui mineensus est: at si bilis enormi spirituum L. Ora expressa, incido alicui linmori in visceribus o cui rit, fit illico viridis quae persaepe in magnis animi perturbationibus evomitur. Nonne autem

hunc hominem, jam ex vehemente anim motu, viridem evomentem bilem videmus, qui paulo post sorte, a graviore commotione avfim MI novomebat Nonne ille in perturbat mari a ivigans, hodie bilem viridissimam ejicit, qui postridie tamen croceam prorstia, ejecturus est contra bilis utique Extra corpus, ab ag tatione vel fortissima, haul viridescit nec nisi admistoscido, Vix intra itaque. - uod sentio dicam spirituum agitatio vehemens, sive graviora anim1 pathemata, concoctionem laedunt maxime, at tuosite cistus in stomacho acescit, qui profluens admissabilis evadit viridis dumque stomaehus et infirmus, quidquid intus assumitur, haud probe digeritur unde diu in intestinis ventriculo i- tuid auida dominari potest. Bilis igitur, seu viridis, seu atra in velle uia

vi Hie Translatam p. t.

78쪽

o De morio colico corporis calore sola, tandem irae liquescens, ex

ab extremis venae cavae ramusculis absorpta in massam rapitur sanguineam, vel perductum chole- dochum in intestina effunditur. At cum utraque jam facta sit summe acris, sanguine confusa, miris eXcitat mala nempe genus omne nervosum irritando dolores, anxietates, spasmos, insert. Vascula pariter odit teneriora, &, in cerebrum translata, illi est perquam infensa. Intestinis vero aliena maxime enormes concitat vomitum, atque horrenda tormina. Bilis autem atra, acida, acris sit utcunque, Dein quaquam tam funesta est humanae fabricae, quam bilis atra Palina acidum enim fortissimum hautaeque potenter vasa, partesque corpori Serodit, ae

lixivium fortissimum alculi mr, quod dicto citius substantius animales dissolvit penitus. Imo vero bilis putrescens ni ab acido mitigetur virus, insaniem acerrimam, omnia corrodentem, mox

abit De hac adeo tantum bile intelligendus est

HippoCRATEs, sensu absoluto, in Aphorism. 22, 23, 24. Sest. IV. Coae. raenotion. 4. . . Edit. Duret item liae ab HIPPOCRATE CELSUS, Lib. ΙL Cap. VIII. Tormina ab atra bile orsa, mortifera. Est enim gangraenofa sanies teterum, vel hepatitidem , male judicatam consequens. miros hujus interdum notavi effectus, quondam precipue in matrona quadam, spiritibus vinosis addicta maxime, quae Minde in icterum nigrum inciduarat illa namque paulo ante mortem Omuit multa, atra, foetidissima brevique post multo cum sanguine, λω και κατω dedi O, ceXesis nempe vasculis sanguineis reddidit animam. - Atque mehercle ob aerimoniam putrefactae bilis, quae omnia vasa destruit confestim, accidit, quod Lemorrhogia eteri eis symptoma fere funestum est.

79쪽

Damnoniorum. 71Esta alia bilis attraesdiectae species, priore lon-Fe longeque mitior, quae recremetituim quati talis

tuineum est: de hac posteriore Ita GALENUS, in Commentar ad Aphoris. HIPPOCRATIS M.Lib VI g θαι γαρ χρη τῶν περιτης μελαινης τολῆς, &c. i. e. Neminiisse enim oportet eoru in. quzin aliis scriptis nostris de atra bile definita sunt nempe quod quaedam ex flava bile superassata fiat, quae omnino est maXIme pernici a , alia vero, ut ita dicam, ex coeno iecessarigui-

nis, ii quidem crassiore, quam illa est substan

ti sed multum a qualitatis malignitate reee- dit. Idem vero rectius hanc Oeat χυμμον με Has idcirco bilis atrae disserenisas protuli, nequis, ejus species male confundens, me de bile mitiore, seu potius sudeo ne Ianobolico, ea declarrasse existimaret, quae de bile atra, acida, solummodo vera sunt. Tanta, tamque gravia , hominibus cculune mala, ex immodico perlongo fructuum )ραιων usu eorumque succo, nec fermentat probe, nee bene defaecato pomorumque pr sertim, Π noli solum succum habent acidum valde, sed'dulterum insuperi mune autem longa, a debita, fermentatio potum reddit sucundum sanes salu- sirpetuo enim mintestino fermentationis motu sales tartarei crassiores comminuuntuc

maxime, , subtilissimi tandem iis

da vel minima corporis vascula api redduntur Cum vero particulae alicu)us momentum m Inici anninetentis, a quantitates velocitate conjun-

sumus'. mirim, corpuscula levissim Impe

tu eruntur, ni moveantur ocissime et sales ergo. valde subtiles acti, leviter tantum irritant nes-ἀ4 VOS

80쪽

7 De morbo colico vos, eosque titillant potius qualia lacerant. Praeter haec crudum musti oleum attenuatur ma-Xime, salibusque tartareis intime conjundium, iis

vaginulas quasi sulphureas praebet ita tandem pomorum tartarum fit veluti sal quoddam DoLitiis oleos ham, liquor pomosus gratus valde potus&1atis saluber. Vix utique datur ad agoismam acrimoniam prat: stantius remedium nihil magis, aut efficaX, aut Iucundum nautis orsiticis; nam foedis eorum ulcetabus brevi medetur, ac putredinem gingivarum cecidissimam delet prorsus plurimos Cer te Vaai, a navigatione longa teterrimis Obia os l. cuiculis, e luesco; Luica tantum non confectos, solo uti pomorum mox restitutos. - Ac nullus dubito, quin generosum ponIIce tu foret saluberrimus potus ad Indias navigantibus imo plures jam satis experti sunt salutares hujus effectus. Hoc habeo etiam addendum, quod, X quo apud Omnes fere nosti ales, tanto fuit in usu, evanuit pene i te ra scabies c horrida lepra, quae oras has maritis ita olim infestaverulli maXime Cor- nubiam potissi Uni.

Res nune Mordo postulant medendi methodum o

uod ad sanguinis missionem attinet, utcunque ea sit necetiaria prorsus in colica Hatidicituri biliosa; a jure merito, apud SYDENHAMIUM, aliosque, primum optinet locum, ubi dolor vehemens, pullius foretis litatior, atque ardor se. oriculosus, hane postulabunt, ne scilicet gravis inflammatio viscerum accederet: in hoc tamen, quem jam descripsimus, morbo, adeo nil prodest, ut etiam plerumque noceat. Debilis enim araduaque pulsus, spiritus graviter oppressi. Im-