장음표시 사용
221쪽
riae denegent philosophi Seneca, Cardanus ἰ&alij; adhuc
Tamen cum ignis sit lucere , cum lucem sinae Sole haud emer se te deprqhendamus, omnino concipiendum ignis sedem in Sole locari. Quod vero spectat ad aerem , licet hic sub sensu non cadat, adhuc anten sitis euincitur a vi Elastica,ex grauitate, ει beneficio respirationis , o vegetationis, quibus aer pol
Prout autem aeris vis Elastica fundatur in there inter aeris inter Ilitia .itltare, sic grauitas et pirationis, vegetati O- nis principium a piritu nitros O, salino profluunt, in quo videmus terrum cuprum exedi , mi in rubiginem
Diciturae commune Emporium, in quo remoram faciunt ea, quq e Coelo prolici cuntur, Wa terra effluunt; ει quemadmodum vapores,' exalationes a terra propulset in aere excipiuntur, eaque diuersa pro varia rerum natura, a quibus emanant; sic Sol uti lucem , calorem per aerem nobis impertitur,ita ei nuuia qugdam ex astris emergunt,quSic eo dicuntur influere in terrena , quia variam aeris alterationem ilia portant, quapropter Atmosphera pro diuerso sit tu ili uersum reprae hiat areae reli, dicitur Aerem Plato tu ni meo in duas diuisiit partes , una , qu eritiae nuncuparetur altera, lux turbulentissima caligo. Aerem circulariter lio ueri ad motum circularem Celorum albrmat Salomon, qui protulit pr. Ecclesiastes Spi-2 ritum in circulum pergere in circulum reuolui Aquam communc messe omnium Elementorum quasi vehiculum, conflat euidenter in aqua enim tanquam in communi inedio natant Elementa , quorum partes minim hab aqua tolutae fluctuant huc illuc Aquisiiquidem it humida, vel quia madefacit, vel quia alienis corporibuasese accomodat. Verum proprie i iii id nuncupatur , ε uod indecliui fluat, ex quo insertur, quod aersiit potius
spirabilis, quam liquidus, unde improprie potest dici Humor . Aqua tamen liquida est, fluida, medium seruans flatum
222쪽
statum inte ea quae sunt dura, spirabilia.
Et si vero aqua credatur vehiculum aliorum Elemento. rum, cum i)idem tamen non adeo pertinaciter cohaeret,
ut calorisvi iacile separari non possint, nam in destillatione,& resolutione corporum aqua est prima , quq exalationi committatur. Quapropter mixtum, in quo aqua copiosior sit, ita fit dissolubile, ut actuose principia reddantur a se inuicem dissita, facile separentur, adeoque mixtum citci Putreicat , quatenus imitum miscibilia nullo arctiora
Illud autem Elementum , quod nequit in auras difflari,
sed tua fixitate manet immotum, terra appellatur, rati ne cuius miscibilia basim,in fundamentum obtinent δε non solum siccitatem contrahunt, sed pondus maius cons
quuntur hinc terra cohibetis mixto, ne diffluat humor; simulque figit ea, quae nimium sunt volatili, ac una cum sale firmitatem , consistentiam tribuit unde lapides , metalla diu timuine perseuerant, quatenus in j terra sale Potitur, hac tamen differentia , ut sal in metallis,m terra in lapidibus praeualeat dicitur Matrix seminum , qu
tenus semina in terra explicantur, nutriuntur.
Quod spectat ad quatuor qualitates, quas ab Elementis
inconi ulto pronuere tuentur multi, dicimus siquidem cum ijs duas esse activas, ut calor, frigus, duas alias a siluas, siccitas nempe humiditas ita tamen, ut solum calor profluat ab igne, dum frigus non ab aqua, non a terra, non ab aere emanet , licet haec tria possint esse, de facto sita subiectum frigoris, ut infra dicemus, dum humiditas, siccitas non iunt nisi modi essendi materiei. Quia autem calor, frigus actuosae qualitates nuncupantur, ecbent, concipi, ut positae in motu, ita ut motuum diuersitas
differentia si ii iponere valeat. Quia autem motus concipi,
tu de actuosis particulis,nemo inficiabitur motum actuosa rum particularum explicari aut intelligi vix pol se citra et- fluxus sub tantiales , adeoque qualitates activas intelligidcbere nomine substantia saltem contingentis, cum possintcsses
223쪽
esse, abesse ab aliis substantiis, ratione cuius accidentia indigitantur, sed seorsi in unamquamque suppositam qualistat cin examinemus.
Caloris nomine ea intelligitur passio quam valent inferre auae particulae, quibus insunt tenuitas angulorum, subtilitas tum laterum, pirticularum par ultas,in motus velocitas, ita ut de facili penetrent , diu latit, is illi pent, ut contulere est Platonem munde inerito calor subitantia est nuncupanda cum 'peration sadi luctae nempe seperationi , di igrcgationis, penetrationis; mi. nilium puris accidentibus, i Ira non utit, haud competant. n il sit, ergo calore in , prout ei in se, prout calorificam passionem impri init iuxta hunc conccpcum potes dici accidens, quia si manui accedat, prout manum denominat cali tam , id potest ab ea leparari, ut non amplius manus calida dica cur Prout autem consideratur calor, ut est in se dicitur substantia , cum intelligatur , ut dicit Gassendus pro certis particulis, qu pi it hoc motu, hac figura, hac mole penetrationem, sciuionem, similia peragere valeat, quq referri solent ad calorem , cumq; particule hae calorificae iugi fluxu a pabulo suo climanent, cum pabulum sit ignis, vi detur omnino calorificas particulas ab igne leciduas esse e isdem cum particulis igneis, n-
de Ga elidus protulit ignem calorem non differre nisi per mag:s, .minus, raristoteles primo leth. 3. ratus et ignem nil aliud esse, quam excessum calori S. Ea propter ad hoc ut particulae prς suppositet calorificam
passionem inferant, sunt coli siderandς in motu celer expa- suo,& perturbao Motum celerem,& perturbatum Oste dunt seruidi liquores fla:rima, nec non vehemens attritio, rotae currus prope centrum in axe , ut d etiam ferrum, quore i proco limatu motu incalescit Motum expansivum
satis describunt ferui li liquores, nec non vini spiritus inter mometro . Unde ex hoc inferre licet, motum esse caulam caloris solum per accidens, quatenus motus es causa, ut
partes calorin mia libertatem vindicentur, aqua namquet
224쪽
463 quoqunque motu agitetur nunquam calefiet eoquod esuiu partes calorificae quare constat calorem nil aliud esse Prqter ignem rariorem, eiusque naturam in motu celeris
Ad frigus quodspectat licet ni multi, qui idem
ferant ad priuationem caloris, adhuc tamen apparet a nifcstum in positivo frigus debere fundari, dum non mi nores affectiones, & motus producat, quam calor, multa enim e frigore densantur , stipantur imo frigus ea a gis condens it &cogit, quae magis calida sunt, ut ferrum candens , plumbum aurum liqueractum Iino cum pri
uatio non admittat comparationem secundum plus,aut mi nus, satis euincitur frigus, quod admittit hanc compara tionem , minime in priuatione consisteres, cumq, frigus en tiatur,&manifestetur concretione, densatione satis ap- Paret non .lse priuationem, quae non tactu , non visu, non
auditu, denique nullo plane iens percipitur. Et si vero frigus conciperetur in priuatione caloris adhuc tamen necessario debemus admittere causam realem positivam, qu valeat caloris motum , expansionem Glminuere, aut si itere, adeo, ut videlicet parti uin calorificarum, aut quies , aut tardior motus consequatur Quapropter natura trigoris, licet alio modo explicata non poliis, quam calorificarum particularum motus diminutione, aut feriationes, quae duo inferre valeat aliquo positiuum, reale, dum nix, vel glacie cum sale, aut nitro, aut alumine, qui vitriolo permixti, vali circumfusa aquam in Vase a existentem etiam media aestate, aut prope ignem in glaciem conuertit, idque fieri lion potest sine substantiali effluxu. Quia autem Galfendus supp0nit frigus opposi cum es r.e calori, ita ut si caloris proprium cst diicutere, disgregare frigoris sit congregare, ct compingere id unum intertex hoc, quod sicuti caloris particulae in orbiculata sint positae figura, si frigoris particule figuram abcant tara he-cricam,co quod nullum est corpus quod in mole spherico sit
oppositum, quam ctra hedrOS. Verum
225쪽
3Ter m tamen est, quod quem a linodum igni figura in
tribi ierimus tetrahearicam cum Platone,& 'lutarco,ia ccisario eiusdem figur caloris particula concipere debe- mu ; etenim licet sit probabile, ut dicit idem Gallendus, quod calori, inolecula: in tenues, eo quod rpus quodlibet penetrent, tamen ex hoc quod iacile moueantur debent concipi ab eo dein gurg orbicul risci Certum nanaq; est, figuram orbicularem promptius moueri in plano oris zontali caeteris alijs figuris, si aedia propulatone in motu
concitetur ast in quolibet alio sit quaquauersus consi derato cuiusque figurae it quod mouetur, mouebitur eadem celer a te ac stelligure orbicularis, dum octo in io sit potentia mouentis, quam restillentia moti, piaecipue si fit suppoliti particulas, qua mouentur prα tenuitate , iam inimis consistere cuius conditionis concipiuntur figurae tetrahe tricae caloris quae cum conssiderentur ad motu aiconcitatae ab qtheris energia hospitantis praecipue in aere, Cuius euentilatione Luem augeri 6 per conlequens cal rem intendi videmus, dum piae aeris deficientia Ignerata extingui observemus concludere possumus probabiliorena esse Platonis opinionem , qui caloris particulas coati derat fgur acuminatae, quae prε tenuitate celerem motu mobtinentes flectus producant illi S. luendi dilgregan .li dii cutiendi qui est cotus magis videntur proprij, ut inferantura figura angulos , quam a figura orbiculari. Quapropter catenis insigniri figuris particulas frigorificas credidere Antiqui, ut refert Plutarcus, dum Gall)ratus ratus est consiliere frigus in particulis tenuibus fatinis, nitrosiis, quae tuo acumine frigoris sensum valeant
inferre inde cui nil tru in , ut notat Onder bacte in exper.
circa nat princip. aquis iniectum nivis ad exemplum frigus satis intensum proaucit, possumus concludere quod particulet frigorifica sint gur striata: prout nitru in lirijs oblongis et instigia itum quas stria Prilino exagoiias et secuin lateribus inaequalibus additauit doctis linus Gugliel- minus in suo vernaculo dircursu de salium gura, qui re
226쪽
fert,eas credi pyramidales cumba exagona a IunTero, di
Neque obstat, quod medijs hisce figuris frigus analogiam
habeat cum figuris tetrahedricis caloris , nam contraria sensatio ex eo emergit, quod partes frigorificς molem habe t grandiorem,dum partes calorificae pr tenuitate molem O tinent minorem. Hinc communis est assertio, quod idem ni trum intensissimi frigoris, intensiissimi caloris sensum a leat inferre pro diuersa quietis, motus ratione, dum re frigerat,quando sistit prs mole gradior promptitudine mintus particularum eth rearum inde ex hoc glaciatur aquλῶ
calefacit dum pr mole tenui superatur a potentia particu Iarum aetherearum , ut obseruare est in puluere pyiro.Qu stio non leuis exagitatur quale nam sit primum frigidum, quale mimirumsiit illud Elementum, quod habeat frigus ex natura, prout ignis dicitur primum calidum, quia calor e sinu ignis emanat Stoici credidere primum frigidum aerem esse; alij existimarunt lepram , Empedocles tamen, Strato opinati sunt primum frigidum esse aquam , quam sententiam sectatus est Aristoteles, auctu Vallesius libro
pr. Gen. de Sacra Philosophia, dum protulit, uin, c tot mundi aqua,msi a quo concalescit ne funderetur Otura esset lacies referens Hi pocratis assertum libro primo de Diet. e quambi ad extremitatem ignis perheni hoc esse, ubi penitus excise ignem uesic it motus, quia concrescit inglaciem sitque mobilis Videtur tamen uva Neotericorum assertum, precipue Gassendi Galla rati, similium, aerem non posse dici priamum frigidum, cum aer non magis sit comparatus ad summum calorem, quam ad summum frigus, adeoque ad utrum pue est indiserens.
Neque terra potest dici primum frigidum, quia non minus a flectus frigorifici , quam calorifici possunt in ea disce ni cumque ex visceribus ignes subterane profluant, videtur manifestum, quod sicut in superficie terra, calefit,
frigent, ita potest concipi utrinsecus seminarium caloris, Mirigori .
227쪽
. . . si Nec aqua potest dici primi frigi ludum admittit in se ex
tremum calorem, quamuis ex calefacta fiat trigida , hoc Prouenit quia remoto igne amittit hiasim calorem per paristicularum calorificarum exalationem 'in aqua non e reducit ad frigus sensibile, nisi ac fuerit frigidus, unde ex hoc aquis superficies primo congelascit; ncque alat dicere quod icut ignis ei primuin calidum, ita aqua , quae eitcontraria igni sit primum frigiduin, nam aqua non citagni contraria per frigus,sed quia propcia incuneatione praepedi-xe valeat motum calorificarum, unde etiam aqua ebulliens
Celebris laine Daniel Bariolus ratus est aquam dici co-varative primum frigidum, quia nullum clemetitum , ab Litam eco ex propractate rigus obtinet, quam aqua; unde ad praesuppositum Valesii astarinantis c Hyppocrate aqua Prepedita ab igne,iκ glacietur, dicit, quod aqua debuit- set creari glaciata eoquod fuerit prius creata aqua quam
Id num tamen probabile mihi apparet, ut possit secludi aqua a conce D. priani frigidi, S positum praecipue ei in h quod cet gelu sit frigidum m lumino non per hoc, Quod aqua glacietur, dicendorerminum rigidum , cum mum Quoq, putentissimum pollit glaciari, ut anno lapione hic Urbuti vidit,c recordor Frigori ergo natura solum requirenda VT
Uuscusorum nitro is dolis a Deo sic creata ubicctat Partim in aqua partim in terra,&partuum aere.
considerari nisi peram uxum particularum lubila tralitin ,
sic qualitae palliuae non nil moda c
ici merentur is umiditas namque , quam cuin triclita te o A illotetcs, concipitur qualemi temmor Va- fit rima bici, pcio, facile vero alieno, Oxim ta
228쪽
dissicile alieno posset glacies dila secul cera sicca,&ad eps
siccus Licet autem fluida inelius concipiantur per ea quq facile tactui cedunt, ut manusnaotui nullo modo Ulent, tamen adnotare est cum Gassendo humiditatem esse speciem fluiditatis, siccitatem esse speciem firmitatis,' Ua de re
non videtur latine pol se dici humidum , quod fluidum est, neque siccum quod est compactum, sed per humidum id solum Intelligi debet,quo perfusa res humectae , is ad id qiiunt, siccum quo non fiunt ex quo hoc unum emergit quod omne humidum est fluidum , omne siccum est firmum,sed
Particul igitur, ex quibus corpus fluidum constat spatiola intercepta oblimet, &sic inter se dissociatmmobiles inuicem reddantur circum superficierculas, quibus sese conti sunt Preter supposita spatio la promptitudinem, ut facile partes fluidi separentur, , facile moueantur unice constituunt Stera principia mecanica, nempe partium exiguitas , figura, textura, motu Sipue ab aere, vel there , ac per hoc quo de facili huc illuc possint moueri disserunt a solidis corporibus quid quid de his dicat Boyle. Partium igitur exiguitas est in causa , ut partes fluidi
promptiores reddantur ad motum facilius dividantur ad inuicem, dum partes maiuscul , crassiores motus promptituri nem non admittant 'inc metallorum fusioni aliud esse videtur, quam partium comminuti albumina ovorum in fluidam, aquosam substantiam abeunt quando media quassatione partes fiunt minutiores, cum antea erant complicatae . Figura pariter particularum mul tum confert ad fluiditatem, quatenus per eamdem si rura imparum, aut nihil inter se fluidi partes cohaereant. Talem
tiguram supponunt multi globosum, licet ali credant ii here dari diuersitatem figurae in particulis fluidorum tali si:it globosae, aliae cylindricae, Walia octae tricae rodi uersitate substantiarum qu e fluid , vel sunt, vel redduntur per accidens Partium pariter textura fluiditatem.
yel seruat, vel tollui nam si spiritus salis cum oui albumis
229쪽
IN perinliceatur in niuis specie concrescit,4 ipsi terebethini
riuida redditur per adi nixtionem ultelli otiorum. Motus Pariter fluiditatem vel seruat, Vel adauget, tum sistit motus localis, cum ii sit motus intellinus, dum per utrumque Partes facile diuiduntur, ut una alteritia non siilat. V ide metalla in aquis stigiis dissoluuntur fluida eii clunt, si sint tuta ita pariter Urnum , necnon etiam anguis manu- tenentur in fluiditate Spiritus autem inclusus aethereae m- dolis , vel aeris incumbentis pressio motus triti que prom-Vtitudinem sertiat. Non me latet a multis tueri, fluida quaecumque praecipue aquam per actualem motum intestinum in tu ditate conseruari, ast mihi videtur uiscere ad constitutio item fluiditatis concipere fluidi partes diissociatas, ad motu tru promptas, quin partes in continuo motu eruciatur de quare rationes videantur in Theoremate secundo. Adnotare tamen est cum issendo humorem duplicis generis esse, aliud nimirum macrum, seu aqueu in aliud vero pingue, seu oleo una, ita ut hoc quamuis calorem in se admittiu, non propterea potest faciliter resolui in alium Sob contentas particulas caloris inflammationem lubire valet illud vero vi caloris facile exsoluitur in auras, cin- faminabile non est , quia non incalescit, licet calefiat, nullum enim principium caloris in se habet, dum solum externum , lasci titium valet contrahere. Particulae firmitatem imponentes, siccitatis modalitatem inferentes siue unius generis sint, siue diuersorum ita sese contingunt, ir inunt ad inuicem, ut singulae, aut nullo modo , aut egerrime dis clari secundum superficierculas, quibus se e contingunt; qua de re corpora firma
debent supponi constare partibus crassiusculis , ad motum nainus idoneis, it ut tales particu ae nequeant secari in minutiores, neces le est , ut superficies habeant aptas ad immediatum coni iam, unde 'el particulae hamost figura: vinculorum ad instar indit ciabilitatem inferunt, Vel ir-uoductio, moti Oc tranearum molecularum, Ii sint
230쪽
facici plang promouent compressionem partium, alioquin
mobilium, vel exclustio earum particularum, quq mobilitate copesionem, quietem interturbabant. Addunt multi quod ad statum ficinitatis requiratur qucisque externum, subtile corpus, ut ab eo piirte compingantur, eo quod cum quies nihil aliud sit, quam motus.
Privatio, sequitur quod hς cum positiuum quiddam non
ut , non pollit inferre firmitudinem, lauritiem corporum; cumque externi frigoris pressio, aut vehemens agitatio O hqrentiam inter partes interre valet, omnino concludendum, ita obtineri a subtilis aeris energia eclia eius pressione, hinc quo corpus est durius, eo est rigidius, maiori vi resiiliri atque eadem vi corpus elasticum, ut Calybs flectitur proutenuia per rigiditatem Corpora fractioni resistunt, fi subtiis infitia aeris, cella theris vis est causa rigiditatis, unde ex ea cena causa oriuntur Curities, ii Selastica corporum. Corporis elastici partes, ita sunt nexibiles, ut non maneane in eo statu, in quem adductae sunt per praeisionem, nec ita
sunt rigicq ut necti non possint, qua e re vis elastica in corporibus duris, irecipue in Lybe est conspicua, a Gque talis viselastica vicietur orta a principio interno refultante a corporum figura, si tu ,ratione quorum medio theris pondere elasticitatem obtinent corpora , ut restituantur, dum, ut dicit Plato ; quod pryle aturam coactum est δε-
cundum naturam remtitur , a sese renocat in contrarium.
Quem dinodum autem Elementa per diuersum particularum motum diuersimode connotantur, atque e X Ut Ua,
eaque diuersa connotatione diuersi substantiae emergant, sic particulae ab i)s, vel deciduae, ut calor ab igne, vel in ijs subrectate, ut frigus, vel modificatae, ut humiditatem siccitatem referant, diuersum obtinent statum essendi,&operandi per diuersum motum, ratione cuius diuertax bicatio, diuersalsura , diuersa magnitudo ita resultant, ut vel ni agis, vel rarinus , vel nudo modo prompto pandantur secun sum eorum cile , 4 cundum eorum operari, idq;