장음표시 사용
21쪽
cio proposita, sed tamen si ib Rhetorica orationis fora
modo cohaereant udicare poterit , 3 Si vero eam scripturae partem, in qua sumnia seu Methodus doctrinae Christianae traditur, non rite aut fatica equatur, infeliciter etiam caeteros scripturae loco tractabit . Et ut maxime scripturam interpretari, aliosque utcunq; docere suae disterendi peritia quis possiit, tamen qui mei pro suo officio etiam adversariis doct rinae christianae resistendum sit, non satis assequor, quo pa- eho cum iis aut tuto aut circumspecte congredi poterit, nisi instructus hac arte,quam etiam illi ipsi veritatis oppugnatores sumo studio didicerunt ad opprimendam Euangeli j lucem, quibus certe resistere commode non postumus, nisi teneamus certam rationem disceptandi de quaristionibus ac controversiis. Ut enim gladiator tunc, fortissime ac facillime antagonistae suo resistit, & ictus intentatos praevidem, quum jaribus armis eadem arte utrinq; instructi sint ita cum iis, qui falsa nos doctrina adoriuntur,nec facile nec legitime certaverimus, nisi arte, qua illi, etiam nos pro Veritate tuenda instructi simus iure ergo utilem necetiariam ei este, quem ins ituimus, Theologo judicamus Dialecticam. Cui forta Enimium tribuitie hoc loco viderer, nisi Lucterum orthod OXOrUm au toritas, tum etiam Augus inus ipse, cui non immerito inter scriptores Ecclesias icos primas tribuunt d6cti .
Sinai quiq3, hanc meam sententiam comprobaret, qui quum in multis locis comendet hanc artem, tam Vero
22쪽
stionum quid in literis sacris sunt penes andi disso
iam vero etiam Rhetorica summum ministerium Theologiae praestat. Nam ut Oratoribus ua foro concisa illa&Diale ictica oritionis forma multum uti noli licet, si vulgus in suam sententiam studeant pertrane xe Ita&Doci ori in Ecclesia, quum etiam apud imperitos indoctos habenda est oratio, quo non an eum de religione breviter ac Dialectice docebit , ea etiam eXhortationibus, autoritate, dicendi Viribus
in ossicio retinebit non satis jejuna illa&ῆoncisator an sermonis scholasticis disputationibus similis, in qua tantum nuda propositiones, argumentaq3 nuda Proponat, sed arte quadam dicendi magna copia Dpus habet, ut plane ab indoctis auditoribus intelligatur, quos nisi delectatione saepe attraxerit, & Viribus tractos affectibusque turbaverit, quae justa ac Vera sint,
ut inquit Fabius,non tenebita, Etsi enim in oratione Praecipuae paries & quasi fundamenta sint propositIO-nes Margumenta justo ordine Diale ctice conneXa, quibus docti fortassis facile ad astentiendum veritati satis moVentur, tamen quum ea naturae sit imbecillitas, ut cogitationes plerumque majores sint iis, quae dicimus, quemadmodum in corpore si formam aliquam habeant,non solum octa,Venae iervi nece claria sunt, sed&carne, cute& vivis coloribus nervi Moria sunt Occultanda: Ita etiam ad brevitatem illam Dialecticam, ad propositiones&principalia argumenta,elO-cutionem, splendorem, copiam verborum ten
23쪽
ubtentiarum addat concionator necesse est, si aut ab indoctis intelligi velit, aut id quod cupit, aut quod quum est, apud imperitos S duros interdum dicendo ame qui velit , Quum ergo haec quae docentur in scholis, Rhetorices praecepta, disponenda orationis&eloquendi rationem praescribant, ideoq; tradantur ut nos quemadmodum in studijs cimitatione aliorum, ita 6 in scribendo ac dicendo nostras cogitatio ne gubernent, manifestum est, hanc artem plurimum Theologiae candidatis conferreis Ostendi hac tenus Theologum suae dicendi artibus suum munus satis tueri non posse . Nam ut maxime sine dicendi ratione aliquantulum in ea professione progredi quis possit, tamen quum instrumento, quo artificium suu exercebit, videlicet sermonis noticia & tractandi ratione careat,vere claudi more pilam,retinet illam qua lemcunque, quam assiecutus est, do trina opinionentis. Dicam nunc de altera Philosophia parte, quae Physiologiam& Mathemata complecti itur, quample iique ut maxime tribuant aliquid dicendi artibus, quas experiuntur se carere non posse inutilem itane nihil Theologo conducere putanta, Quorum sentcntia, quam nullis nitatur si damentis, facile res ipsa demonstrabita, Primum enim qui mediocri lectione in sacris literis est versatus, ipsa Xperientia noVit,passuri in Prophetis, Psalmis,&Historiis sacris plurimos este locos ex intima natura desumtos,quos nemo intelligere aut fatis explicare poterit, nisi Physicam, quae huiusmodi res integre tractat, consuluerit Saepe Prophe
iae, saepe etiam Apostoli, si uideo ipse Christus pro-
24쪽
bationes similitudines ex rebus naturalibus sumit, quarum explicatio Physicam omnino rationem desiderata, Paulus ad Roni cap. 12. ad Cor eodem, quum Christianos ad unitatem mutuam benevolentiam hortatur, ut dona sua conferant ad communem Ecclesiae aedificationem, comparat Ecclesiam corpori humano, singulos autem Christianos membris illius corporis. Hanc comparationem nonne intelligat longe perfectius Meruditius quam indoctus
aliquis aliis proponet ac explicet, qui ex anatomia dispositionem,uium a connectionem singularum partium nouerita Quomodo excerebro tota vis mOVendi sentiendi per nervos in alia membra diffundatur, atque ex ventriculo jecore per venas in omnes parte Scorporis nutrimentum ipsum, quo totum corpus alitur conservatur,distribuitur I Quomodoq; unumquodq; membrum operam S officium suum ad caeterorum totius corporis conservationem&falutem conferta, Etsi autem hanc rationem de usu partium&membrorum dispositione ac cohaerentia Medicina
sibi jure quodam vendicat, tamen quum & medici sua principia pleraque ex Physicis desumunt, eam sub
scientia rerum naturalium compraehendo.
Quis autem non valde delectatur illa crudita bmilitudine, qua Philippus Melanchion occasione ex Prophetis sumta, in locis Theologicis cap. de Politia
Ecclesiastica, confert Ecclesiam aluo materno, quisitum continet Venis vero, qua undique in alvum deduc te sunt&foetum alunt, ministerium verbi, quo regenerantur de alunturiis, assimilat, atque pelliculae, qua
25쪽
se tum circumdant, politiam Ecclesiasticam atq;
externam illam ac ratam ordinis conservationem ab xh Ecclesia propter ministerium verbi institutanti. Quae etsi per se pietas non sit, tamen vinculum quoddam est, conjungens nos Ecclesiae,in verbi ministris, ut quemadmodum caetera membra Ecclesiae, nutrimemto divini verbi alamur. Hac pictura, quae nos de maximis negotiis admonet, quid dulcius aut quid jucundius homini Christiano Gam vero quum & ipse D vid, ob, Moses&ahi nunquam non divinam potentiam, sapientiam, prudentiam, bonitatem &benignitatem erga nos in creaturis contemplandam proponant, nonne longe certius ab iis intelligantur, qui ex Physicis&Astronomia conditiones, vires, Otus mutationes atque utilitates rerum naturalium scrut
ii sunt, quam qui nullam harum rerum peritiam habent . Ut interim nunc non dicam quantum ipsa per sese rerum naturalium contemplatio, & fidem de DEO in piis confirmet, reverentiam erga DEIJMalat atq; adaugeat . Quis enim non asi equitur cos homines, qui cit, Iathematicis disciplinis cognoscunt imagnitudines,effectus, motus ut longe diversisSinatos, ita etiam ornatissi imas corporum coelestium, Solemque illum, quo quotidie fruimur, tota terra majorem esse, qui 1 animadvertunt in minimis herbulis, in plantis atque in singulis rebus es Defmgulares Virtutes ac dotes inditas eis divinitus, ad usum co servationem ii iura niani generis, magis in admirationem lamorcia o ipsius DEI incitari, quam qui harum rerum notici am majorem, quam pecus habent, non assiecuti, prae-
26쪽
stantissimas illas creaturas pecuinis culis contemplantur Quare si alias haec scire convenit, multo magis Theologiae pro isti rem eadem prorsus ignorare non decet praesertim quum necessitas sepe naturalium rerum cognitionem Musum desidcrcta, Constat itaq; Theologo multa ex Physicis mutuanda esse, ut suum ossicium commodein tueatur 6 2 exorneta, . Quam saepe enim opus habet doctissima illa caustarum partitione, luae tantum a Physicis petenda est, in multis, scripturae locis explicandis ut quum Christus dicit non veni mittere pacem sed gladium. Item quum Paulus legem peccatum adaugere, mortis administrationem este confirmat, horum similium locorum sententia, ut recte&usitatis verbis dilucide exprima
tur necesse est tenere discrimen illud Physicum inter caustam propriam, Mimpropriam, siue per accidens. Deniq; quum aut de lege naturali aut de viribus liberi arbitrii Mame tibus infacris agendum est,nequaquam satis te expedies nisi tenueris disputationem illam de potentiis animae, de sensibus staffectuum caussis, nec
non α divisionem illam, quae animum hominis in no-ticiam M vim appetendi, dividunt , Jam vero: historiara computationes temporum in iis sumo pere considerandae. Deinde & locorum variae descriptiones, quae passim in literis sacris eaetant, requirunt&Geographiae scientiamin numerandi cognitione alias'; Mathematicae partes, quae Physicae annumerantur. Postremo neminem otiam mediocii judicio praeditum est opinor, qui non illimam Philosophia partem Ethicen, Thooloziae studioso prosupra in intelligat,
27쪽
telligat, multasque partes do istrinae Christiaha facilius
tractare poste, instructum hac arte,quae descriptiones Virtutum contineta, Nam quum in Christianorum coetu saepe homines ad civilitatem, disciplinam, ad justiciam in contractibus atque ad caetera virtutum offcia& politicas ordinationes retinendas cohortandi sint; multum adjuvatur concionator hac parte, cum rebus
ipsis, tum propter Methodum atque ordinem in Phylosophia praescripturnis. Et si autem virtutum mom-ciorum nullum utilius compendium, nullaque aptior Methodus inveniri potest, quam Decalogus ipse, si
tantum nudorum praeceptorum ordinem inspicias, i me nubi fontes cautiarum, partitiones 4 flectus vi tutum inquiruntur, uberiorem Methodii in tibi Philo sophicae literae ostendunt , In quibus etsi quaedam, per omnia verae religioni non cosentiunt, tamen multum delethat videre quousque ratio progredi potest, multumque collatio ipsa potest. Ut enim color in veste rectius perspicitur, quum ipsa ad aliam fuerit collata ita doctrinam Christianam clarius intelligetis, qui cum Philosophia conseri,in quid discriminis interutramq; pervidet , In summa ipsa & ratio χΣperientia monet, perfecto Theologo non satis em tantum Grammaticar& Dialectices rudimenta percepiscse, sed etiam plurimarum rerum, optimarΓmq3a Itium cognitione atq; diligenti exercitio in multis Philoso. phiae partibus ei opuS es leo. Nam quum duo praecipue sint instrumenta, quibus ad rectu erudiendos homuncs, ad propagandam retinendam in terris veram religionem nece Lario uti a debent,
28쪽
debenta, nimirum Methodus ipsa de perspicua, sibi
constans lene consona oratio, atque ad haec comparanda, cum varia& multiplici doctrina, tum etiam longa exercitatione in bonis literis opus sita, luce clarius est liberali eruditione usu bonarum artium, Ecclesia ministros atque doctores non mediocriter adjuvari, ut cum fructuin laude suo ossicio perfungantur il enim una hirundo ver ipsum in foribus statim adeste non certo pronunciat Ita seni et tantum audivisita Dialectices praecepta facit artificem Methodi, quam nemo satis intelligere, nedum
ejus usum consequi poterit, nisi sedulo diligenter se cxercuerit, praesertim in eo genere Philosophiae, in quo iusto ordinoin ratione critas magis inquiritur ac illustratur,rinam ingenii ostentati aut voluptas tantum quaeritur, quod genus vel soli vel imprimis Peripatetici profitentur. Qui enim ex Phi-Iosophia studio atque Methodica exercitatione hoc
instrumentum comparavit, videlicet usum reVocandi res ad Methodum, secum ad religionis doctrinam attulerit, multo felicius ipsc in causi a progreditur in docendo, in negotiis & controversiis religionis Methodos instituere, confusa atque dispersa in ordinem redigere, intricata explicare& obscuris lucem adferre novita, Deinde ad eloquendi facultatem haud pauciora requiri manifestum est. Siquidem unae orationis forma non X praeceptis tantum, quae
in Rhetorica traduntur, comparari potest, sed ex longo usu 'muliarum in imarum rerum cOEnItio ne re eruditione gignitur. Nec
29쪽
Nec ver est quod obiiciant quidam fortassis
aliqua ratione moti, doctorinam Christianan olim . contaminatam fere obrutam esse Philosopliorum decretis argutis ac disputationibus, proinde nobisamajorum exemplo admonitis, abstinendum omnino a Philosophia studio, ne nobis aut posteritati idem, quod illis majore cum periculo culpa nostra usu Veniat. Quorum quidem admonitionem ut pio forte
Telo profectam,accipere&in meliorem partem inte
pretari postemus, si non propter abusum rem ipsam penitus est tollendam censerenta, Agnoscimus quidem, id quod infelici experientia este verum didicimus, plurimos' perniciosos errores in Ecclesiam irrepsisse, quum quidam temere Philosophiam aut potius argutiasin cauillationes suas cum doctrina Christiana miscerent . Nec nobis incompertum est,
multas pestes Christiana religionis ex Physicis optinionibus suboriri, quum temere extra tipta, in
alieno foro agentur. Ob quam etiam caussaiam D. Apostolus eo diligentius cavendum este praemo nuit, ne quis nos decipiat,per inanem Philosophiam . Quare primam omnium longe discernendum est inter veram Philolphiam& cauillationes atque deliramenta Sophistarum, cujusmodi sunt non tantum se holasticorum argutiae, sed citam Epicurei recenti ortina Academicorum & similium Gogmata, quae cum in animos hominum irrepserint, non solum pietatem ac re ligionem perturbant, sed etiam honestatem disciplinam& judicium omne pervertunt. Non enim Omnes omnium hominum de quibuscunq; rebus stultas Opi- 3 itioncs
30쪽
niones, philosophiam vocamiis, sed illam tantum, doctrinae partem hoc nomine dignamur, qua quum de rebus rationi subjectis tantum loquatur, certas demonstrationibus sibi fidem facito. Praeterea quum studium Philosophia cum Christianis literis conjungendum esse dicimuS, nequaquam ea ita commisceri atque confundi volumus, quasi non sint duo divisa doctrinarum genera: Sed Theologum ex his artibus methodun , orationis formam mutuari, multaque ad suum propositum explicandum cae Philosophia desumere poste, dummodo id libero S cum judicio fiat . Non enim ita jurandumno bis est in Philosophorum verba, ut nobis religio sit ad his dissentire, aut eorum decreta damnare, quum id pietas aut scripturae autoritas postulata, Procul enim procul omnibus Christianis fugienda est illa , antiquorum superstitio, qua hominum Philosophorum decretis ita addicti este ceperunt, ut piaculum csset ac plusquam haeresis, quidquam etiam in causa religionis ab Aristotelicis sententiis diversum sentireis. Quae res non solum nobis multas inutiles quaestiones, sed etiam maximas Ecclesiae pestes atq; infinitos errores peperit . Nam quum paulatim invasis let Ecclesiasticos ambitio fata rixandi libido, tandem eo perventum est, ut in mediam Theologi .am totus sit ita receptus Aristoteles ut apud plerosique illius sanctior esset autoritas, quam Prophetaerum, Apostolorum atque ipsius Christi. Siquid enim sacrae litera continerent non consentiens Peripateticorum opinioni commoda interpretatione mitigandum