장음표시 사용
11쪽
Ex hoc itaq; loco, ad dicendum utiq; amplissimo, Sanctissimi Numinis adspirante gratia, sub Serenissimorum Principum auspiciis selicissimis, jubentibus Illustrissimis & Magnificis Dominis Consiliariis , audientibus vobis, Viri omni honoris cultu prosequendi. aut qui tum vestri loco aderant, auis stultante item numerosa lectissimae Iuventutis caterva, publi. ce verba feci, & sio docendi munus sum ingressus. At enim vero numquid boni & statione mea digni intra hos duodecim annos in Illustri hoc opti. arti. Gymnasio
praestiterimi num eorum, qui curae meae commendati fuerant, Vera nec fucata commoda promoverim i num pietatem, pr bitatem, justitiam, temperantiam & reliquas virtutes tum
ipse coluerim, tum ad eas colendas Iuvenibus hisce ac Adolescentibus optimae spei Autor sedulo extiterim i num ad li- terarum studia cum fructu tractanda viam iterm iis fideliter aperuerim i num deniq; ad conservandam & augendam Ill. hujus Fontis salutem & famam quae faciebant, cum cura egerim ὶ verbo, num saIus publica suprema mihi lex semper fuerit, & sic meas commoditates publicis commoditatibus posthabuerim 3 nec ne Z meum non est statuere. DEus cordium scriuator, & qui qua ratione, quove animo, singula ab singulis fiant, solus optime dispicere potest, mearum etiam alii num causas, modum & fines novit distinctissime. Principes vero Serenissimi, Domini ac Nutritores nostri munificentissimi, horum q; Amici, Consiliarios dico undiquaq; illustres, dum meo vivendi modo, quem hactenus tam in publico quam privatim colere sum solitus, clementissime ac benignα acquiescunt; Vosq; Viri pl. venerandi dum calaula vestro illum non reprobare mihi fuistis visi ; quid est, quod majori me latitia persundere aut etiam feliciorem reddere possit 2 Praesertim jam cum abitum a Vobis & a dulcissimo studiorum consuetudinis vestrae commercio meditari cogor; qui natura sua vix alius quam tristis esse potest. Et nisi omnibus Vobis, quotquot hele confluxistis, jamjam constare arbitrarer, dicerem, quae causa me impulerit,
12쪽
nt locum hunc denuo conscenderem. Nam postquam DEO humanarum rerum prudentissimo Moderatori visum est, per Illustrem inclytae Reip. Norimb. Senatum me postliminio quasi in Patriam lectissimam revocare, stationiq; destinare, quae si scopum considero, maxime ardua; si concatenatos la. horum articulos, gravissima, si honores onerosissima, sin extrema ejus vel jucundissima, vel acerbissima esse deprehendetur; neutiquam committendum putavi, ut clam, aut insciis Vobis, eam, cui hactenus inter Vos praefui, desererem pro-Vinciam, aut novae me accingerem administrandae. Quocirca quemadmodum duodecim abhinc annis Ill. hoc Gymnasium, & quot quot in eo Regentium & Parentium numero gomprehendebantur, publice salutavi, measq; opellas, pro Virium tenuitate munerisq; ratione lubens obtuli: Ita quando hunc locum relinquere, & ad aliud Bb. Artium emporium me conferre jubeor; pubIice pariter omnibus & singulis prius valedicere, cumprimis tamen serenissimae Domui Brandenb. felicitatis & dignitatum augescentem subinde amplitudinem ex animo ardentissimis votis divinitus apprecari, vobis item, Viri Oo. OO.Hh. pro tam multiplici benevolentiae ac favoris in me plane peculiaris argumento gratias agere, florentissimae autem huic Iectissimorum Iuvenum & Adolescentium Coronae mei memoriam commendare, ac Fontibus hisce mihi vere salutaribus non intermoriis turam ab DEO O. M. perennitatem exorare constitutis Quae ut eo commodius perficiam, non ericinconsulium, Transitios, quoniam ex Literarum Gymnasio ad aliud non ita pridem ad instauratum, inq; amplissima Civitate instructum sum abiturus, spectantem huc dicendi materiam mihi delegero, & va
ledictioni meae publicae paucula de Mira hominum inaestimando Gymnasiorum pretio dissimili- h.'
tudine ac inconstantia praemisero.
Pro candore vestro singulari, quo me dicentem audire coepi stis, spero confidoq; fore, ut benevoIis auribus quae de μ' . ' '' dicto argumento in medium sium prolaturus, pariter aeci-
13쪽
piatis, & se favori vestro in me maximo coronidem quasi
imponatis; prout quidem ea, qua par est observantia & animi promtitudine obnixe contendo. Tracta- FFT igitur telam exordiamur, mira hominum in aestimanationis rido Gymnasiorum pretio diversi as vel inde comparet,dum Mombr- plurimi, quibus ex meliori praecordia Titan finxit metallo,u iuri arbitrantur, Respp. scholis non magis carere posse, quam So- scholae sint te mundum, easdemque plane necessarias esse omnibus, qui ut des ac morum honestati studere, ac animum scientiarum luce colla. hEd h. φ' strare cupiunt. Alii contra palam amrmare non erubescunt,ao assim. scholis in Rep. nihil perniciosius cogitari vel cum pauIo mih R S/t. tiores sunt, absque ullo singulari detrimento eas intercidere posse. Horum utriq; si, quod asserunt, hominum factis superi sententiae struunt, nescio sane, quibusnam istorum annalium voluminaeum 'his u. & conscripti rerum a Vetustissimis etiam gentibus per orbem lorum exis gestarum libri palmam tribuant 8 Nam praesentia, quibus ipsivmpi nos vivimus, tempora suo comprobant calculo, diversias eas-do famelit, que potentes in terris esse nationes, quae statis tranquillo regiis minis utuntur statu, nec tamen unquam scholis, aut publicis docendae juventutis causa institutis conventibus Vacaverunt.
Sed quo magis in abstrusas priscorum aetates inquirimus, eo dilucidius apparebit, plures semper fuisse populos, a quibus literarum studia exularunt, quam in iisdem evehendis & ampliandis operam qui navarunt strenuam. De Americanis enim, Africanis, Asiaticis Indicisq; gentibus plurimis ut nihil dicam, quippe quas, paucis exceptis, hodie heluarum more vivere, ex Europaeorum illuc susceptis navigationibus constat ; de Turcarum, Scytharum, Russorum, Finniandiae, Nor- .egiae imo & Scottae civitatibus non paucis, cui nostrum apertum non est, eas absq; scholarum & literarum usu vitam non
modo degere, sed Legibus etiam publicis harum usum rudi plebeculae interdum interdixisse Ex antiquitate si AEgyptios, Chaldaeos, Arabas, Hebraeos,
Phoenicas, Graecos eximamus, parum abest, quin reliquos o
bis populos plus quam Cimmeriis involutos fuisse tenebris,
14쪽
tum quoad morum, tum quoad literarum studia serio querumus affirmare.
Romanorum Remp. quam hic objieere sorte aliquis poς set, ex Pastoribus rudibus, imo & latronibus coaluisse, atq; per aliquot annorum secula literis & bonarum Artium cultura fuisse alienam, ad ea nimirum tempora, quibus Graeciam sub suam redegerunt potestatem, quis illius populi tam est ignarus , qui scire se illud mecum non fateatur .
Huc omnino spectat illud, quod Tullius in Orat. pro AG chia posuit; Ego, inquiens, multos homines excellenti aximo
ae mirtute fuisse, se ne doctrina matur ipsius babitu prope di. mino per ρ ipsos eis moderatos re grames extitisse fateor: Uillud adjungo , Dpius ad laudem aio; virtutem naturam me aoctrina, quam sne natura maluisse dintrinam.
Verum pessime cum toto hominum genere comparatum esset, si, quae fugienda, quae item expetenda sint, ex aliorum fa- bu, 'ctis, nec ex veris rerum causis discere nobis opus foret. Iam tu quisquis es, miser scholarum Gymnasiorumq; contemtor& osor, age, confer , si placet, rationes, quibus Gymnasiorum necessitas inq; Rebuspublicis summa utilitas ab aliis jamd dum satis fuit asserta, cum illis, quibus tu & similes tui homunciones easdem scholas civitatibus humanarumq; societatum circulis exesse jubetis. De corio si tum luderetur tuo, quantum abesset, ut non Midas alter vel Marsyas fieres excoriatus Quodsi vero exemplis pugnare mavis, nonne DEUS, Nu- λ exemismen illud maxime venerandum scholam in Paradiso instituit hi κnonne scholas a Patriarchis, scholas a Prophetis, scholas a Re- '' gibus in populo fieri suo multoties jussit i Nonne Christus, in quo omnes omnisSapientiae & Scientiae thesauri sunt abscondi ii, scholam Apostolis, scholam aliis discipulis, scholam toti Iudaeorum populo, scholam omnibus gentibus per eos, quos divino spiritu instructos misit, Legatos aperuit ὶ nonne populi, nasiones, gentes, civitates omnes, quae paululum saltem operae mitioribus impenderunt moribus, scholai amarunt, grexerunt, laverunt
15쪽
mi igitur Quis igitur non miretur, tantam inesse hominibus men- libri hues iis inconstantiam & diversiitatem dicam an perversitatem , ut divei non pauci Olim sint reperti, atq; hodienum repetiantur, qui scholarum ac Gymnasiorum pretia magna esse, horumq; usum Rebus pp. conducere turpiter inficiantur
SEd dum hos miramur, ecce nova se prodit circa haec ealem animorum dissimilitudo i Neminem enim vestrum, A A. &o. latere credo, jam Priscorum aetate tum inter Grecos& Romanos, tum inter alios etiam populos, diu nec sine cu- Ididit, hedra quaesitum, utrum scholae publicae, quibus Gymnasia ner Vel maxime sunt accensenda, privatis intra singulorum Pa-hi. trum familias domicilia susceptis adolescentiae institutionibus sellicitiiu. praeferendae sint, nec ne i Fab. Quintilianus, Cicero, & ante erimi quae- hos Aristoteles, Xenophon, Plato aliiq; , prout quivis horum ii 'μφ' suae, in qua degebat, Rei p. aut alias nutanti veritati obstetrices ferre manus est conatus, tanta cura in utramq; partem seris mones hac ipsa de re in stituerunt, ut non sine animi deIectatione lectorem dimittant suum. h. publicis Expensis tamen omnibus & accurata judicii lanee explo-P Τνδxὴβ ratis.vix erit qui non publicis scholis suas, quibus gaudent, das esse ju. praerogativas ambabus, quod ajunt, manibus largiri velit, dic tur, easq; privatis ob rationes non paucas, praestare lubens confi
tate '. quὰ Nam ut alia omittam, quotusquisque Paterfamilias do premunt ctrinis ita instructus est, ut ipse filiorum sormatorem agere
Iai PQGL , Quo tu qui q; ab aliis ossicii partibus vacui temporis
tutionem, tantum habet, quantum teneris animis erudiendis requiritur recensen- quotusquisque tanta duratus est patientia, ut suorum aeque 74ά. Eac aliorum Vel tarditatem Vel Ceteros adolescentiae naevos Patiumst. aequo ferre animo & corrigere sustineati Quotusquisq; non milias. ad Garamantas vel his etiam magis adhuc dissitos & ferociores populos se relegari prius patiatur, quam istum instituendi suos laborem occipiat Quotusquisq; non ex indignatione oleum cum Vasculo abjicere promtior, quam istud hule infundendo paratior est Quotusquisq; deniq; alendo & munerando illi sumtus ferre potest, quem filiis suis per tot annorum
16쪽
deeursum praeficere eugit, dum ipsi sine cortice natare vaIeant. - Atq; ut de ipsis his privatis domesticae juventutis docto-β ex pu ribus & ductoribus hoc unicum addam: quotus quisque illo- rum ea animi promtitudine & facilitate, ea literarum notitia mellieotu.& peritia, ea morum dexteritate & probitate, ea voluntatis honitate & firmitudine, deprehenditur, ut & possit & velle tantum laboris, tantum studii, tantum temporis filiis istis familias, quibus praeest, impendere, quantum eorum aetas, nam tura vel animus requirit Quae dissicultates tamen omnes in scholis publicis & Gy-d. quibus mnasiis Vel nullae sunt, vel a prudente cujusq; regionis &vitatis Principe ac Magistratu prius emolliuntur, aut plane fuatuum tolluntur, quam ab tot Patribus familias sentiuntur. Is enim ςum, pu
de loci commoditate, de temporis intercapedine, de Magi i Σ''
strorum doctrina moribusq; , de sumtuum apparatu & ceteris , berae. quae ad formandam juventutem praerequiruntur, ex paternos i , quo in suam affectus est Rem p. animo, antequam ullus Civium suorum de tot negotii hujus circumstantiis cogitat, solet esse sol licitus. INgrediamur igitur jam illa bonarum artium Gymnasia, &Membri dispiciamus, num circa intimiorem horum constitutio- III. nem major hominum observanda vel speranda sit conveni. Pς 2ςφentia. Primum autem quod ad extruendas hujusmodi Pal-iuii'''ladis aedes requiritur est Locus, quo figi & juventus literarum atq; Virtutum vacare debet exercitiis. Nemo fortassis eo dementiae se abripi patietur, ut er a. qui dat, alio quam salubri terrarum & aeris tractu haec Minera quinia lu-Vae domicilia constituenda esse. Nam eum flos juventutiὲν ' μ' ibi singulis diebus congregetur; ibi magnam diei partem commoretur ; ibi non raro per totum istud, quo institui debet tempus, noctes diesq; vitam agere jubeatur; prout in Ili: hoc nostro Gymnasio fieri consuevit: certe iniquissi ''φη sy
mus omnium Judicandus esset IlIe, tum In Parentes eorum- ubiumque filios, tum in ipsam Patriam, qui erudiendis adolescenis vocatur. tibus, a quibus Majorum gloria, Parentum nomen, Post rorum salus ac vita, imo Reipublicae aeternitas quodammodoc pen.
17쪽
pendent, eum data opera di spiceret locum M iuadere' statu.ribus vellet, qui aeris malignitate, aut halixuum ex terra nunquam non prorumpentium impuritate vel gravitate laboraret,& sessores suos praemature consumeret. . P. . sapient r enim Veterum Poetae Musas in saluberrimis Parnassi & Heliconis montium verticibus co locasunt, indicantes, quod, qui literis operam dare volunt &debent, iis de hujusmodi sede, quae aeris puritate ac salubritate potissimum commendari mereatur, sollicite sit circumspiciendum. Dei hoc igitur vix quisquamGymnasiis movebit controversiam. due uis Αε Vero utrum in celebrioribus illa civitatibus, & ubi in cerebri- Principum aulae sunt, vel alia diversari ni societatum colle-.; au.' Aia commorantur, debeant & commode possint locari, est sit eligen. quod homines etiam acutissimos & rerum ni praestantissidus necnermos in diversa plane sententiarum abripuit diverticula. Quodsi ea consulimus tempora, quae natum Christum aut antecesserunt, aut proximis insecuta sunt seculis, amplis smis quibusq; Civitatibus Palladis & Musarum domicilia fuisse instructa, historiarum monumenta facile testantur. Possem heic proferre Athenas, commune totius orbis oIim Gymnasium, Hierosolymas, Corinthum, Syracusas, : Alexandriam, Antiochiam, Romam, Constantinopolin, & plures alias fama ad Civium numero decantatissimas urbes, maximorum Regum, Imperatorum, Caesarum sedes splendidissi mas, ubi totidem optimarum artium Gymnasia fuerant
. De Carolo M. Imperatore illo nunquam satis laudando, quid dicamὶ nonne is pro singulari suo, quo in bonas ferebatur literas favore, pluribus iisque amplissimis locis sch Ias instituit 8 Instar omnium nominasse sum ciat miraculum rationibus istud urbium, Lutetias Parisiornm. Quid quod hodienum Lat hues viri, prudentia & multiplici eruditione nulli secundi,
.iqent. . in eadem Versentur sententia , illamq; variis rationibus muniare & probabilem reddere connitantur.
Dicunt enim, si Gymnasia in loco quodam celebri atq; in oculis tot tantorum vi virum sunt extructa, vix esse m
18쪽
tuendum, ne sacrae ilIae myster rum ecelestium, vel Legum
ac morum assertiones eum aliis divinae humanaeque sapientiae partibus .ra male feriatis hominibus vel turpis lucri, vel ostentationis vel aliarum frivolarum rerum Eausa corrumpantur ; cum plurimi praesto sint, qui dolos, technas, impietatem & malitiam, antequam latius serpant, attendunt &observant; contra in obscurioribus & a celebritate remotis locis diu nonnunquam ac tuto pessima illa haeressum ad improbitatiam semina spargi, vel nescio quos non vanarum sententiarum fumos divendi, adeo ut Resp. citius se infectam esse lugeat, quam malum sentiat eidemq; medeatur. Porro ajunt, adolescentiae ac juventuti nil magis con. venire, istamq; nil magis commendare, quam morum civilitatem & elaquii promtitudinem; hanc vero utramq; nulliSi locorum commodius & citius addisci, quam in celebritate atque cum illis, qui tota sua Vita istud agunt, ut comtis moribus, docto item beneq; formato linguae usu aliorum favorem ineant, & laudes promereantur; horum autem numerosam esse multitudinem in civitatibus illustrioribus aut ubi Principum aulae splendent,& a Magnatibus Proceribusq; fi
Urgent praeterea, literarum studia, cumprimis ab Ado- Iescentibus qualia tractari solent, multum austeritatis & tristitiae, parum amoenitatis & jucunditatis ferre secum ; ne igitur animi teneri obtorpeant, aut innatam suam agilitatem amittant , ipsiq; Adolescentuli minus tempestive ab iis absterreantur, quibus tanquam magis seriis & plus utilitatis
adferentibus olim invigilare tenebuntur, aequum esse, imo ipsam rerum harum naturam efflagitare, ut non obscuris claustris coerceantur, fle ab 'aliorum hominum commeris 'cio removeantur, sed ut variis jucundae conversationis delecti mentis, & novis subinde objectamentis excitemur, de ad subsequentem laborem alacriores reddantur.
Quid verbis opus est i ipsi Vos, Viri honorati: Testes eorum, quae dixi, esse potestis; quandoquidem talia, imoc et hujus
19쪽
huius generis plura ex illorum ore, quos in summo rerum honorumq; fastigio collocavit fortuna, mecum percepistis. 3 nega- , Quid Vero alii adhaec, aut quid Vos t Allatum ante fuit
tur, δμxyna nobis, Poetas antiquorum Musas non in locis multitudi- melius sta. ne, purpura Vel gemmis Incolarum splendentibus, non man- tui Gymna-lis, non in urbibus, non in circis amplisq; theatris collocas. 6 ist Τ' Ω - sed in editis & ab omni raucae plebeculae strepitu, tym- . panorum item ac tubarum clangore remotis Heliconis ac Parnassi apicibus, ad purum Pegasei Fontis laticem, inter viridantes fruticum arborumque suavitates. Certe infelix ille Sulmonensium vates scribere non Veretur:
. . . Carmina secessum scribentis ει otia quaerunt.
eoenobio. . Hin postquam prioribus seculis experientia teste com-rum omni- probatum fuit , Scholas & literarum Gymnasia in amplis si locentur civitatibus pIus detrimenti. quam inerementi capere; monasteria & coenobia in locis extruxere solis, eoq; omnem Musarum , literarum, scientiarum & doctrinarum imui, '' comitatum deduxere; quod tu, suavissimum Helisbronnense coenobium , foecundissima doctissimorum & celeberrimorum virorum quam plurimorum mater, Vel me tacente, eomprobare poteris, ,
Quodsi dicerem, nunquam melius huic fuisse duleissimo Salutis Fonti, accolisq; illius scientiarum siti flagrantibus, quam cum solis heio Vivere licitum fuit, absq; numerosa has hominum frequentia, cui cum literis nil est commer cii, Vos ipsi judicate Viri optimi, num quia a Veritate r motum dicerem ἱNon potui animus temperare sibi, quin doctissimi Testim. i-Hisp. Io. Lud. Vivis verba hust cumprimis facientia, isserat.
a u ' Sic autem ille: Su-Θmnasti separatus a stequentia, re
a,ti '' potissmum Opiscum ς graves ese incolas atq; incorruptos ve- , quos sebolasiet revereantur si non caupones, non malignos, qui ad pratas artes impellanti; non sordidos turpis lacri' captatores; procul etiam si a comitatu regis, ει puellarum vicinia; alteri qtio ac malis artibus invitant rudes animos;
20쪽
altera forma alliciunt aetatem blando illi malo obnoxiam. Con. fustius esses extra urbem constitui Gmnastum ; nee publico it
viri alaceat , ne animi scholasticorum novitate commeantium avocentur ab opere influvio. Hactenus Vives. Ex dictis igitur abunde patebit, quanta sit hominum diversitas etiam in seligendo Gymnasiis apto Logo. :ΝUnc ad eos, qui docendi munere ibidem sungi debent, Membr.
mea se convertit oratio. Vah, quantopere heic rursus IV. differunt judiciat Sunt qui ab eo, cujus labor in erudienda Iuventute Gymnastica consumi debet, nimis amplam &diDiiohe 4 fusam, sunt qui nimis arti
Priores enim illi sere vel humani unquam traditur; quicquid in amplissimo Philosophiae tam contemplativae quam activae campo deprehenditur ; quicquid in vastissimo Mathematicarum Disciplinarum pelago volvitur; quicquid in abstrusissimis historiarum
tum sacrae tum profanae, tum singulorum, tum universorum Principatuum & Regnorum monumentis deprehenditur; quicquid in differtissimis Philologorum & Criticorum Voluminibus, ad Linguarum vel proprietatom & puritatem, vel copiam & divitias acquirendas faciens animadvertitur; quicquid deniq; in aliis Artibus notatu dignum conspicitur illud omne in unum quasi acervum improbo labore congestum, intra penum ejus debere compingi & concludi i qui eum laude studiis adolescentiae moderandis preesse vuIt: verbo, parum ab est, quin abalurissimos & perfectos illi re
quirant Polyhistoras. .... Hi vero posteriores omne istud, quod masculae cujus- b. mildiiudam scientiae nomen meretur, aut ad rimanda naturae id ,' iisq; penetralia comparatum, aut alias ad illustrandas men-req ututitites aptum natum est, scholarum liminibus & Gymnasiorum studiose prohibent, satis esse dicentes, si scholasticae pubi ad Classicum , quem vocant , Authorem intelligendum, veI cx vernacula in Latinam linguam omodo aliquid transferis 3 mom & macilentam quasi doctrinam ctritiae,