Varii Europae euentus compendiarie descripti ab anno 1643. vsque ad annum 1659. Auctore Francisco Viliotto ciue, & medico Montisregalis

311쪽

Nuneius contis diligetia ab Urbe exclusus Comitis expectationem delusit , qui inque ad Medulorum litus excurrens , oppugnatione Burdi, galas reliqui, Aquitanteum bellum profligauit . Eratque res procul dubio in emersu integes victorit: cum Areurtius ad id temporis firmus in Begis obedientia,morbo communi Galliae Principes tunc vexante correptus, palma, quam mamnu tenebat, repentins deliberatione proiecit . . Praefulget Gallia multitudine Principum, qui Regiam incomparabili complent nitore: bello quoque utiles , cui u s in primis studiosi eriliunt

adolescentia equo insidere, & arma temperare . Bellum , cdm domi non habent , exoticum qu runt, ut scientiam confirment experimento , Re animum inter certaminum diserimina stabiliant.

A Rege imperio Exe rei tuu praepositi ita signia , di multa unico ductu prςstat opera: loca capere, aciem struere,milites exemplo ad pugna incendere , quorum reuerentiam sibi adstitcunt, non duntaxat virtute , sed orius exeellentia . Nam Gallos Ae eapit, εe satisfieit nomen Principis iquibus innata quadam propensione auidius iquam eqteris Ducibus obsequuntur, Sed haec ornameta Galliae Prinoipes s piissim4dςhonestarunt,& Regnum pluribus affecerunt

detrimentis, quam in erementa promouerint . Omnes sed iricinus. Galliae usque duriti . Princa--

ribu* auspicat*sust. Hi a cum ad Natales suo

312쪽

compenegavi deseripti. LS. V. II mentem retorquent, magis imperii,quam obse-tqui, memores parere nesciunt , quia sibi videnis, tur ad imperandum orti . Multis etiam egent. mitibus , ut excellens Principis nome sustine- .re possint: Hi ne proeedit , ut quotidie ad nouas; dignationet anhelent , & penutationes aucupe- , tur 3 quibus tandem elim Rex par esse nequeat , noua moliuntur, ut iniecta belloru ciuilium ne- .cessitate exprimanta quae pacatis rebus exigere

nequeunt.

omnibus penὸ aetatibus vidit GaIlia Princi .., pes aduersus suos Reges armatos eonstitisse . bCerto nec Regnum tot succubuisset calamitatis bus,& mul id latiores prolatasset limites;si Principes auctoritate, quam apud Subditos habent in Regni perniciem abusi , lubricos illoru animos vari s obtentibus ad tumultus non excivis.

sent .

Comiti Areurtio demandatu erat Alfatig regimen t eidemque ex Lotharingis Principibus ortum ducenti ideo in Condatum nequaquam propenso propter veteres istarum duaru domuusimultates Regina armoru quoq;administrationem crediderat. Arcurtius viriliter , 2 strenue Regiis partibus satis feeit usque dum, aud vanis quibusdam unibris agitatus metuit, ne Alsatia praesectu ra bello occupatus a Rege abdicare-itur r aut in illo Galliaru turbine prospera aura ostendere posse aperant, ad praelucentem sertunam

313쪽

nam in zonstituendam animum adiunxit. egregia facin 'ra merebatur praei ia, simularuit timere poenas , ut caulam aliquam receptu, quem meditabatur , pr eFeret. Igitur ab

Ilii se proripiens, Brisaeum adluit, plenam aurhoeitatem in Altitiam , & Philippibursum eq-piens diffundere . Hispanis , Imperatori, ' vircinis principib' gratus ominabatur sibi malo inlisorhm , qui quonda Austrasis imperitaverant,renquare dominaxi'nem . Et prpseqQ non Vardinali industrja , yi ari rui, ad 'bedi- en 3' re*ocatμ --, Lap. VI. Detentisa car malis 'thy . ca se .

EGI,& Reginae nihil prius erat i, quam immensam illam Parisiorun turham in ossicio continere . Resederat quidem procella , & quies se per omnes Vrbis angulos diffuderat; veruntamen timendum erat , ne residui aqui jonaribus ventis , qui stare noρ desinebant fluctus rursus axtolleretur pr*sertim cum edicta ad pecuniam eogendam proserenda essent,

314쪽

tuissent tranqii illi eadem amoliri

Hinc fiebat, ut multi Cardinalis Rhetij πerationes criminarentur . mi SZ si' ab omnibu seditiosorum amietriis se collegisset, inultahia re Regi, utilia, Se quieti publicae necessaria cedis

disset, & maxima cui praeeautione actiones sumtum dispensaret; nihilominus non omnes nubegr.

Regia mente obsidentes adhuc distuli peserat Praecipue cum in illis tumultibus non pauci emuli a Rhetio contracti 'multo tres Regi repectorent, diuturno usu comparatum em, bella ciuilia omnino no rescindi, nis eandem pernicies in eos relabatur, qui commotione rerum illa ira alios intentarant; ita ut seditiones ibi finire de beant, unde primum exorsae sunt : Cardinalem Rhetium purpurae fastii ,&ami eorunt nurneroe

fretii media in Urbe spatiari, Cardinalitia dignitate in praeteritorum facinoru triumphii vendia

tantem ciuibus suis r Huic uni ha 'enus Uenὸeesiisse ciuiles motus, si ab illis, accepto premi temperasset: Sed, cum a seditiis nu tu bido hunc*Iendorem eduxisset, spes suas in tumuItibus magis, quam in quiere covocasse. Odium in Cardinarem Mazarinum nulla ab ipso dissim uis Iatione contegi , ita .ut ex istius ad Aulam reditu aliquid noui certo praesagiretur; dum ex hi. duobus Cardinalibus se in ice incesset ibus unu aura populari, alius Regio niteretur fauore .

315쪽

. Ab Aulae obsequio se abstinere,ne populi beneuolentia excideret , cuius studiis sperabat posse aliquando euehi , de Regi, Reginsque idehebarum, quia necessariu fieri. Exprobrare Par-i lamentarias sociorum exilia,& eos urgere, ne ilia paterentur : Subornare Creditores publici aerarii pecuniam eis debitam vel tumultuosi exprimerent: amicitiam cum proscriptis , 8e se- ditiosis nequaquam eiurasse. Haec Regi saepe ro. nueiata eiRS aures pulsantia a non exiguam molestiam animo ingerebant.

Princeps Thomas a Sabaudia , qui tunc primi Ministri munus obibat , ut Regi gratum p rpstaret ossicium , & Rhetium ab indignationς .Regia

eriperet,amicorum offici is eum compellauit , ut Parisis abscederet: ostendens hoc uno consilio duntaxat posse Cardinalem Regi gratu euaderes apud quem grauiter offendebat, perseverans populari beneuolentia Aula territare t ipsum tune traducturum esse animum suum, & sincerum p tefacturum, clim plebis plausuu in oblitus ab omni tumultuum suspectione remotius degeret. Sed Rhetius , amicorii admonitiones ropudians , exclamabat a nescire a quo se verteret , cum leues suspiciones vanis coloratae praetextibus certissima ducerentur erimina . Pigmetata esse, quae ob ijcerentur , nullam veri produc cita speciem, piae ter suoru inimicorum liuidam notam.

Non posse se nisi calam. tosam tui conditionem

316쪽

Compendiarie destrιρtI . Lib. V. 29 Ideflere 3 cum egregie facta non modo sibi Regii non pararent beneuolentiam , sed neque i dignationem mollirent. Hanc popularem in se inclinationem, quae unus erat criminandi obistus , tota semper in Regis eommodum deflexisse. Vt sileret de antiquia , quae eum in abdito essent, in malignatium erat arbitrio , ad quam

vellent partem , illa detorquerc. Petere duntaxat, ut reproduceretur aduersus Principem acta Condaeum, quem viribus,auctoritate , fauore Populi tumentem, dum omnes

Regis serui muti ,& stupentes observarent, se unum illius obniti potentiae ausum esse t Initos

cum Hispalais arcanos tractatus Regins enuci asse. In Partamento cum non eviguo vi taediscrimine illi eontra nitentε sedisse. bd si res iuxta

speratummon cecidisset, illis tamen motibus in

columitati Reipublicς eonsultum fui sis ι Cum

Princeps , quantam vim oppositam haberet inspiciens , Par lamenti insuper , Se populi obiecta crimina detestantium gratia spoliatus , mulioruamicorum ,& bonae famς , quae tanti valet in seditionibus,tactura facta,se ex Vrbe p roripuer ita Cum exinde supra subditi conditionem sentiret se purpurae gratia , arctiori nimirum vinculo ad Regis servitium obstringi r nullam non pr teriisse quidem occasionem , sed omnes indagasse, quae grati animi testimonium edere possent. Post O quincurtium fusum , clim Princeps T a ouans

317쪽

apa Varis Europae Euenim ovansParisios. ingressus agitaret suas. intende re copias, & belli necessarias parare non exiguarure loram ijs deliberationibus iniecisse : prscipsa Auresianensis consilia ad reru intenta. Per, niciem vel iniecta mora debilitasse . vel penitu

interuertisse: ardorem .Par lamentariorum .mO

nitionibus temperaue, & suos ex .illo ordm, 'amico S elam exprobratos a violentis consilii spm Rescuisse.

. . Huic eidem Parisiensi turbae, cuius aduersar ij sui se . concitatorem traducebant, nulΙum ipso diligenti uti & efficacius obediontiae memoriam impressisse: tum in priuatis colloquius, tum p 'bliςis . vel familiares cum amicis conserentem sermones s. vel concion an in se, refractarios obiurgasse . obseqilium Regi debitum, ut amicum clientibus , uti past*r ς' populo , ve Verba Dei proferentem uniuersis incussisse. Neque quae proserebat, in angulis latere, vel nu

be cogitationum inuolui s ut erant illa, quorusuis inimicis insimulabatur J sed in publicum

delata uniuersi Populi testimonio produci: Iti ut osticia sua prosperis militarium Diu uiri facinoribus utilit te Regis a & commodo praecel

Amicitiis seditiosorum renunciasse tanta csi. destinatione, ut nunc aliquorum inimicitis pr7xauendae tibi cssent . Sedulo op eramdeduse , ne sui' eg; cs j ciga Rugem factis aliquia infidelitatis

318쪽

compendiaru descripti LIb. V. tatis' umbra diminde retes, ne opacitatis oppΡ

tunitate ab aduersariis' eriminum malevia pingi secretor posset ι supere ita ab eorum artiabus Regiam animum obsideri, urgesta sua prae senti rerum tranquillitati ad modiim pio fieua squae toties Regis auribus obstrepuerat, nequeant in illius mentem descendere . Suo operi c5mise Ecclesis administrationem inhibere sibi ab Vrbo discessum , ni veΗe 1 Regi pa remio Dei

refractarius fieri. . . Aliquo rempsis interuallo sperare intemerata obessiemiani , , incorrupta

fidem emulis ob ficta in se delicta erubescentibus) a Rege probatum iri.' Rex, eum leuia Cardinalis animii malὴ vires

suas dimetientem exasperarem', hunc tumultuum , M iudicabatur,

subducere , & elementiae non ,succedenti rigoia suffcere . Hiiud facilὰ tamen ferae hunc vir nn comprehendere 3 i md periculosum aduersus erivim ad bibere , quem rota Ciuitas sta prete sat .

Inter hae casus obtulit s quod ais venabatur j d. Rbetius, qui facudia praestabat, decreuit. 'cinnem habere in Ecclesia Sancti Germani die Dolmai natalitio . Reginas gnificatae. Parochis velle se interesse e5eioni o Rhetius Ianc stactus occasionem I ginae glacias agendi ob statutum in se honorem Luparam peti)r perhumanifer a se e eptus , D usque adReginae cubiculu,qui decumbebat porrectissimo vultu per

319쪽

compendiaria descripti IIb. III. I 8

rum Cardinalis postulabatur asse ens non deineere aliud Tribunal , p raeterPontificiu , in. Cardinalem inquirerer quae prouiso irrita cecidit sinhibente Rege Marinum in Solum Regiu pedo

immittere, conquerente, qudd, cum Innoεε-tius X. Summus Pontifex nihili fecisset pudenda edicta a Partamento Parisiensi in Cardinalem Mazarinum producta, vellet nunc protectionis velamine Rhet tu contegere, quod ille Regi om

eiosus, hic infensus haberetur . ἀ- L.

Interea multa edicta ad eliciendam peeuniam sanxit Partamentum, & Computorum Camera ,

ne uno quide ex Consiliari,a diuersum mussante. Vnus Cardinalis Maiarinus Rhetili detention εapud Regem exarata epistola deplorauit . Fidε habεte nulla id sincerὸ agi, cum E contra captiauitas Rheti, honorificum illi in Parisiorum urbem regrestum inolita fuerit 3 aemulo enim de presso, visus est Mazarinus ouans Ciuitatem ingredi, non tam Λulicorum, qua is Cieiu hilariatate exceptus . Adeo facilὸ mortali lim amor in odia degenerat, & simultates iii amicitiam commigrant . Vnoquoque temporum vicissitudinibus animi affiniones acoram modante . 'i- Promulgatis edictis cogitur pecunias Am .di Regi devoti longo tε ore muneribus ieiuni benenciis refici utur. Miles conscribitur r pars tur Exercitus : belli opportuna conquiruntur . Exercitus Guidnensis Praefecturae,.Λrcurtii r

320쪽

siluitur . Hic armis, , nem iis obnixam opora ad Regis commodum nauauit. Veter esii με do- Natura Patris ferox aspernu rat s morum lauaitate ,rassicijs , α placiditatς Ω- lenivit , & in sinas ,: Regisque part perdum xit. Nihil interea armis parcendo var0S-secun

dia prelijs copias νε sint , R. Balthasaris muris

Balthasari oppositit Equ ite Aubeteri amis 'qui illum. tota hyx me incessi uul: piaus ho burna angustauit ς P Qtio e m ullo ru m lacin: emo rum a hosti detracta sibi attribu es,copias suas refecit auxit Me ex parva Equitu tuima, qua num inceperat , iugi nouorum militu aucta

iis, olidis, legio vem condauit. Moia segniuriusmsunt oppidum Cand lo deditur. S latrenses

ii lius pris j captiuitate se, V rbem ad Regi