M. TullI Ciceronis Opera omnia, quae extant. Editio ad Manutianam, & Brutinam conformata. Cum annotationibus, & castigationibus, quae ex variis doctorum virorum scriptis selectae, suis quaeque tomis adiectae sunt M.T. Ciceronis Fragmenta, ab Andrea P

41쪽

0 FRAGMENTA

.Cum ad Cyrum ni norem, regem Persarum praestantem ingenio, atque imperii gloria, Lysander Lacedaemonius, vir summae virtutis, venisset Sardis, eique dona a sociis attulisset: & ceteris in rebus comis erga Lysandrum atque humanus rex fuit, dcci quendam conseptum agrum, diligenter consitum, ostendit. Cum autem admiraretur Lysander dc proceritates arborum, &directos in quincuncem ordines.& humum subactam, atque puram, & suauitatem odorum, qui et Auentur e floribus, tum dixit: Mirari se non modo diligentiam, sed etiam solertiam eius, a quo essent illa d mensa,atque descripta.& Cyrus resipondit: Atqui ego ista

sum omnia dimentus mei sunt ordines, mea descriptio: murutae etiam istarum arborum mea manu sunt satae. Tum Lysander intuens eius purpuram, & nitorem corporis, ornatumq: Persicum multo auro, multisque gemmis, dixit: R Ehe vero te Cyre beat um seruia t, q uoniam virtuti tuae fori na coniuncta est. Cicero Senech. Hae quidem a Cicerone ex Xenophonte conuersa neqj Patricius ipse audet a mare: quae tameo reti inius, ue viriamur quem Ieria auctorem iustituimus, improbare. 'scrobes. Servius in z. Geor.

Protagoras ex Platone. Quin tu, unde tandem appares o Socrate 3 an quidem dubium est quin ab Alcibiade 3 Prisc.r. 6.

Nunc a vobis Protagora, & Socrate postulo, concedatis alter alteri & inter vos de huiuscemodi rebus controuers inini,non concertetis. Prisc. l. 8.

uuae igitur potest esse indignitas voluptatis ad molesti nisi in magnitudine, aut longitudine alterius utrius posita 3 Prisc. l. 6.

Confirmandi genera compluria. Donat. inreor. De

42쪽

NYNTIATVM est venire Laelium, domoque iam exisse.

Fronto.

Eum quoque ut salutauit, propter Tuberonem iussit assi.

dere..Non. Propter.

negotii publici expers. Fronto.

Quare, si placet, deduc oro rationem tuam de coelo ad

haec cituma. Non. Cituma.

μ' quasi alius assimulare rempublicam. Diomed. lib. r. ' expositamque ad exemplum nostrae reipublicae accommodabo ad eam, si potero, omnem illam orationem, quae est mihi habenda de optimo ciuitatis statu. Non. Accommodatum.

Quam cum locis, manuque sepsissent, eiusmodi co iunctionem tectorum oppidum, vel urbem appellarunt, d lubris distinctam, spatiisque communibus. omnis ergo p pulus, qui est talis coetus multitudinis, qualem exposui,cbuitas est; omnis ciuitas, quae est consti uiuo populi, respublica. Non. Vrbs a ciuitate.

Vt ad eam urbem, quam incolas,possis adnare. Fronto.

' breui multitudo diuersa atque vaga, concordia ciuitas facta erat. August. ep. . Cognoscere mehercule, inquit, consuetudinem istam, de studium, sermonemque. Non. Cognoscere. ' duos Romanos reges esse, quorum alter patrem non ha- bet, alter matrem. Nam de Seruit matre dubitatur, Anci pater 'Marcius Numae nepos dicitur. Senecalib.Iγ ep.

43쪽

Tum instituti) annui consules, tum demissi populo sa-

sces. Non. dimittere.

prouocationem ad populum etiam a regibus suisse. Seneca lib. I9. epist.. ιitiorum enim seueritatem dicitur inhorruisse primum ciuitas. Non. Horrendum ab horridum.

Quem nos dictatorem dicimus,& in historia ita nomin ri legimus. apud antiquos magister populi vocatus est, quod qui ab illo nominatur, magister equitum est. Seneca lib.D. epistolarum. Cn. Flauius fastos protulit. Cic. s. Atta

Ipsa cognitio nos delectauit. Fronto. Quomodo enim iudicatur iste optimas 3 doctrina, aribbus, studiis. audio,quando λ Non. Emulus.

MSed audisse te credo, tum vero Platonem, Socrate mo tuo, primum in AEgyptum discendi caussa, post in Italiam contendisse. Nomus, Contendo.

Tum virtute labore industria quaereret summi viri indo- Iem, nisi nimis animose ferax natura illum nescio quo pacto. Non. Anima.

Quae videlicet ille non ex agri consitura, quam cernebat; sed ex doctrinae iudiciis interpretabatur. Non. Consitura.

Sed quoniam plurima beneficia continet patria,& est antiquior parens, quam is, qui, ut aiunt, creaverit, maior ei profecto, quam parenti, lebetar gratia. Non. antiquus.Io 2. - sed ut plurimas tam axi indis nostri animi, ingenii, consilii, prima ipsa sibi ad utilitatem pigneraretur. Non. Pignerari. Facilli-

44쪽

PHILOSOPH. q

Facillimam autem in ea repub. esse posse concordiam, in qua idem conducat omnibus. Non. Conducere.

Habent aequabilitatem quandam, qua carere diutius vix possitiit liberi, deinde firmitudinem. Non. Firmitudo. Nec tantum Carthago habuisset opum sexcentos fere annos sine cosiliis,&disciplina Non.libro de doct.indagine.

Quid λ tu necum es iratus, permittis illi iracundiae dominatum animi tui Z Non. Dominatus.

Ergo non probares consilio pulsas libidines,quae sun

numerabiles,iracundias, quae tenerent omnia. Ego vero nihil isto animo, nihilita animato homine miserius ducerem. Non. Anima.

Denique ipsa natura non inuitaret solum,sed etiam coge

ret. Non. Inuitare. ἰ

'populo gratificans & aliena,& sua. Fronto. Nec vero iam meo nomine abstinet. Fronto.

Sed ut ille, qui nauigat, cum subito mare coepit horrescore. Non. Horrendum ab horridum.

De republica lib. I r.

Eset igitur quiddam turbulentum in hominibus sing

iis, quod vel exsultat voluptate,vel molestiastangitur. Non. Ex ultare.

Cupido autem, & expetenti,& lubidinoso, & volutabum do in voluptatibus. Non. Volutabundus.

quantaque anxitudo prona ad luctum, di maerens, sem-

45쪽

perque ipsa se solicitans. Non. Anxitudo. Esse autem angores, si miseria amictas, atque abiectas tbmiditate,& ignauia. Non. Timor.

Vt auri a indoctus ὁ curru trabitur,operitur, eliditur, i niatur. Non. Elidere.

Sed imitor Architam Tarenti mim qui cam ad villam venisset,& omnia aliter ostendisset. Non. Offendere.

'quo auctore & principe vocitatur ciuitas Non. urbs a es

vitate.

Statuo esse optime constituta rem p. quae ex tribus gens xibus illis, regali optimo.& populari, cofusa modice, nec puniendo iniret animii immane ac ferum, nec omnia praete imittendo, licentia ciues deteriores reddat. Non. Modicunti ut in fidibus ae tibiis. atque cantu ipso, ac vocibus concentus est quidam tene diis ex distinctis sonis, quem immutatum, ac uiscrepantem aures eruditae serre non possunt, isque concentus ex dis limitimarum vocum moderatione concors tamen efficitur & congruens sic ex summis.& in simis mediis interiectis ordinibus, ut sonis, moderatar 4ione ciuitas, consensu dissimilimorum concinit & quae barmonia a musicis dicitur in cantu, ea est in ciuitate conco dia, arctissimum atque optimum omnDn repub. vinculum incolumitatis, quae sine iustitia nullo pacto esse potest. Aug.li. 2. cap. 2I. ciuit.

Iustitia foras spectat, &proiecta tota est, atque eminet. Non. Proiectum.

Quae virtus, praeter ceteras, totam se ad alienas utilitates porrigit, atque explicat. Non. Explicare

quae sanguine alitur atque iii omni crudelitate sic exsultat, vixia hominu acerbis funeribus satietur. Non. Exsultare. Itaqua

46쪽

Itaq; praeterea illa institutio Romuli, cum ducentos annos & trigintasere firmamasisset. Non.la.de doct.indagine.

Ac primus agros, quos bello Romulus ceperat, diuisit vi- ritim ciuibus. Non. Viritim

Cum aliud nihil domum suam deportavisset. Fronto.

' multaque ditione ovium,& boum, quod tunc erat res in

Icore, & in locorum possessionibus, ex quo pecuniosi, Sc

cupletes vocabantur. Non. Pecuniosus.

'it Carneadi respondeat is, qui tape optimas caussas, ingenii calumnia ludificari λlebat. Non. Calumnia.

Nequeenim ad mare admouit, quod ei fuit facillimum.

Nihil est quod adhuc de repub putem dictum,& quo possim longius progredi, nisi sit confirmatum, non modo fausum esse illud, sine iniuria non posse, sed hoc verissimum, Garesumma iustitia rempub. regi non posse. Augustin. lib.

cap. M. ciuita

De republica lib. II ti

H o M o non ut a matre, sed ut a nouerca natura egitus est in vitam, corpore nudo, & fiagili, & infirmo, animo autem anxio ad molestias, humili ad timores, molli ad labores, prono ad libidines: in quo tamen inesset tamquam obrutus quidam diuinus ignis ingenii, & mentis. Aug. lib. collatra Pelagium. Quoniam sumus ab ipsa calce eius interpellatione reuo cati. Seneca lib. I9. epist.

Nullum est ius naturale. itaq; omnes animantes Usadu

47쪽

PRAGMENTA

cente natura commoda sua defendunt. & ideo iustitia. si alienis utilitatibus consulat, suas negligat, si ut titia est dice-da. Q od si omnes populi, penes quos sit imperium ipsique Romam, qui orbem totum posscdere, iustitiam sequi volint, ac suum cuique restituere, quod vi & armis occupau runt; ad casas, & epestatem reuertentur. quod si fecerint, iustos dicemus quidem, sed tuus en stultos iudicare necesse est, qui, ut aliis petosint, sibi nocere contendunt. Laetam

epit. cap. I.

Bonus vir si habeat seruum fugitiuum, vel domum insalubrem, ac pestilentem, quae vitia solus sciat, & ideo proscriabat, ut vendat, utrumne profitebitur fugitiuum seruum, aepestilentem domum se vendere, an caelabit emptorem si profitebitur emptori. fugitiuum esse, bonus quidem, quia non fallet,sed tamen stultus iudicabitur, quia vel paruo vel det, vel omnino non vendet: si caelaverit, erit quidem sapiens, quia rei consulet, sed idem malus,quia fallet. Deinde, si reperiat hominem, qui aut aurum, pro aurichalco, aut a gentum pro plumbo vendat per errorem, atq; id emere nocessitas cogat, utrum distina ulabit,&emet paruo, an potius

indicabit 3 i ustus utique dicetur, quia non fefellit, sed idem stultus qui alteri fecerit lucrum, sibi damnum. sed facile de

damno est: quid si vita eius in periculum veniet, ut eum aliquando necesse sit, aut occupare, aut mori, quid faciet 3 P test hoc euenire,ut naufragio facto inueniat aliquem imbecillum, tabulae inhaerentem: aut victo exercitu fugiens, roperiat aliquem vulneratum equo insidentem; utrumne aut

illum tabula, aut hunc equo deturbabit, ut ipso possit euadere 3 si volet iustus esse, non faciet, sed idem stultus iudic bitur, qui, dum alterius vitae parcit, suam perdet: si faciet, sapiens quidem videbitur,quia sibi consulit,sed & idem in

lus, quia nocebit. Lactant. lib.S.I7.epit. cap. I.

Quaero si duo sint, quorum alter optimus vir, aequissimus, summa iustitia singulari fide, alter insigni scelere, &auda- cia, & si in eo sit errore ciuitas, ut bonum illum virum sceleratum, facinorosum, nefarium, putet: contra autem, qui se

improbissimus, existimet summa esse probitat ac fide, proque hac

48쪽

uehac opinione omnium ciuium, bonus ille vir vexetur,' rapiatur, manus ei dςnique auferantur, effodiantur oculi, damnetur,vinciatur,vratur,exterminetur, egeat, postremo iure etiam optimo omnibus miserrimus esse videatur:con- itra autem ille improbus laudetur, colatur, ab omnibus di- ligatur,omnes adeu honores, ouania imperia, omnes opes, omnes denique copiae cons Tantur, vir denique optimus o- ' mnium aestimatione, es dignissimus omni fortuna iudicetur,quis tandem erit tam demens,qui dubite virum se esse ,

Est enim genus iniustae seruitutis, cum ii sunt alterius. qui tui possunt esse. cum autem hi famulantur. Non. F.

Nam cum quaereretur ex eo, quis scelere compulsus ni re haberet in festum v no myoparone,Eodem,inqui quo tu orbem terrae. Non. Infestum mare. Myoparo.

broti grauarer Laeli .nisi & hos velle putarem,& ipse cuperent te quoque aliquam partem huius nostri serm onis attingere:praesei timcum heri dixeris, te nobis etiam superi ut rum:verum si id quidem fieri non potest, he desis, omnes te inadius. Gellius lib. I.c.22. .

En qui leni vera jex recta ratio, haturae congruens,dimia

si id omnes,constans sempiterna,quae vocet ad officium ii belido, veru'do a fraude deterreat: quae tamen neque pro bos Lustra iubet,aut vetat, nec improbos iubendo, aut vetando mouet Huic legi nec obrogari fas est, neque deroga- ri ex hac aliquid lice neque tota abrogari potest. Nec vero aut per senatu,aut per populu,solui bac lege polsumus Neq; est quaerendus explanator aut interpres eius alius: nec eritalia lex Romae alia Athenis aba nunc, alia posthac. sed &o- . mnes Sciates & omni tempore una lex,&senipiterna,&immortalis coatinebit, unusq: erit communis quas magister, di imperator omnium Deus. ille legis huius inuentor, disce- stator, lator,cui qui non parebit, ipse se fugiet, ac naturan, ,

49쪽

N FRAGMENTA hominis aspernabitur, hocque ipso luet maximas poenas, etiamsi cetera supplicia,quae putant r, effugerit. Lactant.

Huic tu viro quas diuitias obiiciesῖ quae imperia3quae regnaὶ qui ista omitia putat humana,sua bona diuina iudicat. Iactant. lib.I. V. Is.

' Quibus assentior solicitam & periculosam iustitiam nouesse sapientis. Prisc.l.8. Noster autem populus sociis defendendis, terrarum iam omnium potitus est. Non. Vbi genitivus pro ablati uin

' ' Pyrrhi ridetur largitas acos aut famnitum copiae Curio, aeruerunt. Non. rgitas. Cuius etiam secum Cato ille hoster cum venerat ad se in Sabinos, ut ex ipso audiebamus 'visere solebat, apu4quem sedens Samnitum, quondam liostium, tum iam clientium suorum,dona relegauerat.Non. Apu de doct.ind .

Nullum bellum ridespitur a ciuitate optima, nisi aut pro

fide,aut pro salute. Aug. lib.22.c.6.ciuit.

' quctum non corpora sunt in coelum elata.neque enim ii tura pateretur,ut id,quod esset de terra, nisi in terra maneret. August.lib. 22. c. q. ciui .

Magis est ili Romulo admirandum, quodceteri, qui dii ex hominibus facti esse dicuntur, minus eruditis hominum seculis fuerunt, ut, fingendi procliuior esset ratio, cum imperiti facile ad credendum inUellerentur. Romuli autem aetatem minus his sexcentis annis, iam inueteratis litteris, atque doctrinis omnique illo antiquo ex inculta hominum, viza erroresublato,suisse cernimus. Aug.lib. .c.6.civit.

50쪽

yx quo intelligi potest, permultis annis ante Homerum Lisse quam Romulum ut iam doctis hominibus ac temporibus ipsis eruditis ad fingendum vix quidquam esset loci.

antiquitas enim recepit fabulas,fictas etiam nonnunquam incondite. Haec aetas autem, iam exculta praeserti eludens

omne quod fieri non potest,resipuit. Aug. ibid.

Apud Ennium sic loquitur Africanus: si fra cedendo caelein cande re cuiquam es3, uisuli caeὶi maxima porta patet. vero, inquit, Africane. nam & Hereuli eadem ipsa porta patuita ist. lib. s. c. 19.senec. litat'. epist. Hic e,3 illestro,cui nemo ciuis, neque hostis Quivit Uactis reddere ope pretium. seneca lib.Is epist.' tantiun est consequutus ut, cum subit' sole obscurato, nocomparuisset, deorum in numero collocatus putaretur: quam opinionem nemo umquam mortalis assequi potui sine eximia virtutis gloria. Aue. lib. .c.IJ.civit. Propterea&istum non creditum inter deos receptu tali morte. quia sortasse quod erat in Romulo probatum .Romani vulgare nolueruli si hoc&alteri tribueretur:Aug.ibissivult plane virtus honorem, nec est virtutis vlla alia mera ces, quam tamen illa accipit facile, exigit non acerbe: sed si aut ingrati uniuersi aut inuidi multi, aut inimici potentes suis vir tutem praemiis spoliant nae illast tamen multis sis. latiis oblecta maximeque suo decore se ipsam sustentat.L ctantilib.s.c.Im

sed his poenis, quas etiam stultissimi sentiunt, egestate, exilio vinculis verberibus , elabuntur san e priuati, oblata mortis celeritate. Ciuitatibus autem mors ipsa poena est, quae videtur a poena singulos vindicare debet enim constituta sic esse ciuitas ut aeterna sitataq; nullus interitus est reipub. naturalis ut hominis in quo mors no modo necessaraa est. verum etiam optanda perlatse. Ciuiras autem cum tolli