De genio epidemio nonnulla : dissertatio inauguralis medica ...

11쪽

nicos acutos omnes emo morbo S nominem, qui stricte

qui dicti epidem ii, v. g. cbolera, dySenieria, lyphia S, P e-;tis; chronici saeculorum spatio et, ut crodunt, influentiis ros mi eis, Solis et planetarum in nos con Stellatione conlati, rarissime epidemio grassantur, Sed ubi vis terrarum mperium proserunt, omnibusque temporibu S non plane de

le libr and I) pella grae causas in genis epide inio et en-lemio insitas demonstrans, ita sere no Stro de objectouavibus eX0rsus eSt Verbis: se mutuam relationem inter irganismum grandi- mundialem et humanum esse. Hancnicam et tutissimam esse viam, Se arbitrari, qua morboum epidemicorum et epichoriorum origines ac vicissitu-iues perquiri et erui possint. Duodsi intimior nexus volutionum cosmo- telluricarum cum definitis vitae aninalis manifestationibus clarius innotuerit, lienis de pella- ra disserit) non Solum, Verum etiam aliorum viScerum assiones, determinatis terraquei globi plagis, atque tem-oribus communes qua dant enus inclarescent Vita humana simulacrum exhibet vitae munda ae, unde justa profecto erat antiquorum de microcos mole a. Ceu pars universi cunctis illis subjicitur legibus,sdemque metamorphosibus relative ad Spatium et tempus,uibus regitur totum. Nulla in rerum natura eveni rootest permutatio, Sive Sit illa eon Stans, Sive periodica, tve adventitia, quin organi Sinu S humanus ejus influxum xperiatur, illa tamque innovationem modis plus minusve videntibus patefaciat. Nostra existentia, no Stri motus Iὶ Fr. ab Hildebrand , annales scholae clinicae medicae itinensis. I Cap. 2.

12쪽

vitales nutum Sequuntur motuum planetae, quem Paracl- . torum iustar incolimus. Indo jam dependent essentiales sillae disserenitae, quas in homine juxta climatis, anui tem porum, phasiumque diurnarum discrimina observare licet. Indo multifariae illae processus vivalis sormae, quas incola detoriae torridae, υμτίσκιος, Zonae polari S , περισκιος, et Zonae temperatae, δεεροσκιος, offert. Inde Variae manifestationum vitae modificatione S, atque diatheses, quae thominem vernum, aestivum, autumnalem et hibernum distinguunt. Hi ne denique diversa illa phaenomenorum Vitae ratio, quam periodica rotatio telluris circum proprium axem, et quae inde pendent, quatuor diei tempora, auroraa meridies, ve Sper et nox, in quovis quod vivit, inque homine ipso producunt. - Isochronas evolutiones, quater: in maeroco Smo exi Stunt, etiam in micro cosmo humane evenire, vitae curriculum Suis stadiis clarissime demon, strat. Homo na Scitur et ere Scit; aetati S Ver, Vitae aurora

juventus; - floret et Viget, mas Iulam adeptus persectio nem et propagandi facultatem; aesta S, miri dies, sive cul, men vitae Sidereae et pSychicae, virilitas; - labitur pede

tentim corporis atque mentis Vigor; Vitae autumnus, Ve speraScens aeta S, Senecta; - postremo legi mortalitati: Succumbu caducum eorpuS; omni S vitae expers bruma nox tetra, morS. - Ηanc imaginem cycli aeterni terrigeni non solum in universo vitae Suae decursu manifestat, Seiquovis die repetit, ac Si Supremus rerum arbiter voluisses ut mortalis creatura praefixam Sibi metam perpetuo o

oculos haberet. Mane homo expergiscitur laetus et ovansiuiordiu vigilat et viget; hebescit vesperi ac nutat vetetuosus; alto demum obrutus Soporo atris subtrahitur nocti

silentiis, redeunte Phoebo ad novam vitam evigilatum:

13쪽

Quemadmodum sub imperio antitheseos polaris anni

emporum supremos, atque e diametro oppositos vilao inimalis motores, Sive enormonticas vitae manifestationes aer eminentiam evolvi videmus, et Solstitio quidem ae- tivo nisum in expansidia em, Phlogi Sion, Ieptocli ymiam, itoniam, sensibilitatem, vitam nerveam, solstitio hiberno 'ontra nisum in contractionem, Oxygenium, paebychymiam, typerioniam, irritabilitatem, vitam arteriosam; - ita tem ore aequinoctiorum potentias dynamicas ad indisserentiao; tatum conspirare, et exaequationem moliri, non solum in rostro SyStemate planetari, sed etia in in vitae organicae iliae nomenis satis clare animadvertimus. Inde concipii oterit praedominium vitae plasticae, Seu Vegetati Vae, Ve-

uti producti indifferentialis faetorum vitalium potari nisu

nvicem colluctantium, quod die n0ctem aequante exSur; ere con Suevit, eo tamen diScrimine, ut verno tempori voluito organica, Sive metamorphoSis progrediens, aU- .umno contra reduclio, Seu metamorphoSis regrediens corespondeat. Quum Vero potiores vitae manifestationes ,ropriis regantur organi S centralibus, horum quoque ener-:ia mox intendatur, m0X- minuatur, DeceSSe eSt, pro uti ixternae conditiones, et quae inde pendent reciprocae cum arganismo relationes mutantur. Hanc ob rationem Systema ierveum et viscus hepar aeStale, - Systema arteriosum 3t viscus pulmo hieme, - tubuS ga Stroseeniericus, Si vo)ssicina recipiens et adsimilans vere, SIStema venosumiliaque reproductionis organa quoviS anni tempore sua

lesendunt jura, et illis temporibus congruenter magi S autaeeus potentiis inimicis atria praebent. Duodsi singulas mutationes, quae in univerSa rerum aesura sub periodico anni temporum cyclo obveniunt,

14쪽

paullo accuratius perpendere, easque cum legibus vitae iorganico animali S, nec non eum Specialibus muneribus Singulorum Systematum et organorum conserre non pigeat: non solum Supradictae corpori S humani metamorphoses

periodicae, Sed etiam con Stitutionis epidemiae ratio varia, . at quo diversa morborum p0pularium indoles sine negotio intelligi poterunt. - Ε aedem conditioneS eo Smicae et tellu- ricae, quae Suo praed0 minio, et eminenti influxu modo ihujus modo illius Systemati S organici, unius alteri u Sue visceris actionem extollunt, deprimunt, aut qualitativo laedunt, ideoque particularem Vitae formam immutant: primum quoque ponunt germen proclivitatis in morbos, Sive diathesis constitutionali S, ex qua neminem mortalium ex emtum esse, facile liquet. Id quod de anui temporum vicissitudine valet, aeque etiam de climaticarum dissero n-liarum efficacia in modis candis vitae formis particularibus sentiendum e St, eo nonni Si discrimine, ut priores diallie Ses annuas, periodi eaS, po Steriores contra diatheses perenne S, epich0rias, Sive topicas progignant. Sed des nitiones qua S dam prorSUS perluStremus, priusquam ad gemio pidem ii sorma S transeamuS, ne qui S rem non Sati S aecurate tractatam vituperet.

Morbis pandemiis Ι), qui plures uno impetu h0inines, et genio quidem congruo aggrediuntur, Spora dicos opponimus, qui rati0nibus ad singulos modo homines restrictis debentur, atque hic et illic quovis tempore emergunt, V. g. in con Stitutione ga Strico-biliosa Pueumonia vera. Morbi pandem ii in erademicos et opidem icos sub dividuntur; illi integrae cuidam hominum societas i l II artae anni theoria morbi. Vindobonae I 828. J. o 35

15쪽

nsesti, cortis locis adhaerent, et polentiis nocivis adscri endi sunt, qui in certis modo terrae plagis locisque ge- ierantur et regenerantur, atque eum climate, Si tu, Solo, i quis, nutrimenti S, quae regio Suppeditat, vitae genere, ad quod populus aut Seducitur aut cogitur, connexi Sunt. longum est omnes mirabiles morborum serinas, patenibus vel latentibus causis, Singulatim enumerare; paucae nodo laudentur: Febris sava inter 50' lat. Septentr. ac θ' lat. merid. et 50' long. occid. , pestis in regionibus,ancro borealibus et mari Caspico occid. , nec reon quibus-lam locis 3IX, ' lat. , Mal de Polioli, Colica pictonum, epra orientalis, 'testiculorum deformatio in Aegypto, pe-lum in insula Barbadensi, Plica polonica etc. I). Neque lesunt, qui constitutione apta epidem ii evadant, aut nullarerta causa sere penitus evaneScant.

Epidem ii sunt morbi, qui, per totum populum dis

usi, temporis potius quam loci limitibus circumscribun ur, quos nimirum temporum ViciSSitudineS generant, ineudunt, multiplicant, mitigant et extinguunt. Ut vero, et quo morbi epidemii eorumque vicissitudinis sant, sonem melius perspiciamus, duplicis commercii, in quo a)id universum b) ad hominem versatur homo, ratio labenda erit. Quae inter hominem et universum intrarolossunt rationes, pendent et a loco, quem terra ad uniersum relata tenet, vel a variabili ejusdem ad solemiositione, et ab anni temporum, quae huic innitantur,lecursu et denique a procesSibu S dynamicis, qui non So-um in terrae ipsius visceribus, quae ignea ac vulcanodea I Aligemeino Pathologio von Star h. Leipetig I 83S. D

16쪽

a multis habentur, sed etiam in aquis et in terra ipsa et illam cingentibus, in atmosphaera vertuntur. Illis assen- tiri non ausim, qui soli vuleanismo, aut electro-magne-ttismo ac galvanismo variabiles genii epid. sormas deberi ierodant; imo qui naturae esse clus pluribus causis addi. leunt, rectius judicare mihi videntur, quam qui ullum modo momentum discernant. Rationes hominem inter et hominem satis Sunt notae, ita ut haud opere sint dignae

Oui per anni spatium Semel intrant epide inii, alteroque anno eodem sere tempore apparent, quippe qui iisdem temperaturae causis producuntur, morbi annui nominan atur. Constitutio epid. annua. I). In duos omnino ordines dispescuntur: vernos et autumnales, et quam vix possit fieri, ut alia qualibet anni tempestate Subnascautur rad illos hamen sunt relegandi, Sive ver seu autumnuSsuerit, quem proxime attingant. Ab illa constitutione anHnua est segreganda con Stitutio epid. Stationaria, ge nius epidem ius, qui ignotis adhuc ex causis ortus perplures annos imperium tenet, et aliis morbis indolem

largitur Schoente inii tonangebendo Κranklieits

17쪽

m); I) quoties constitutio aliqua Varias morborum opid. ecies parit, Singulae hac species genero ab illis dissent, quae quum idem plane nomen sortiantur, alia tamennstitutione generentur. Ouotcunque autem Sunt species as peculiares, quae in una eademque constitutione indunt, in communi una atque generali causa singularumo ductrico omnes conveniunt, hac scilicet aut alia aeris athesi peculiari. Et varia admodum et accurata natus est methodus, quam ad morborum generationem ad- et, quam nulluS hominum, arbitror, hactenus pro rei Initate satis observando est assecutus. Sed jam aderam dissertationis partem transeamus, qua graviSSimaeaedam recentiorum temporum genii epid. permutationes

evi exponantur.

Quum antiquorum temporum notitiae desint, paucis itum verbis insignia palliologica momenta attingantur, ,rimis pestis Atheniensis, quam rerum Scriptor, Sed dicinae imperitus Thucydide S accurate retulit, similema typho putrido suisse eredere nos cogit; dein do vehe- vitissima Galeni temporibus clades epidemio morbo, em medicus illo celeberrimus evitavit neque aspicerosus est. Pestis orientalis 3), primum anno 53 I p. r. visa, permagna Orbis terrarum Spatia percurrit, etao loca pro constitutions Sua epidemio obnoxia erant, opulata, tandem anno 1348 morte nigra ad summum I) CL Sydentiam, de morbis epid. 2) Thue ydides, de bello Peloponnesiaco. II. 48. δ) Beelier, Goschielito der neven Heilli. Aphorismen.

18쪽

pervetiit fastigium; neque omnino adhuc evanuit, sei parvis gentes eruptionibus pas Sim vexavit. Τyphu S pete.

chialis primum Ι490, deinde 1505 et 28, meridionaleii

Europae partem aggreSSus, imperium tenuit uSque at Saeculum decimum octavum, quo in leniores febres pultitdas transiit. Scorbutus 1486 epidemius evasit eodet anno quo Sudor anglicus primum exortus), saeculo XVI et XVIII multo mitior sactus, mediam quidem Europali evitavit, sed in boreali endemius remansit. Nostri quide Saeculi spatio dysenteria ac typhi belli calamitates seleuti sunt, et nuper Cholera a Gange prosecta, totam Et

ropam percurrit.

Hi vero epidemii producta atque esiluvia modo sum genii epid. , quasi eruptiones materiae electricae ad culmnationis punctum conflatae. Ingeniose de epidemiis alinorum 1769 72 Hecher 13, praeceptor dilectissim

disserit, quo auctore gravisSimae illae generis humati clades excellenter dilucidantur. Inter pestis isto temporgrassantis Studiosissimos indagatores maxime Orrae uinominat et Chenotum, qui non modo ipsius peStis symptomata statuerint, sed etiam malignas febres antecede tes bene perspexerint. Ex observationibus in urbe Jasset Cholgii lactis sequitur, primo impetu non cum Ommbbapparere peStem Symplomatibus, quibus postea siluestetused omnino sicuti typhum pelechialem Se habere, quo morbo glandularum inflammatione gangraenosa Carbuiculosi) differt. Id quod jam supra demonstravimuS, iquoque observatum eSt, conStitutionem epid. ita praeVlere ut sani, qui peSti non laborarent, assectiones iami I) Hecher, dio Volhshranklieiten von 17. 0.

19쪽

s inores, at illi congruas, sint perpes Si: meram furunciI-0Sim, aliaque exanthemata, anginas, rheumati Sinum; idem suod in cholera vidimus, permultos, non ipsum morbum uriosum, Sed rheumatismum, di arrhoeam eSSe naesos. .auguente pesti, variolae et febre ' intermittentes, inpriuis quartanae, apparere coeperunt; qua S febres, quum eSti sint cognatae, et gravibus animi irritationibus, nulloiiasmate, illam proserre valeant, mirum non puto, immientibus pestis provocandae conditionibus, rursum appa-ere. Typhus pete chialis anno 1771 Arandio aucto roi campis Lichiel densibus Eiclisset d), ot miliaria opid. 770 Lourior s) haud raro bubones gignebant, sed vehe-entis si in is tantum casibus, qua re transit 0riae quasi pe- is scalae haberi debent. Quod ad almosphaerologicas lius temporis conditiones perlinet, sat constat imbres, piosissi in os tepidasque procella S, coelum Semper nebus velatum, pestis introitum e S Se comitata, et quum ventiit, solani, tum perrari, saro inciperent, ipSam Statim re-sssionem fecisse, a Pgrotantium Statum a melioratum.

Iisdem sere annis I770) Aegyptus same laboravit,

que tamen pestis magnum extensionis gradum assecutat; in peninsula vero Indica frumentorum tanta suit inia, ut plus ter millies millia hominum sanae perirent; riolis ibidem eodemque anno grassantibus haud minormiarum numerus Succubuit, et deinceps omnes ferens antiquae plagae periculum illud subierunt. Quia in

o inagnas illas cauSas et tellurica S et co Smicas, quae itam morborum vim provocarent, nulli gentium penitus lucida re liceat, quasdam modo asseramus, quas maximeatorum admirationem moveru in. Lumina borealia suluissima lataeque extensionis, nec non conquassationes

20쪽

subierraneae, insuetis quidem locis, tu IIungaria, Helv tia, Coloniis, Argentorati aliisque Germaniae regionibus, neque veterani illi haesitarunt, Vesuvius monS, Helcia eieci, Pori au Prines sere omnino obruta et Byzantii magna a aedium copia collapsa. Τurbata electricitatis ratio eo elucet, quod ferme nulla spparuit tempeSta S, atque acus imaguetica plus minusve declinabat. Torrentes ingentibus imbribus ita erant imis eii, ut agros lato inundarent, et ubivis atrox exorta inopia, luem e tepida, ae State frigida ac procellosa. Quid porro istius temp0ris mirabilia euar iremi iugentes insectorum greges agros depopulabantur, pestis inter cornigeros orta tantam pecudi stragem attulit ut et caruis desectus haud paullum ad epidem ios propa igandos conferret. - Sed nunc ad scholae Vindobonensis eo tempore florentis, auctores nos convertamus, et quid ad rem noStram eruendam se eri ut, P nuciS eXP0u Amu S.

deuilichsto Aus dructi des vorbandeue ii Krankliasten belirachi et werdeu disquisitionibus ingeniosi vati SNieiten constitutum est; optime certo meritu S est, Verapin orbi pro indole sua dignitatem respiciens, neque Schola cuiusdam SSStemate servato therapiam in Stituens. Ille ede uasti, quamquam bic alia ratione baud parvis obnoxius opprobriis, uuiversis naturalibus disciplinis eruer

ae insidietuas usui adhibendis, permulta PraeSti temtineque minus, id quod historiae medicinas maximi emomenti de pestis in dolo disquisitiones per Cheno S k Η a senti liri, Lauiter, Plenci Z, accurati instituendas curarunt. Maximilianus Stoli, epiden rum studio idem clarissimus, quum epidemio magistri Praecepta secutus, calida mei bodo Plus g