De genio epidemio nonnulla : dissertatio inauguralis medica ...

21쪽

orum dimidio mori videret et antiphlogosi infaustius etiamuraret, ita animo defecit, ut medicinae studio plane abi caro se vellet. Sed Sydentiam ii scriptis operam quum

avaSSet, genium epid. mutatum eSSe cognovit, aliamque iam therapeuticam inire coepit. Optimo gavisus Eucessu, summa cum diligentia Studia continuavit, febrestationarias, anuiversarias, epidemia Sque a S Sidus obser ans, theoriam ut dicunt, ga Stricam, instituit totaque Eubpa gloriam sibi vindicavit. Quin imo in omnibus seroi orbi S, praecipue a SSeclarum Studio, cruditates gastricasidebantur, atque emetica et laxantia Saepe in abusumata, donec haecco Stollit methodus quaedam post de-ennia abjecta, et quam urbem medicorum turba petierat,t o Stollianis praelectionibus emeti eorum usum edirerent , viginti annis poSt ad eam totidem venerunt, ut adirent, Stollit therapiam minimi aestimaudam, sed rit an ita esse Supponenda. - Sed quid multa dicam a Bro xviiii systemate ejusque asseclis Ι), et diversis iturae philosophorum conaminibu S, aut de sanguinolento rotis S ais, qui sebrium tum temporis inflammatoria in dolo, e. genio epid. inflammat. , an ii phlogos eos extravagantiam

otulit. Quod quidem uberius demonstrare stricti hujus belli limites prohibent; sed jam eo probari credo, illustr.

echorum illam epidemiorum et, quae in rerum natura ciderint, accuratam enumerationem insigni atque Sy an hamio digna diligentia confecisse. Hoc maxime eStvolis, ut posteri, viam illam Sequentes, e magna obrvationum copia veram genii epid. indolem cognoscant; I Leetioni medico praticho dei cavati ero Valerianoa igi Brera. Ρadova I 8 I9. De Contagi. II. 5. Cap. 4.

22쪽

empiria enim theoriae basis esse debet. Contemplemur nunc constitutionis epid. subdivisiones. Genius epid. StationariuS Saepius magna Voce, Sed sine dubio levius a terrae positu verSus Solem derivatur, quod certo demonstrari non potest, etiamsi veras dicere cauSa S, pro Seientiae n0Strae Statu, non liceat; sed conis plexu S cauSarum, quas jam Supra exp0Suimu8 et quas im

tractatas invenies, genium profert. Plure S per anno S existit, et constitutione S annuae rius Surit Species. Iisdem. quibus con Stit. annua, Causis exoritur, Sed tum demum rquum illae causae sint graviores, diutiusque justo peressent. - Atroces illi morbi epid. quasi eruptione S virium: ejus undique congregatarum habendi sunt; si vires hosii

modo exhauriuntur, evanescunt et alius morbus apparet Sed in errorem ne incidas, id commemorem: G. epidomnino, Si quaera S, non e St, nomen Solum e Sprae dispositionis hominum e pergravibus Eupra di clis ca0sis Ortae eL pag. 6 8).Jam Sydentiam tria genera distinguit: constitutio

nem ga Stricam, nervosam et inflammatoriam Inflammatoria sanguinis provinciam, irritabilitatem, auget ideoque cuivis morbo vehementissima adsunt Symplomatastheni a. Constitutione gastrica organa chylo poetica Sunloci minoris resistentiae, omnesque potentiae nocivae nolsolum sordibus gastricis relucent, sed non nisi crisibili illorum organorum frangu utur. Nervosa tam mirabile gignit effectus, ut quid primum infestetur, ne*clamus utrum Sanguis, an nervi; sanguinis enim de comp0siti putrescentia) ac systematis nervet pro Stratio iam Sul lintrant, ut rem ad liquidum perducere nequeas. Id qiu

23쪽

lem compertum habeo, persaepe animi assectionibus, aut iubitaneis, aut longius per tempuS iteratis, CorpuS no-:irum ita affici, ut gravium morborum aggressui salilo,bnoxium sal: qua re nervorum affectionem antecedero uto. - Unaquaeque conStitutio per annorum Seriem im-

erium tenet; quo paullatim aut epidemio intercurrento vito, altera intrat, ita quidem, iussammatoriam ut Seq'aur ga Strica, hanc nervoSa, deinde gastrica plerumque ervosam denuo excipiente. Schoente inii ex sententia es ita se habet: omnino duo solum modo Sunt genii e. nnui, aestivalis et brumalis, qui anni temporibus faven-bus oriuntur. Ouod Si praedominante aeris quadam Conlitutione morbus aliquis supra terminum ordinarium pro 'abitur, qui jam Suo tempore magna regnaverat cumehementia, tum hujus m0rbi indoles genius epid. fit, uanesque morbi ad illum spectant. Rheumati Sinu S v. g. titio veris exorditur; quod si frigus imbresque procellos ier meti SeS aeStiva IeS protrahuntur, rheumatismuS perstat,mnesque morbi indolem rheumaticam prae Se ferunt, US-ue ad Butumnum, qui denuo rheumatismo lavet: itaque identius evasit. Eodem modo geniuS inflammat. , qui emis tempore nascitur, frigore protracto, dominium vincat, multoque facilius ga Strica ac nervosa constitutior duci p0SSunt. Ouatuor maxime distinguendae sunt spe-eS: g. VBSculoSuS S. iustam mat. , g. nerv0SuS, cui iS ternae et internae et deruiaticus et onderinalicus, eX-ith. et enatilli.); cutis externa erysipelaticam et rheumaeam constit. gignit, haec mucosam, catarrhalem, gaStri-im et biliosam. Dua in vero divisionem, etsi iugeniosam, unibus tamen rationibus susscere vix credam; neque hic,

ubi vis, natura delineatos observat limites, quin Per-

24쪽

Saepe v. g. biliosa et erysipelatica ita sint conjunctae, ut eas discernere non poSSis. Utut res se habet, accurati0.ribus hisce celeberrimorum virorum StudiiS phaen0men epidemiorum magiS magisque elucescant, Scopumque praeclarissimum inveniemus, quo morborum statum dilucidatu circumspiciemus. Quae reS etsi hodie minus sit perspecta neque apta et dignitati rei necessaria diligentia tracteturulicet accuratae et multorum demum Saeculorum ob Serva diiones aliquid adjumenti praebere valeant: tamen B ti0Sire Schoente in io, qui ipse quidem scriptis nihil sere re tulit, sed multis sagacibusque discipulis aeternam sib vindicavit gloriam, tauta sunt iacta, ut brevi tempori summum sastigium sit assecutus. Fuclis, Eiseri maum Canslati, praecept0ris viam perSecuti, haud par a me dicorum fruuntur gloria.) Epidemiorum enim Studi ire maximi in medicina momenti est; genius epid. Ommullinorborum clavis est, atque epidem ii sunt soci, coryptia PraxeoS medicae. Ouum morborum sagies omnibus sere rationibus, iquod attinet aetiologiam, phaenomena et eri Sed, Seu epid. modificentur, quaedam insiguia exempla morboruvariationis asseram, eo quidem modo, quo Schoeuleriti praelectionibus academicis disseruit, quem quiuem sapius in libris Pulliologicis desideramus: Inflammation annis I8II-20, pro gen. epid. , ita dominabantur, ut hementissima antiphlogosis sane esset probanda; sed ilium Per abusum scholae sequelarum, imprimis Gallinaxima aegrotis damna nsserebantur. Quibus quid

25쪽

rationibus phlogosis epidemia sat, non cognitum est, sed

insignes quaedam horum annorum Inguentiae nocivae

aderant: calor defatigatis, aer nebulosus H5heu rauch), vetiti sub Sol uni ac meridionales praevalentes, praegreSSae intermittentes. Quod vero qua potentia inprimis sit esseelum, omnino nos fugit, et junioribus enucleandum remaneat, qui vaStum habent campum ad morborum indolem iuvestigandam. Phlogosis etiam endemia occurrit, v. g. ophthalinia in regionibus circa Nilum fluvium jacentibus, quae Semper biennorrhoen oculis perniciem minatur. - Εt illam methodum pneumoniae curandae, quae in Italia, nomine contra stimuli, inita est, ex diathesiasthenica, genio e. lavente, profectam esse credo, itaque Rasori, Breram ad Darcoticorum abusum Seductos esse. Eodem modo factum est, ut pneumonia biliosa, quae priorum temporum medicis usque ad River i umhaud ignota erat, et erysipela S pulmonum nominabatur, deinde e memoria elapsa a Stollio denuo recognita et

curata, quasi ficia id ea Sto ili i theoriae haberetur, nostris autem temporibus, genio ius. I Sl9 a bilioso expulso,

accuratius illam cognoscere liceat. Systema Brownianu in pro tempuris indole, genio e. circa I790 iu rhemnati c0-DerVOSum permutato, Bd aegrotos sanandos haud ineptum, sed anno ISII praeterlapso, permultum valore tua minutuin est. - Angina catarrhali S, erSSipelaeea, Aphthosa haud ita raro apparet, quiu imo epidenate grassatur; anginam vero inflamma loriam rari S Si me invenimus, nisi sorte in scarlatina, ubi erysipelaticae eSt naturae; et angina tam cognata est Scarlatinae, ut Vix possint Segregari, multaque ad explicandam patho geniam praebent. Augina enim gangraenosa furente, contagiosa st, et sa-

26쪽

nos homines angina afficit, quae quo magis per C0ntagium ii propagatur, malignitate minuitur, deinde catarrhalis fio lummodo fit, ac postremo in Scarlatinam transit et opidem te minatur, donec reversa via ex vehementioribus Sca

latinae formis Angiuae nascantur. - DySenteria ampliSSimam praebet disquisitionis nostrae provinciam, quamlneminem indagare poSse credo, ni Si genio epid. percept0; et quantopere hujus rei studia clarissimorum virorum diligentia sint digna, ingentibus illis cladibus, elium n0Stro os saeculo, satis probatum. Rixae illae inter medicos aceμ- bis Simae qua ex alia re prosectae Sunt, ni Si ex constitu itone illis temporibus insigues obeunte variatione S; neque e perversa curandi mei hodias illis medicis opprobrio e Si, i sed neglecta de morbi constitutione studia. Ouae enim lisit dysenteria o indoles, Semper fuit contentionis objeolum, . et sortasse erit; symplo mala sola natura largitur, Sedua et iologiam et morbi indolem inquirendam ingenii acumiui

relinquit, ii eque aliud quicquam seri potuit, quum ipsa

natura omnibus variationibus variari Studeat, quin doctorum sententiae alia ab alia discedant. Rectissime Schoen-le in effatus: ., d Senleria phlogo Se0s est irata Silus B d.

Devrophlogo Sim, ac proportionalis est ad enteritidem, ut sebris puerperalis ad perito nitidem. Id quidem constat dysenteriam esse coli rectique assectionem, sed quali syCatarrhus coli non e St, neque instaminatio, nec pathema vesicae selleae aut hepalis, nec syphus; altamen haec omnia dysenteria esse potest. Quid nunc8 Fortasse Sy

dentiam haud salso pronunciavit: siseri quidem potest,

ut varias enascantur dSSenieriarum Species, ut Sunt variolarum et epidemiorum aliorum, diversis constitutionibus Propriae, et uuae proinde medendi methodum in aliquibus

27쪽

iversam sibi suo jure vindicent. Neque est, cur hosaturae lusos in re tantopere demiremur, cum in conseSSOuid omnes sit, quod quo prosundiuS in quaecunque narae opera penetramus, eo luculentius nobis affulgeat iu- hiis illa varietaS, et divinum paene artificium opera- auum ejuS, quae captum DOStrum longissime Supe- ut. Therapia illius lioeco in morbo Salio uout despernenda: certum enim est, quo tempore hocripsit, genium inflammat. SaeviiSSe, quo bene CO-iito venaeSectionem minime evitavit, tunc cardiaca 'hibuit. - Stollius, quum tetram hominum cladem, que minus medicorum imprudentiam lugeret, novam jus morbi satiandi methodum iniit, ac gastrica pro rei tote cura optimo eventu Successit. NovissimiS tempo-us quum anno I, I9 g. inst. cessaret, bilios usque inret, tanta dysenleria epid. invasit, ut atrox esSet honum clades; sed Sto il la nab therapia revocata, quam lea medici abjecerant, morbuS eoercitus est. Neque . , . quod hune genii e. revolutionem per dysenteriam ut et persectam, miremur, Si ingentes populorum motus calamitates in memoriam revocamus, rei frumentariae piam inde exortam, hiemem atrocem anni 18 12, et se-rulium annorum humiditatem. Illa quidem dysenteria, ae, ut omnes fere epid. graviores, ab oriente profecta, turno per Ru Ssiam, Poloniam, Ilungariam ad noS periit, deludo ad Gallos Hispanosque advecta, tantam poris humaui alterationem proferre Aaluit, ut geniti S. rerum poliretur; sed quam ob rem iste neque alius exortuS, non Salis constat. Vastissimae circa Gana regiones, immenso hominuminumero vivendi locumbentes, permulta iussuentiis nocilaris maxime expo-

28쪽

sitae, ubi nulla sero diligentia adhibita ad Uulturam stu

Hgendam, nemora minuenda, Paludes n0civaS, post auiiuas ii nundatio ues remanentes Semperque particula S pestilentiales lPropagantes, exsiccaudas, neque ad seras beglias exstit lyaudas, uberriuium giguendis morbis lacum largiuntur touid de Asiae bor. iucultis regionibus loquar, qua Eurus longa via percurreus vix quicquam iuvenisti, quot Femiuiis nocivis, quae Secuni seri, afficiat, itaque omne pestis copiam ad Asiae occidentalis Europaeque agros advenat. - Caeterum vero id sale udum, difficultates, qua accuratiora dySenteriae Studia saceSSaul, non mod0 u0 eSSe Superata S, Sed ne ab omnibus quidem perspectas; et quum mihi minore in medicina experientia non Fit couia Pertum, quod vetera uos etiam fugit, has modo Prosera sententias fragmentarias, quas posterioribus sertaSse sic diis majore quodam opero complectar: Dyseu teria eEasseetio catarrbalis-rheumaticaῖὶ c0li, quae autumni ilippimis temp0re Subintrat, quo corpuS et ma XI me abdomesaepiSSime, s0le Adbuc Vigente, Sudoriserum Sub Ilane

VeSperum verSus frigore haud raro illis diebus columellivdrargyrea plus Ι5 20' differ0 percellitur, et praeselim P0l0n rectumque, quae Omnium viseerum Supersici sunt proxima; accedia ut alimenta fructusque illo tempinature Scentes, qui intestiua haud parum laedunt.

2 cira inruiuris tu universum assectioneS ules ratione Anglia ae et laryngis Iu

appare ut lusiue ueta, Gripste , qua suila procellae boreabirudiuem Praecocem fugant, laet0Sque miti Jre ne

homines atroce statu terrent. Dyseux. e torri, ' ε

malam offert proguo sim, biliosa atque rheumatica pno iustaminat. rara quidem apud nos avis valde dubiani Pb0Sa, g. aSibent eo regu aute, Viam nece sepulcrisque

29쪽

tatur. Dysenteria typhosa certo non alia est indole tuam ipse typhus, nisi, quod hic affectio nervo Sa septemere dies stadium primum) antecedit, di arrhoea sequitur uassae S. d. typhosae, et ulcera non Sunt in colo, sed ii primis in jejuno; illic colon est insignis impetus locus,t quidem jam ab initio morbi, symptomatibus nervo Sisiostea adventantibus. - Nervorum Systematis affectio uorbis in epid. Summi est ponderis, et praecipuum certoa omentum, quo epidem ius introitum sibi vindicat; indea orbi typhosi sacillime edunt contagium, inde dy Sent. yphosa sola est contagiosa, neque aliis dSSenteriis epid.

Iomentum nerveum unquam deest. - Angina catarrhulison est contagiosa, at Sine dubio Angina gangraeno Sa. baryngiti S levis momenti morbus, angina membr. , Croup, elisera, et novissimis con Stat sectionum observationibus, alantes non iussam malione aut exsudatione, sed spasmolottidis, quo aeris introitus impediatur, mortem obire; ec sola inflammatione vita tam celeriter finiri possit. Yffectio anginosa persaepe, solo collo potentiis nocivisssecto, producitur v. g. haustu gelido aut vi mechanica; um sebris non adest nisi sorte in sensibilibus personis: assuenga autem regnante, Sive quia totum corpuS potenis atmosphaericis laedatur, sive quadam nervorum B sse-tione, quae mirabili illo languore cognoScitur, angina aud levi comitatur libri, quin etiam morbo protracto ita periclitatur. Quid denique loquar de vanis medi-0rum conaminibus, naturae impetus cohibendi, et per-aepius ineptissimo modo. Vix saeculi dimidium praeter- ipsum, quo Bro nianismus maxime soreret, qui omnesi 0rbos contagiosos in asthenicos styphos es) et Sthenicos

exanthematicos) divisit, illos quo incitantibus, hos anti-

30쪽

phl0gisti eis medicaminibus Savari jussit. Brera I) eeleberrimuS contra Stimuli propugnator, in Sufficientem illam methodum judicavit, quod eventu Satis eluceat: curam e XSpectativam omnibus in epide inii Silonge essε optimam, donec Specificum medicamen repertum Sit BoritSi eri, iustit. Die d. II. cap. X), Sicuti vaccinatio variolis bella donna scarlatinae ac typho pei., hydrargyrum FSphilidi. Ipsius exposita sententia, divisionem pr0mulgain species irritativas, irritative - Sthenicas, e irritati ve-asthenicas, indeque therapiam esse iustituendum. Duo autem eventu contra stimuli assectae medi a Verint, multorum miSerorum morte e Si de Signatum, et

acta de illa schola plane sunt clausa. Sed novissimis ii emporibu S si medicorum nomina modo asseram, qui Sui modo ob Servationibus, aut praeoccupatis aut salsis Sentenitiis de morbis contagiosis deque epid. curandi S Scrip Se rint, lectorum patientiam nimium ne molestem timeo. Fςbrem puerperalem non poSSum, quin hocce DpuE culo paucis delineem verbis. Nullus fere est morbus, silaut variis formis, aut diversis inter Se perverSi Sque med ..corum definitionibus, magis studio Sorum animum in fi

convertat: ab Hippocrato enim jam descriptus ne dii bus quidem medicis idem habebatur, ita ut quovis de ecola Scripto libello quasi Proteus alius appareat. Omnis negligebatur, morbum illum pro modificationibus epid. pes pieere, quum magis miraremur, Si eadem forma Sempii utrasset. Sed rem ipsam multos fugisse, o morbi Donaei l) Valer. Aloys. Brera, dei Contagii e delia coro eii X. Cap. III.