장음표시 사용
21쪽
DIVM prout nemine contradicen si eo te, perquam tuerendumare,& nece&
sariam: ita omnino homine, ratione a iupraedito,censemus dignissinium vel eundi ideo cluod iste non solum terram,ai; . qui 'de in subsequentibus agendum eri , tanquam hisitaculum uniuersale, omni numero elegantissimum fecundum artis ac scientiaeteres sedulo
22쪽
in honoremCreatoris, Conservatotis intueaturin admiretur sed exinde corpus suum ipsum Maliorum quoad originem, vitae tractum,ac interitum cognoscere discat,ne forsan
ipsi ulla talia ab illo Philosopho, quae apud
Sextum Empiricum exspectanda in dubia: sitne homo in mundo an mundus in homine Et quanquam hoc ipsum studium ex illorum nummo sit, quae in principiis inepta cinsuauia videntur, ' quid. quod dura ac difficilia nihilominus tamen istius ani nitates iucunditatesque egregiae non tam in fine sunt, quam in medio deprehenduntur subinde, ut vix ullum sit studium humanum , cui Geographicum aeque utilitate cedat, imo nullum,
cuius iucunditatem non superet. Huicetamen iucunditati ne amplius praeceptorum multitudo obsit, aut breuitas certitudinem turbet vel necessitatem, libet rem omnem sequenti proponere ordine.
Dosinitio. Nimitum GEOGRAPHIA a Graecis suos ducit natales, Mab illis paulo alite definitur, quasi imitatio sit picturae deprehensae
terrae, partis totius, cim his, quae tanquam
ut totum ipsi coniuncta sunt; ' quam ut vi nominis Terra deseriptis audiat Me rei veritate hodie Scientia Mathematica dicatu de
23쪽
ut terraquaeret, eiusdemque partium ac spectionum quantitatiuarum dimensione iuxta Coeli positionem instituta , artisci que istius expressione agens
ideo studio huic tanquam OBIE Olbiectunt
TVM competat θ Terracontinens non modo , sed prout ρεrmista quoque aquis est atqueam mire ι- cri. huius octio, ne qu/ntitatiuae , seu quas commode vocare licet mutatipites magis atque
tum mundum elementarem, aethereum at a Cosmo que sidereum describit pars a toti: μ 3 hia. chorogra/hia h. e. regionis aut tractus cuius Chororera
dam iesicripti' ne,, Tu eraphiari territorii phi cuiusdam oppidi aedificiique descriptio. ' ' ne, to im differt a putibus licet quo
quepartes istae facultatuin humanarum innes terram sibi pertractandam sumant tamen id sub diuersa tractandi ratione sex solet. Nam horographi , c sic magis Topographia, citra respectum ad totum quasi per partes loca resecat, seorsumaue singuli quoad minima,etiam minutissima describit ubi G Iraphiae proprium est, erram totam ontinuamque deprehensam considerare Polio auoad formam differunt, id quod imitatioris picturae vocabulis non incongrue expri- 1 mit
24쪽
mi Plodomaeus, prout quasi inquiens, in pictore euenit,qui hominem delineare cupit,ut is prius rudi ori minerua partes totales caput, corpus,pedes conuenientibus exprimat ductibus, partesque minores initio negligat; dein adeuratior peniculo etiam istas resumat, magisque vivide exprimat, vel etiam unam demum istarum partium sigillatim pingat pa tili modo Chorographia partes terrae sigillatim prius pingere atq; describere debet ac potest, quam Geographia illas iunctim perficiat. Obiecti obiectum hocce cum amplissimum se,
affectio mirum non est,si multas imo innumera mon-φφ iuretas Itokes est enim terra quasi theatrum, ex quo plurima elegantissime exstructa opera intueri licet. Hinc non immerito solemus affectionibus istis triplieem assignare classem, prout ipsae vel coelestes sunt, vel terrestres, vel
humanae,quas,Vt Ornnes recenseamus, impos
sibile est,interim praecipuas, quas infra comsiderare debemus,tantum nominasse hei susI. Coele ficiatia Sic nimirum quiuis terrarum incolaim. in quocunque uniuersi hujus theatri loco con stitutus, scire nequit, quonam in loco consti tutus sit, nisi coelum respiciat sedulo ex cu
ius, istiusque partium, ut sunt e. g. certi codilorum tractus, quantumvis conceptuales stelige &α adparenti motu ac Variatione .
Varios obseruat -- ae sarian G dictorun
25쪽
ttactuum stellarumque distam at*waω-
tudines varia pro obseruatorii sui variatione quo maxime spectat'. g. distantia loci ab Aequatore, item punctora coelestium,ut sunt Polorum mmoLhtώδcc. 24 Adparentes stellarum oram, eosque iusto ordine futuros, itemisque ab horizonte eleuat et, quo spectat eleuatio Poli , quam haec illaue terrae pars habet , 3. Corporum coelestium perverticem transiuiones , . Corporum celeri LG, quam inuicem habere videntur e g. Sol respectu terrae iuxta Veteres,&terra respectu solis iuxtaRecentiores plurimosae qua celeri lateri motu tamen in Astronomicis sermo eue debet; .hoeti stesiarumque ut solis maxi-ine, lunae c. virtutes, vicissitudines, quasi subiacentes globi terraquaere partibus observamus, ut in aere catarem, frigus, salubritatem , tempestates anni, Vt pluatas, ni uecti, meteora, quae omnia una pars coeli prae alte ra frequentiora his illisue terrae incolis ostenetire solet in aqua deprehendimus satum.
fluminumque mutationeS quae certo tempore augentur, minuuntur , isto ram mariumque
salsuginem a sole ex parte venientem, a luna , niaris laxumis refluxum, aliaque rin terra salubritatem ac fertilitatem metallorum , fructuurn diuersorum , scaturi ginum salubrium, percipimus, ac varios brutorum , hominumque prouentus& istorima
26쪽
quidem quoad corporis, animi, ac fortunae dotes diuersitates in ipsis denique animali-ώm e g. varias sanguinis temperamentorum, morum c. mutationem, vicissitudines, equae sunt alia. Quod si quis hisce coelestibiis affectionibus cum Astrologis effictum siderum influxum speciatisrem adnumerare Velit prout v. g. huic illiue terrae tractui pe- culiarem praescribi in Planetam , vel unum ex duodecim Zodiaci Signis c is sanulas potius narrare dicendus erit, quam ipsas veri tates, inque euentu demum fallacem Astro.
losorum gloriolam accipietis. Te ' f. lite rei estre, affectiones quantitati-2bh. qu e ma uuam ροrtem ex antecedaneis cognoscuntur, praecipuae sunt terrae Sruis ra, a nil do quoad triplicem dimensionem,
tia a corporibus reliquis intra totius mundi eompaginem coriteritis is quae sun alia es Astronomicis petenda Porro z. terra m ficies prout planiciebus, montibus sontibus, vallibus, stivis, o aliis rebus superbit, vel etiani ob deserta . vel loca minus culta ex di-nino indultu adhuc hinc inde luget. Li.
mites marium, maiorum minorumve insula tun Megio sinuum; portuum &c . . Profusessi aut spissitudinesve montium cinarium Mquae 3 reliqua natura prouida atque nomines
27쪽
subinde ex artis regulis constituerunt. Den que . Locorum situs, quem e. g. regiones ipsae, urbes& loca alia celebriora, respectu coeli: habent. G. Tertiae affectionum nempe humana 3. Humatum classi competunt illae, quas natura , arS, δὴν
.el etiam constitutio quaevis in hominibus ipsis secundum numerorum ac mensurae leges obseruandas esse iubet, quales sunt Incolatum generatim hujus illiusve tractus origo, collectio,
coitio in certas ciuitates,regia dcc. ubi a in spe-c e consideranda sunt vitaegenera, haec quoad originem, durationem c. item corporum exercitia , staturae istarumque consormitateS, .colores, habitus c. arim, quos incolae in
his ill isue terrae tractibus speciatim obseruant circa puerperi , nuptias, funera, bella d c. 3 Ingeniorum culturae que oad artes liberales,n erraturas,nauigatione S, Varia inuenta conseruationi urnanae proficua c. . inguarum usus, cultus s. Religio docuitus diuinus, quem terricolae cum diuersis ceremoniis hinc inde obseruant; . Stat ciuilis ordinatio , in quam . habent Reipubsicae formam, atque constitutionem e. g. in exstructis
vel exstruendis propugWaculis , turribus, ciuitatibus aedificiis . portubus c. Vbi 8.J
passim hominum celebriorum ob bene meri-ra,& in Uenta lingularia, noranda est memoria, alia, Quae ob institiali rationem non inaci heic nequeunt, T. Quem
28쪽
7. Quemadi nodum vero objectum hoe qmnino hominis ossicium atque industriani
superat: ita aliis etiam scientiis nonnullae illa. tum arrectionum partes relinquendae sunt S in tantum in Geographicis considerandae, inquantum ex quantitatis doctrina unice deia monstrata debent, vel tun rem roti Globo terraquaere , tanquam Geographiae objecto, m ajorem veritatis lucem addere ponunt ac debent. Quare ad eundem modum , quo
Mathesin solemus, GEOGRAPHIAM auo. que in mixtam diuidimus atque puram , eIut hi pronuneiare solentri in Geographia in generalem atque pecialem ubi illa proprie
dicitur Mathematis a , quam in praesenti tractatione videre libet: haec Historico Physica, quae ob antea dic am rationem antiquorum Geographorum more, cum Mathematica utiliter tractari debet,&Ob rationem mox
dicendam siue ista vix ac ne vix quidem recte tractari potest 8. Cum itaque amplissimum fit eo graphiae obiectum, eius etiam Principii, ecqui biis hactenus indicata rite aestimari debent ac stientia ipsi perM oportet esse aeque
amplai qualia sint SCIENTIA , EXPE
RIENT1A. Debent etiam arete inuicem prin-
cinia sta coniungi , ne deficiente uno ipsius obiecti
29쪽
obiecti debita aestimatio tandem deficiat.prout maiores nostri hac in re defecisse atque peccasse subinde scimus forsan, ubi nunc hodie magis fidere incipiunt homines experientiae, quam scientiae regulis , pro dolor, novos comperiemur defectus I9. Intelligimus antem hoc loco per .Mathesi 1
SGENTIA illam, quae sola QUANT U- . TATIS est probe gnari, quod aliaeuientiae
sint,optime lic dictae,quae sine EXPERIENTIA,tanquam altero nostro principio,esse nequeunt, ut Astronomia, Optica c. Cum vero quantitatis scientia vel pura num sit, Jc Arithmeticam atque Geometricam turn universalem quae Anal sis omni iure audito uniuerlatissimos usus, tumspecialem cominprehenda. vel mixta quasi res alias admixtas habens, quae sine pura intelligi nequeunt, ut ipsi Arithmetica ac Geometria praefica est, qua in dimetiendis rebus ac campis utimur atque Geodaesia vocatur ideo haec omnia sub Scientiae vocabulo innuere ei voluimus.
idem quoque iudicium est de Statica atque
io. Neque tamen ista subsidia in rite co a. Expe gnoscendo Geographiae obiecto sufficiunt, lentia.
sed EXPERlENTIA quoque opus est. Huc maxime spectat Astronomia cum suis quasi fia
30쪽
Iiis Photo-niaterica, Chronologia &c ex quibus phaenomen scite colliguntur, aestimantur atque obiecto huic commode adplicantur sic vero obiectum in definitione
num.χyvocari oportebat Terraquaereum,Ob aquas terram immixtas ob aerem terram continentem, aquas immixtas includente,circumdantem, ac comprinentem ideo 'drostaticam pariter ac Areostaticam huc referrege bemus. Imo multa sunt, quae in ipsa superficie terraque occurrunt in vix commodius, quam ex Architectonica addisci possunt. Quod si etiam quis adhuc specialius terram cognoscere velim, is alias scientias extra Matheseos limites latius excurrendes, quibus doctrinam cographicam exornaret a colo raret, in subsidium vocare posset, id quod ta-nien in praesenti curare non libet. OfigoGeo Ii posteaquam ita primi fiomines Arithme-ν phiae lica ac Geometrica arte imbuti exiguos terrae tractus consignari,inque tabulas, quas antiqui in genere πιν κας, ch die Topographias nominant, redigi posse didicerunt mox maiores ita designare coeperunt,ac coordinare terrae partes, ad eum fere modum quo MOS ESiussu DOMINI itinera sua descripsi , δί' SVAinaxime terra sanctam ingressus,post diuersas diuisiones tres viros e qualibet tribu L