Danielis Sennerti,... Operum, tomus primus

565쪽

j ρEndunt, &adscendunt deferentia. Ita violen- Musculus flectens secundos articulos quatuotiens; vasis semen praeparantibus deserentibus digitorum, ortum habet ab interno humeri tuber- , ii hossunt excitari dolores , quamuis nullus ibi ςῶ0, & dpinde tactus carnosus,iuxta longitudinem ' omu,;cόm ille dolor accidat per consensum, cubiti&r dij fertur, ubi medium cubitum prae- iopter tumorem circa sextam costam distenden- xςti ita ipDdζns in angustum , terminatur in quatuor hes beEratos tendines. Eodem modo dolor ille rondine. perforatos, qui implantantui secundis a

567쪽

Lib. III. Part.

Tradem accidere potest, ut tertium internodium ouatuor digitorum pedis flecti non possit,non mo bo in loco, ubi motus laeditur, haerente,sed sub genuesistente. Etenim sub genu ocitur secundus & te rius musculus digitosum pedis,& quidem secundus oritur a parta posteriore tibiae iuxta genu, de deinde in plantam pos partςm posteriorem progrediens defuit in quatuor tendines, qui inseruntur tertiis internodiis quatuor digitorum, perforantes primi musculi tendines. Musculus verb tertius otitur a nexu fibulae cum tibia iuxta genu, & In planta desinit iniendinem,qui exigua quadam portione implantaturiettio internodio primi &medijo tandem reliquus totus tendo in secundum os pollicis inseritur. Ideoque si morbus aliquis sit iuxta genu, vel in progres se musculorum, fit, ut tertia internodia digitorum ecti non possint.

Ex quibus omnibus apparet, In variis motus laesionibus non semper Caussam in parte, cuius motus

impeditur, sed etiam in distantibus, unde musculi

patiem aliquam mouentes exoriuntur,vel per quam

incedunt& progrediuntur,haerere posse.Medici ergo laesi caussa, consistat, de illi medicamenta adhibere, non verb semper parti assectae.

Potest tamen accidere, ut neque in parte affecta, neque in musculis partem mouentibus, ullum vi-

tium sit, sed in neruis spiritus animales musculis communicantibus. Ideoque si post diligentem inaquisitionem nullus morbus in parte affecta, vel in

musculis partem affectam mouentibus,deprehenda-

an in illis mo us aliquis haereat. Quod ubi accidit, petunque non solum in una, sed in pluribus partibus,motus vel sensus laesio apparer; cum plerunque unus neruus varios surculos ad varias partes mittat, quae omnes laeduntur, neruo principali oc communil2so : contra vect si vitium saltem sit in musculo, saliatem ea pars, quam ille musculus mouet, motum amittit,non vero aliae; vix etiam sensus tollitur. Qui autem nerui cuilibet musculo inserantur, ex Anatomicis petendum. Neque enim paucis hoc expediri Vt autem sciatur, quae inter partes, quae aliquem quacunque de caussa consensum habent, pcimari quae per consensum afficiatur, hi signotum fontespe *endendi sunt. Primb caui raecedentes inqui rendae sunt. Nam si pars, quae afficitur,a nulla caussi euidente laesa sit; pars vero,cum qua consensum habet, aliquid mali passa sit : per consensum partem illam assici probabile est. Id quod in exemplo ex Gal. 1 delom me)6. supra proposito,patet. Ita si quis in capite percussus bilem vomat,non ventriculum, sed celebri meninges primarib assici, lacile colligere est. Vel si quis ex veniticulo, vel utero, diu laborauerit, A caput dolere incipiat: suspicio est,a ventriculo, vel utero,ad caput mitti doloris caussam Secundb si

riectus aliquis cum alterius membri affectu ita co--eat,ut ad eius augmentum augeatur, ad eiusdem Mecrementum imminuatur, ipsoque cessante & ipse desinat: per consensituri excitatum fuisse talem affe-Gum, indicio est. E qua etiam parte prius recesserit 20rbus,eam per consensum affectam indicat;per es-ient m vero,in qua diutius manserit.Tettib affectus per consensum non continub infestat, sed per inter-u tanta delitia, vel capitis dolores, qui in febribus ccidunt, evanescunt, dum febris declinat vel interre sere continuum est. Galenus, ID

B tth si duae pittes simul afficiantur, atque ex adhibitis uni iuuantibus uel nocentibus altera vel laedatur vel iuuetvi ,per consensum eas affici augmen-

0 est. Atqν hos lignorum fontes si quis in conspe-

568쪽

sa 6 De Cognoscendis locis Affectis

in sit : igratia respiratio instituta est. Qilando ergo respi- patio omnibus thoracis musculis perficitur , stagnificatur ignea in corde vel pulmone caliditas vel in aliquo spirandi instrumento angustia vel de bilitas secultatis thoracem mouentis. Ex aliis ergo signis discernendum, An Respiratio telis accidat ob cordis calorem, an ob diaphragmaris, musculorum thooacis, cerebri aut spinalis medullae affectum. Secundo certum signum cordis asse isti est eius palpitatio,quae est immoderata cordis concussio,vehementi

systole & diastole molesta. Drtib certum etiam affecti cordis signum exhibet pulsus, de quo supra satis dictum. Dolor ad signa cordis assecti parum facit, quod in eius panniculo solum consistat,& cor dolorem non diu toleret. Plerique enim, quos vulgu cordis dolores vocat,oris ventriculi, aut partium in sinistro latere cordi vicinatum dolores iunt. Deinde& corporis qualitates mutatae affecti cordis signa praebent. Cum enim cor italis caloris &spicituum, a quibus omnis caloris vigor in corpore pendet,officina sit, calore cordis debilitato, iste etiam mutatur,& prout cor se habet, ita calor de color in toto corpore se habet. Hepatis affecti signa primὁ ab operatio, alij pauit, post quorum priores ventriculum plane imbeeillis bent, posteriores paulo firmiorem, qui proptere,

bum non statim reiiciunt icti o

im quidam, qui e, vomitum,singui ut aliunde influentes uicoqnere itu iuubotitur. Quod ea vel ructust .

lectos,qui ita a prioribus distingui possunt,quia hi non solum a cibo , sed & ante cibum hoc euenit.&ussum Lofficium sanguificatio. Apparet autem sanguificatio laesa pii md ex utina & fecibus abii. Vbi enim Hepae sanguinem minus, quam pgr est, coquit, urina dilutior; ubi vero multa caliditate eum corsumpit,bilio. a apparet.bAlui excrementa quoque si aquae, in qua nuper mactata caro abluta est, similia sunt, hepatis affecti signum tanti Deinde eadem vitiata ex habitu corporis de finguinis in venis penuria agnoicitur. Sanguinis enim defectus & paucitas Hepat male aD sectum docet. Idem indicat color malus totius coriaporis, qui alius atque alius alium atque alium liuia morem copiosius in Hepate aliter atque aliter affecto gigni significat. Interdum tamen etiam Lienis

vitio, aut .ob sxcrementa in venas aliunde regurgitantia color tot ius corporis mutatur. Sed hoc tempus facile distinguit. Nam excrementa in venas re- gurgitantie statim habitum vitiant ; alteratio vero alimenti in Hepate tardius id assicit.Tertium signum est muteti allio. Defectus distributionis ex totius corporis tabe cognoscitur, deinde etiam ex ventris fluxu. Neque Enim venter potest esse siccus,

ubi distributio cibi impeditur. Quarib grauitatis sensus in dextro hypochondrio Hepatis affecti signum est, qui si pondus qhioddam trahens reserat, non tantum Hepatis linflammati, sed & obstructio

tam i Dori4ucunt, nota est. Quod si tensionis sensus exhibeatur, a flatu est exitum non habente. Pistinguendum igitur est utrum inflammatio sit, an obstiuetio,&virum in gibba,an sima Hepatis parte. Imb ipse tumor sine inflammatione, scirrhusque Hepatis sua fi- gura & circumscriptione Hepar assici significat, qua ipsa ab eius loci tumotibus aliis discernitur. Non enim solum Hepar,sed musculi dextro lateri incumbentes ,rectus,obliquus,transuersus,eosdem tumores

pati possint, qui ex figura inprimis ab Hepatis discernuntur tumoribus. plura de Hepatis affecti sani istilias gnis videantur apud Galen. s. de Ioc. H. c. .Ventri, cti signa. culum affectum ex actionibus eius laesis etiam vulgus hominum ferὸ agnoscit. Si enim non recte appe tanti et male chm coquant,ventriculum incusant Et quidem appetitus haesiis per se cognoscitur. Concoctionem autem laesam ex aliis actionibus colligunt, quod scilicet vel dolorem a cibo sentiunt, vel infla

tione P, nictum,nauseam,vomitum. Ista enim omnia

affecta discerpi potest. Nam quae euomuntur nitis spatio continentur; naui eam mouent, ut Thaerent;singultum, quae in ὶ pus tunicis continent ut Licet quoque ex ventris deiectionibus ventriculi hi tia cognoscere. Nam si citra ullum Hepatis Vitiuritacdior vel citior fiat deiectio, ventriculus suspectu, est.Tardam enim coctionem tarda sequitur excreti neque excretio iustum tempus anticipat, nisi vel te tentio sit tasia, aut caussis quaedam ad excretionem

stimulans sit in ventriculo vel intestinis. Thoraci, affecti sisnum ptimum est respicandi difficultas. Cori menim respiratio proprie actio thoracis sit, laei h6n potest, quin thorax vel per ie,vel per consensum ali quid patiatur. Itaque respiratio difficilis sequi ut

pleuritim, peripneumoniam, inflammationem dia phragmatis ac musculorum thoracem mouentium, crudum item tuberculum pulmonis arte iis innatum easque obstruens, quae adhibitis aliis signis discet nenda sunt,de quibus egit Gal. . de loc. H. Secun-db.Vt nausea,vomitus,singultus ventriculi affecti si gna sunt: ita tussis thoracis. Vt enim ex ventriculo per neautem,singultum, vomitum quidquid mole stum est elicere tentat.Ixa quicquid lpirandi organis molestum est, illud natura valida ista exspiratione,

quam tussim nominamus,excutere conatur. Tertiis.

Dolor ipse thoracem: assectum denotat,& quidem partes moracis assectas idem dolor distinguit Dolotenim in membranis & musculis est actior: ubi veto caussa est in ipso pulmone,sensus grauitatis&ansu-stia potius percipitur.Tandem omnia,quae e thorace per tussim eiiciunt ut, eundem affectum significant, humor scilicet, sanguis, Ius, quae nunc alio Jc alio colore piardita vel sincera vel inter se mista sunt. Ita se initio inflammationis thoracis seutum tenue: pulmone affecto sanguis recens & spumosis: ὶ thoracς autem ob viae longitudinem niger& concretus eii citur.Tracheae verb affectae signa ex iis dein petuntur, Vox affecta inprimis tracheam affectam significat,sed E. 3c pulmonem. Quod tamen ex eo distinguitur, uolubi pulmo affectus est, tussis etiam sequitur& spirandi difficultas. Sola autem aspera arteria affecta ' . solqm mutatur,& nunc rauca est, nunc parua, nuης omnino intercepta: Aliquando tamen tussis coniungitur. Tullis enim tracheae vitio accidit,quando aliquid molestum in ea haeret, aut quando exasper x est magno clamore, aut perfrigerata ab inspirato sti-gido aere.Verum plura,& magis particularia ac spς'cialia e practicorum libris petantur.

De cognoscendis Sympiomasibus. Vmplomata etsi plerumque sensu seu uno sevo pluribus, & quidem vel aegri vel Medici & ad

ἰzquaedam tamen otiam latent,

& signis opus habent. Sumunt locis seu fontibus,ὸ quibus sumunt ut signa morbo rum &caussarum, nimi tu ex caiistis de effectis.Causiae, a quibus oriuntur, sunt vel morbi, vel causi e mos bi ficae,vel eti m symptomata. Effectus itidem sunt νς

569쪽

η, ' LIBRI III. PARS III. De Signis Prognosticis.

570쪽

ue 18 De temporib. ΜOrb cognoscendis.

sicae, penis , iecoris signa propcla exhibent: tamen illa ab his ut communia distinguenda sunt, cauendiimque, ne in morbis uniuersilibus & acutis decipiam ut particularibus illis renum, vesicae, & similium partium vitiis. ina de re nos monuit Hippo- tendis praecedentibus aphorismis egisset, addit: nre

cium est. Quod autem de vesica dicit, etiam de renibus , ureteribus, meatu utinario intelligendum est: nimirum iubet ut Medicus sit cautus in distinguen dis iis, quae I toxo corpore devenis proueniunt, &quae a determinata dc pciuata aliqua parte. Nam ut cum sani sumus, excrementa totius venosi generis e toto venoso genere excrementa per urinam eii-ram in renibus, ureteribus, vesica & meatu utinario haerent. Quippe non rarb per urinam crassa quaedam purulenta,actia, biliosa, isti da de graveolentia, furfuracea,squamosa & similia excernuntur,ut docet Hippocrates, .apiar. 7S.76. 77. 73.79. 8 o. ct 8 i. Quae si Medicus venoso generi atteibueret, atque inde excerni putaret, valde deciperetur. Quod autem deurinis dictum est: id etiam de excrementis alui dici potest.Etenim ut Galenus, i comm. at mi aph. 37. . a. Proin i .scribit Corax ne est utrique excretioni, to

rivi corporis recipere excrementa , atque etiam inrum

de quibus ex coctionis signis iudicatur L mala sint. Talia sunt haemorrhagiae narium iuxta aures,Vel humorum in alias parte, descis, 'delabitus ; quae si tempore fiant oppoetuno.6m in

possunt;intein pestiua autem & tempore non ob tuno nihiliuuant Et ut cum Gal. i.de Crisiscis haec omnia complectamur; octi is fre oportet. Et in febribin omnibu6 3ubuiari ri ipas es, quogenere re arterias compria: ,

ad inmas pracvue attendere oportet. In iis autem .

sint laesui excrementa in ficere oportet febre,etia Minas

CAPUT II. De Signorum, quibm Tempora Morborum te Dincuntur, Generibus.

SVmme utile esse, tempora morborum, & preci . si ptih statum cognoscere, certum est. Nam nisisti tum praecognitum habeat Medicus,etiam virum cri sis futura sit, & quando, & qualis, cognostere non poterit. Optimum enim, ut ub. i. de Cri . i. dicebat otionis crisis principium est, quod et-