장음표시 사용
511쪽
esse tetraedra, & non cubos, Vel octaedra , Vel alia corpora regularia, qde etiam undequaque a ualiter angulis suis sunt munita , hoc ideo factum est, quia tetraeάrum inter corpora regularia acutissimos habet angulos, k liead diffringendum aptistimos 3 nec etiam commode possunt esse Corpora iris regularia , ut ex. gr. PIramides , nam quo anguli verticales in pyramide acutiores sunt, eo anguli ad basim sunt obtusiores , 2 sic posset accidete ut anguli obtusi impingerentur in alcati particulas , quo rursus Effervescentia plane qon , aut saltem dissiculter Perageretur; manet ergo quod particulae acidi, vel corporis agentis sint tetraedra: quod autem particulae alcati , vel corporis patientis lint, ut supra hyp. Posui s concedendum quidem eis, quod non necesse sit , ut exaete constent ex tetraedris hales tibi mutuo obvertentibus, nam loco tetraedrorum ponere possiem quaslibet pyramides reRas triangulares, dummodo forment angulos sinuosos qui commode excipere possint angulos prominentes particularum acidi eodem fere modo demonstrari potest: nam sicuti particulae acidi undequaque debent haberenngulos prominentes, sic particulae alcati Circumcirca angulis sinuolis deis hent esse incisae, ut quocunque acidi particula impingatur in particulam alis cali, inveniat locum , a quo ceu in sinum recipiatur, & facilius eam diise in.
O Mnia hactenus posita rem si non omnino certam saltem probabilem
reddunt, interim quod ad priores hypotheses generales attinet, illae procul dubio prolixa demonstratione non indigent: siquidem ab omnibus
pro veris recipiuntur , sola quarta excepta, quae scrupulum movere potest: quod nempe in corprribus , O rerum particulis coutineatur aliquia aeris, e quidem compressi έ huic tamen si rem attentius consideremus, & ratio 2 exisperientia suffragatur '. nam qutim quodlibet Corpus suos poros habeat, ne iacesse est, ut pori illi aere iam sint repleti , vel non ἔ si prius, habeo quod Volo , s posterius, aer se demum in poros insinuabit, si nondum inlit:
quare P quia aer ubicunque ab alio aere nullum obitaculum inveniens in eum locum Ope vis suae et allicae irruit, & quod ab aere vacuum est omnino replet, sicuti videmus in vase ut Borie vocat J recipiente evacuato , Cui si minimum foramen infligatur di to citius aer externus irrumpet , spati Umque totum commemorati vasis, mole sua occupabit: dantur quidem Corpora quod negandum non est quae poros adeo subtiles habent, ut Me unica Particula aerea penetrare possit, qualia sunt Vitra, lapides, gemmae, metalla , Ω alia duriora corpora , nihilominus tamen in his aer jam inest ἡ nam quum nullum corpus tam perfecte incipiat generari ut jam est in statia peria
DBionis , dici potest, qusd ejusmodi corpora in principio generationis sine admodum mollia , laxa. 9 rara, & eorum pori satis patuli, M ampli Ueaerem externum recipere possint ἡ quo fit, ut in continuatione generatiori imetiamsi poti exteriores angustentur aer nihilominus in cellulis interiori tirasmaneat, & proinde durante generatione aer intrinsecus condensetur , quia si pori interiores incipiunt coarctari, & aer insitus ob Poros externon iam valde angustatos amplius exire nequit, necesse est, ut & aer ipse interior ira minus spatium cog tur , ideoque externo densior evadat, non secus , Riquet
512쪽
DE EFFERPESCENTIA ET FERMENTATIONE. ιν s
aer naturalis fiuiditatis in velica contentus , ipsius vesicae compressione fit densior, seu ad minus volumen redigitur . Hinc itaque contingit, ut haec corpora cum sint in statu suae Perfectionis, etiamsi suuIme dura sint, uiuiflominus aerem compressum contineant . .
VErum praeter has rationes suppetunt etiam experimenta , quibus extis stentia aeris in corporibus probari Potest: videmus enim si aqua , vel alius liquor super igne coquatur bullulas excitari , manifesto certe aeris intus latentis indicio , qui ope igia is dilatatur , omniaque vincula , quibus retinebatur soluit, M ora levitatem ad superficiein usque fertur, ubi tales bullulas format ue hinc fit, ut pisces in aqua, quae semel ebulliit vivere non possint, ob defectum nerripe aeris, qui in ebullitione omnis exhalavit, aerem anim, & pisces haurire, seque necesse est ac Cetera Λnimalia 3 ici hunc finem eorum branckiete conditae sunt, ut illarum ope aerem , qui ad vitam suste tandam necessarius est , ab aqua secernant, ut de hac recte sensit cl. Maiato ius . Similiter liquoribus aerem inesse , expectenta BOIliana confirmant et si enim in vase recipiente sic enim appellac R. BOIleus liquor altis quis includatur, ex quo deinde ope antliae pneumaticae aer extrahatur , statim videbimus innumeras bullulas sicuti in aquae ebullitione ex liquore Prorumpere: nimirum cum aeris externi pressio sublata est , particulae aereae in liquore hinc inde dispersae, ob vim suam elasticam se extendunt .& quum antea inconspicuae essent, nunc in bullulas visibiles intumescunt, ac ob mois do allegatam rationem summum petunt. Talo experimentum etiam insti tui poteth in corporibus solidis, sumatur enim corpus quoddam, sed non adeo durum quale sunt lutum , creta , cerussa , & aliae materiae terrestres hocque indatur recipienti, & , ut bullulae exeuntes eo melius conspiciantur, affundatur aqua, postmodum eodem,ut supra, modo aer ex racipiente exau-tietur , quo facto, non solum ex aqua affula , sed etiam ex illo corpore bul Iulas aereas prodire observabitur. Ex quo liquido constat, multum quoquaaetis corporibus solidis inesse: hinc etiam ratio Petenda est , cur corpora duriora, ut sunt lapis, vitrum Se alia , si in ignem injiciantur , di 1siliant ladisrumpantur 3 item cur medio aestatis servore te ra nostra aliquibus in I eis rimis, & hiatibus quasi fatiscat: haec omnia , inquam , proveniunt ab aere, qui in istis corporibus latet, nam , cum aer hic internus 1 calore existerno agitatur , distenditur & explicatur , tunc sibi exitum quaerendo latera mororum magna vi , & nisu divellit, vehementique impetu distringit, uenac ratione totum corpus disrumpatur, vel si non adeo durum , & compa Sum sit, per rimas saltem , & fissuras aet interior ita agitatus libertatem
ALlata experimenta satis, ni fallor, ostendunt existentiam aeris in coo. poribus, sed Sc alterum nobis ostendendum est, nimirum , qudd aer ride ria iste sit aere naturalis consistentiae densior et hoc autem sequenti experimento eura H. demonstratur . Sumatur vasculum , liquore quodam acido semiplenum, ut T B.
ΛCm , ὀe tubus aliquis vitreus EF alteia parte L clausus, altera Vera F xix.
513쪽
apertus impleatur eodem liquore, hujus vetb orificio F indatur nIotiriIuata de luto, vel creta, in quibus nempe multae particulae alcati insunt , coin- factus , statimque indice super oriticium F posito invertatue tubus , SE 1 ruori in vasculo contento immergatur orificium P , amoto digito mox ol,
ervabitur magnam Effervescentiam excitari, quae per aliquot horas uiaraiahit, donec omnis aer intra particulas alcati contentus, solutis vinculis, qai bus coarctabatur ad superiora ascenderit, Sc materia terret ris sutis insciis tum demum animadvertetur , aerem hunc, Postquam despumaverit , in Lia Itema parte depresso liquore magnum spatium EH occuparet quandoquiem autem superficies H liquoris in tubo altior est superficie liquoris in Maiasculo , erit aer in spatio ΕΗ contentus , aliquantulum rarior aere externos proinde, ut fiat eiusdem consistentiae, opus est , ut, aut tubus altius immergatur , aut plus liquoris affundatur , donec interiori superficie coincidat cum superficie exteriori, quo laeto erit quidem spatium EH priori paululum contractius, 2 aer in eo contentus naturalis consistentiae, nihilominus tamen adhuc maius erit duplo , triplo , quadruplo t pro diversitate m-teriae terrelisis, ex quin bulus conficitur, quae scilicet plus, vel minus particularum alcati in te continet quam quod tota moles globuli G Occ Iat h quod certum iudicium est, aerem istum , cum omnis adhuc in glob o continebatur, multo densi oram fuisse, quam aer externus est. Fosito enjm globulum constare ex una parte materve terrestris, 2 ex una parte po-xorum , quibus nempe aer condensatus inest, Vel quod eodem recidit, i pa otium , quod materia terrestris occupat, esse aequale spatio, quod aer in poris eontentus replet; si nunc spatium ΕΗ sit duplum spatii globuli totius, s quitur , aerem in globulo contentum quadruplo dentiorem esse , qua in est aer externus ψ si triplum, sextuplo , si quadruplum , Obtuplo I de tuc porro in subdupla ratione : si ver b ponatur , spatium materiae terrestris non est. aequale spatio pororum , sed in alia ratione majoris , vel minoris inaequalitatis , dentitates aeris in globulo atque facile ad calculum revocari possvnn haec autem hujus loci non sunt, , . . .
Huic haud multum absimile experimentum instituit Clarili. Maio π,
sed in longe alium finem , ut nempe experiretur , utrum aer iam . penerari possi, post varia namque experimenta , quae fecit, concludit tandem , hunc aerem spatium EH Oeeupantem revera non aerem esse , sed solummodo auram quandam, & halitum , qui ex globulo G ab situ excitatus in tubo ascendit: Se sic putavit, ipsam substantia in globuli in hane auram mutari , sicuti aqua a calore in vaporem mutatur; ast Videmus, quddvapor, si colligatur iter uin in aquam convertatur, ejusque naturam induat, aura autem haec manebit aura, nec ampliust in materiam globuli degenerabit et quid ergo dicendumῖ nihil aliud, quam quod sit aer condensatus in poris globuli iamptieexistens, nec de novo generatus, habet quippe vim suam et alticam, ut aer naturalis 3 quod Sc ipse Clar. Vir Mon solum fatetur, sed etiam experimento quodam comprobat anne autem datur aliud corpus si uidum , & vi elastica praeditum , praeter aerem p vix puto: affert quidem rationem , cur aurae huic natur m aeris. denegaverit, quia videlicet προ-rjealia
514쪽
alentia edoSus sit, memoratam auram vitae sustinendae non esse idoneam; quali vero quia vitam non sustentat, iccirco aer non esset: videmus& ipsutriathmolphaericum nostrum aerem in quibusdam pestilentiae generibus non solum vitae sustinendae non idoneum esse, sed prorsus noxium , anne iccirisco tum desiit esse aer absurdum foret hoc dicere. Non negandum qui dena est , in spatio EH inultas alias particulas praeter aerem hospitari. quae forissan ob violentum Effervescentiae motum ab ipso liquore acido, vel a glo- hulo abreptae , Se una cum aere sursum evectae fuerant hinc mirum non est, si talis aer istis miasmatibus refertus, 2 ab Animalibus haustus ipsis vitam conservare non valeat, praesertim quum pateat, 2 spiritum nitri, κglobulum ferreum quibus Clarisi. Vir utebatur multis particulis impu-xis , 3c quasi venenatis scatere , quae si per respirationem intro assumantur, emassam Sanguinis inquinare, mortemque inducere facile queant: ii sorte loco spiritus nitti adhibuisset alium liquorem acidum benigniorem , ex. gr. spiritum vittioli, & loco globuli ferrei sumpsisset terrestrem , ut in nomo experimento , procul dubio animalculum ab isto aere non interlisset, aue saltem vitam diutius protraxisset, adeb ut inde colligere liceat, aerem me se animalculum non interfecisse, sed tantummodo per accidens , quate mi.
mps copiosis particulis di versi generis, x ad vitam conservandam ineptis
V Erum ut nostrae rei eertiores simus , videlicet non ipsam substantia
globuli in aerem ab aestu commutatam esse , sed aerem revera iam in globulo praeextitisse; ideoque non de novo generatum, inlli tui poteth sequens experimentum . Globuli terreistris bene exiccati pondus ante Effervesce tiam accuratissime ad lancem examinetur, deinde post Effervescentiam,
Cum omnes particulae globuli ad fundum subsederint , tota globuli massa, quae nunc dissoluta iacet sollicite ex liquore recolligatur. v ut prius 3 bene
E iccetur, tandem exiccatae materiae pondus iterum ope hilancis Inquira Atur; hoc facto videbimus, substantiam globuli nihil ponderis perdidisse, vel saltem vix centesimam partem , quod forsan durante Effervescentia cum aere exh lavit, 3 at secundum Experientiss. Majoην longe maiorem partem ponderis amittere debuisset, siquidem ex ejus hypothesi sequitur, totam molem aeream tubi supremam partem occupantem ex subitantia globuli fuisse assumptam, sicque pondus ejus notabiliter fore diminutum, quod tamen eli contra experientiam . Obiter hic liceat perpendere Cel. Λ l. HI I b. Ihonsi Borelli opinionem circa Esservescentiam , quae etiam experimento de Mu.upra allato non admodum congruit : existimat enim in congressu acidi, 2 A. . alcati, cum ebullitio excitatur, ipsius acidi , Vel alcati particulas celerius ρart. a. moveri, & in gyrum motas ascendentes, has bullulas formaret articu , pr U. 29.
inquit, mobilictimas sphaerice se dilatando ampullas bullularum effermant
non omnino densas, re plenas , sed valde raras, nempe υacuitatibus tranὰ usculis interceptis ; unde sis, ut facile coutidaur . se adpristinum spatium aου-gusum redis i momento possint. Ex quibus clare apparet, Cel. Auctorem causiam ebullitionis non ab aere in particulis aleati condensato deduxisse;
quum crediderit, ipsas acidi , M alcati particulas, saltem quae admodum
515쪽
sunt subtiles. 2 mobiles, te sphaerice dilatare, & in gyrum moveri , se ne
amplius spatium acquirera , unde tales oriri bullulas , ac si essent ab alia productae, quamvis non sint, Proinde Consequi putabat, ut , postquam motus iste partὶcularum violentus cessaverit, bullulae hae iterum concidant, 2 Particulae, quae in circulum gyrando illas formabant , rursus conatingantur cum acido, vel alcali, quo prius abripiebantur : sed hoc non adeo vetiis tali consonum esse . liquet ex superiori experimento: sequeretur enim ex hypothesi Auctoris totum spatium EH, postquam Effervescentia peractast, omnisque motus, 2 calor cessaverit, a liquore repletum iri, uti hoc ex eius sententia quilibet conjicere potest ι experimur autem contrarium, nam etiamsi per annum in eo situ pertisteret, nunquam tamen spatium ΕΗ Iiquore plenum observaretur : necessario itaque sequitur . ut spatium illud si aere naturali repletum , Ω , quum aliunde adven Ire nequeat nam eum ex substantia acidi, vel alcati generatum esse , jam reiecimus in ipsius globuli poris prius insederit ; quod procul dubio iam satis superque tum ratione, tum experientia ostensum est . .
H Ac occasione mihi temperare non possum. quin moneam ν udax
Commode corporum vis, quam elassicae verbo appello, ex nostra
hypothesi explicari possit , posito nempe squod modo demonstratum est quod in cujuslibet corporis poris sit aer inclusus, m quod aer iste sit vi elastica
praeditus . omnia autem corpora , vel sunt persecte elastica, i. e. qua celeritate inciderunt ea celeritate resiliunt , vel plan nota sunt elastica, i. e. post ictum non repercutiuntur amplius, vel denique imperfecte sunt elastica, i. e. postquam inciderunt, resiliunt quidem , sed non ea celeritate qua impaeta sunt. Λd hoc itaque explicandum intelligatur multarum vesicularia
aere quam densissime repletarum congeries Communi quodam velamento undique perforato striRa involvi, adeo ut videatur unum continuum COL-νus esse , facile nunc intellectu est , quia . si haec moles vesicularis cum iminie tu versus terram, vel aliud durum corpus projiciatur , eadem vi , qua ad venerat resilire necesse sit , si modo membranae vesicularum impetum suis sinere valeant, si vero quaedam ob infirmitatem disrumpantur . evidens est, totam molem tanta vi , qua insiliit non resilire, sic si omnes vesiculae diffringerentur , plane non repercuteretur, quis autem non videt, hIC Cauissam retiliendi, vel non resiliendi deducendam esse a sola vi elastica aeris in vesiculis inclusi ρ ratione enim ,& experientia constat, aerem qua vi Comprimitur . eadem omnino sese restituera niti , ideoque si ope percussionis vesiculae coarctantur, necesse est, ut aer in illis contentus magis etiam eondensetur, proinde quum quaelibet vesicula eadem vi, qua comprimm tiatur sese restituere conetur , fit ut tota compages vesiculatum simul tanta celeritate, quanta allisa est , resiliat , si vero forte contingat, ut in percussio ne aliquae, vel plures rumpantur m tanta celeritata tota moles non reperciatietur , nam ii Iar vesicular, quae ruptae sunt, & ex quibus aer inclia fias Dexporosum involucrum expressus est, nullam vim prorsus habent sese interi-de..di, ideoque sola vis superstitum , quae integrae ictum sustinuerunt, tam- ea mn est, ut totum corpus Pristina ceteritate repellant, si itaque accide-
516쪽
DE EFFER SPENTIA ET FERMENTATIONE. 48r
iat, ni per iFlum omnes Vesiculae rumperentur, tota moles vesicularum plane non repelleretur, quia tum nulla is repellendi superesset, siquidem aer, qui illam in vesiculis unice efficiebat, iam totus per velamentum porolum expulsus esset. Ut hoc nunc ad praesens negotium applicetur: quodlibet corpus huic moli veliculosae comparari potest, sicuti enim haec tota ex pluribus vesiculis aere repletis est composita . sic illud pariter suos innumera-hiles poros denso aere refertos habet δ sciendum itaque, quod in uno corpore parietes pororum sint quidem flexiles , sed simul tenaces, adeo ut polline coarctari ob flexibilitatem , sed non rumpi ob tenacitatem, hinc si cuin impetu versus aliud corpus , quod etiamsi non habeat vim elasticam , ictu tamen non cedat, pellatur , eodem impetu iterum ob aerem in poris aequali vi, qua per ictum compressus est, sele extendentem retropelletur ἱ δε hoc corpus est quod supra perfecta elasticum nuncupavi, qualia sunt silices, vitra , crystalla, gemmae, &c. Omnia , ldelicet duriora, quae malleo nequaquam molliuntur : eorpora Vero plane non elastica, ut sunt plumbum, ita nistium , & h qm sunt ejusmodi alia, poros ita habent dispositos, ut, si , quacunque vi minima comprimantur, aer in illis inclusus novam hanc premonem non patiens latera pororum mollia perrumeat, R in avram apertam exeat, hinc fit, ut haec corpora post ictum non resiliant, nec pristinam figuram recuperent, ut videre est ex nota ab ictu iplis inflicta. Dantur insuper corpora imperfecte elastica, ut ferrum , argentum, auru in Ie omnia sere me talla, quae quidem resiliunt, sed celeritate diminuta , hoc autem inde evenit, quia post ictum aliqui pori ob infirmitatem Isterum disrumpuntur, aliqui vero ob firmiorem nexum integri servantur λ omnia itaque, quae supra de mole vesiculosa dicta sunt ea pariter , 2 de his intelligi queunt: quod uxceteras corporum elasticitates attinet, quae videlicet oriuntur ex contorsi na, inflexione, tensione, &C. omnes eae ab eadem caussa proveniunt, quia in omnibus his actionibus corporum pori angustantur 3 idebque Se aer inclusua comprimitur, unde illa in pristinum statum sese restituendi vis oritur , de uibus itaque plura Verba facere hic lubenter supersedeo . Iterim iam provia eo objectionem : qubd nempe, quum Corporum elasticitatem explicare voluerim, ipsius aeris vis elasticae Caussam tanquam cognitam posuerim, uod cuipiam videretur, hoc esse idem per idem explicare , vel ut loqui conis nevimus: id finponere quod es in Q sione e vorum quidem et, ex his cauta sam elaterii aeris cognosci non posse , longe enim alius est loci , quam ut h1c eam ex intimis naturae penetralibus prolixe deducam; attamen quum in jucundam hanc speculationem obiter inciderim , ostendere volui, quo pallo vis elastica omnium corporum originem suam soli debeat aeri elastico, adeo ut non opus sit ad singulas, Se novas elasticitatis species nova quo que excogitare fundamenta.
SI cui minus perseele explicata , aut suae phantasiae non ad amussim satisfacere videantur , is ipse, ut tibi videbitur, corrigat, addat , vel deinmat, per me licet; interim revertamur ad propositum . Jam supra vidimus quomodo, & ex quibus caussis Effervescentia ex mistione duorum liquid rum, quam primi generis , & ex mistione liquidi , & solidi, quam secundi generis Esiervescentiam nuncupavimus, peragatur , nunc sequitur, ut Vis
517쪽
deamus. an. 2 unde Essetve C entia ex mistione duorum solidorum , qo is tertium genus constituit, oriatur . Patet autem ex iis, quae supra dicta clarat, primo: qu bd corpora , quae EfferVescentiam excitare debent, i. e. a Ciclum.& alcati intime sibi invicem misceri necesse sit 3 deinde , quia acidum , Malcati, vel alterutrum saltem debeat habere motum, ut particulae acidi possint alcati particulas diffringere , quiescendo enim hoc non essici orat; duo itaque liquores effervelcibiles, vel liquidum , Sc lolidum ex sola mutua combinatione per se sitne actione externa effervescunt ι liquidum enim, 3uum sit in minutissimas particulas divisum, facile cum altero liquido, ve Iolido quoad omnes partes, in ill ius porci s se intinuando, in hujus penetrania do, misceri potest, & postquain est mistum, liquidi particulae quum sine in continuo motu, alterius liquidi, vel solidi particulas haud difficulter dita
fringere valent. At neutrum horum requisiitorum in duobus solidis ccit poribus reperitur ι solidorum enim particulae quum tibi invicem lint contiguae Permisceri nequeunt cum alterius solidi particulis : est ergo necesse , ut, si misceri debeant, contiguitas illa solvatur , redigendo nempe solida in minutissimum pulverem,quo fiet ut una particula unius solidi alterain alterius contingere possit ι hoc enim est vera milito, quum quaelibet particula unius cuilibet alterius juxta ponatur. Requiritur itaque ut duo solida effervescibilia , ii effervescere debeant, Conterantur Primo in tenuitsimuin pulverem, deinde bene invicem misceantur, ut mini ina mini inis conjunsantur;
sed hoc nondum sulficit, necessi insuper est ut hae particulae acidi . seu cor oris agentis possint aPre in palliculas alcail, seu corporis patientis , easquctiffringere: verum enimvero particulae hae solidorum inistae motum intestin im non habent, quemadmodum liquidorum pulverem enim subtilissimum in hoc duntaxat a liquido differre concipio, qudd illius particulae juxta
se invicem quiescant, hujus verb sint in contiRuo motu a ideoque motus ex trinsecus tribuendus est, totam nimirum massam in pulverem redactam concutiendo . agitando. comprimendo . Vel quocunque alio modo , cetera si rite se habeant, non dubito, quia EfferVescentia eX Combinationa duorum
solidorum itidem effeRibus atque, ac ex duorum liquidorum, vel liquidi, Msolidi produci possit i hoc tamen monendum, quod hujusmodi Effervelce tiae hactenus fuerint insolitae , Hrsan ideb quia modus operandi non innot
laebat, vel etiamsi innotuisset , res tamen raro ex voto successisset, quia pleraque solida effervescibilia cum in pulverem rediguntur vim efferveis Icendi amittunt, nam quan is multas particulas acidi, de alcati in sacontineant , contingere tamen potest . ut in contritione , vel contuli, ne solidorum , acidi particularum anguli abradantur, vel alcati patiaticulae contundantur, adeb ut utrovis modo ad effervescendum inepte adanti est itaque unum ex raris contingentibus si duo solida ad effetisti vescendum Idonea reperiantur , quorum particulae acidi, M alcati con-ae, , , D40 in pulverem integrae,& incorruptae periliterint . Hinc Th. Baith
r m. is observationibus annumerat experimentum, quo ostendit reis I 'se' gUlum antimonii cum mercurio sublimato, si pulveritati bene misceantur, aestur, icere posse, totamque operationem tradit, quae sententiam meam conlirmat constat enim , mercurium sublimatum multis aetes
PMuc ira ιc tere ob vim eius corrosivam, quae , quia mercurius sublimatus
518쪽
DE EFFERVESCENTIA, ET FERMENTATI0NE. 48
.Ievi contritione in pollinem redigi potest integrae manent; lic etiam alcatis articulae, quibus regulus antimoni resertus est , poli contritionem figuram
uam immutatam retinere potuerunt . forsan Ob earum duritiem , 2 firmitatem , hi itaque duo pulveres etiamsi probe misceantur nulla tameu actue 'caloris , stulta fumi graveolentis vestigia ut Verbis Authoris utar sentieniatur ob solum motus intestihi defectum , quid igitur agendum P haud dubie succurrendum ipsis est motu externo idelique quod apprime hypothesin nostram illustrat iubet Author, ut pulveres permisit vitro strictioris orificii
immitantur, immissique bacilii extremitate latiori continuo, in valide comis primantur . ita ut super ira pulveris ubique prsia in arctum euatur . Dinadbue dum quiescit pumis frigescitque , licet ad quadrantem horae undisus anguletur , sed insisatur premendo ad quadrantem ad c unum , er notabitur denique bacillum kqui antefuperficiem tantum lambebat, alta mox Dinhira massam O ad fundum usque sibi viam facere , quo viso, d tam factum
erasi fumi oriuntur , vitrum incalescit, maseria quae intro continetur, ex ira oras ejussese emisit ,spumat, servescit, funditur in totum cubiculum graυi vapore confundit: ex quibus ciare apparet, solam pressionem talia praestitisse , nimirum hac pressione particulae acidi, quae alcati particulasum contingunt, ulterius propelluntur , ii Iarumque anguli in harum sinus arsius infiguntur, ut tandem alcati particulas di Trinoant exitumque prasebeant aeri incluso, qui tales effectus modo recentitos iacit. Ea totum pro einiam habes huius Effervescentiae tertii generis , eiusque veram caussam,
nobis namque non opus fuit, ut cum Authore recurreremus ad particulas
primi Elementi in pulvere dicto dic potius in mente Cartesii dispersas
TRanseamus nunc ad alia Effervescentiae, M FermentationIs phaen mezna . Experimur in aere surrime frigido nonnunquam Fermentationem non peragi . cujus ratio haec est ψ quia tempestate valde frigida aer, ceu no tum est ex thermometris , plus solito condensatur proinde majorem Vimelasticam acquirit , possibile itaque est , ut haec maror iit, vel saltem seque valens atque elaterium aeris contenti intra particuias alcati, adeo ut etiam
hae a particulis acidi diffringantur, attamen aer inclusus ob retistentiam praepollentem , vel aequipollentem elaterii aeris ambientis sese extendera nequeat, sicque tota Fermentatio impediatur: hinc solent Pistores, A viis tres familias massam panis fermentandam calidiori loco exponere , ut hac ope vis elastica.aeris ambientis debilitetur, & aer massae inclusus eo facili se polsit expandere. Ex supra dictis quoque constat, cur massa panis fer mentata in sumo attollatur, non vero sermentata instar placentae depressa maneat 4 fermenti enim auxilio particulae alcati divelluntur, quo fit, ut condensatus aer in ipsis inclusus sese dilatet, totamque massam attollat, aes quippe iste dilatatus ob viseiditatem massae intra manere cogitur, nec sicut in i Selmentationibus liquorum sursum fertur, inque auras avolgi, ideoque si furno calefacto in datur, adhuc magis aer iste a calore extenditur , Sc licoportet ut panis in tantam molem intumescat: si vero massae sarinaceae nutilum fermentum addatur , a quo particulae in quibus aer condensatus includitur diffringi queant, mirum non est, quod pania in tumorem non attollavus
519쪽
tur . quia tum nulla adest vis extensiva , siquidem aer adhuc carcere mo ci unius α. vinculisque non solutus neque calore , neque propria vi elani Ca Loeexplicaro valet. Hinc si panis rito fermentatus per meclium dissecetiar ω tota substantia porosa, & laxa videbitur, in qua innumerae conspicient Ur Caveae. di foramina, quibus nempe aer sui Iuris factus tu fidebat, seseque exteri Hendo sinus istos formabat, quum e contra substantia panis non fermeritati ι iv admodum crassa , compacta & omnibus Poris conspicuis destituta aes innae calet, quod certum indicium est aeris in alcati particulis ad nuc latentis . vinculisque coerciti, quo minus vim stam extentivam exercere potia rie. Necessa itaque est, quemadmodum patet ex dictis , ut, si oporteat Fermentationem debito modo perfici . materia sermentanda tion ite in loco valdctis igido, vel saltem non in aera densiora, quam est aer in particulis alcati inclusus; secus enim Fermentatio nunquam efficietur.
DAriter observamu In loco clauso nihil esservescete , nihilque sermenistari posse ob eandem fere rationem, quam supra attulimus i jam en Imostendi qubd praeter discissionem particularum requiratur etiam spatium , ut aer expullus ex illis sese dilatare queata si igitur duo liquores effervescenis do idonei in vase quodam communi permisceantur , vas autem illud hos modo plenum firmiter obstruatur, nulla prorsus excitahitur Emervescentia, nam quamvis acidi particulae diffringant particulas alculi, tamen aer in his contentus non poterit se expandere, quia omnia iam sunt plena , expansio quippe requirit spatium maius quam ante fuit 3 hocce itaque modo aer a
particulis non secernetur, nullaque proin Effervescentia generabitur . Hinc commode ratio reddi potest, cur, si quis vinum, aut mustum diutius dulce servare , & a Fermentatione praecavere velit, soleat dolium , usi vas, quo continetur accurate, & firmiter undiquaque obturare nimirum ope hujus obturationis primo praeseinditur omnis CommunIcatio aeris exterm cum musto, quem praecipuam caussam Fermentationis musti esse, supra innui deinde hac obstructione omnis locus adimitur, quem aer erumpens e parilinculis solutis occupare posset . sicque cogitur intra terminos suos manere; quum autem quaevis Effervescentia, Vol Fermentatio in hoc potissimum consistat, ut aer a particulis ccintinentibus secernatur in sicut antea dixi, sequitur, ut, quum talis secretio in dolio fieri nequeat, vinum defaecati nunquam possit, sed in eo statu , in quo est semper maneat, necesse sit* si vero vel miis nima rimula, seu apertura in dolio existat, aer i ste intra corpuscula edamuomnem laborem eludens ope vis suae elasticae data hac porta cum violestia erumpet 3 lmb interdum nili dolium sortiter compactum sit, aer hicce sibi exitum quaerens latera dolii cum impetu, & fragore disrumpit, sicque vini herus oleum , vel potius vinum, x operam perditi en tantum illa ipsa aeris vis,elaterii nomine a Rei Mechanicae Scriptori hos appellata valeti nam postis quam particulae alcati sunt solutae, nulla quidem adhuc sentietur Permenotatio, summus tamen nisus fermentandi adest, quem sola latera dolii coe cera debent, magna ideoque requiritur firmitas ne dolium dissiliati quod melius ostendi potest hoc experimento: sumatur ampulla vitrea strictioris
520쪽
DE EFFER SCENTIA ET FERMENTATIONE. 43'
supta adhibuimus , dein illico ampullae orificium hermetice , vel alio caemento habili claudatur , quo peracto , postquam interclusus aer beneficio liquoris particulas globuli divellentis libertatem suam recuperaverit , hic
Effervescentiam parere pilens , vi sua elastica tantam virtutem extensivam exercebit in parietes ampullae, ut , Quum non amplius pares sint tantae viresistendi, non sine impetu dissilire onservetur 3 si vero forte contingat, ut ampulla hunc conatum compescere satis valeat, plane nulla Esservescentia animadvertitur quam diu ampulla est obstruHa , sed statim , ac orificium aperitur. Estervelcentia confestim, Se subito se prodit 3 hujus ratio ex supra dictis oppido liquet, quam itaque ad nauseam usque hic non IepetemuI.
Lmori spero haud ingratum fore, si praesente occasione ostendam ω
quam longe, & late h1potheses meae se diffundant ad alia naturae m neria detegenda. Nullus unquam, quantum scio,accensionem Pulvaris pyrii, ejusque violentiam per modum Fffervescentiae explicuit , quam commodae autem ex principiis meis ad inervescentiam , re quidem ad tenus secundum referri possit, breviter patefaciam . Siquidem quum ignis lit corpus Ita vidissimum, cujus particulae in motu rapidissimo uini constitutae, quae ita. star cuneolorum 'uotiescunque in alterius corporis particulas, sinus illis congruentes, Sc ad recipiendum aptos, habentes impinguntur , has easdem divellunt, Sc discindunt 3 respiciendo itaque ad hanc ignis actionem, qua tenus nempe Ipnis habet vim dissolvendi, A particulas diffringendi, haua incongrue dici potest , ignem esse acidum 3 pulvis pyrius vero . quia max ma ex parte conficitur ex nitro , dubium non est , quin copiosis particulis alcati constet: hoc posito difficile non erit veram caussam violentiae accensi' pulveris pyrii assignare , si modo attendatur ad ea quae =.xI. dicta sunt, uri ostensum est , quam ingentem vim impedita ervescentia exerceat in parietes vasis clausi, eadem δe hic applicari possunt; si enim pulveri aerio ignivadmoveatur, idem est, ac si alcati, & acidum misceantur invieem, nam M. im ac isnis pulverem pyrium attigerit, illius particulae acidae ob motum velocissimum suhito, k quasi momento irruum in huius particulas alcati . easque diffringendo aeri incluso, qui valentissime compressus eR, exitum parant, quo fit ut aer isse ex singulis particuus simul collectus unitis viribus ope vis suae elasticars siquidem mirum in modum condensatus est, ut mox patebit Se a motu ignis adhuc magis agitatus uno ictu quaeque impedimenta semoveat, δc sortissima quoque obstacula perrumpat; quis autem hoc ini tetur quum quotidie videamus, quantum aeris vis elassica polleat, ceu Fra ter nupero experiment publice ostendit, aeris gravitatem, vel potius Vim elasticam i quia experimentum tam in conclavi clauso, quam sub dio succe dit tantam esse, ut plus quam undecim centipondia non potuerint divellera vina haemisphaeria cuprea, quorum diameter vix pedis dodrantem adaequat, postquam, ex illis sibi invicem adaptatis, ope antliae pneumaticae, aerem exaraxisset: en tantum praestitit aeris naturalis consistentiae vis elastica, nihil dica mergo de scio tis istis pneumaticis recenter inventis, quae ope sol tu aeris contiensati globulum per asserem satis crassum trajiciunt , si itaque ta
tus cst cfiectus aeris vix decies densioris aere paturali, qui. yon ε:ficie ς