Arriani ... scripta minora, recogn. R. Hercher. R. Hercher iterum recogn., edenda curavit A. Eberhard

191쪽

Xm ΤΑΚΤΙΚΗ aet η ἐς κώλυσιν κυκλώσεως ' καὶ γὰρ αἱ των ἱππεων τά- -ἄλλοτε ἄλλη καθίστανται, ὁπου αν μέλλωσι ταχθέν-3 τες ωφελιμοι ἔσεσθαι. τὀ μὲν Osν παν πληθος της στρα- φ .ιῶς ὁπόσον χρη εἶναι, οὐκ ἐπι τω στρατηγῶ ἐλέσθαι 'το δε παρὰν ὁπως συντάξει τε κάὶ ασκησει κάὶ ἐκ τάξεως ο ἐς τάξιν ἄλλην ευπετῶς μετακινησει, τοίτο ἐπασκη- 4 τέον. τοσονδε μέντοι συμβουλεύσαιμ' αν τω στρατηγῶ, ἐκ του παντὰς πληθους της στρατιῆς τοσούτους ἐς τὰς μάχας ἐξαγαγεῖν, ὁπόσοι επιτηδειοι ἔσονται προς τὰς μεταβολάς τε των τάξεων καὶ τὰς μετακινήσεις, οἷον λοδιπλασιασμοὐς καὶ πολυπλασιασμοὐς καὶ πτύξεις καὶ

6 ἐξελιγμοὐς η εἰ δη τινες ἄλλαι μεταβολαὶ τάξεων. ἔνθεν δη τούτους μάλιστα τοὐς αριθμοὐς ἐπελέξαντο οι δεινοὶ ἀμφὶ ταυτα, ὁσοι αριθμοὶ μεχρι μονάδος οἰοιτε δίχα διαιρεῖσθαι, ὁποια ἐστὶν ή των μυρίων καὶ εξα- 15κισχιλίων καὶ τριακοσίων καὶ επὶ τούτοις τεσσάρων καὶὁγδοήκοντα τάξις εἰ τύχοι οὐσα ὁπλιτικη ταύτης δὲ ὴμί- ζ σειαν την των ψιλῶν, καὶ ταύτης ἔτι ήμίσειαν την τωνιππέων. ουτος γάρ τοι ὁ αριθμος μέχρι μονάδος δίχα τέμνεται, ῶστε διπλασιάζειν αυτον ἐς βάθος συνάγοντα aκαὶ αυ ἐκτείνειν ἀναπτύσσοντα εὐμαρες καθίστασθαι, 6 οπότε τούτου δεήσειεν. αὐτίκα ἐπεὶ τω λόχω ἐκκαίδεκα ἀνδρῶν τὀ βάθος υπεθέμεθα, τέσσαρες καὶ εἴκοσι ἐπὶ τοις χιλίοις ἔσονται οι λόχοι ἐν τῶδε τω ἀριθμῶ, καὶ ουτοι μεμερισμένοι ἐς τάγματα, ῶν ἐκάστω καὶ ὁνομα as

οἰκεῖον πρύσκειται.

10 οι μέν γε δύο λόχοι διλοχία καλειται, ἀνδρῶν δύο καὶ τριάκοντα, καὶ διλοχίτης ὁ τούτων ηγούμενος 'οι δὲ τέσσαρες λόχοι τετραρχία, καὶ ὁ τούτων ηγοέμενος τέτραρχος τεσσάρων καὶ εξηκοντα ἀνδρῶν ἔξαρχος. so2 αἱ δὲ δύο τετραρχίαι τάξις, λόχων μὲν οκτώ, ἀνδρῶν δὲ οκτώ καὶ εἴκοσι καὶ εκατόν, καὶ ὁ τούτων ηγούμενος

192쪽

ταξίαρχος. ὁπου δὲ ἐξ εκατὀν γίγνεται το τάγμα, 3εκατόνταρχος ὁ τουτων αυ ήγεμών ονομάζεται. αἱ δὲ π δυο τάξεις σύνταγμα καλεῖται, λόχων μὲν εκκαίδεκα, ἀνδρῶν δὲ ἔξ καὶ πεντηκοντα καὶ διακοσίων, καὶ ὁ τού-b των αυ ηγούμενος συνταγμάταρχος. οῖ δε καὶ ξεναγίαν τοsτο ὀνομάζουσι, καὶ ξεναγδν τον τούτου ηγούμενον. καθ' ἐκάστην δε σύνταξιν των δ)ξ καὶ πεντηκοντα ι καὶ διακοσίων ἐπίλεκτοί εἰσι σημειοφόρος, ου ραγή ς, σαλπιγκτης, υπηρέτης, στρατοκηρυξ' καὶ το παν ad σύνταγμα ἐς τετράγωνον σχημα ταχθὲν ἐς εκκαιδεκα 30 ἔχει το μηκος καὶ το βάθος. τα δε δύο συντάγματα γί- 5γνεται ἀνδρῶν δώδεκα καὶ πεντακοσίων, λόχων δύο καὶ τριάκοντα, καὶ τούτων ὁ ηγούμενος π εν τακο cI ίαρχος.τοsτο δὲ διπλασιασθὲν γιγνεται χιλιαρχία, ἀνδρῶν μεν 15 τεσσάρων καὶ εἴκοσι καὶ χιλίων, λόχων δὲ τεσσάρων καὶεξηκοντα, καὶ ὁ ἐπὶ τούτοις χιλίαρχος. αἱ δε δύο χιλιαρχίαι μεραρχία, δισχιλίων ἀνδρῶν καὶ οκτώ καὶ τεσσαράκοντα, λόχων οκτώ καὶ εἴκοσι καὶ εκατόν, καὶ ὁ τούτων ἔξαρχος μεραρχος. οἶδὲ καὶ τέλος τοὐτο ὀνομάζου- 20 σιν. αἱ δὲ δύομεραρχίαι φαλαγγαρχία, τετρακισχιλίων ὁ ἀνδρῶν καὶ ξ ξ καὶ ἐνενήκοντα, λόχων ἔξ καὶ πεντηκοντα καὶ διακοσίων, καὶ ὁ τούτων αυ ηγούμενος φαλάγγαρχος. οῖ δὲ καὶ στρατηγίαν τοsτο ὀνομάζουσι, et καὶ τον ηγοώμενον στρατηγόν. αἱ δὲ δύο φαλαγγαρχίαι ab διφαλαγγαρχία, δύο ἀνδρῶν καὶ ἐνενηκοντα καὶ εκα- τὰν καὶ ὀκτακισχιλίων, λόχων δώδεκα και πεντακοσίων. ἔστι δὲ το τάγμα τοsτο καὶ μέρος καὶ κέρας. αἱ γάρ τοι 8 δύο διφαλαγγαρχίαι τετραφαλαγγαρχία τε καλεῖται καὶ λόχων γίγνεται χιλίων καὶ εἴκοσι καὶ τεσσάρων,ἀνδρῶν 30 μυρίων εξακισχιλίων τριακοσίων ὀγδοηκοντα ἐπόντων τεσσάρων, οντινα τον πάντα ἀριθμον τy πεζικη τάξει sυπεθέμεθα, καὶ εἴη αν ἐν τούτω κέρατα μὲν δύο, φα-

193쪽

ΤΕ Η ΤΑΚΤΙΚΗ λαγγαρχίαι δε τέσσαρες, μεραρχίαι δὲ οκτώ, χιλιαρχίαι δὲ εκκαίδεκα, πεοακοσιαρχίαι δὲ δυο καὶ τριάκοντα, συνταγματαρχίαι δὲ τεσσαρες και εξηκοντα, ταξιαρχίαι δε οκτώ καὶ εἴκοσι καὶ εκατόν, τετραρχίαι καὶ πεν- sa τηκοντα καὶ διακόσιαι, διλοχίαι δε πεντακοσιαι καὶ δε- η- καδύο, λόχοι δε εἴκοσι καὶ χίλιοι τεσσάρων ἐπόντων.

11 τάσσεται δε η φάλαγξ ἐπὶ μηκος μὲν ὁπου αραι

τερα, εἰ η τε χώρα παρεχοι καὶ ἁφελιμώτερον εἴη, κατὰ βάθος δὲ ὁπου πυκνοτερα, εἰ αυτῆ τη πυκνότητι καὶ τη2 ρώμη τους πολεμίους ἐξῶσαι δεοι - καθάπερ Ἐπαμεινώνδας ἔν τε Λεύκτροις αυτοὐς Θηβαίους ἔταξε καὶ προς Μαντινείας τοὐς πάντας Βοιωτούς, ῶσπερ ἔμβολον ποιησας καὶ ἐπάγων τη τῶξει των Λακεδαιμονίων -, η αὐεἰ δεοι τοὐς ἐπελαύνοντας ἀποκρούσασθαι, καθάπερ προς τοὐς Σαυρομάτας τε καὶ τοὐς Σκύθας χρὴ τάσσειν.3 καὶ ἔστι πύκνωσ ις μὲν η ἐκ του αραιοτερου ἐς το πυκνότερον συναγωγη κατὰ παραστάτην τε καὶ ἐπιστάτην,4 3περ ἐστι κατὰ μῆκός τε καὶ βάθος ' συνασπισμὀς δὲ ἐπὰν ἐς τοσόνδε πυκνώσης την φάλαγγα, ῶστε διὰ την συνεχειαν μηδὲ κλίσιν την ἐφ' εκάτερα δε ἐγχωρεῖν την 33 τάξιν. καὶ απὁ τοsδε τοs συνασπισμοs την χελώνην ' μαῖοι ποιοῶνται, το πολῶ μὲν τετράγωνον, ἔστι δὲ ὁπου καὶ στρογγυλην η ἐτερομηκη η ὀπως αν προχωρύ.5 οι μὲν ἐν κύκλω τοs πλινθίου η τοs κύκλου ἐστηκότες τοὐς θυρεοὐς προβεβληνται προ σφῶν, οι δ' ἐφεστηκότες αὐτοῖς λορ των κεφαλῶν ἄλλος ἡπὲρ ἄλλου ὐπερε αιωρήσας προβάλλεται. καὶ το παν ούτως ακριβῶς φράσσεται, ἄστε καὶ ἀκοντιστὰς ἄνωθεν καθάπερ ἐπὶ στεγης διαθέοντας δεχεσθαι, καὶ λίθους ἁμαξιαίους μηδιαλύειν την σύγκλεισιν, αλλὰ κατακυλιομενους τη ἐώμηέπερπίπτειν ἐς το δάπεδον.

12 ἀγαθον δὲ εἴπερ τι ἄλλο καὶ το τοὐς λοχαγοὐς τοὐς

194쪽

μεγίστους τε καὶ κρατίστους εἶναι καὶ των κατὰ λε μον δαημονεστάτους ' τουτο γάρ τοι τὀ ζυγδν συν- 2έχει την πῆσαν φάλαγγα, καὶ τὀ ἴσον παρεχεται ἐν ταῖς μάχαις ο τι περ τὸ στόμωμα τω σιδήρω ὁποῖον γὰρ βη τομη του σιδηρου, ταυτο τουτο καὶ ὁ πας σίδηρος ἐργάζεται. 4 μέν γε τομη αὐτω κατὰ τὁ στόμμωμα γίγνεται, τὰ δὲ μόλοιπον, καὶ εἰ μαλθακωτυχοι ον, τω βάρει δμως συνεπερείδει τω τέμνοντι 'ουτω καὶ τῆς φάλαγγος στόμωμα μεν θείη τις αν το εκ 10 των λοχαγῶν σύνταγμα, ἔγκον δε καὶ βάρος τὸ κατόπιν τούτων πλῆθος. δευτερους δ' ἐπὶ τούτοις κατ ἀρετὴν aχρὴ εἶναι τοὐς των λοχαγῶν ἐπιστάτας καὶ γὰρ τὁ τοὐτων δόρυ ἐξικνεῖται ἔστε ἐπὶ τοὐς πολεμίους, καὶ τοὐς ώθισμοὐς τοῖς προτεταγμένοις σφῶν εγγύθεν συνερεί- i5 δουσιν. ῆδη δέ τις καὶ μαχαίρα τοs ἐναντίου ἐφικέ- 4σθαι ἐδυνηθη, υπερενεγκών υπὲρ τον ἔμπροσθεν τεταγμένον την πληγήν, καὶ πεσόντος ήγεμόνος ῆ καὶ τρωθέντος ώς απόμαχον γενέσθαι, προπηδήσας ὁ πρῶτος gεπιστάτης ἐς λοχαγοs τάξιν τε καὶ ἀξίωσιν κατέστη, καὶ ' αρραγῆ την πῆσαν φάλαγγα παρέσχετο. τὸ δὲ τρίτον 5 και τέταρτον ζυγὼν κατὰ λόγον ῆδη τῆς απὸ του πρώτου ἀποστάσεως ἐπιλεγομένους τακτέον. ταύτη τοι καὶ ἡ Μα- 6κεδονικὴ φάλαγξ φοβερὰ τοῖς πολεμίοις οὐκ ἐν τψ ἔργων μόνον αλλὰ και ἐν τῆ ἔψει ἐφαίνετο. ἀνὴρ γὰρ ὁπλίτης

25 εἱστήκει αὐτοῖς κατὰ πύκνωσιν ἐν δύο πήχεσι μάλιστα,τὀ μέγεθος τῶν σαρισῶν ποδας ἐπεῖχεν ἐκκαίδεκα. et καὶ τοsτων οἱ μὲν τέσσαρες διὰ την χεῖρά τε τοs κατέχον- ssτος καὶ τὰ ἄλλο σῶμα ἀπεγίγνοντο, οἱ δώδεκα δὲ προελ η'

χον προ τῶν σωμάτων ἐκάστου τῶν πρωτοστατῶν. οἱ gad δ' ἐν τω δευτέρω ζυγῶ ύποβεβηκότες ἐκείνων ποσὶ brδυσὶ την σάρισαν αδ εἶχον προβεβλημένην υπὲρ τοὐς μ' πρωτοστάτας ἐς πόδας δέκα, οἱ δ' ἐν τω τρίτω ἔτι καὶ s

195쪽

οκτώ. καὶ ἔτι οι ἐν τῶ τετάρτω ἐς εξ, καὶ ἔτι οἱ εν τῶ10 πέμπτω ἐς τέσσαρας, οἱ δ' ἐν τω ἔκτω ἐς δύο. καθ' ἔκαστονουν των πρωτοστατῶν ἔξ σάρισαι προβεβλημέναι ἐσαν, ω ἐν κύκλω ἐφεξῆς ἡποβαίνουσαι, ῶστε ἔκαστον οπλίτηνα σαρισαις πεφράχθαι και ταῖς δυνάμεσιν ἐπερείδειν ὁποι ἐπιβρίσειαν. καὶ οι τῶ εκτω δ' ἐφεστηκότες εἰ καὶ μη αὐταῖς ταῖς σαρίσαις αλλὰ τῶ γε βάρει των σωμάτων συνεπήρειδον τοῖς προ σφῶν τεταγμένοις, την τε ἐμβολὴν την ἐς τους πολεμίους τῆς φάλαγγος ου φορητὴν γίγνεσθαι, καὶ τοῖς πρωτοστάταις αυ ἄπορον 11 την φυγήν. τους δὲ Ουραγοὐς οὐχ ουτω τι κατ' αλκῆνως κατὰ σύνεσιν καὶ ἐμπειρίαν των πολεμικῶν ἐπιλέκτους χρὴ εἶναι , ως ἐπιμέλεσθαι τοὐ στοιχεῖν τα ζυγὰ καὶ τοῖς ἐθελοκακοsσι μη ἐφιέναι ἀποδιδράσκειν ἔξω τῆς τάξεως. οπου τε συνασπισμοs δεήσειεν, οὐτός ἐστιν ὁ μάλιστα ἐς πυκνότητα τοὐς προ εαυτοs τεταγμένους συνάγων, ο τὴν πῆσαν ἰσχὼν τω συντάγματι τούτω

παρέχεται.

13 τους γε μην ψιλοὐς ἄλλοτε ἄλλη τακτέον ' ἄλλοτε )γὰρ ἄλλη ωφέλιμοι γίγνονται τεταγμένοι, ὁπως αν ῆ τὰ τῆς χώρας ἔχη, ῖνα ή παράταξις γίγνεται, ῆ τῶν πολε-

2 μίων 4 παρασκευή, προς οὐστινας αντιτασσόμεθα. ποτὲ

μὲν γὰρ προτετάχθαι δεήσει τῆς φάλαγγος, ἄλλοτε δὲ

ἐν τοῖς δεξιοῖς νίν δε ἐν τοῖς ευωνυμοις τετάχθαι ' τὰ πολὐ δὲ καὶ κατόπιν τῶν οπλιτῶν ἱστάμενοι ώφελοῶσιν 'as ῆδη δὲ καὶ ἐς λύχους καταχωρισθέντων τῶν πεζῶν, λόχοι τῶν ψιλῶν παρενεβλήθησαν ἐναλλάξ.14 τον δὲ α ριθμὸν τάξεώς τε ἐκάστης καὶ τὰ ονόματα 2 αυτῆς τε καὶ τῶν ηγουμένων ἔδη λεκτέον. πρῶτα μὲν δη ἐπὶ τῶν πεζῶν ὴμίσεας τοὐς ψιλούς φαμεν χρῆναι ἔχειν, εἰ σέμμετροι ἔσονται προς το ἔργον, καὶ τοῖς

196쪽

λόχους αυτῶν οὐχὶ ἐκκαίδεκα ἀνδρῶν χρὴ εἶναι ἀλλ' οκτώ, ῶστε τοὐς χιλίους καὶ τέσσαρας καὶ εἴκοσι λόχους τον ῆμισυν ἀριθμῖν ἐκπιμπλάναι τῆς πεζικῆς φάλαγγος,

και εἶναι ἀνδρῶν ὀκτακισχιλίων καὶ εκατὰν καὶ δυοῖν ἐπὶ ο τοῖς ἐνενήκοντα. ονόματα δὲ αυτῶν καὶ τάξεις αῖδε εἰ- 3σίν. οἰτέσσαρες λόχοι των ψιλῶν καλοίνται σέ στασις, καὶ εἰσὶν ἀνδρῶν δύο καὶ τριάκοντα αἱ δὲ δέο συστάσεις πεντηκονταρχία, τεσσάρων καὶ εξήκοντα ἀνδρῶν ' αἱ δὲ δύο πεντηκονταρχίαι εκατονταρχία οκτώ 30 10 καὶ εἴκοσιν ἀνδρῶν καὶ εκατόν. καθ' ἐκάστην δὲ ἐκα- 4τονταρχίαν ἔκτακτοι ἄνδρες τέσσαρες ἔστων, σημειο-

φόρος καὶ σ αλπιγκτὴς καὶ υπηρέτης καὶ στρατο κήρυξ. αἱ δε δύο εκατονταρχίαι εἰσὶ μὲν ἀνδρῶν Τε καιπεντήκοντα καὶ διακοσίων, καλεῖται δὲ το σύνταγμα ψι-1b λ αγία ' αἱ δύο ψιλαγίαι ξεναγία, δώδεκα ἀνδρῶν καὶ πεντακοσίων. αἱ δὲ δύο ξεναγίαι, ἀνδρῶν τεσσάρων 5 καὶ εἴκοσι καὶ χιλίων, σύστρεμμα καλεῖται. τα δε δύο συστρεμματα ἐ πιξεναγ ία ονομάζεται, οκτώ καὶ τεσσαράκοντα ἀνδρῶν καὶ δισχιλίων ' αἱ δὲ δύο ἐπιξεναγίαι ' στῖφος, α καὶ ἐνενήκοντα ἀνδρῶν καὶ τετρακισχιλίων. τα δε δὴ δύο στίφη ἐπίταγμα ὀνομάζουσι, λόχων μὲν 41 τεσσάρων καὶ εἴκοσι καὶ χιλίων, ἀνδρῶν δὲ ὀκτακισχιλίων εκατὸν ἐνενήκοντα δυοῖν ἐπόντοιν. δεῖ δὲ καὶ τos- 6τοις συντετάχθαι ἄνδρας οκτώ ἐπιλέκτους, ἄν τέσσαρες ab μὲν ἔσονται ἐπιξεναγοί, τέσσαρες δὲ συστρεμμά-

τ αρχοι.

2sὶ ωφέλιμοι δ' ἐν μάχη τοξόται τε καὶ ἀκοντισταὶ 15 καὶ σφενδονῆται καὶ πάντες ὁσοι ἐκηβόλοις ὁπλοις διαχρῶνται πολλαχῆ ' καὶ γὰρ ὁπλα συντρῖψαι τῶν πο- 2 ad λεμίων ἱκανοί, μάλιστα δὲ οἱτοῖς λίθοις ἀκροβολιζόμενοι, καὶ τραύματα ἐκ μακροs ἐμβαλεῖν, εἰ δὲ βιαιοτερα πληγὴ

γένοιτο, καὶ κατακανεῖν. χρήσιμοι δ' ἐκκαλέσασθαι a

197쪽

ἐκ χωρίου οχυροs πολεμίους τφ διὰ μακρου τὰ βέλη ἀφιέντες ελπίδα παρέχειν ὁτι ἐπιόντας οὐκ αν δέξαιντο siis 4 χρήσιμοι δὲ καὶ φάλαγγα τεταγμένην διαλsσαι καὶ Ἀπον ἐπιφερομένην ἀναστεῖλαι καὶ χωρία sπερδέξια

42 καταλαβέσθαι τῶ τε ταχεῖς ειναι διὰ κουφότητα καὶ τω, οεἰ καταλάβοιεν, τn συνεχεία του ἀκροβολισμοs μηδένα 5 5 πελάσαι αυτοῖς ἄνευ πολλῶν τραυμάτων. χρησιμοι δὲ καὶ ἀποκρουσασθαι απὸ χωρίου τοὐς κατειληφότας, οὐχ υπομένοντας τὰ τραυματα, ἐπιτήδειοι δὲ και τὰ υποπτα χωρία διερευνήσασθαι, ωφέλιμοι δὲ καὶ ἐς ἐνέδραν io ἐγκαθέζεσθαι, ενί τε λύγω καὶ προαγωνισασθαι των πεζῶν ἀγαθοὶ καὶ συναγωνίσασθαι ωφέλιμοι καὶ ἐπι- μαχόμενοι ἱκανοὶ τελέαν την ησσαν τοῖς προς των πεζῶν τραπεῖσι βαρβάροις καταστῆσαι. 16 των δὲ δὴ ιππέων ποικίλαι καὶ πολυειδεῖς αἱτάξεις, 15u'Ταῖ μὲν τετράγωνοι, αῖ δε ετ ερομηκεις, ει δὲ ἐομ-2 βοειδεῖς, αῖ δὲ ἐς ἔμβολον συνηγμέναι. ἀγαθαὶ

δὲ συμπασαι αυται αἱ τάξεις ἐν καιρω τασσόμεναι, καὶ μίαν οὐκ αν τις ἐπιλεξάμενος αυτῶν προκρίνειεν τῶν

ἄλλων, ἔτι ἐν ἄλλω χωρίω καὶ προς ἄλλους πολεμίους καὶ ac ἐν καιρω ἄλλω εἴροι ἄν της προκριθείσης ἄλλην ώφελι-3 μωτέραν. τύ μὲν δη ρομβοειδεῖ τάξει το πολὐ Θεσσαλοὶ ἐχρησαντο, καὶ Τάσων, λόγος, ὁ Θεσσαλῖς τὀ σχηματοsτο πρῶτος ἐξεsρεν, ἐμοὶ δὲ δοκεῖν, προεξευρημένωοι πολλω χρησάμενος απ' αυτοs ηὐδοκίμησεν. καὶ ἔστιν ἐς as4 πβσάν τε μεταβολην άρμοδιώτατον καὶ προς το ηκιστα 5 κατὰ νώτου η πλαγίους αλίσκεσθαι ἀσφαλέστατον. κατὰ

μεν γὰρ τὰς γωνίας τοs ρύμβου τους ηγεμόνας τεταγμένους ἔχει, ἐπὶ μὲν της ἔμπροσθεν τον ἱλαρχον, ἐπὶ δὲ της δεξιῆς καὶ εὐωνsμου τοὐς καλουμένους πλαγιοφύ- ωλακας, ἐπὶ δὲ της υπολοίπου τον οὐραγόν, κατὰ δὲ τας 30 6 πλευρὰς τοs ρόμβου τους ἀρίστους τῶν ἱππέων. τα δὲ

198쪽

ἐμβολοειδέσι τάξεσι Σκυθας κεχρῆσθαι μάλιστα ἀκου-ομεν, καὶ Θρῆκας, απὸ Σκυθῶν μαθόντας. Φίλιππος δὲ ὁ Μακεδών καὶ Μακεδόνας ταυτη τῆ τάξει χρῆσθαι ἐπήσκοσεν. ωφελιμος δὲ καὶ -τη δοκεῖ ἡ τάξις, ὁτι τε ἐν κύκλω Οἱ ηγεμονες τεταγμένοι εἰσί, καὶ το μέτωπον BI. ἐς οξῶ ἀπολῆγον ευπετῶς πῆσαν τάξιν πολεμίαν διακύπτειν παρέχει, καὶ τὰς ἐπιστροφάς τε καὶ ἀναστροφὰς οξείας ποιεῖσθαι δίδωσιν. αἱ γὰρ τετράγωνοι τάξεις 8 δυσπεριάγωγοί εἰσιν η δ' ἐς ὀξυ προηγμένη, εἰ καὶ 10 προχυσα ἐς βάθος προχωρεῖ, ἀλλ' αυτῆ γε τρ αρχῆ δι' oλίγου ἐπιστρέφουσα την πῆσαν τάξιν ευμαρῶς ἐξελισσομένην παρέχεται. ταῖς δὲ δη τετραγωνοις τάξεσι sΠέρσαι μάλιστα ἐχρήσαντο, καὶ οἱ ἐν Σικελία βάρβαροι καὶ των Ελλήνων οἱ πλεῖστοι καὶ ἱππικώτατοι ' ευ- 1015 σύντακτος τε γὰρ ηδε η τάξις ἄλλης μῆλλον, ἄτε καὶ κατὰ στίχον καὶ κατὰ ζυγὼν τεταγμένων, και τὰς ἐπελάσεις τε καὶ απελάσεις ευμαρεστέρας παρέχεται, καὶ μόνον ουτω πάντες οι ηγεμόνες ἀθρόοι ἐμπίπτουσι τοῖς πολεμίοις. ἄρισται δέ εἰσιν αἱ διπλασίονα τον II ' ἀριθμον ἐν τω μηκει ηπερ ἐν τω βάθει ἔχουσαι οἷον εἰ ἐπὶ δέκα κατὰ μέτωπον τεταγμένοι εἱεν καὶ ἐπὶ πέντε ἐς βάθος, η ἐπὶ εἴκοσι μεν κατὰ μέτωπον, ἐπὶ δέκα δ' ἐς βάθος. αἱ γὰρ τοιαυται τάξεις τω μὲν ἀριθμῶ 12 ἐτερομήκεις εἰσί, τω δὲ σχηματι ἐς τετράγωνον καθί2b στανται. το γὰρ του Ἀπου μηκος απ4 κεφαλῆς ἐπ' ουρὰν ἐκπίμπλησι του τετραγωνου ὁ τι περ ἐς βάθος τφἀριθμῶ ἐνδέον ῶστε ἔδη τινὲς καὶ τριπλασίονα τον ἀριθμον των ἐν τω μήκει τασσομένων ἐποίησαν προς τοβάθος, ουτως οἰόμενοι ἐς ακριβὲς τετράγωνον κατα- 48M στήσειν το σχῆμα, ώς τριπλάσιον τι μῆκος του Ἀπουυπερ τὰ πλάτος του ἀνθρωπου τὀ κατὰ τοὐς ώμους ἐπέχον, ῶστε ἐννέα κατὰ μῆκος ἐν τω μετώπω τάσσοντες

199쪽

13 τρεῖς ἐν τῶ βάθει ἐπέτασσον. ἐπει ουδ' ἐκεῖνο χρὴ ἀγνοεῖν, μι οἱ ἐς βάθος τεταγμένοι ἱππης ου την ἴσην ωφέλειαν παρέχουσιν, ηνπερ τὀ ἐπὶ των πεζῶν βάθος ' Ouτε γὰρ ἐπωθουσι τους προ σφῶν, διὰ το μηδυνασθαι ἐπερείδειν Ἀπον Ἀπω, καθάπερ ἐκεῖ κατὰ

τους ωμους και τὰς πλευρὰς αἱ ἐνερείσεις γίγνονται των 14 πεζῶν, ουτε συνεχεῖς γιγνόμενοι τοῖς προ σφῶν τε- Bl.ταγμένοις εν τι βάρος του παντος πλήθους ἀποτελουσιν, ἀλλ' εἰ συνερείδοιεν καὶ πυκνοῖντο, ἐκταράσσουσι μῆλλον τους Ἀπους.

17 ὁ δὲ ρόμβος ώδε ἔχει. ὁ μεν ιλαρχος πρῶτος τάσ

σεται, οἱ δ' ἐφ εκάτερα αυτου ἱππης ουκ εξ ἴσου αυτωστοιχουσιν, ἀλλ' ἐς τοσόνδε υποβεβηκότες, ῶστε τὰς κεφαλὰς κατὰ τους ῶμους μάλιστα του Ἀπου τετάχθαι,δτω ὁ ἴλαρχος εποχεῖται. καὶ ουτω τους ἐφεξης στί- 2 χους πλατυνοντες ἔστε ἐπὶ τὸ ημισυ του παντός, ἐνθένδε αυ κατὰ ταυτὰ ἐς στενΘν συνάγοντες τον ρόμβον ἐκπλη-3 ρουσι. τὀ δὲ ημισυ του ρύμβου ἔμβολόν ἐστιν, ἄστἐνταυτῶ δεδηλωταίμοι καὶ του ἐ μ βόλου τ4 σχημα. ἐτερο μη κης δ' ἐστὶ τάξις η το βάθος του μετώπου μεῖζον ἔχουσα η του βάθους τὸ μέτωπον, ηπερ ἀμείνων της

προτέρας ἐς τους αγῶνας, εἰ μη που διεκπεσεῖν διὰ πολεμο μίας τάξεως ἐθέλοιμεν - τότε γὰρ η βαθυτάτη τε καὶ κατὰ μέτωπον στενοτάτη τάξις αν εἴη ώφελιμωτάτη -, 31 η εἴ που ἀποκρυψαι δέοι τῶν ιππέων τι πλῆθος, ῶς προκαλέσασθαι τους πολεμίους ἐς θάρσος ἀσυμ-

5 φορον. η δ' ἐφ' ενος ἐπὶ μετώπου ἀβαθης τάξις ἐς

λεηλασίας ανυπόπτους ἐπιτηδειος, η εἴ που καταπατησαί τι η ἀφανίσαι ἐθέλοιμεν ἐς δὲ τους αγῶνας τι πολυ ἀσυμφορος. 18 εἰ τοίνυν ὁ αριθμὸς εἴη τῶν ἱππέων ἐς ὁσον υπεθμui Τμεθα, ἀποδεόντων τῶν τε ὁπλιτῶν καὶ του τῶν ψιλῶν

li101520 2130

200쪽

πλήθους, εχ αν ἐς τετρακισχιλίους καὶ 8ξ καὶ ἐνενήκοντα ἱππέας. ἴλην ν έκάστην ἐποίουν ἐκ τοσοfδε ἀριθμos 2εξηκοντα καὶ τεσσάρων ἱππέων, καὶ ἰλαρχους τοὐς εφ' ἐκάστη Γλη τεταγμένους. αἱ δε δύο ἶλαι ἐπιλαρχία α, 5 τοῖς ώνομάζετο, καὶ ην ὀκτώ καὶ εἴκοσι καὶ εκατὀν ωπέων αἱ δὲ δsο ἐπιλαρχίαι ταραντιναρχία, καὶ 3πεντηκοντα ἱππέων επὶ τοῖς διακοσίοις ' αἱ δε δύο τα- ραντιναρχίαι ἱππαρχία, δωδεκα καὶ πεντακοσίων ιππέων, ηντινα Ῥωμαῖοι ἴλην καλουσιw αἱ δὲ δύο ει- 410 παρχίαι ἐφ ιππαρχία, τεσσάρων καὶ εἴκοσιν ἀνδρῶν καὶ zχιλίωw τέλος δὲ αἱ δύο ἐφιππαρχίαι, ὀκτὼ καὶ τεσσαράκοντα καὶ δισχιλίων τα δὲ δύο τέλη ἐπίταγμα ηδηώνύμαζον, καὶ ἐνενήκοντα καὶ τετρακισχιλίων. το δὲ των αρμάτων καὶ των ἐλεφάντων τάς τε 19 15 τάξεις καὶ τα ονύματα των τάξεων καὶ τὰς ήγεμο-α2ὶνίας καὶ τα τούτων αυ ὀνόματα ἐπεξιέναι ματαίου πόνου εἶναί μοι ἔδοξεν, ὁτι ἐκλελειμμένα ἐκ παλαιοsηδη λέξειν ἔμελλον. Ῥωμαῖοι μεν γὰρ ουδὲ ἐπήσκησάν et ποτε την απὀ των αρμάτων μάχην, οἱ βάρβαροι δὲ οἱ

20 μὲν Eυρωπαῖοι ουδὲ αυτοὶ διεχρήσαντο ἄρμασιν, πλην γε δη οἱ ἐν ταῖς νησοις ταῖς Βρεττανικαῖς καλουμέναις. ουτοι γὰρ συνωρίσι το πολὐ χρῶνται Ἀπων καὶ σμι- 3κρῶν καὶ πονηρῶν, οἱ δίφροι δε αυτοῖς ἐπιτηδειοί εἰσιν 26 ἐς το ἐλαύνεσθαι κατὰ χωρίων παντοίων. των δὲ 4Ἀσιανῶν πάλαι μεν Πέρσαι ἐπήσκησαν την των δρε- Bi. πανηφόρων τε αρμάτων καὶ καταφράκτων ἶππων διφρείαν, απὸ Κύρου ἀρξάμενοι, ἔτι δε προ τούτων οἱ εσὐν Ἀγαμέμνονι Ἐλληνες καὶ οἱ σὐν Πριάμω Τρῶες τηνηο τῶν ἀφράκτων. καὶ Ευρηναῖοι δ' ἐπὶ πολs απὀ αρμάτων ἐμάχοντο. αλλὰ σsμπαντα ταὐτα τὰ ἐπασκήματα εἐκλέλειπται, καὶ ἡ τῶν ἐλεφάντων δὲ χρεία η ἐς τοὐς