장음표시 사용
6쪽
POLITICAE. In qua ostenditur ratio studii Practici dextre conformandi, & Locos Communes colligendi,atque adeo tum Politicos,ium Historicos cum certo fluctu legendi. Accesserunt Ors νra Tro NEs P o L I T I C AE stetiales
in extraordinariae duae; quarum I. Da PQticipΛ et v & MONARS HIA PERSARUM. II. D SEx AGINTA REBUS PUBLICIS PRISCI s. Masere
SOPHIAE IN GYMNASIO DANT Is CANO. Professore.
8쪽
I xv Lo Me Apparatus Practici, nihil mibi quaesitum aliud,
quam Ni indicem meum aliquod in Philosophiam Practicam artim desideraum ; partim I iudium syconatum. Inter desideria sane mea es votaprima vi,ut Ethica, Oeconomica, es Politica, niineolamur adornetur, quam huc quefactum. μινα omnino res HI, Pr MM Disiqbna inprimis Politicam, Alexandri Ma-ὶ Di temporibus potissmum excultam; sub Tomanorumprimis Im-
peratoribus restauratam, inde Nelut mortuam ιterum iacuisse per tot
secuti. quid enim inde usique ab Aurelii Imperatoris temporibus Poluicum ma inopere apud Scriptores reperias, nisi quod Iustiniani aes cius Iura Romano insinum AZ, , admixtum Platonis es Aristotens Interpretes ac Commentatores vix attigerunt ista; multo minus Schola sici Scriptores aut Arabes; praeter um Averro em. Sed c boc ipsium quam minutum est, quod in Foliticae Aristotelica Faraphrasi nobis auer es reliquit ' Linguae deinceps Disi plinae abae cum Euangebι Doctrina ιAuxerunt mundo ἰ Ethica autem,mprimu Nero Oec nomica es Politica pene dicam in obsecuro mansierunt. Munis ab tine Vigintι circiter coeptum sal quidscribtin Pol tuis. Antehac ιx nomen eius ruditum in Abiau. Oeconomicoria idem fatum . quantum ea res remoratasit culturam humani generis, quantum Scholarum,Ecclesia rum es 'rumpuucarumsitacitatem, Perbis baud quamsa: s expresserim. I autem vere testari post sepe me cogitare de hac re, in cogitare ita, Ῥι serium quoddam Usincerum propositum conceperim, animo meo harum Disipunarum Alethodice es plene tradendarum. si ius mei constantis animi, en tibi, Lector benevole documentum bo imo enisam Ioeam, Foriamam ae Methodum uniuersae Practicae Philosophiae. Non dicam, quo in quanto Labore adornasa. Nee de Uu probis deam. des EALeciosis, ιnteiligis,quantum hinc iam nimis, partim adres omnes Ethicas, Oeconomicas, Politicas, intri enda quantum ad memoriam, ad Locos Communes dextre concinnandos,iam Draas cum certo Uul edis. De materia Pobticae, partis princi=ὼ Philos biae Priaticae, ita magnus quιάam Potiti ae sub nominem a REMvN DI AB ERENfERG: Natura quasi ducente, Politicam
veritatem amavi,&quantumuis aliis immersus negotiis, reipsa potius quam ca-- πIamo excolui. Scriptis etiam quantum potui, post Pilugium & paucos alios in vGermania exornaui, propagaui; quod tanquam arroganter dictum ne excipi ''' tur,rogo. Post adaei velut quoddasel praesagium: Uidebam enim Rempublicam Politica carere non posse;& turbata iuris Romani scientia illam superiote fore eo sentiente saepius institutis mutuis sermonibus Nobiliss & Praestantiss Politico Andrea Pauli, antecessore nostro; quamuis plures in aulis primas tenentes viderim & nouerim haec ignorantes. fiat, etiamsalia efflorent un*rudistiae'
nam Nero eriam manum admoueant miam maremundi, idest, mirim Tepublica versati. Hi materiam pretiant. Formam aeuma ars Logica dederat. Eo certesine, etiasse Apparatus luctracticus nobis eonformatus est. Faxu Deus, te uritu evidestinauinus. Ita uesania mitin ι cr tu,susicio, cum, Lecto quibaeo tia aestimas. Dan ei ex omnasio 'Reipub. .anno in L LVIII. xxv II. Ianuam.
9쪽
Pol tuum & Historicum. C pvT PRIMUM. In quo generabapraecognita. TvntvM Philosephiae Practi
cae, atque adeo Politicum, duabus causis constat, nempe Natura MNatura apt i ad hoc studium, deprehenditur ex amore dc impetu ad res practicas & politicas: hic eni in amor de impetus est effemis certissimus naturalis aptitudinis ad studia practica Se politica. Cura duabus partibκs absoluitur, nempe discendo te agendo. Di plina, quae est pars prior Curae practucae, Sc Polit cae, duplex cst; vel enim pertinet ad id,ut quis absolute tantum fiat politicusisi-u pertinet ad esse politicum simpliciteri vel pertinet ad id, ut quis sit excellenter & cum magna voluptate politicus. Ad id ut quis simpliciter sit politicus ,requiritur disciplina vel instrumentsis, vel princi . palis. Instrumentalis disciplina vel pertinet ad verba,ut Grammatica;vel ad rerum cognitionem, ut Logica ; vel de ad verba, 8c rerum non tam cognitionem, quam actionem, ut Rhet. seu eloquentia , quae non est instrumentum praeceptorum Politicorum, sed praxeos. Principalis disciplina est triplex,Dhua, Oe- eo omisa dc Polities. Hae sant disciplinae,quq faciunt ut quis simpliciter sit Politicus. ad id vero ut quis sit exiscellenter Sc cu voluptate Politicus .requiratur disciplina partim theoretica,partim practica Theoretica diseiplina est, r. Physica; 2. Α-
darum latitudinum , longitudinum & profunditatum, Ee 4 denique, Geographia Prachica disciplina pertinens ad id, ut quis sit excellenter Politicus, est vel primaria. vel secundMI . Primaria, est Iuris udentia, quae Politi eae subordinatur, & multas materias Politicas specialius ac plenius tractat,quas Politica canis tum in genere tractabat & in communi. Nos, missis disciphnis instrumentalibus, missis etiam iis quae ad id pertinent, ut quis sit excellenter 8c cum voluptate politicus,hreuiter solummodo considerabimus eas disciplinas, quae sunt principales, id est, quae proximo dc principaliter emciunt, ut quis ab olute resimpliciter fiat politicus, quas quidem disciplinas tres paulo ante nominauimus,&quaevis no nomine Philosophia Practica dici pollunt. Philosophiae practicae duo sunt omnino membra, ex quibus ea integratur di constat, nempe praecepta dc exempla i haec duo enim
qui acquisiuit in Philosophia practica, is recte philosophiam practicam didicit; qui autem
alterutrum omittit,nempe ut vel rantum prae-Cepta discat i vel, quod hodie multi in selieissime faciunt, tantum exempla siue historias sine praeceptis, is neutiqua Philosophiam practicam integre, recte tk ad usum sussicienter percepit. Porro utrumq; Philosophiet praeticet membrum, nempe praecepta fie exempla,sive histo
riae,duobus mediis comparatur: uobseruatione: χ, obseruatorum conseruatione.
Obseruatio hauritur vel in libris, vel extra libros in vitae humanae actionibus; quae post rior obseruatio iteru vel domi fit, vel peregre. Conseruatio obserua torum est vel primaria,nempe ipsaru rerum . vel secundaria mempe verborum lc phrasium, per quas studiosus Politicet cum emeacia dc gratia possit de rebus scribere dc Ioqui. Porro utraque tam rerum quam verborum conseruatio,ost vel in mente, vel insubsidio librorum. Prior ista, quae in mente Ec memoria fit.etsi
10쪽
fit, etsi sit principalior, & praestantior, tamen cum impossibilis iit, de talis quae facile possit
vel morbo, vel alio aliquo catu extingui, ideo altera illa subsidiaria assumenda est , nempe annotatio 8c conseruatio in libris; quae quidem vocant in scholis usitate Locorum Commu-πιum col emo. De qua etsi in explicatione Gymnasii Logici prolixe est actum, tamen visum est necellarium hoc in loco suggerere certas quasdam regulas, pertinentcs tam ad L. C. in genere, quam in specie, ad hoc nostrum insti . tutum colligendorum locorum Practicorum.
De Locu Communibus regula quaedam tam generales quam speciatis,perim Ies ad Volamina Lo
. Olligere Locos communes, est unus CX praecipuis effectis artis Logicae, atquc adeo e fructibus doctrinae Logicae de methodo, ita ut impossibile sit locos communes dextrecolligere eum, qui non sit Logicus: si quidem hoc est inter praecipua Logicae artis exercitia, quod mitifice conducit l, ad rem quamlibet explicandam; i. ad tractandas controuersias de probandas conclusiones in vitamque partem: 3, ad solide iudicandunt de rebus atque adeo ad consilia dextre danda, & denique ad memoriam firmandam. Quicquid omnino est in toto mudo, quicquid etiam fit in mundo aut unquam factum est, id omnino a i aliquam disciplinam referri potest: & , si de eo dexite iudicare velis ,reserti etiam debet. Sicut autem omnis res potest referri ad aliquam disciplinam, ita etia omne, vocabulum,
& omnis phrasis potest reduci ad aliquam di
sciplinam . nam verba sunt signa rerum, di in omnibus ita sequuntur res suas, quarum sunt figna, sicut umbra sequitur suum corpus.
Cum omne id, quod ad aliquam distipli
nam pertinct&referri potest, duo ista requi-sta habeat: nempe, I,ut sit methodicum; Z,Vt sit pleniim ι ideo locos communes rerum Sc verborum istis duobus requisitis etiam praeditos esse oportebit: I, ut sint methodici. secundum methodun Hiempe disciplinae; 2, ut sint pleni. Methodicierunt itaci communesi si I, per disciplinas distinguantur, de tot L. C. genera constituantur diuersa ac separata. quot sunt
genera diuersa disciplinarum: 1, si quodlibet genus L. C. disponatur secundum eundem ipsum ordinem, secundum quem disposita est disciplina, ad quam isti L. C. pertinent.
Pleni erunt L. C. dc integri, non vero muti ii ac impersecti, si non tantum generalissimos quosque titulos istius disciplinae in volumine tuo disponas, ted incipiendo a generalis sinis, progrediaris ad specialisi ma, si c ut omnia genera. & omnes ipecies rerum ista disciplina contentarum, in tuis L. C. consignes. Is quod notandum et contra Erasmum eralios, qui existimanis Percis quis tantum habeat generatissimos titulos; siquidem,inquiunt stetisti acto possunt referax adgeneratia, cum tamen methodus disciplinae postulet, non ut oeciatia dis lentur, ut a generatibus ad specialia manifeste o gradatim Hsendatur; quodni, at, em confusio mera. Vna eademque res duiersis suis respectibus ad varias disciplinas pertinet; idcirco cum aliquid audis vel legis de aliqua re, statur, cogitabis, quo respectu illa res ad hanc, quo vero ad alteram disciplinam pertineat, &secudum istos diuersos respectus notabis in diuersis voluminibus. Eg. legis aliquid de mercantra ergo considera qua
tenus ibi de mercatura agatur, ut tu Oeconomice,quatenus est modus aeqiniendi, an vero Polittace, quat nus est peculiaris ordo subditorum, aut initrumentum quo Resp. tanquam neruo pecunia iuuantur. amplificantur, o mamur. Priori respeetia quod .de mercatura Iegis, reser ad volumen Oeconomicum; quod posteriori. ad Politicum. sie, ii ali uid legas vel audias de homine,lcias hominem ad mltas disciplinas posse reserti, itaque cogitabis de diuersis te spectibus, quibus homo ad diuersas disciplinas referii debet. E. g. legis aliquid de corpore humatio & erus figura, id referes ad H, en P, secum: legis aliquid dedio minis mesinataone ad vitia, illud reseres ad volumen Diarum ubi agitur de causis virtutum divitiorum: legis aliquid de hQminis nutritione, quod nempe homo sit alendus lacte
materno, non vero meretricum . reseres illud ad Oreo nom cum voluinor ubi agitur de educatione historum . le
gis aliquid de eo quod omnes homines propendrant ad eietatem civilem, quod sint appetentes imperii, dce. illud rese res ad volumen Polustumia.
Nec tamen una eademque res ad varias disciplinas, atq; adeo ad diuersa volumina L. C. referri potest, sed etiam ad diuersos in uno eodemque volumine titulos main saepe diue s respecias ad unam quidem disciplinam pertinent, sed non ad unam eandemque disciplinae partem. E s.si aliquid legas de Comitiis poteris hoc ad varios mulos referre in volumine politico: nam comitia interdum celebrantur consilii rapiendi causa,& se ad titulum de consitio, siue consultatisne collectiva perti nent comitia, ut in Politicis locis apparebit. Iuterdum comitia celebrantur statutorum Ac constitutionum regni condendarum causa, dc sic comitia pertinent ad titulum delegi Sus. Interdum comitia aguntur Iudici.