Starodawne prawa polskiego Pomniki Correctura statutorum et consuetudinum regni Poloniae anno 1532 decreto publico per Nicolaum Taszycki, Bernardum Maciciowski...

161쪽

i 28 rum, nobilium, Aliorumque regni nostri subditurum. Pum in rastris contra hoκteaeonstituti ηunt, omni abiecto rubore vel ob nimiam strenuitatem aut ignobilem pu-

illitu imitatem sub nullius vexillia vel imperio nostri exercituη se collo aro con- suoverunt, ad huno praesertim effectum et finem, ut machinarum et propugnaculorum ceterarumque rerum belli tirum nut ipsius exemitus ouModium evitarentot desongionem, quam ceteri commiliton et stati eου ipsorum sub certig vexilliμ ollocati ineundum modum inter eos Ponstitutum lacero et servari consueverunt, negligerent. idcirco quoniam turpis est parri quae Suo non ngruit universo, ου-- tuimus: ut quilibet miles, nobilis et Rimplex Auli sterio vexillo erecto oum Ruastatione conquies iit, ut ingruente necessitate belli et dimicaticine cum hostibusso iret capere locum certum et pro sui vexilli defensione magis intrendoret et animadvorteret. Alioquin si tales deinceps in nostro exercitu inventi fuerint, volumus. ut per Succam 'rurinna terrae seu distri tug, in quo degunt et militant capti,n tibiA pra Pntentur . equi vero eorum 8ui camerario pro poena delicti applicentur. aclem inlaestri.

C. Δοδ. Quiri onus, quod tim noκ tangit, inter plures divisum fastilius di portatur. quilpri pi r statuimus: quod indifferentur omnes sculteti, tam spiritualium

quum etiam ineo vlurium personarum . iuxta ipsorum sui ultatem iid illium libot expeditionem nubi solim transire ton 'antur.

8 Cum iure κitu nullus debeat defraudari et plerique olorioi rominostri hona putrimonialia tenonius et pis ident A. do rigilem bonis. suli iam hi a lorioali vivont s. nobis et regno nostro servitia dithitri in expeditionibuμ bolliei μsubtrahere o insueverunt. ideo statuimus: quod leriri regni nostri. ruiuscunque status exiκtant. bona patrimonialia possidonios . vel nobis lim nil quamlibot ExpEditio noui transirio teneantur iuxta praedictorum honorum facultatori. aut eadem hυ- nn fratribus suis saeculuribus vel aliis coiisnuguineis aut etiam Oxtruncis resignare. dimittere ac eisdem hi niκ pQnitus ronuntini e tenorintur. Quod si praesari oleri ei neutrum illorum facere curaverint . praedicta eorum bona praeΗcntium aucturitate do 'urnimus perpetuiΑ tem priribuM regno ut iis M nostro applicanda.

162쪽

'. ltom statuimus, quod si quiη. sol. XCV. C. I. a. l 454. art. 30: I e liliis pro putregie illustratum t. aut fratribus indivisis ad ludium iturig. VL. 253.

C sios. Si iluis ex nobilibuκ rogni noμtri habuerit filium uiliiiiiiiii nonomiinoi putum. aut frater fratrem indivigum, potentes serre Rinna, statuimus: quotlal,μquo licen in ni Atm ot Ruocessorum nostrorum pater talem filium vel frater si utrum vice gua et pro Wo ad expeditionem bellicam mittere potest. Qui supplebit luoum eius, tamquam solus personaliter inter Oset. Aio tamen, quod ipsum eo nitido expediat. si 'ut ipsemet iturus ENAPt. aonmiseM A Dertrari Meerro li P Pt Μ κ ruria lana tria Pae aura tala coiat line ut Petroo line, rime .

C. ἄν f. Duni autem bellum generali'. per nos et suo essores noritrus indii tum fuerit. tunc trinae linume rostium seni sum vel suco ηivo mittuntur et in ultimig litteris restium nominabitur dies conventionum particularium in distriotibus,

pro quo tompore castellani districtuum tunebuntur olim nobilitato oonvenire et lupum intor go unanimiter otiuεtituero, ita quod nobileμ distriotuum ouili Ruis Oa-

163쪽

stet lanis ad locum generalis belli designatum procedant, et castellanuri in pru- obedient A autem nobis et guo 'ossuribus nostriκ deserat. Quod si deserro neglexurit, extuno damnii Pn8sis persolvet. Si vero idem ocistellanus aegritudine u lalia aliqua Pauηa absenη fuerit vel transire non poterit, extunia in tu um suum alium idoneum nobilem do putabit ad prnem iμsa. C. 5 2. In ei Ad in otium conventibus particulari hiis licebit 'tellaniη negrotos ad bellum proseisi i ii in valentes cum aliquibuA nubilibus revidere et tau

bus nostris nomine tali A nogroti terites quattuor nobiles idonei nominabuntur, qui testes quattuor vel alii electi nobili'κ testog nominandi, iurare debent Ruper vera infirmitate cum eodem negroto non valescente. Sed si ipse infirmus eum quattuor testibus super vera infirmitate non iuraverit, tun eius bona impetrata Aucundum vostram vel Auco Murum nostrorum donationes suum effectum ηortiri debent, ut

nihilominus talis aegroti expeditionem bellicam ex dubito iacere tenebitur. c. o IS. Qui quidem Ouκtollunt utibilitatem distri tuum suorum ad locum in reclibus per nos designatum Wine homilium iniuria et inoummodo duoant. QuibuΑ Ptiani auctoritatem damuμ otis puniendi, qui tomere excessus sit orent et damna hominibus inforrent. ordinationes nostrari in vii tu comparandia non OhS r

C. si Ia. vii ad gi rastellani utarium Auum in praemissis Ex qui neglexerint, nobis pro poena negligentiae quattuordecim maritas solvere tenebuntur. o Io. Pulntini vero cum Pastollanis ordinabunt disti totus ut eoA ducendosi astellanis divident et deputabunt, quod uniformiter in Omnibus terris regni no-κtri vi lumus oh8orvari. C. GIG. Dum verti Pnηtellanus oum distri tu guti proficis 'i voluerit ad bellum. ut una necum omneκ proficiscantur, debet castellanus locum κuo districtui deputare ot in loco competenti tentorium suum extundere et quattuor diebus in codem lolvi immorari ac laudum progredi sine hominum iniuria, victualia quaevis ut statuto Paulum est solvendo. Et cum ad locum in restibus designatum Venerint, palatinu suo eum distriolum quean duxit consignabiti C. 5νγ. Statuimus: ut nobiles in diversis turris domicilia habentes omni fraude submotii bellico Mervitio ex eis bonis, ubi eos restes praevenerint, propria in persona, de aliis autem bonis expeditione congruenti satisfaciant. Secun

e. Statuto vetusi . sol. X lv. in novis, ex tensum in Drma.

164쪽

rium. VI.. ii 2. di C. I. a. 1157. Consti ut in d Druso litino bellica, per quam datur arbitrium dumva pasμia Oxcommunicandi iudices pro iniustitia. Vt ..

C. 5IA. Ut autem ex poditio hollion ordinato moliti a i tuition 'in et non de μtruotioni in regni cedat, Wintuimuκ no ordiniimus: ut onμtollanuμ ad hollienni Ox- poditionem Puni nobilibus sui districtus proseoturus, quattuor vel nil minuκ tr 'μdioμ in itioia ad conveniendum designato in districtu suo exspe 'tet. Et qui nobi-los nil diem illum non convenerint aut cum illo prosectionem suam non evntinuaverint, soli vero absque ipso castelliinu suo proficiis entes, si damnum ouipiam socerint, sive spirituali sive sae tutari. duplum olusiloni damni solvero damnum passis tenebuntur et debebituLC. 5 s. Idem aut in castellanus oum nobilitato sui distri oti proficis 'Pus stativa sui tot oum nobilibus non in villis, i ivitatibus vel oppidiκ coeli iastisti Avel Anecularibus, sed in campis vel rubetis, nullasque rapinaκ bonorum Praedictorum quorum uia ille et vlulentia8 in domibus, alludiis, o suis. pecudibus, peruribus ullisque rebus oui litum inferre praesumant C. GPD. Sed si rusticii 8cu Pollini Pommentum et alia nori Maria ait oxoroitum illiuκ ocindui cre noluerint, ipse oastelliinuA nil vicinas villas familiari suos vel alios probos nobileκ mittat. qui rivi ossaria ipsa omnibus. qui pro illiκs 'μP contulerint, distribuent et rumbunt. ut purata Pe 'unia exsolvitntur modo et ordino in scripto, videlicet: monum, quantum unus equuμ portare κνu trali 'ro putefit, solvatur uno grομο, quod duobus equin afferetur soli adducotur, duobuκgri SKis; quod quattuor equis, quanitur grusHis; Soxagena Heu Passula siliginiri una,

vitati Α, oppidi aut villae, recti insueti vel saeculari, illuruitiquo hominibuκ ot colonis, quibuη damnum irrogatum oμt, damna reclituat, illorum corporali iuramento existimanda et illis nihilominus poenam quatiuordecim murrarum pro eiusmodi

Expedit. sol. XXV. C. Et expeditio. scit. XXIX. in ni vis.

165쪽

violentia et rapina illatis et nubis otiam Himilem noranione violationis statuti irrouaissibiliter solvere tenentur. C. Δ22. Quae ilamna et iniuriae per illius solius iuramentum. cui illata Runt, quicunque ille sit, probari debent, exceptis puniiticibus, qui cum κaepius

in remotioribuΑ panibus ii gotin ecclesiaμtica admini8trant, per procuratores ip8ο-rum discretos et idoneus, Apiritualos vel nobiles Raeculares eiusmodi inrnmentapi nostare poterint. . Gistam M A nra tram et M*1 ararana an Prima a M Petreo rar, Hen .

Ex tribus similibus in innteria, hoc unnin

c. Considerantes. sol. UlX. Quie unquo. sol. XXVII. in novis. U. kὶuia milites. scit. XXIX. in novis.

riis in Russia militantibus, ii ii damna intinnis nobilium inserunt. VL. 4nu.

C. Arit. Considerant 'μ damna plurima, uppresηiones. rapinas ut violentii in boniκ ot hominibuμ subditorum nostrorum, tam Apiritualium quam Maccularium, per milites muroenarios committi solitas nulla satisfactione aut poena compensari, statuimus: ut militeμ mei conarii, undecunque et quacunque necessitate in regno nostro pro rumpore existunt eri, Pro damnis, Opprosionibus, violentiis, rapinis et initu4is Antismotionem Pt omendam omnimodam iuxta tenorum statuti praecedentiRiminino impendero teneantur et ad illam per no8 aut locorum Vel gentium capitanotis impendendam cum omni qua decet severitate compellantur. Centuriones autem seu ductoreκ comiti Varum, qui in praemis8iου culpabile8 vel criminum con- si ii aut in continendiκ militibuΑ Nuis duees improvidi et segnes reperti fuerint in turrim Munii tantur, in ea usque ad plenum Ratisfactionem detinundi. C. 521. Liberum autem erit iniuriam pii is etiam ad prae8eutium nostrum pro damnis illuti κ evn are, Vel eos qui damna. rapinas et violentiari commiserint. aut duetores illorum, sivo gervitium militum mercenariorum finitum fuerit sive non; nil is ine damna re8arcienda, aucepta a nobiη stipendii solutione, omnino tenebuntur.

C. 525. ullicunque autem mi Aervitium militare pecuniam re reperint et pro R non ηatisfecerint, nulla citatione praemi88a per capitane is capiantur et tamdiu in camere detineantur, idonec ibi et tempus servitii, quod sacere dubitorunt, expleant ut pecuniam acceptam restituant, sive illi p08Ressi inuti 8eu non pug-

sessio nati exstiterinti Et qui praefinitam conscriptionis diem neglexerint, arbitrio

ut stri, nul Dalilyiducturum nostrorum puni latur.

166쪽

TITULUS VIII

Κx ciuiliniΑ ntrariis liue unum conditum a o. n. a. 149 I. art. 34: l o civilius et ple- l. bois oppida et bona alia in iure terrestri C. Itoni statuimus. sol. CV. non poηs Muris. v L. 27 I. c. Cum mori toros. sol. CXVul. bi A. a. 1 ou.5. art. 18: Do ei vilius a bello non liberandis. o. 305.

s. 52s. Cum rivilius ot plobois linito rim tuo exi Mentituis oppida, villaqpraedia et alia bona iuri terrestri subieeta tunere. possidere. emere perpetui, vel Obligatorio modo minime lirent, ex eo quod in prosoctionibus bellio is et Miebus ordinati M locum inter nobileκ non habent aequalem. quod denique ipsi tinnis eiu9modi liabitis a belli is expeditionibus κο liberandi ocri tonos quaerere consueverunti donique cum ipsi domos ut bona in inre civili sita niihilibus resignari non permittant, eadem vioissitudine et illis bonorum iuri terrestrium subicolorum dominium ot possossio non immerito de iure prohibita est. Quapropter statuimu et edicto perpetuo Obκervari praecipimuη: ut iudices omnes rPgni nostri Pinptio-iaeg. venditiones, inscriptiones et reAignationes eiusmodi bonorum in lavorumoivium ot plebeorum non admittant, quari noη et Ruccosore8 nostri deinceps etiam

admittere non debemus. Quod ηi secuA se urint et eiusmodi venditiones ot resignationes susceperint et i miserint vel nos aut sui e Sores no8tri ηusceperimuΑ et admiserimus. id irritum. nullum invalidum et inane emo volumus et decernimus. 527. Et nihilominus cives et plubui, qui contra eiusmodi constitutionis et deereti nostri tenorem bona torrcstria iam de moto unu arunt et pusAuderunt quocunque titulo, ingenio vel colore, illa a die publicationis praesentis Mintui ad dei uinum trium Runorum completurum peremptorio vendere et alienum teneantur. C. 62Ν. Quod Ri infra praedictos annos eiusmodi bona non vendiderinneo alienaverint, lapso eiuΗmodi termino civis et plebeiiκ emung vel possidens abκque pecuniarum datarum restitutione et nobilis vendenκ ipsa bona perdere debent ipso tacto. Quae consanguinei venditoris proximiorum in gradu ab8que ulla pecuniarum solutione iure mediante vindicare et reputere possunt, venditoris et emptoris qualibet contradictione non obstante.

167쪽

529. Si tamen infra troκ annu8 praedii tus, antequam civ vel plebei eiusniuili bona vendiderint vel alienaverint, expeditio berlica regni generalis no-oiderit. prnedioli Oivos et plebei ratione eorundem bonorum simul cum nobilitatur 'gni nostri ad bellum propriis in personis proficis 'i tenebuntur. A quo bellonias Pt Su oessores nostri P0Α nullo modo abstituemus et in quantum n nobis vel sui cessoribuΑ nostris litteraη liberatorias a bello obtinuerint, ipsas litteriis tamquam Rurreptiliam ex nunes prout eX tun t et Ontra illa ornimus nullius roburigvol nitimonii.

TITULUS IX.

C. ἄ-. Cum ex separatione et fuga Pulsanorum buun dominorum desertantur, idon dispendiiκ communibus Dbviano Vulento, de oonsensu senaturum et pru- eorum nuμtrorum Matuimuκ: qu id volunt i ruη quos stulunt deΝorere vel a dominis suiμ digeodere non puκsunt nisi in Pasibus in iure expressis. C. EII. Ui us aut in in iure expressi Aunt tres: l 'imus, Fi domitius villae vi opprimat filiam vel uxorem Puliani sui. Secundus, si pro ex Osu vvl oulpa domini sui Polonus depraedatur vot pignoratur. Tertius. si propter deliotum domini Polonus exi ommuniontur vel intordiritur et in excommunicatione aut intor-diotti durui I Pr unum nunum. Iliη enim casibuμ por colonum coram iudictio tor- rostri legitime probatis, parentes vel marituΑ uxoris vel illinc vi opprofisae, Pulonus dupi uelintus aut ex onmmunionius a dominis et tigriR κuis quorunque tom-poro re 'odore poηκunt. ut A propterea domini dotinere, impedire vel molestare non debν it. C. 532. Legitima nutum pri tinti a trium Pn8num Di nomisRurum est, ut cri-Mnnμ vi lationem ot stuprum uxoris aut filiar et doprnodat innum Reu pignori

168쪽

tionein mox publicet pe r protestationem coram ministeriali et nobili hi , si eorum copiam habere potest, .alioquin curam nubilibuA vel plebeis vicinae villae et iuillorum dos tu Porum parocho propriti. C. Saa. Et duiudo coram iudicio terrestri pater vel maritus uxtiri κ aut filiae vi oppressae cum uxore et filia no duobus testibus de illa paroohia Mibi similibus et uolonio depraediitus etiam eum duobus testibus, uti praemittitur, eorum corporalibus iuramentiμ oppri Aionem, violentiam et depi nudationem allegatas otexet inmunicationem vel interdi tum per Proeessus ni Plii 'piscoporurn, opisνο-porum et eorum officialium probaro tunebuntur. C. Gaa. Et praeter tres casus pracdictos voloni de tigrig sibi asoriptiμ Murgere et u dominis suis abire non possunt, ni Hi de expresso Poris usu dum in rum, vel κi eum dominis Donvenirent, ut illium neque idoneum, divitem et liberum 'olonum loco sui substituom poημint; tunc enim abire poterint. dumis tamen et Aepibus bone reformatis, tigris hionantibu A ut neriti valibus ex integro Reminatis, et iumentis atque instrumentiη rusti is ad agriculturam n 'Pussuriis reliotis et dimissi κ.C. 535. Ubi nutum propria voluntate vel temeritato dis osserint . intra unius anni decursum. a qui libet re optatore inre competenti repeti pi Ακunt. Mi modo dominuA solvit colonum suum apud receptatorem fuisse. Alioquin post annum Oolonum sugitivum repotens coram iudicio iurare tenebitur . se in Pudum tinnis apud rooeptatorem in 'ulpatum do colono Suo penituri ignorasso. Quem κoiens et lapso anno non repetens, limplius repetere non potest. C. 626. Si antem propter portiori Mentiam. ranonium viri nimiam dciminorum austeritatoni Poloni nil agros vel dominos proprioμ redire noluerint ot doliue legitime o invioli fuerint, eo rusu decernimus: quod ro optator dum tuu pro

'olono nuirons docem Et Ponsum unius vel plurium tinnorum retentum no dubita quae linque per eum contraria ex inregro ηolvat ut iumenta no in trumenta rustiea nil agri 'ulturam nocessaria restituat nut rurum vorum valor in solvere

tenuatur.

C. Aa γ. Et nihilominus quidquid rerum Eubstantiae vel peculii Oolonus sugiens in domo sua reliquerit. id totum dominus, a quia sugit, iure doμorti agri uestipem debet.

C. 53A. Quod ad taburunt i κ. manualcfl, hortulanus ac aliori Hubdit A Gmnon extendimus, omni differentia μublata colonorum, hortulanorum ut taburitatoruui, iuro Pollinio , vel Theutonico iuratorum . quos quantum ad Pi nemissa omnia ut singula adaequamus. Ini l-IntaM 4Rκ ex. ε rneo ine et his νε ει P.

C. Δ39. Cum liberta8 coloniarum ad hoc per sapientus inventa Ait . ut silvae et nemora, ex quibus nil dicac proveniunt utilitatus, exstirpentur ut nil ubu

169쪽

riorem nκum redigantur, quapropter statuimus: quod si colonu8 propter Wilvam extirpandam, ulli villa locari debet, libortatem accipiat, de agro novali ni At illum integre exstirpet, discedere non potesti C. ., υ Quo tigro cxstirpato, Si demum diηcedere volnerit, neque divitem collinum in locum suum substituere debet, quem in agris excultis . hiemalibus et nosti viilibuμ At minatis Pollucet est tutio demum libere diso dero permittatur. C. Διέ. Alioquin si tomero dis 'esμerit et agrum novalem non exstirpatum

descruori t. liat annorum venμum 'olvore tenoutur, quod annorum libertate usus

'At. Et nihilominuμ agri novales por eum dPη ni domino Pedant. Δ.2. Quod nil colonog, quibus liberint res ex illi iri PauSiμ qui biiκ linque per dominus concomae suerint, Ptinua Oxtendimu8. C. Saa. Rod quoniam plorique oppidani et Poloni, agros Ruriri augere vult'nt 'κ. laue - et manκ K in quibus rorident progre ive exstirpare oransueverunt PicenΑum nut cinora ratione illius tigri exHtirpati dominis augere recusant . ideo Atii tui muμ: quod rippidani vel doloni trinum duntaxat fructum de eiusmodi aurigox stirpatis ot uudnuotis libere percipero di boni, quartus Vero fructus vel domino rediit, nut coloni set undum quantitatum ut propurtionem agri exstirpati et udauetide augendo censu et cineribus cum domino convenire tenebitur. Quod in omnibus turriκ regni nostri uniformitor ile .ernimuκ Dbκorvandum. aeria in armis

Hui abierit et fugiorit. talis profuguμ per trinam procliimationem Publi nni in tribus hebdomadis Pontinui A in parochia snotam, ut ad agrum et hereditatem Huum rodent. por dominum viii tiri debet. in tonin verti ot ultimii pro 'inninti otio dominus torminum duarum septimi arum ad loeandum iudistium baimittim in villa vel hereditato, de qua divonit, praefigure debui. in quo iudi Pio quartam et

niti innui ex ηuporabundituri proclamatio iovi vocando profugum . ut redunt. lacero debui. Qui si tun non redierit. nurum vel hereditatem tui hi tam perdetis sti factu quam domi nuri villae olim protestatione sollemni ultori in nro 'nil imot eum ira pro ni bitrio suo dispuni re poterit, Pontuma in via uti non obstanto.

545. Quod rii post diu profugus ille puμ--oribus agrorum vol hereditatum hullismodi minas ineu8serit qualescunque. dominus. Aub quo degit linquisitus

cum eo iure Polonii is piis cutibuA iustititim ministraro ot illum ouuti ne fideiu κorin vol ni in meliori modo de pnoe ot Ao uritate possessorum tibκtringero tenebitur. Rul, portia trium marrarum poMi soribus agrorum et iudicio liliaraim trium mnronrum . totiens quotions requiΝituμ fuerit ot Dorro recusaverit, irremi ibi litornpplicandat.

170쪽

C. 54s. Et nihilominus Ri profugus po8t tacta8 minas aliqua damna lui 'κμελ- ribuη agrorum irrogaverit, dominus eius eadem ipRiκ eorum corporali iuramento existimanda solvere tenehitur. 1 aena in clem et Μια MamanaMM Pr -υμ 1 ex. Petreo l. e.

Ηaee tria simul iuneta sic illustrata suntc. Inutilem scultotum. sol. XI.vI. C. Saopenuinor . sol. XV. c. Item errorem. sol. XVIII. in novis.

C. 5 7 Saepenumero advocati, Multeti et molendinatores iuri dominorumper ignorantiam detrahere conκuevorunt et vendebunt viti Oppignorabant advocati . Roultetias et mulendina in toto vel in parte abRquo oonsensu dominorum Euorum. QuRpropter constituimi : ne lino amplius moere audeant Aula amissione summitu. pro qua vvndiderint vel oppignoraverint iis ιν domini Rui, in bonis vero nostris nubiμ applicanda . Potentibus autem ad oppignorandum consenμum n ndenegabimus, rituo trimen inc tum id a nostria. C. Gadi. Scultetulit vero, molemtinatorent. tabernator 'iu et alium quem unque inutilem aut rebellem dominus in heroditate sun habens, oi praccipere otinundare potest, ut Rcultetiam, intilendinum, tabernam Et hereditatem Runm vendat. Qui ουi emptorem non habuerit nequo habere poterit. tunc dominuκ vel hereκ cum sculteto aut inolendiuniore ad iudi 'ium torrestre accedere et duas perex naricleotM. 8agno 'κ et ii 'utri partium suspeetaμ. ab eodem iudicio recipere debenti Quac permnae valorem si ultetiae. molendini vel hereditatis ad unam i ustam poculi talem nummum taxantes, illam domino et heredi solvere demandahunt. Et si dominuΑ illa taxu pei uniali Moluta κε ultotiam . molendinum vol alium heroditatem pris κε' obtinebiti

tendinator a scultetias, advocatias et molendina gua abκque eon en8u dominorum Buο-rum alienare et obligare non pOMunt neo

debent. FL. 374. el N a. 15il. ari. 11: Corrigitur εtatutum dis inutili seultoti . V L. ATT.