장음표시 사용
341쪽
3 o Ins fit. Poelle. Liber v quartus , et quinius sunt jambi ; primus vero, et ieris us vel jambi, vel spondaei. Tale est illud elegauistissimum: Ternos vetusti consios salerni, Uno die conviviis peractis , Nausit polentum Romuli nepotum Regnator audax , arbiterque regum. Exinde plebes Quiritium vocavit, Non Claudium Tiberium Neronem Sod Claudium Biberium Meronem. Iambleum senaritim , seu Archilochium Acat ecficum , Si purum est, constat solus iambis a si mixtum requirit locis paribus, idest, secundo, quarto et sexto, iambum imparibus vero , praeter iambum , excipit anapaestum, tribrachum , Spondaeum et dactylum qimo secundo et quarto non recusat tribrachum. Tragicum vero , ut sit gravius , non debet, nisi rarissime , constare ex puris iambis, Comicum autem, modo in sine relineatur fere semper jambus , reliquis . quinque locis recipit , jambum , spondaeum , anam Iaesium , tribractum , da cistium. Exempla sint lamis iei puri ex Catullo et . Phaselus ille , quem videlis , hospites ,
Ait suisse navium celerrimus . . 'Tragici vero iambici ex Senecae flere. fur. act. I. O magne Oympi rector, et mundi arbiter , Iam statue tandem bravibus aerumnis modum. Comici denique iambici exemplum sit ex Terentia, in Andria.
Qui utramvis recte norit, ambas noverit. Accusant, quos hic noster auctores habet. Perduxere illuc secum , ut una esset mecum
Fihil ista opus est arte ad hanc rem, quam paret . Et in Eunuchi prologo :Si quisquam est, qui placere se studeat bonis Quam plurimis , et minime multos laedere, In his Poeta hic nomen profiteri vult suum. Phaleucium hendecasyllabum est, et conStat Spoum .daeo, dactylo , et tribus choreis. Martialis l. i.
342쪽
Insi in Poetic. Liber v. Bic est quem legis , ille quem requiris. Toto notus in orbe Martialis. Cui, lector studiose , quod dedisti
Viventi decus atque sentienti, Rari posti cineres habent Poetae. Admittit tamen aliquando prima in sede iambum, ut apud Catullum pene tricies ; apud Martialem fortasse non nisi semel in illo libro b. epigr. 2I. Veterno resinaque pigriores. - Apud eumdem Catullum primo loco videbis choreum , et quidem duodecies et et ibidem dactylum his, anapaestum semel. Apud Senecam vero in Oedipi o. Choro anapaestum secundo loco. - De Supphico item dictum est paragrapho superi rem dic addam nonnulla. Solis Sapphicis Catullus, Seneca , Statius usi sunt, Adonio non interjecto. Se- eundi sede , pro spondaeo, Sappho inventrix, et Catullus non semel, et Seneca choraeum adhibuere Sit exemplum ex Catulloe. otium , Catulle , tibi modestum est , Seu Seras sagittiferosque Parthos . Quid i quod Sappio quarto loco spondaeqm, raro tamen , posuit , ut Meet Grelserus , et secundo loco dactylum i qnost fecit Seneca in choro actus Z. Medeae , et in utato actus. I. Troadis sic: Sumere innumeras solitum figuras , ,
An ferax varii Lapidis Carystos Imo idem Seneca, teste Martino Deirio , primo loco admisit spondaeum , dactylum es et anapaestum ;
maeon seu Choriambicum carmen est Iambicum senarium , sed claudicans, quia loco ultimi iambi h het spoudaeum, ita lamen ut penultimo locο sit jam-husi In ceteris servat leges jam bici Senarit: atque adeo in seeunda, et quarta sede habet iambum , vel tribrachum rum in prima et tertia jambum, aut spondaeum , aut etiam anapaestum , et taci)qum , quia tempore sunt compares Spondaeo , quum duae breves uni longae equivaleant 3 et tribrachum , quia comparest jambo. Pro exemplo sit illud Persii:
343쪽
3 1 Instit. Poetic. Liber v. Fec labia fonte prolui caballino. Nee in bicipiti somniasse Parnasso
Memini, ut reeente sic Poeta prodirem. Quoia si dolosi spes refulserit nummi Corvos Poetas et poetridas PicasCantare credas Pegaseum melos. Boc melos torquet Grammaticos et est enim iambus in ultima sede contra leges Magoniis. Manutius , Emmanuel , et Grelserus putant imitatione Graecorum productam primam in iis' oc sicut ab IIomero producta fuit . in hymnis. Politianus legendum censet nectar. Alii talia. Trachaicum Alcmamium dimetrum est et Acatalectum , constatque quatuor trocheis, reeipit tamen se ineundo et quarto loco spondaeum , et primo loco primrichium. Tale illud Ecclesiae r Pange lingua gloriosi. Tale est illud Catulli :Age , euneta nuptiali. Trochaicum myonae eum est tetrametrum Acala- lecticum et constat octo pedibus, quorum impares sunt trocnei 3 reliqui aut trochei, aut apondaeir apud Comicos vero , omnibus locis recipit comparet spon- daeo , nempe anapaestum et dactJlum et et compares trocheo , nempe iambum et tribraehum, excepto ultimo. Sit exemplum purioris. Pelle tonsis terga Ponti, vela tende, lam pergam
Trochalium Galilamistum , tetrametrum est , eo statque vel troelieis , vel eartim trocheis , partim Pyrrichiis, et raro admittit pedes his compares.. Exemplum esto illud Catulli Super alta vectus Atys celeritate maria. Alia versuum genera, quae sunt innumerabilia , si velis cognoscere , adito Servium , et Terentianum in Centimetro : Nebrissensem lib. 8. c. 8. Despauterium lib. S. Scaligerum in Poetica, lib. a. ete. Pauca in do de Bithyrambo Subnectam. ,
344쪽
Instit. Poetic. Liber v. VIs IV. De Di tyrambo. tDilyrambus canebatur in honorem Bacchi, a quo nomen est Sortitus. Bacchus enim ab antiquis dietus est Dithyrambus , quasi duabus januis in lucem emissus. Fabulas consule. Bacchum igitur , India perdomita , redeuntem in Graeciam Satyri cum Maenadibus comitati sunt. Ei vino graves , et mente ac Vo- ee parum constantes , carmina sine modo ac numero
victori Baccho decantabant. Illos imitati Poetae , et
ant heo furore correpti, carmina quaedam audaci, tumido , vario si lin scripsere . quo canere modo ebri si solent, permixtis in unum versibus omnis generis et metri. Ilaec origo, Dituram borum, et forma.
Exemplum habes in Seneca Tragoedo , post secundum Actum Tragoediae, cui nomen facit Oedipus, Chorus, ut actum illum sequitur , merus est Dithyrambus et
reusam redimile comm Vales recentior partam de Tureis vilatoriam an .no i i S hoc genere carminis, celebravit. Quos enim
affert laetitia , ii mentis et vocis aegre sunt compotet.
Surge, noebe, pone emay , Sume plectra, HInde laetum - Ore carmen , usitatis Parce modis agitare cantus
Clita docia cur moratur Z, . Cur Thalia lenta cessat totiosa cur Sororum .
. Turba monte torpet alto TRuc adeste , convolate, Queis Apollo labra sacro Fonte tingit huc adeste Turca mari fugit atque terra. Buc proterva turba, Fauni, Bue, amoena turba, Nymphae: Ferte serta , sei te fores. Turca mari iacet, atque terra.
Ferte sistra , barbitosque, Fisiviasque, tibiasque, Et eauendo , lusitando
345쪽
Sallitando praedicate: Turca mari fugit atque terra. Audiat Aether, Gaudet Aether: Te Duce, Clemens, Roma triumphet, Turca mari jacet atque terrae. Itala festis Aera resultent Unilique templis: Turea mari lugit atque terra. Audiat Ister, Littora multo
Flore coronet, Plaudat Iberus3 - -
Et Tagus almam. Vertice flavo, Nectat olivam: Tum sua Nereo Laelus uterque Gaudia portet. . 'Turca mari fugit atque terra. Curre fama, clange, clama. . Gaudiaque extremum, et plausus , et ca
Disser in orbem,S V. De Symbolo Ueroico . Symbolum deroicum, Italis vulgo Imrem . Gallis , une deme , desinitur pieta metaphora, sive imago quaedam picta, significans rem aliam non pictam, propter uiri usque similitudinem , addita voce seu sententia , quae utri usque connexionem ostendat. Exempli causa Sol picius eum hac epigra silie , Sufficit orbi: recte designat Imperatorem aliquem Romanum. v. gr Caesarem Augustum et sicut enim sol satis habet lucis ad Orbem totum collustrandum , et caloris ad lavendum: sic Augustus satis habuit sapientiae ad gubernandum orbem , et potentiae ad continendum. Figura picta , corpus S mboli appella-
346쪽
im: Verba seu sententia, dicitur anima: ut enim homo constat ex anima et corpore , ita sJmbolum heroicum corionitur ex figura et verbis. Ubi nulla intercedit similitudo inter figuram pictam et rem illam significatam , nullum ess symbolum proprie ac vere dictum. Itaque illud Caroli v. Plus ultra , sententia est , non symbolum. Inter siguras , e quibus symboli corpus constat negant periti loeum esse humano corpori vivo. Statuam , quae corpus repraesent et , adhiberi posse non negant et v. gr. Si statuam ponas , quam sculptor crebris ictibus format, politque , et addas Perseitar dum caeditur. Recte sic exprimes virum probum , qui rebus adversis ad virtutem proficit.. . t 'Figurae sumuntur e rebus naturalibus , iisque vulgo notis , non fabulosis , aut peregrinis. Voces , quae si)urae adduntur et eius similitudinem cum re significala indicant: , non solum Latino Graecoque sermone , sed etiam vulgari et vernaculo scribi possunt. Placent imprimis hemistichia , sive partes primae , aut ultimae alicujus verso v. g. Ηe xametri. Videndum ut voces illae sint paucae, clarae, e accommodatae rei, quae signifieatur. Interdum optativo esseruntur modo , nonnumquam inlinito , sere in
Res significata expri mi non debet in ipsis , quaesLemma , sive Epigriphem componunt, verbis : sed , generali , quodans efferri modo , qui conveniat si rae. significanii , et ' rei significatae. Sic, pone luce nani Ude, Lucet, et ardet: significabis S. Joannem
Baptistam , aut quemvis Apostolicum virum et quod enim proprie 'convenit lucernae, ut ardeat et luceat hoc per met horam congruit , viro Apatolico. Aliquando figura ipsa loquens indueitur. Sic idem vir Apostolicus vir utnm fama et prodibiorum, peccatores blande trahens significabitur, si magnetem pingas eum hoc lemmate : seu inscriptione et Ad me dura recta. Placet milites laudare, quos Regis praesentis exemplum accendit ad rem bene gerendam. Pingo pullos aquilae 8olemi ad ersum intuentes, cum hoc lemma-
347쪽
e , Crescunia Vires animique ridendo. Vir dives et Probus insigni aliqua dignitate auctus , notabitur siu-mine maiori alveo decurrente , milior, quo major. Vrinceps foemina ad solium evecta signauitur picta una et plena et In publica commoda crepit. Victoriam de Turcis anno ini6. felicissime reportatam , CLEMENTIS XI. Pontificis Maximi auspiciis,
precibus et consiliis , ita describit Romanus vates et Exhibet regem apum , qui aculeo carere dieitur, laeos alveari abigentem et Subjicit haec verba: Vincit inermis P. In quo Emblema discrepat symbolo Heroico , cui ridetur esse simillimum ZM. In hoc maxime discrepat, Dod Emblemate significantur quaecumque ad virtutem , pietatem , et mores pertinent : neque tam religiose observantur in eo te es Symbolis heroicis praescriptae. De voce si quaeris , Emblema, Graeca vox , significat elegans opus, arte et manu elaboratum , quod mensae , pam amento , vasis, et parietibus inseritur et immittitur:
quales sunt figurae Uieroglyphicae , tessellatae imae gines , et alia id genus. c A P U T I v. .. Acrostichis , Anagramma , Griphus elos. I. De Acrostichide.
D. Quid est Aerastictis , et quomodo m l .
M. Acros lichis Graeca vox est et siguificat breve poema in quo primae cujusque versus litterae nomen aliquod , sive sententiam exhibent. Exempli causa , si S. Carolum laudare velis , primi carminis prima Lillera erit C. secundi A. tertii R. quarii O. quinii L. Sexti U. septimi. S. Ita primae cujusque Versus litterae, seorsim sumptae , danunt vocem CAROLUd. Sie nomen Sacrum JESUS offeret Acrostiis chis,
348쪽
sacrum cujus legis hoc in carmine nomen , vi Virginis castae sinu Q ervator mundi , nostrum productus in orbem , t omnibus vitam daret, e moriens totum indu lsi t mortalibus aegris. Sic in omnium Sanctorum laudem vales recentior hanc sententiam Acroslichide explicuit :Vivite felices , quibus est fortuna peracta Jam sua , nos alia ex aliis in hella vocamur.
- ivile felices . quibus est fortuna peractaam Sua , Securam ea elestes ducite vitam ,
, alles Elysias laeti, saltusque beatosncolite , aeternis eia indulgete choreis , ellure optata tandem , portuque politi : repti ex nndis pelagi, ridete iurentes luctus , et ventia , tempestatesque Sonoras , m t quicquid saevum Neptunia monstra minantur, aetantes Seyllam effugisse,irucemque Charybdim,
, rasque unuisoni horrendas, rabiemque tridentis,co antibus aetheriam mulcere perennibus aulam , t Poeana simul eanite, aeternumque triumphum. uecis ambrosiae saturali, et nectaris hausto , etc.
Interdum geminatur Acros ichis , sta ut extremaeujusque versus littera sit eadem ac prima, ut si dicas: Ille , sacrum cuius . nomen tibi carmine pinx Emissus alto ex aetherE , etc. Totum hoc carminis genus laboriosum est, et exliguae frugis.
S. IL De Anagrammate. D. Quid poeos Anagramma lM. Anagramma sit, clim ex alicujus nomine eral;-tur aliqua sententia in ejuS laudem , aut vituperatio- inem et servatis nominis litteris , sed vatis arbitrio iranspositis. Licet unam, alteram e addere, aut mutare litteram. Exemela subjicio , Logica, Caligo , Ursula, Laurus ; Calvinus , Lucianus , Corpus, Porcus Sacramentum Lueharistiae , Chara Ceres la IESUu
349쪽
3 8 Insiit. Poetic. Liber V. mulata. Ignalius de Lojola ; O ignis a Deo ululas. Sic lusit vales in Galenum , Galenus An ius. Angelus es bonus , anne malus , Galene t salutistiumanae custos et Angelus ergo bonus.
Bumanam tamen heu l quoties, Galene, salutem
Arte mala turbas i Angelus ergo malus. Gregorius decimus quartus. Murus custodioque gregislii Dominus alto cinxerit muro domum , Cingeniis est vanus labor et Nisi sit ovilis tutor et custos Deus , Frustra excubat pastor vigil . . Gaudere fas est, missus e caelo p iEst Murus et custodis. Vir pie ingeniosus , et ingeniose pius, centum anagrammata pura in laudem immaculatae Conceptionis Dei parae ante aliquot annos deprompsit ex illis verbis Are Maria gresia plena. Pura vocantur anagram-niata, in quibus nulla mutatur littera , nulla addi-iur , vel demitur.
s. III. De Gripho , Logogripho ,
et Inscriptione. D. Rescire cupio quid sibi uelim istae uoces , quibus nostrae vlgo scholae persononi Gr*hu Lorum GPhur,etc. M. OGriphus aliud nihil est; quam aenigma scripto adumbratum , sed obscurius tamen et intricati us aveo ut negotium facessere homini, ei iam acuto possit omen invenit a voce graecam , Latine , fele,
quia explicantes implicat, irretitque : sic appellantur etiam quaelibet obscura proposilio , praesertim jocosa , et ludicra. Suppeditabit exempla P. Laurentius Brum in sua eloquentia Poetica. rLog riphus non versatur in rebus ipsis , eruditorii cem , aut colorum velo tegendis , sed in ipsis vocibus celandis, earum s illabas , aut litteras resecando , trajicendo, et varie commulando, Sic in voce, OPis , si demas primum elementum, restabit ris:
Imbellis tota est , caput exime , vis erit illi. Sic a verbo narem si tollas primam , et ultimam
350쪽
Instit. Poetic. Liber v. distillerulam , habebis Ape ; unde aliquis ad amicumscribens ajebat: Maeo libi nauem prora purique c um
In vocabulo invenies Rem , ster , pes, Bujus obscuritalis acumen quia in meris vocibus consistit. logo griphus appellatur , quasi dicas vocis ambages ,
Griphus vocantur figurae , voces, litterae, quae sua dispositione, numerο, actione , vel colore , verbum , sensum , aut aliud quidpiam exprimunt , non sine aliquo sale. Ita Cupidinem aliquis pinxit, qui Orbem terrarum ligat, cum hoc lemmate: Omnia pin- est amor. IIoc genus facile in pueriles ineptias exincidit. D. Libenter aliquid audirem de Inscriptione , quum
a te praetermissiam esse mirer.M. Non est illa tantum opus Poetarum , sed etiam Oratorum , etsi versum non respuat. Duplex illius dos , Brevitas et Perspicuitas. Optima est, quae necessaria personae , loci, temporis, et modi adjuncta paucis complectitur. Parco exempla congerere , quae totis collecta voluminibus leguntur.