De arte rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum aetatis aureae, perpetuisque exemplis illustrati auctore r. d. Dominico de Colonia accedunt etiam institutiones poeticae auctore r. d. Josepho Juvencio

2쪽

DL ARU ARII ET ORLIBIA QUINQUE

MOTISSIMIS TETERUII Auciolluri AETATis AEAE, PERPETUISQUE EXEMPUS ILLUSTRATI

AUCTORE R. D. DOMINICO DE COLOSIA

ACCEDUNT ETIAM

INSTITUTIO ES POETICAE

AUCTORE

B. D. IOSEPIIO JUVENCIo.

4쪽

ARiem Rhetoricam Dominici de Colonia saepius multorum typis editam , atque incredibili plausu

Semper exceptam, dolebant nonnulli minus facile induci in gymnasia posse, quod et mole grandior videretur , quam quae commode posset a Pueris gestari , et nihil in ea de Arte Poetica , quae una cum Rhetorica tradi solet, nisi obiter, praeciperetur. Nos, detractis minus necessariis , adiunciisque Iosephi Ju- vencit Institutionibus Poeticis , quae inultis partibus breviores erant, quam ea quae diversis ex locis , ae praesertim ex ipso sine, sustuleramus , utrique incommodo occurrimus. Nec Vero veremur , ne Sapientissimo Auctori consilium hoc nostrum minus probetur. Nam , quum non nisi hac ratione Adolescentium studiis , quibus unice favet , satisfieri potuisse intellexerit , mallet profecto has tamquam epulas , a Sestructas, paullo aliter conditas apponi, quam omnino mensae non inserri. Si quos vero sincera illa ac ve- Iuli autographa magis delectarint, eos quidem nobis . molestos lare nequaquam pulamus. Ita enim haec paululum immulata damus, ut nativa illa ac vetera non tollamus: quibus, si volent, concedentibus nobis , ut uiantur , nosque his uti, queis volumus , sine interpellatione sinant. Valete.

5쪽

AUCTOR LECTORI.

D paticis breuibuscue, eetemplis rem bene a multis conflat haec Ars Ahetorica. Praecep a havsimvs re enustissimis Graecorum rasinorumque Rhe- foram fontibus ; Aristotelem dico , Ciceronem , Quintiliorem , Demebium Phalereum . Nemo nem , atque Longinum. Hempla, guae lectissimct sunt Perpelucque , summo studio singularique diligentia selegimus fere ex et antissimis oelalis avreae Scriptoribus. Atque hoe exquisito referum eremptorum delectu , cuisque, nostrum hune qualemcumque laborem meriamus Posse commendari , si coelera omnia desint S illamque euom pol tioribus , et urbanis hominibus nec invitiem , nec injucundum , hoc sollem nom lae , fore con imus.

6쪽

ELEMENTA BIIETORICAE

CAPUT PRIMUM

De Fabula.uid est Fabula li . Est Oralio falsa veritatem effingens. Talis est apud II oratium sa) elegantissima illa Fabella equi ,

hominis opem adversus cervum implorantis. Cervus equum, pugna melior, comunibus herbi, Pellebat : donee minor in certamine longo Imploravit opes hominis , haenumque recepit.

Sed postquam victor (bj violens discessit ab hoste 3

Non equitem dorso , non fraenum depulit ore. Vide quam solerter noratius sub' illis Fabulae inis volucris, et quasi integumentis, verum, ac rectum nos doceat 3 et nos repente a levi illa in speciem narratiuncula , ad veritatem traducat, tribus illis qui

sequuntur verSibus,

Sic qui pauperiem veritus , potiore metallis Libertate caret, dominum vehet improbus , atque Serviet aeternum , quia parvo nesciet uti. S. I. De variis Fabularum generibus. ol sunt genera Fabularum lhi. Tria numerantur ab Aphthonio , et a Theone Sophista , qui Rhetoricas exercitationes, Seu progymnas mala (sic enim appellant Tyronibus admodum utilia nobis scripto reliquere. Tria igitur statuunt genera Fabularum. Aliae sunt Rationales , aliae Morales , aliae Mixtae. . II. De Fabula Rationali , sive Parabola. Quid est Fabula Rationalis lFabulae Rationales sunt illae , quibus ad mores , instituendos, fingimus ab homine dictum , vel factum quidpiam , quod tamen reipsa neque dictum fuit, neque factum , sed tamen dici , vel fieri omnino potuit. Iluiusmodi sunt Divinae illae Parabolae de Virginis

7쪽

6 Elementa Rhetoricae.

hus decem, de Divile et Inope , de Filio Prodigo ,

aliaeque, quibus Christus Dominus Apostolos, et circumsusam plebem ad omnem virtutem erudiebat :( a j dine parabolis non loquebatur eis, inquit Sacra Pagina , tum ut se ad rudem populi captum accomoda- . a et: tum etiam in primis , ut serviret Palaestinorum moribus ac consuetudini, apud quos nimirum huiusmodi Parabolae majorem in modum erant usitatae , et unde in reliquas orientis paries dimanarunt. Rationales id genus Fabulas , seu Parabolas circiter duodecim habes in aureolo Phaedri libello. Exemplum esto haec , quam hic assero. Aesopus , ei Petulans.

Aesopo fh quidam petulans lapidem impegerat Tanto , e inquit , melius assem deinde illi dedit.

Sic prosequulus : plus non habeo mehercule et Sed unde accipere possis, monstrabo tibi. Venit ecce dives et polens: huic simillier Impinge lapidem , et dignum accipies premium. Persuasus ille fecit q uod monitus fuit. Sed spes fefellit impudentem audaciam , Comprehensus namque poenas persolTit cruce. s. III. De Fabula Morali , sive Apologo.Quid Iesi pabula Moralis , seu Apologus Est illa , quae helluarum mores et indolem exprimit ad. mores hominum informandos. Morales hujusmodi Fabulae dicuntur ses icce , non quod Aesopum auctorem habeant, ut vulgus existimat es cum

longissime ante ( d Aesopi tempora i ej ab Ilomero,

et desiodo fuerint usurpatae , sed ouod valde fuerint in deliciis Aesopo , qui illas admodum ingeniose tractavit. Interdum etiam non solum ferae , Sed arbores quostue et planiae, mallei, incudes , aliaeque res hujusmodi, loquentes inducuntur. Exquisitissimum Fabulae

Moralis exemplum habes in hoc Phaedri Apologo.

da Aesopus floruit anno 18S a Roma oonditia. si ' DOmerus Poetarum Graeeorum princeps uixit mille eirciter tinnia ante Chrialum. Diuitiam D, Cooste

8쪽

Elementa Rhetoricam TRana rupla , ei BOS.Inops , potentem dum vult imitari, perit. In prato quodam Rana conspexit Bovem 3 Et iacta invidia tantae magnitudinis , Rugosam inssavit pellem; tum natos suos

Interrogavit, an Bove esset latior Illi negarunt rum rursus intendit cutem ... Maiore nisus et simili quaesivit modo , ' . Quis maior esseti illi dixerunt, Bovem. Novissime indignata , dum vult .validius . Instare sese , rupto jacuit corpore. . Quantopere valeat hic Autologus ad nostro, mores remendandos , satis liquet ex primo Versiculo. Inops , potentem dum vult imitari, perit quapropter vir antiquis comparandus Iulius Caesar Scaliger ait in sua Poetica, apologum appellari .. uasi Axoλovou λovorum, quasi aliud palam et aperieicat, aliud clam innuat doceatque , quemadmodum Allegoria.

Ouid iacerest inter . ologum es Parabolam ldoc interest, quod Apologus sit earum rerum , quae fieri omnino nequeunt neque enim belluae loqui possunt : Parabola vero est earum rerum, quae si reipsa non sunt, esse certe quidem potuerunt. S. IV. Fabula Mixta.

Ouid est Fabula Mixta

Est ea , quae ex Rationalis, et Moralis admixtione. componitur , seu in qua homines cum brutis sermocinari singuntur. Eximium Fabulae Mixtae exemplum reperies apud sustinum. Mistorian lib. XLII cap. IV. I anc opportune adhibuit Regulus quidam ac concitandos veterum Gallorum animos contra Massilienses , qui ex Asia nuper in Ligurum regionem advecti , locique amoenitale capti, condendae urbis locum ab incolis precario impetraverant. Canis et Posior. Fabula Mia M. Canis aliquando paris grapida laetim a reflane Areis cario petiit, in quo pareret: quo oblento , uerum Petiit, ut sibi educare eodem in loco eolutos liceret. Ad extremum adullis catulis fulta domestico praesidio , pra-

9쪽

g Elementa Rheloricae.'nelaum Ioel sibi Pindicauis. Non otifer Massilienses qui nunc inquilini rideantur quiandoque dominos regionum Diu S. Quantum porro valuerit haec fabula , continuosnb. . iungit Iustinus : uis , inquit, incitatus Reae insidias

Massiliensibus miruTil.

s. V. De legibus, et artificio Fabulae. Quaenom est Primc , oc Praecipua Fabulae lex lPrima haec est lex , ut Fabula quaelibel adjunctam habeat Suam interpretalionem , qua moralis illius

sensus breviter explicetur : quam interpretalionem quasi Fabulae animam ausim appellare. Ilaec interpretatio , si ponatur post Fabulam Vocatur detiμυbio, Tabulosio ; si vero ponatur initio . vocatur,rusi bio' quasi Proerabulatio , si ita loqui las esset. Caelerum initione ponas , an in sine, non refert maximopere.

Ouaenam est o fera lex Fabulae pie. Secunda lex est , ut Fabulae narratio sit per-εPicua , pro sibilis i brevis et iucunda . Verum de illis

quatuor narrationis lum Fabulosae . tum distoricae

virtutibus , itemque de Figuris , quibus ulraque potest illuminari, capite subsequenti dicturi sumus. Ouomodo nam probabilis reddi potesI Perique similis Fabula , quae nimirum fla semper res est, et commentitia , ac persaepe ellam incredibilis, Meique prorsus obsona, quales sunt e pologi , qui bellais humanum se monem os suntl8. Fabulae , quantumvis sicilliae quamdam lamen inesse probabilitatem ac verisimilitudinem , si sua cuilibet animanti servetur indoles ac suum ingenium etsi Vulpem facias versipellem et subdolam , Lupum

Tapacem et truculentum; Agnum mitem et simplicem ;ac ceterae demum belluae germanis propriisque suis coloribus depingantur. II inc sapienter monet IIoralius in arte Poetica , Poetae mendacia ad veritatem accedere omnino debere. Ficta vuluptatis causa sint proxima veris Et alio loco ejusdem Poeticae . Atque ita mentitur, sic veris salsa remiscet,

Primo ne medium , medio ne discrepet imum

10쪽

Elementa Rhetoricae. DS. VI. De utilitate Fabulae . Quaenam est utilitas Fabulae lii. Mirabiles quosdam usus habet Fabula , si loco

ac tempore adhibeatur , ut par est. Pruno enim mi- .rum in modum valet ad exhilarandos recreandosque auditorum animos , et ad conciliandam altentionem, quae delectationi solet esse conjuncta. Rac arte sibi paravit olim altentionem summus Orator Demo

Cum enim licet de rebus gravissimis- agens fastidiose tamen et oscitanter audiretur ab Atheniensibus . hac eleganti Fabella repente illorum aures et animos ad audiendum convertit. Asini umbrae Fabula. Adolescens aestiuo sempore Athenis Megaram profecturus , csseum conduetit S cumque esse escende jam meridie , solis ordor c Pisul esse uehemensior pilandi , coloris causa , sub mini penitem se conjeeit ut umbram inde copiaret. A si aso, qui locaremi csinum , siue homistem serio proturbare , asserens se nihil nisi asinum noti pero osius umbrum locasse: alter contra aramare , se cum mino paruer illius umbram conduxisse e Cum autem vidisset Demosthenes captos hac Fabula judices risu corruere, ac pene emori, discessum repente

paravit, vel parare se sinxit , sed rogantibus enixe Atheniensibus , ut Fabulae quod relisuum erat perli-eeret Itane rem , mulata voce inquit, de mim umbra audire pullis , de rebus pupibus ei seriis non puniis (bii' et illos hoc artificio ab oscitantia taediorue ad summam quamdam audiendi alacritatem tra-uxit.

oucenam est allera vlilitas Rabulaer Fabula non solum valet ad delectandum, sed , quod caput est, facit etiam in primis ad docendum , ad movendum , et ad corruptos hominum mores emendandos. dic etenim est, quemadmodum Philosophiae , sic etiam Fabulae laudabilis scopus, ut ulraque Mortales ad honestatis ac virtutis studium a vi