De Peucedano germanico dissertatio inauguralis medico botanica ...

11쪽

sane medicamina, certiS morbiS propria, in 'ueniendi ratio, tillior ac melior adhuc fultquam illa per insomnia fallaci ima, de qua

CURTIVS LIB. 9. c. 8. diCit, qUOd PTO I OMASO, gladio, Veneno tincto, LAUcjuto, ALEXANDER MAGNVS per qUletem specie in quandam vidisset Draconis, herbam aliquam ferentiS Ore, quam Veneno remedium esse monstrasset, hanc requisitam ac denique in- Uentam , Vulneri imposuisset, protinusque dolore finito, intra breue tempori8 spatium

cicatrix fuisset obducta. Quoniam autem remedia ab antiquis diuersiS Comperta temporibus , OccasionibUS magis et nudae Empiricte, quam experimentis legitime factis originem debent suam, Optandum esset, ut hodierni medici, in medicamentorum VirtuteS, eorum Ue proprietates sedulo inquirerent, herbaSque nilne eX hac, nUnc ex alia examinarent parte, et Omnia accuratiS-sime prosequendo, quoad fieri poterit, exhaurirent, ut methodo hi miS experimentis stipe structae tuto fidere possemus. Hoc si fieret multis sane exoticis Carere possiemus medica Λ a mentis,

12쪽

vi DIsSERTATIO BOTANIcO MEDICAlventis, cum praecipue Germania nostra ob moderatam aeriS temperiem. magna copia

talia proferat, quae tuto praestantissimis, magno sumptu ex Vtraque India allatis medicamentis substituenda essent. Medicum enim clinicam exercere Volentem praXin, summa urget necessitas Vt in tam innumeris corporis humani affectibus copia quoque auxiliorum sit instructus, quibus generis humani destructoribus obicem ponere , secundum iusta principia possit. Sed nonsolum copia, Verum etiam mediCamentorum intimior cognitio rejigioso opus est medico, et cum multa Dhuc in ossicinis inueniantur, quae ulteriori indigent disquisitione, optandum certe esset, Vt cuncta a mediciS examinarentur. Haec sum ciens est ratio, cur disquisitionem de PE v c EDANO, planta, in amplissima materiae medicae sylua nondum satis cognita et descripta, instituerim. Illud vero adhuc praemonendum censemUS. nos nobis id minime arrogare, Vt Omnia quae de Peucedano dicenda sint, recensiuisse creda

mus; sed nonnulla tantummodo de eius partibus

13쪽

tibus constitutivis, patria, charactere bota nico et utilitate in medicina Beneuolo Lectori ante oculos ponimus et aequum ab illo exspectamuS iudicium. S. I. Cum animus nobis sit, disquisitionem instituere

PEUCEDANI, ad nomen eius ipsum ante

omnia respiciendum nobis erit, ne cum alia specie plantarum confundatur nostra. Inuenimus autemplantam hancce in graecis rei herbariae scriptoribus sub nomine aeravi διανος siue πενκνδανιν, insignatam, quam latini

Peucedanum, Arabes vero Harbatum dicunt. THEOPHRASTUS ERESIVS Hist. m. lib. pag. Id huius plantae nomen a pinu derivat dicit nempe quod foliiS ω ιυκην referat,nomen accepit huius foIia pinum non piceam referunt, nec piceastellum sed pinastellum vocatur. Qua de caussa etiam ab A PVLEIO, pina stellum, id est: parua nominata est pinus, cum quo etiamCHABRAEVS in s pium Iconibus et Scietraphia pag. conuenit, scribens: fecit autem Pinus, quae graecis

dicitur, Peucedano nomen: non congener con-

generi, aut similis simili planta, sed speciosa et procera arbor parem solio tantum sibi humiliorem fruticem veluti adoptauit. Alii a foetore nomen inuenisse putant; apud poetas enim, vitri HOMER. Iliad. amaror atque horrendus laetor voce significabantur .

14쪽

vm DISSERTATIO BOTAN IcO MEDICAin quam etiam NICANDER discedit opinionem, ubi

in Theriaca snc cecinit sua :

iv c non Peucedanum cuius Vrauis aera complens, Pellit odor colubros hominumque occursi bus arcet.

Aliis foeniculum porcinum a solii S, et nostratibus Saem. Fenchel, Schvet Oet Mortet, ab Odore et colore, et Haa praet ab effectu et a coma Vocatur. S. H. Sed ad descriptionem plantae ipsiuS nos conuertamuS, et a radice, tanquam omnium plantarum fundamento, incipiamuS, ac perinde reliquas peucedani partes perlustratum ibimus. Unicum autem plerumque nostra, in iunioribus praesertim, sistit truncum, et coni instar e terra effoditur. Quamquam etiam in breuibus ramis cylindricam magis assumat figuram, tamen post longam peractam viam sensim sensimque rursus decrescit, atque longissimum producit conum. Altis se defigit radicibus, quae, nisi aliquid obstat, perpendiculariter descendunt et Plurimos ramos, seu potius fibriilas

emittunt, quae propter teneritatem obliquas intor . tasque ut plurimum Prosequuntur vias. Superficies radicis externa magiS fuscum quam nigrum induit colorem, quamquam VetereS semper nigrum descri. pserint : vid. ReUL Bres. Plin. Matthiol. cuticula vero exteriore abrasa, ex flauo albidam seu potius livescentem nobis ostendit substantiam. Grauem

spargit odorem, nauseosum, pastinacae simillimum. Valde solida,

15쪽

DE PEVeEDANO GERMANICO IN solida, vasis tamen ubique repleta, gaudet earne, qua recens dissecta lactescentem, glutinosium, Valde ama. rum plorat succum, in libero aere mox in firmam abeuntem substantiam, thuris instar, quae prunis iniecta fatis gratum sipargit odorem. Centrum radicis Perforat ner- uus crasius flaueScens, solidior paulo, et in annosis plantis valde lignosus, Magnitudinem radicum determinare ViX Poterimus: pro varia enim aetate, interdum etiam pro vario Qto, variam habent crassitiem; inuenimus radices, quarum longitudo tres ferme pedes rhenanos

superabat, sed parciores vidimus. g. m. Vt plurimum radicis capita simplicia inueniuntur, quamquam bifida, trifida atque quatrifida perspexerimus, ita tamen, Vt omnia Vno communi trunco inhaererent. Superior pars trunci, seu potiuS caput, excrescentiis fuscis exsuccis, comae instar, a reliquiis caducorum foliorum ortis, armata est, quae forsitan pro

pullulantibu S foliis magno sunt usui, inter quas ex ipsa radice oriuntur solia aliquot, interdum plura, foenicvlacea, quinquies tripartito diuisa, foliolis linearibus sua bulatis integerrimis, viridia et laeuia, ex quorum medio tres, quatuor, imo quinque eXsiurgunt caules, veIut geniculati, graciles, foeniculo similes: longis satis intervallis subsequuntur rami, qui rursus in alios diuiduntur ramos, et quidem ita, Vt eorum summitates denique in Umbellam terminentur. Caulis laete viridem osten.dit colorem, et recens dissectus lactescit; striis longitu-

B dinalibus

16쪽

dinalibus praeditus, interne medulla farctus est, et maxima crassitie calamum attingit. Praeter folia radicalia ad caulis veluti genicula et divaricationes in ramos, folia prorumpunt, vaginis amplexicaulibus uncialibus, et semuncialibus donata, quinquies tripartito diuisa, integerrima, angustissima, ex lineari subulata, ramulis autem ad a. Vel ψ. Vnciarum distantiam vaginae amplioribus, Semunciam longis, in basi amplexicaulibus, et P. petius in foliola linearia f. filisormia, terna fissis, ad. nascuntur. Illud addimus, quod vix ullo sponte gaudeant folia odore, saporem vero petroselini instar exhibeant, et diu masticata resinosi aliquid linguae adhaereat. f. IV.

Ex summitate denique caulium, glomere quodam eincta, sensim sensimque euoluitur umbella modice convexa, Iaxa atque quodammodo diffusa, ex pluribus constans radiis striatis, eXterioribus longioribus, numero incertis, saepius octodecim, in Vmbellulas secundarias, seu radiolos plures breuiores abeuntibus, quibus insident corollae liue flores perfecti, pentapetali, aequales, lutei, exigui, miscet seu quinque petatis in orbem possitis, germini s. Duario insidentibus, quibus respondent stamina qujnque gracilia, ferentia antheras sim plices, puluerem luteolum fundentes: in media floris parte ex ouario seu germine surgit stylus duplex, ouarium autem ipsum demum abit, Vt in VmbeIliseris plantis, in bina semina nuda, foliacea, latiuscula, in interna carum parte aliquomodo concaua, tenuia, non carnos

17쪽

DE PEUCEDANO GERMANICO XI in dorso leuiter striata, ec angelicae semini haud dissimilia, quae recentia odore aliquo acri nares assiciunt, masticata autem nauseoso acri gaudent sapore. Vtrisque umbellis tam primariis quam secundariis et mino

ribus, subiacet inuolucrum c calyx, ex foliolis breuibus, planis, linearibus, stellatis compositus, quare planta a ROYENIO ad umbelliferas inuolucro duplici num. 2-

ratur.

S. V. Finita nunc plantae nostrae descriptione, ut in eius historia pergamus, locum qne indicemuS natalem ,

nostrum erit. Vt plurimum solum amat arenosum atque

aridum et raro in puriori pinguiorique nascitur terra. Sponte in multis locis nostrae prouenit Gemaniae, et plerumque in locis umbrosis , obscuris, montosisque inuenitur dumetis. Sic crescentem vidit Peucedanum,

LONICERVS, prope Francofurtum, sub montis opaci radicibus, et V AILLANT in variis Galliae sylvis, praecipue vero prope M. GESNERVS in locis Basileae montosis collegit, DODONAEVS in montanis Italiae , raro in apricis et pinguibus, et IOANNES BAVΗINVS, in variis aruis arenosis, inuenit. RAIVS in fossis palustribus, prope Moreham in Sustia obseruauit; ad Thamasin numen copiose prouenire atque in fossis palustribus maritimis prope WALT O N, non procul Hamico in E mi , creicere idem autor est. Quin etiam in sylvis de Meudon de Versei se, de mei de M. Germain, de Polo et de Fontaia

18쪽

xii DISsERTATIO BOTANIcO MEDIeAspeciem quandam Peucedani, gallicum dictum, magna in copia inuenit. TRAGUS, in altis vaὶbrosis et opacis syluls , Ut est Her ueri , et ea quam Germaniden Spessari, et quam Tor nomjDant , nec non in WaSgouia, prouenjre tradit. TOVRNE FORTIVS in variis Galliae montibus, LOES ELIVS uero in montosis Dorussiae reperit. Testante B V X B A V M I O, in stora Halensi, in sylvis hinrer Gutunberg, et in pratiS- iuxta Asepau copiose crescit, prope Lauchfluuium olim in pratis in copia inuenit II L. PRAESES. RVPPIVS in pratis siccioribus inter Lipsiam et Vitebergam, et de BERGEN in campis arenosis prope Francoortum ad

Vadrum nostram inuenerunt plantam. Nascitur quoque, tradente MAURITIO HOFFM ANNO, in sepibus Aodormis, et notante VOLΚA MERO, in arvis arenosis Norimbergenssibus, et B OEΗM ERO, in montosis dumetis , non procul a Lipsia Ocb Rosech ita ad pagos Gros und Risin Ghocher. In principatus nostrida thini Magnificus et Illustris EISSMANNUS,Auus ad cineres summe deuenerandus, magna in copia, prouenire vidit Peucedanum,inter etBurgiaroheim.

Sed sussicere posse haec quae de loco natali adduximus, ambitramur, cum ex hiS satis luculenter iam perspici possit, in compluribus Europae regionibus Peucedanum crescere. f. VI. Cum vero in tam diuersis locis nostra inueniatur planta, sponte sequitur, ut pro duaersio climate diuersoque solo, diuersum habeat nascendi tempus. In. nostris

19쪽

DE PEVcEDANO GERMANIeΟXIIrnostris terris iam mense Maio, folia persipicere et Augusti initio umbellam carpere licet; circa sinem vero hujus mensis et initium SeptembriS semina maturescunt, et mense Octobri denique suum Peucedanum splendorem amittit, dehiscit et quasi interit; sequenti vero aestate radices rursus virescunt, folia floresque emittunt. Quam miram autem nostra habeat planta langaeuitatem e T crassitie radicum concludere possumuS.

Restat adhuc, ut breuislimis ordinem tangamuS, quem Autores, in sic dicto systemate botanico, plantae

nostrae trjbuerint. Omnes in eo conueniunt, umbelliferum esse Peucedanum, et ob hanc solummodo causam

a Bolanicis id diuersas collocatum fuit classes quia nonnulli in eius descriptione magis ad norem, alii ad fructum, et alii denique ad folia ipsa respexerunt. Ab HERMANNO itaque Peucedanum iungitur plantis leminibus nudis, binis, sequentibus singulos flores. AMMANNVS et MORIS ONVS referunt ad plantabumbelliferas, foliis foeniculaceis, semine soliaceo Iub- rotundo. RIVI NVS plantis flore irregulari penta-yetalo intermiscet, et annumerat, quod idem

RVPPIVS fecit. TOVRNE FURTIVS in Cluse

VII. herbis storibus umbellatis, circinato dispositis, iungit, quorum calix abit in duo semina ovata plana, satis ampla. Secundum R A IV M planta nostra ad umbelliferas, semine folia ceo, foliis in stegmenta tenuia, augusta, tripartito diuisis et subdiuisis pertinet. L V D'

20쪽

xlv DISSERTATIO BOTANIcO MEDICA IGIVS habet in Classe duodecima de olantis flore pentapetalo Vmbellato. BOEHMERVS Peucedanum Gymnodispermis umbelliferis, semine lato compresta annumerat, I IN NAEVS in Classe V. ad Pen. tandria digynia, gymnodisperma, inuolucro uniuersali et partiali, et ROYEN ad umbelliferas inuolucro duplici referunt. De BERGEN denique illud nobis in Classe VII. plantarum flore rosiaceo sistit.

Haec fiunt, quae de ordine peucedani eX Bolani corum libris adducere voluimus, sed quo eo melius Omnia uno Quasi considerare polsimus oculo, omnia exsuperius dictis breuibus complectemur, et notas genericas et specificas paucis describemus. Habet itaque Peucedanum Semina nuda, ouata, bina ad singulum florem, foliacea, latiuScula, striata. Flores perfectos, pentapetalos: in umbellam, duplici inuolucro donatam,

congestos: folia angustissima tripartito diuisa et subdi

θ. VIII.

Superest, ut Species earumque Varietates notas et nomina Percurramus, quae plantae nostrae a diuersis autoribus data simi, et monstremuS, quaenam specieS Verum Oscinarum nostrarum Peucedanum nominanda sit. Magna

autem apud Autores in determinandis speciebus et synonymis huius plantae inuenitur confusio; faciamus tamen periculum, et extricemus nodum hunc Gordium, quoad vires et in amplissima herbarum scientia infantia nostra permittent.

S. IX.