De Peucedano germanico dissertatio inauguralis medico botanica ...

31쪽

DE PEUCEDANO GERMANICO XXV S. XXIV.

Iustam nunc nullius pronunciam uS causam, quia ex sequentibus patebit, quatenus cuiuS libet lcq tui poteriin US tenderitiam. NOlcrino Vero erit VieXcipiendi liquoris rationcm e X plicemus. Sic vero eam DIOSCORIDES lib. 8. c. p. qa. docuit; Lenera enim inquit, radix conscinditur cultello, statimque qui profluit e plaga liquor in umbra

reponitur, si quidem confestim evanescit. Pulneratu vero radix staμum, g9mmeum , graveolentem, emittit liquorem, moπ concres .centem, coloreque referentem hulphur. Variat tamen et liquori S color et odor, pro coeli solique ratione, et ViX dubitandum erit, quin eius virtutes in calidis sint maiores climatibus quam in nostris. Quandam enim Quidem graveolentiam, non autem tantam acritudinem, quam veteres descripserunt, experimur.

q. XXV.

Nec praetermittenda illa Veterum erit cautela,qnam MATTHIOLVS, pag. 378. Commemorat: Dicit nempe, Liquorem inter colligendum dolorem Vertiginemque inducere capitis, nisi quis prius rosaceo

perunXerit nareS, eodemque irrigauerit caput. Ex iisdem vero radicibus ex quibus profluit liquor, succus colligitur: Vulnerata enim radix sponte emittit liquorem, cum e contrario succuS eXprimatur, quem Veteres Iiquore inessicaciorem esse, citiuSque eXspirare crediderunt.

f. XXVI.

Paucis tempus tangamus quo haecce educi pocsint fiuida: si generatim radices perspicere volumus, in- D veniemus,

32쪽

HVI DISSERTATIO BOTAN IcO MEDICAveniemus, illas vernali quidem tempore maxima quantitate colligere succos, ob deficientem tamen calorem esse crudos, quamobrern Augusto mense et Autumno eas essicacissimas credimus, tunc enim temporjS non raro radicibus succum concretum quasi et Thuri consimilem achae. rere deprehendimus, quod inde euenire poterit, si forte a vermibus aut quouis alio incommodo radiX vulnerata fuerit. Sed et succo targidam radicem, disruptis fibris, hanc gummi resinosam massam fundere sponte, vel leuiter sauciatam emittere, monet ibi. PRAESES. De ferulaceis enim plantis, qualis nostra eis, nouimuS, eas vel sponte vel sauciatas fundere tempestate calida lacrymas, in gummi resinosam indolem clegenerantes. Sic

ammoniacum gummi, Galbanum, peu m, O 'oponax, cet.

ferulaceis plantis debent originem. V. HERMANN. noseur. mater. med. GEO FERO I mat. med. T. II. p. 3 63 i. IVNCKER Iherv. generat. p. I 83. I 86. OYT. Gar 'lac. med. edit. ΗEBENS TREI T. P. 8O7. An ne ergo Gummi Peucedani Germanici dictis aequiparari potest exoticis ' Tentanda sunt uberiora.

f. XXII.

Radix ut plurimum sola in nostris inuenitur ossi cinis: cuticula abrasa, in partes disiecta et exsiccata ast seruatur, tunc Vero Odor longe debilior, sapor vero ali quomodo acris deprehenditur, aromaticus. Vt plurimum radices in ossicinis asseruatae vilioris sunt indolis,

et THEOPHRASTUS suo iam tempore id de nostradicere coactus fuit planta. Radix quae in ossicinis peucedani

33쪽

DE PEUCEDANO GERMANIco XVIIdani venditur nomine, vel exoleta vel adulterina est. DI. OSCO RIDES radices quales eligere debeant Me-djci docet: radicem inquit, eligjto recentem, minime cariosam, solidam, odoris plenam. Iamobrem etjam moneo, ut si quis nostra uti velit radice, illam ipse colligat, aeri quidem libero, sed solis radiis non adeo illustrato, exponat, usque dum sensim sensimque flaccescat. et arefiat; alias enim vires, quas Peucedano tribuimus, Plane experiri non poterit.

XXVIII.

Sed proprius accedendum est ad utendi peucedano modum, in quo illud prius erit quaerendum, utrum Anteces res nos tri peucedanum ipsum, Ut loquimur, in substantia nempe dederint, porro etiam, Utrum solum illud, an vero aliis permixtum exhibuerint medicamentis, et denique, an eXterne Plantam nostram applicauerint unquam ' Et de primo quidem satis clara nobis exstant documenta: DIOS CORIDES autor est, dari per se, cum sucum atque liquorem praestantissimum in multis morbis dicat remedium: GALEN V S hoc con firmat, et insuper addit, Peucedani radice quidem maxime, sed prae omnibus eiuS succo Vtimur et liquore. Cetatum itaque est, quod Peucedani succus atque liquor iam

PLINIO, DIOS CORIDI, GALENO, THEO.

PHRASTO, aliisque iam Usu receptus fuerit. Decoctum autem peucedani PLINII iam tempore usiurpa. tum fuisse, ex ejusdem histor. naturai. Lib. XXV. C. IX. Lib. XXVI. c. VIII. et XIII. liquet, praeter ea, quae

Da de

34쪽

XXVIII DISSERTATIO BOTANIcO MEDIcAde succo, in plurimis morbis et ulceribus externis pro. ficuo, in multis locis magnifice Ioquitur. Altera nostra erit disquisitio, an primi lcmporibus aeui iam aliis me. dicamentis permixtam plantam eXbjbuerint nostram; et de hacce re legi merentur omneS iam citati Autores, eX quibus D IOS COR IDEM iobim adducam, qui luculenter dicit: Si quis succum alicui praebere vellet, illum variis sub conditionibus vel cum amygdaliS, Vel ruta, vel pane calido poterit commiscere. Neque vires quas

externe applicatum, exserit peucedanum, Antecesso res nostres latuerunt: Ex radice enim perficiebant farinam, quam in Varii generis ulceribus adhibebant. Nostris vero temporibuS in ceratis et calefacientibus immiscetur malagmatibus; sordidis enim ulceribus illinita, ea purgat, vetera ciCatrice obducit, et squama S extrahit ossium, DIOS CORIDE, et GALENO testantibus. g. XXIX.

Calefaciendi vi, radicem gaudere nostram, tam- auctoritate, quam ratione atque eXPerientia probatur. Diuini illi senis HIPPOCRATIS lib. II. de diaeta cap. 33. acria generatim respicientis, memorabile inuenitur effatum: Acris calida es consueuere tum quae sicca, t&m quae

humida Funt. Et hoc etiam de nostra valet planta. Primum enim partibus gaudet sulphureiS, quae non solum sanguinis augent sulphur, sed et rapidiorem illi inducunt motum; deinde plureS tenues, salinaS, pene trantes inuenimus particulas, omne id quod concretum est, resoluentes, crassum vjscidum attenuantes et inciden

35쪽

XXIXtes, adeoque sanguinem et serum in motum intestinum et progressi uuin cientes, saltem motus inpedimenta remouentes, adeoque motui, et qui illo actuatur calori, Vclificantes. Magno itaque cum emolumento in morbis adhibetur sic dictis, frigidis, Vbi quieta magis cum reliquis humoribus inuenitur lympha, ierumque in ipissatum, quod praedominium tunc prae languine stricte sic dicto affectat, eiusque obtundit agilitatem, ut in hydrope, cache Xja, mensium obstructione, scorbulo frigido, paralysi, apOplexia, viscosa nempe, et similibus soporous affectibus.

Nec obstat validiores et efficaciores ineste plantae nostrae partes. Moderate et provide enim adhibita etiam virulenta, tutum praestare usum possunt, qua de re cautela in adhibendis virulentis, et hoc loco obseruanda erit,

quam ILL. PRAESES in nupera dissertatione decoccinellae dignitate g. I 6. et 19. subministrauit.

g. XXX. Quod Celeberrimus EDELIUS. de acribus

in genere fatetur, id in specie de nostra Valere radice, vere videor contendere: Nimirum resoluit, incidit, digerit, attenuat, aperit, particulis suis tenuibus sali. nis intime totius corporis pervadit poros crastas, dis luit humores, eosque rursuS in motum ciet, ut vel dissi. Pentur per emunctoria Consiueta, Vel rursus ad massam reducantur sanguineam, ibique ita praeparentur, ut eo facilius vel per cutem, Vel per reneS elj minari possint. Possidet enim planta nostra multum salis volatilis uti e

S. Ι . II. liquet, quod stimulat, sensationique inde

36쪽

XXX DISSERTATIO BOTANIco MSDICA motum proportionatum excitat, ideoque resoluit; et dum copiosis, ex gummi resinosa indole, saponaceis partibus gaudet, quae pulchrum resolutorium effectum

producunt, omni certe jure inter resoluentia medicamenta, quae in Obstructionibus Varii generis, a materia Viscida, crassa, lenta, tenace, OriundiS, maXime prosunt, meretur censeri, licet cel. I IN NAEVS eam inrer exoleta referat. Mater. med. Lib. I. P. qa. APerit nempe particulis valde agilibuSsutS minimaS vias, VS-que ad ultima penetrat vasa, stases humorum egregie

resoluit, imo partibus suis salino sulphureis disiicit. Virtutum iam antea notarum mentionem itidem facit BOECLE R. ad HERMANN. cynfur. mat. - . Tom. I. P- 98

S. XXXI.

Inter conditiones quae requiruntur, si secretiones atque eXcretioneS debent succedere auctae, hae quoque sequenteS obtinent locum: Si scilicet vasa maiori vi agunt in fluida, eorum motus tam progressivus quam intestinus augetur, et eorum resolutio maior et calor maior

producitur; Nunc acria, Praeter ea, quod in canales minimos penetrent, et poris sese intimius infigant, tenaciaque a maiore cohaesione liberent, in partes corporis humani solidas stimulando ita agunt, ut, oscillatione fibrarum aucta, Versu S eaS maiorem excitent fluidorum assiu-xum, actionem tum Vasiorum in fluida augeant, motum tam progressivum quam intestinum fluidorum accelerent, resolutionem atque maiorem calorem Producant. V. Citatam

37쪽

DE PEVcΕDANO GERMANICO XXXItatam Exe. PRAESID. de coccinella S. I s. lnter acria vero principalem aliquem nostra radix meretur locum, quae partibus suis salino sulphureis solidorum fibrillas, irritando, et partibus itidem acido austeris imnum naturalem augendo, roborando, secretiones atque excretioneS quam maXime auget.

g. XXXII.

Sed et inter numerari meretur peucedanum, cum sua salino sulphurea vi, adeoque potentiali calore, serosos humores, et subiisitenteS statu S, e partium poris, et quibus tenebantur, claustris, dissipet Carminatiuum igitur sit necesse est. Et diaphoretica et diuretica gaudet vi, quam decoctum eius prae aliiS prae- 'paratis maxime exercet; Vesicae lenit cruciatus, et dolores et spasmodicas contractiones renum, si a glutinosio oriantur, hoc diuidendo et tollendo, sopit. Antidachenticum est, et Viscera aperit, cum teste MATTHIOLO, et propria experientia, leniter ventrem, subducat, roburque visceribus restauret, inertes, aquosaS, Viscosas corrigat humores, illosque eliminet. VirtuS vero Peucedani purgans, residet potissimum in sale eius volatili, et ex parte in gummosa eius indole. Dum vero ipsae partes gummosae et quae nostrae insunt plantae terrestres, Virtutem purgantem, quatenus ab eius dependet sale volatili, mitigent, sequitur, quod virtus peucedani purgans , temperata et lenis esse debeat.

S. XXIII.

Dum vero intestina stimulat et viscidam resoluit pituitam, inter anthiaminia Peucedanum, referri potest.

38쪽

si friatione de Ani Aminticu in genere valet, id de nostra asserere possumtis racice. Sic enim inquita, Acria inter principalia sunt anthelm intica, nonsolum quod vi gaudeant incidendi et resoluendi viscidum mucum, Verum etiam quod vermibuS sua acrimonia veneni loco sint. Ex amarore peucedani, anthelm intica eius Virtus aperte

quoque liquet. XXXIV. Auctoritate B. E D E L I I Theoria Iaporum M. Seet. V. pag. I S. qui de acribu S generatim, quodsii.t anti Scorbuit Ca, ProfitetUr, et inter anticortatis a nostrum recensemuS Peucedanum, quod, etsi non omnes radiceS, quae inter remedia recenientur antiscorbutica,

acri suo superet sapore, tamen ultimum minime inter illas meretur locum. Licebit unicam saltem historiam curatae singularis subnectere: Vir quidam Iuvenis, viginti quatuor Circiter anni S natUS, temperamento sanguineo melancholico, habitu vero corporis athletico praedituS, nunqu3m, Ob h-ereditarium quendam hora rorem , sanguinis subductjones per phlebotomiam passus, ex inquinam Uto, Per conradium, corripitur morbo, et quidem scabie maligna, dicta scor butica. Exanthemata totam corpori S superficiem Occupabant, et maxime quidem in iuncturis brachiorum et pedum sedem figebant. Plurimorum experientissimorum Medicorum utebatur consiliis, ast nihilo secius morbus minime tollebatur, sed omnes in eo denique consentiebant, saliuationem es e instituen.

39쪽

DE PEUCEDANO GERMANIco XXXIII

instituendam. Cum vero ex amicorum esset numero, et eo ipso tempore animum hancce au disteri Sit lonem elaborandam appulerimuS, illum admonuimuS, Vt Prius unicum adhuc tentaret dXperimentum, et quum ad Omnia prorntus est et, quotidie illi libras sex decocti concen. trati sitim, eX ra Ulclbu S peucedani, per quatuor porreximus hebdomades; interposuimus vero laXantia lenissima, qui nuS nonnunquam gr. XV. Vsque ad scrupultim unum eX tracti vinosi peuc dant in is cuimus, ac strictissimam it, praescriptimus diaetania, quo factum est, ut post triginta circiter dies senitin iensi inque prurientes evanescerent pullulae, et cum adhuc per aliquod tempus in fusum herbae suili sitiet calidum, penitus conualesceret

aeger.

Recentiores, qui naturam febrium declarare volunt, Medici, ad hanc actuandam spasmum in minimis requi runt fibris. Si vero spasmodica oriri debet a materia quadam contractio, tum his eCVlscida, a CriS, quae lida irrj tet, adesse potest. Hancce Vero materiam radix nostra resoluit innulo suo, et diaphoretica et diu reticavi per loca educit excretoria, ideoque spaSmum lenit. Si vero causa morbi remouetur, morbus ipse tollitur; ergo et in febribus nonnullis, quae Viscidam talem ma teriam pro materjali noxa agnoscunt, curandis, virtus peucedani non erit exigi a. Quid Z quod et uater Livenereae aduersantia mere uitas locum. Agit nempe latinis

suis particulis in se rosam et saliuatim colluuieni, resoluit

40쪽

NON DISSERTATIO BOTANIcO MEDICA viscidum in minimis interstitiis haerens, vitiatam lym pham salinis particulis incidit, illamque aptam ad excretionem reddit, motum in fluidis auget, et perin de glutinosum Viscidum glandulas occupans mouet, atque ideo in sanatione huius morbi, in Germania nostra, nostris temporibus frequentius occurentis, aliis remediis

quam maxime succurrit.

S. XXXVI. Plurimis denique prodest capitis affectibus, praesertim a causa oriundis, sic dicta, frigida. Tinnitum, sibilum, susurrum aurium, a caussa catarrhali oriundum, abigit, vel spaSnuim sopiendo, vel serum ibidem stagnans eliminando, cauerni Sque dentium inditum mitigat dolores. Lethargicis, Vertiginosis, comitialibus, et longis capitis doloribus, omnjbus in uniuersum vitiiS neruorum, ex oleo et aceto illinitum prodelse, dicunt PLINIVS,

THEOPHRASTUS, GALENVS, et alii, circa

quae autem encomia, ne videatur assertio nostra suspecta, merito commendamus, et ad thera piae generalis saniora principia accommodatam, discretionem.

S. XXXVII.

Si ad morbos medii ventris speciales, pulmonum praeeipue, ex spissitudine et viscositate humorum proue bientes, respicere Volumus, non parum emolumenti illis nostram adferre posse radicem inueniemus; abstergit enim, siccat; mundat, consolidat, putredini resistit, vi cera palmonum abstergit, obstructiones et scirrhos resoluit, visicidam denique lympham, bronchia obstruentem