De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

13쪽

CLASSIS SEXTA

GENERALIA DE RETENTIONIBUS 5. DCXCIV. Transitio.

De humorum, ad corporis humani vitam a C integritatem facientium fuga locuti, convertimur ad morbos, qui liquidorum animalium , aut Copia, Brit indole Peecantium , rerumque aliarum , sanitHii insen Sariam, retentionem pro causa agnoscunt. Non minor quidem istorum. quam quos Pro D ia inductant, est numerus ; sed quae de expositis hucusque morborum classibus docuimus, ea, quamvis de re summi momenti ac simul ardui laboris hic agatur, majorem dictio is contractationem uobis concedent.

S. DCXCV. Desinitio.

Cum vero de illorum, quae excerni debuissent , retentione est sermo; meminisse juvabit, Obstructionum quidem sub nomine hanc in Scholis doctrinam hue Usque pertractari soluisse. Interim quod latior nobis Sit morborum, qui ex interrupta Secretion Um, EX Cretionum functione nascuntur, Significatio; ncte ea semper obstructionem pro causa rignoscat ; Retentionis nobis, pro classe horum adfectuum denotanda, prΩe-Placuit vocabulum. Quotiescunque scilicet humor uni-

14쪽

II GENERALI A.

malis secretus, aut lege sanitatis, habitudinis, secernendus, qua debet ratione, non abducitur: Retentionem id vitium vOCHINUS.

DCXCVI. Differentiae.

Etsi vero plerumque Solidorum magis , quam proprio ex vitio humores Corporis remorentur ae Stu-gnent; - quam Vi S non tam Simplex sit succorum , tam animalium, quam vegetabilium indoles et compositio ; licet nulla universi systematis corporei particula, vel fluida sit, Vel Solida, separatim, Ceu extra suum cum aliis et Cum toto nexum considerari bene queat; - et non obstante ratione, quod liquores animales necdum secretos, Pro retentis declarari , haud licere videatur; primo tamen, ex ipso principiorum, ex quibus humores animales quousque hoc pernoscimus in conflantur, cohibita Combinatione, secretione, - secundo, ex liquoris Secreti , qui retinetur aut sistitur, indole, Hon iniqua prorsus retentionum desumitur, generalis saltem, aut quae minus forsitan ne aliae claudicet, divisio. Nunc scilicet aer, aerisormis materia , nunc humor limpidus , SerOSIS, Dunc Damcoso-lymphaticus , adi POSUS , puris armis , Purulentus ,

nunc Sangia ineus , nunc denique materiae heteroge- Deae retinentur; ne ideo retentiones generatim in iac-reaS, SerosaS, mucoso- mPhaikaS, adi OSAS, CViaeritas, et in heterogeneas distinguimus. Pro ut Vero , qu ne excernenda Sunt . urit citius , aut tardius coercentur :ita vel acuta , vel chronica dici meretur retentio. Mu-jOris Vero momenti causarum S. DCXCVII. , et incest ratio: ut quibus contingit, ea, quae Canale S, CIVIcorporis sine damno Continere non possunt, vel totius systematis ex culpa, et quidem ntanc ex nimio virium

vitalium uigore relentio activa, b ersthenica), nunc ex inertia istarum iretentio PaSsiua, a seu amica), vel ex oui, ut vocant, locali retineri. Non raro morbi alterius imperio subnascitur retentio fretentio sym-ylomatica, Sectindaria i , o ut partis consimilis, amicae, consensu fretenti Consensualis in producitur. Est vero, ubi cauSn retentionem inducens, ipsam, quae

15쪽

DE BETENTIONIBUS

3. DCXCVII. Di nosis di icultas.

Signa quidem factae retentionis, ex cohibita liquidorum evacuatione consueta facile deduci posse, mi Dias in prie versatis videbitur. Est interim , ubi Satis Ambiguum hoc de objecto reddatur judicium. Nec

Etenim omnis Secretio, excretio, sub oculos mox cadit; nec leges eariam ubique tam constantes sunt, ne Abaliis aliquamdiu supplevi, vel De saltem imminui, Vel et prorsus Suspendi per tempus sine damno majore queant. Quod si hoc forsitan contigerit quo tempore Causae aliae morbum aliquem induxerint : retentioni hic adscribetur: quae tamen ipsa aut partem illius non Agnoscit; aut ejosdem magis esse clus est. EXempla copiosa hujus rei in promptu sunt. In sensibilis transpiratio non minus, qciam Sudor, medio Sub fluxu haud raro supprimitur; circa quod objectum, si solo a frigore admisso feratur judicium , cum S Repeabsque noxa sub gelu versemur; non firmo satis fundamento id innititur. Secretiones, eXcretiones Vi SCerram, Pulmonum , panerentis , tunicae muco Sue Ventriculi, intestinorum, saepe languent, aut non parum imminuuntur, quin retineri aliquid vel a longe quidem ex morboso phaenomeno suspicari Valeamus ; nec ipso adeo in i clero, hilis fluxus omnis ex hepate Semper , iat alvum illa non tingat, suspenditiar. Saepe aliorum morborum sub adventu, Cauteria, sonticuli, ulceravntiqua, impetigines , profluvia habitualia morbosa exsiccantur ae disparent : quae suppressio haud raro magis inter morbi approximuntis satellites, quam ejusdem inter causas, numeranda est. Non omnis etiam relentio aut tumorem in Parte , quam obsidet, evidentem mox excitat; niat si tactuantem, compellente sub digito, per undam se manifestat: vel quod osseam in specum effusa liqDida, distendere hanc nequeant; sed interiora versus pressionem suam mugis eXSerunt; vel

quod profundis in locis sedem elegerint ; vel quod

longo tempore a tensa quadam B poneVPosi oblegantur; vel quod hui sis , folliculis , Aut hydalidibus in-Voluta, stringantur nimis ; vel quod sibi is cellulosis , a lympha coacta generatis, interfecta Coerceantur, a Chaereant immobilia; vel demum, quod, tenuiori parte PriuS resorpta, spissescunt et Diare restagnenti

16쪽

GENERALIA

9. DCXC III. Causae. - rigestio. - Infat Clus.

Non prorsus inanem in eruenda retentionum origine Operam posuerunt Vetere S ; nec eos latuit, Cavi lates a materia spissiori nunc obstriat, reddi impervias Em- Phraxis) ; nunc membranis propria crassiti e nuctis ar

Ad vitalis interim rationes potentiae non satis respeXit antiquitas; atque hine tardius a scholis superaddita fuit his causis spontanea Cavorum contractio : cui , Si vitium contrari iam, Don facile cum Vnizesi confundendum, ammam scilicet, aut vis vitalis inertiam jungamus; non iniquam nobis de retentionum Originibus imaginem formabimus.

a) Obstructio vera, in venis ac in vasis lymphaticis, Vix unquam in arteriis , nisi an eurysmate adsectiv j. DLXVII. , sedem sigit suam. Antequam vero talia Contingant . tardior esse incipit in vase humoris decursus; Colligitur cruor, aut lympha: congrationem di-

Sub motu fluidi lentiore , nec tamen Penit UR QeS- Sante, Obstruendus majorem in diametrum extenditur anulis , farciminis in modum repletur ; ne functio ,

quae libero a cursu pependerat, labescit DLXXIlI.ὶ:

Si humor, sic in vase collectus, pigrum tandem stl-spendat cursum, densetur et coeat; quod scilicet opus morbosum nunc Citius, nunc leutius Absolvitur: in t Otum facta est Obstructio. Obstruuntur nempe canales partiumque Spatia, vel tibi corpus peregrinum his committitur: exemplo glo-huli, pisi, fabae, catheteris Vel cereoli abi Upti, tui undae non satis Cu Stoditae, 'naritam, Buririm, Urethraecavis, sinui vulnerique Prostando intrusorum . pulveris terret, metallici , cum aure inspirato bronchiis copiosius advecti, et Cum muco. istorum solidam in massum compacti ; - vel ubi materia liquido naturali impervia, canalibus, cavis corporis illabitur: offae, rei

17쪽

alterius, a pharynge, epiglottidis per rimam, in tracheam aut in hi onchia aberrantis imagine; - vel ubi corpus

Compnctum per canalem minus cedentem , inertem

transmittendum , in eodem immobile defigitur : ut a cibi portione , ab osse grandiore in oesophagum de-

Pressis , H Polypo ex cordis , an eurysmatis cavo iacti levi HS Concto, a calculis renum in Ureleres, VeSiccte

in urethram, cystidis felleae in ductum cysticum, Ch Oled Ochum expulsis ac ibidem haerentibus contingit; vel ubi aliena spectibus animalibus innascitur Progenies quod a vermibus , intestinorum vi Scerumque aliorum in cavo Didulantibus , augustiorem in locum repentibus, vel magnos illinc in glomeres convolutis fieri consuevit; - vel ubi viscus, membrana intima istius, per canalem sibi Continuum aut adnexum descendit, prolabitur: quod de utero, de vagina muliebri de tunica recti intestini, vesicae, inprimis muliebris , interna Dotum est; -- vel rabi in se ipsum revertitur canalis: volvuli testimonio; - vel ubi liis

quida in spissitudinem , coagulum prona , aut quieti

diuturnae, subtiliorum resorptioni, arat Chemicae Corporis alterius actioni, aut morbosae secretionis imperio submissa , solidam in massam densantur et Coeunt :quod in muco , humore lymphatico , sinus frontalis , antri maxillaris, Cavi tympani, tubae auditoriae, sacci lacrymalis, hi onchiorum, in cryptis glandulosis, invasis lymphaticis aliisque , praecipue Venosis , in te sit nati in tutio a collectis , exsiccatis hie loci faecibus,

in supersici ebras secernentibus tam Viscerum , quam telae cellulosne, a Phlogo si correptis, aut modo quocunque, ut exhalantium, SeCernenti iam actio vasorum

mutetur, irritatis, lacessitis, locum invenit. obstructio, voluminis in parte adsecta augmentum saepissime non adsert; Sed interdum adeo , Provecto sub malo, imminuit. Insignem Saepe ad molem viis Scera spongiosa et laxa, inprimis lien et hepar, nec in conspicuos in tumores glandulae lymphaticae augentur , et ni, incautis Pro maxime obstructis declarantur; sed instituta in cadavere horum viscerum in jectio, majorem quidem vasorum hac in parte diametrum,

ab omni vero in farctu, obstruetione immunitatem subesse 'ostendit. Nec ubi illa mauis estam aliis in parti.

18쪽

16 GENERALIAhus se reddit, tumoris igitur deteguntur ubique vestigia. Quo diutius scilicet, sine recentis affluxu liquid

gis haec densatur , sicceScit , ac tandem n deo cum ipsius canalis lamellarum Cellulosarum superficie interna concrescit , ut in Speciem ligamenti, urat membranae spissioris Con Vertatur. Est interim, ubi canales obstructi volumine ullgeantur : EXemplo ureterum , colli vesicae, Urethrae , inhaerente a calculo ampliorum , oesophagi ab osse aut bolo, - intestinoi Um, Vermium a glomere, a Volvulo, vel a faecibus collectis turgentium.

Asfluxum humorum non auget, sed tollit ad partem Bdsectam, simplex obstructio. Quod si venulae ad basin

tumoris ampliores et Vari coSae decurrant, ae interdum rumpuntur; non ad Centrum obstructionis, sed in cute aut in texta celluloso vicino , cujus necdum arteriae obstructae sunt , ast venae debiliores profundiore atum Ore comprimuntur, Cruor colligitur. Ipsa certe caloris sensusque ratio, quae asstu Xus humorum in parte majoris et signum est et causa, in Ioco Obstructo imminuitur ; nec aliter, quam si a Stimulo majore , vel externo , vel a cori rapta demum materia intus stagnante oriundo, inflammatio inducitur; et dolor circa Partem obstructam nascitur, et Cul OP augetur. Vertam quidem est, telam cellulosam in parte Sctna, quam

corripit inflammatio, ab humore purisormi replevi,

ejusque Cavn obstructa sub nucti a illuxus aspectu tumere; sed inflammationis emolus, non causa est haec obstructio: qua plurimum a claueta, et senSIS tandem, et calor, et sanctio partis, sub indurationis, vel ipsius gangraenue Sub imagine , suspendentur aut Protinus

peribunt.

bὶ Diversos in modos membra narram, quae Canales

componunt, nut CIVAE COI poris Vi Scerumque efformant,

augetur crassities; illorum inde lumen imminuitur et

retentio inducitur. Minor Scili Cet membranarum, Cannis Ios ot cava prirtium formarithram, incremento, tumoribus

resistentia opponitur u iluidis, VRPOre, Contentis, quam solidis , quae ea S dem circumdant , a partibus. Atqui cum innumera has ipsas Canulium cavorumque aliorum membranas, ex pluribus lamellis compositas sub-

19쪽

DE RETENTIONIBUS I7 intrent vascula , et cum simul tot his glandulae accedant; ex in farctu, obstructione, tumore istorum, ipsiust tamen canalis aut cavi imminuatur Oportet. Sic tenuis illa tela cellulosa, quae intimam inter et muscularem arterini Um .membranam jacet. ac si equentis Sedem in

flammationis constituit ff. CXVIlI. CC Ι. DLXV.),

non raro ab humore in osseam duritiem tendente repletur; in tumores, abscessulos ele Vatiar, SUO que Vin mliquori claudit. Sic ab ipso puriformi humore ampla an eurysmatis interna superficies pluribus pseud O-membranae stratis haud raro obduci tui f. DLXX l.), ac ut paries oppositum vix non attingat parietem, densatiar. Sic intestina inflammata, vel sitiem vis per Stim talum, ut per ipsos clysteres, clari qDondam jussu viri colitinuo injectos , lacessita, similes frequenter pSeudomembranas interna supersiicie concipiunt ; et vel erronea infarctuum sub imagine excer Lint, vel a Peliorem ita

diametrum assumunt f. CCXLlis ). Sic in cynanchelai yngea, trucheali f. CLXXlli.), densa saepe viam ad pulmones auri occludit membratia. Similia ad Pleurae , peri cardii superficies' internas inflamma lasi θ CLXXXVII. CCV. , sed maxime ad collum vesicae urethramque 3J. CCLXVII. DXXXIV.), nec raro ad pharyngem f. CLXXVl I. , oesophagum et ventriculum f. DCLXIV.), contingiant. ESt Vero, Ubi vasa per internam canalis superficiem ludentia , diametri

capacitatem vel maxime imminuant: e Xemplo Venarum in recto intestino , circa collum V e Si Cae , in Urethra , vagina, tumentium. Alius ex eadem cavorum canaliumque superficie luxuriunte, vel HXulct, CPOSA, Ulco Puta,

polypi, tumores alii, caruncillae eXsurgunt, ac lumen illorum replent: quod in cavis aurium, narium, Sinutam frontalium, Palati, oes Ophngi, Ventriculi, intestinoriam, tracheae, hi Onchiorum, cordi S ip Si US, tum uteri, vaginae, Urethrae, frequentius oec arrit. cin Coniserimuntur canales et en VR EX Causis mechanicis , has in partes molliores et flexiles u gentibus. Hae scilicet potentia non modo parietes canalium sibi mutuo apprimuntur; sed sae Pe R deo Vnsu, cava viscerum , propria e sede, aliam directionis ut lineam .de- Scribant, urgentur, di Strahuntur in longum . ni Clantiar, laudemque clauduntur : exemplo a ortae gibberoso in

20쪽

18 GENERALi Ahomine vertebras dorsales , lumbares, quou Sque aberrant , miro et serpentino saepe ductu sequentis. donraro uterus in virgine rachitica, ex forma pelvis morbosa, positionem obliquam , futuro partui perfacile

funestam, assumit. Luculentis Simum vero malorum ex compressione Orientium specimen habemus in ea , quam Vestes arctiores, thoraces angusti, trabecillae ex

ferro aut ligno Paratae in vasa cutis , et in Viscera pectoris, abdominis, quid quod in foetum Utero Contentum, eXercent. Alterum est copioso in Adipe, qui tam sub cute , quam in omento , me Senterio , Cordi Sadeo ad basin , aut medio interdum in mediastino , steatomatis Siab forma, colligitur; ac tertium in hydrope subculaneo, aut in aquis in tela visceriam cellulos A, vel corporis in cavis diversis, stagnantibus. Specialis

compressionis ac retentionis ab ea derivandae argu menta habentur gravido, retroverso, prolapso in Utero, et foetus in capite, vesicae Collum, aut urethrum, Hiat rectum intestiniam Arctantibus; in ossibus fractis, luxatis, vicinus sibi arterias venasque Comprimentibus; indurata, sciri hos a in prostata, et urinas, et faeces, et sanguinis e venis haemorrhoidatibus refluxum continente; in magno glandulae parotidis, thyceo ideae tumore, quo et Sanguinis a capite reditus, et ipsa respiratio intercipitur; in tumore glanduloso vel alio, ductum thoraci cum aut vasa lymphatica coercente ; in herniis, ae Centenis aliis in morbis, maxime chirurgicis. Stricte quidem loquendo, nullum est in statu San Ospatium inter partes inane: et quod tale u morte Comparet; hoc in Vivente animali, Disi aliquo saltem Iu-POre repletum, contiguos sibi parietes agnoscit. Vapor est aut liquidum aliud, quod partes vita instrUCtRS, De inter Se Concrescant, impediat; ac nulli hi solidorum mollium tam exiguum elateritam est, quin remota distensionis moderatae, cohae Sionis cum Partibias vicinis, ac vitali inprimis potentia, in mutuos, quos densitas et forma concedit, rapiantur amplexus. Maximiam inter viscera cavo instructa, Ventriculus, - nisi cibo, pol talentis,

aere, vel simili materia dilatetur, - collabitur; paries pari. tem, ingrato inediae sub Sensu, hinc inde iungit et perfrioat. Plenitudo vasorum est, quae, sub vitalis integritate uigoris, suam corpori formam, torositatem,