De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

21쪽

DE RETENTIONIἹΠs 1 9 elegantiam largiatur; et quae magno motus, subactio nis liquidorum, secretionum, necessariuS Ut Stimulus, Praeposita sit operi. Atqui illa ipsa plenitudo tam a vicordi S, B Pieriarum, quam a coseia humorum ac indole, qua sese e X pandi sinunt, d pendet. Utraque Vero PO tentia Vel in toto, vel in parte, ob longas inedias, Db Copiosas e VBCUntiones, ob magna, subitanea prosluVia, ob metum, terrorem, moerorem, ob frigus, ob animi deliquium, imminula, detracta: canales et caVa Singula ob contentae in illis materiae desectum , subsidunt ;languet Secretio ; retentro paratui . Similia contingunt, ubi ultra, quam vires ferant, canalis aut cavum quod cunque eXtenditur , suoque celeriter humore OrbBtur. Evacuatis brevi tempore in hydrope anas arca fluidis sub cute Stagnantibus; cutis vi elastica non minus, quam contractili, vitali. fere penitus amissa, illico collabitur, Saccique in formam pendet uti artubus. Ab aquis Ope para centes is abdominis cavo promptius S Ubil actis, a foetu grandiore , gemello, vel amnii liquore copioso, sub partu faciliore, artificiali, celerius exclusis, nisi manus aut fascia collapsarum vireS PBrtium Sustentent, syncope, circuli humorum S USPensio, vel si cordis vires quodammodo continuent, linem Orthagiae, facile lethales, sequuntur. Vesica Copiosum Perlotium nimis extensu, hoc citius per Rrtem educto, madidi ad instar lintei, in se ipsam flaccidissima mox concidit. Alvus sol, victu parco, et exiguo intestinorum ah hoc stimulo, Plerumque Obstricta, Sicca, CR prinu; ix autem ea cum impetu e X pressa est; ac seminaeh3steri me, aut et viro delicatulo , lipothymia iam

6 Vel plurimum arctata bὶ , vel longam per moram compressa sc) fuerint cava partium, CBnnies;

modo Vivae, sAtisque nudae mutuo se tangant sta persicies, sub aliqua quiete. in Unum mox coeunt. De Vulnere recente , chajus labia, sine temporis jactura , perfecte junguntur, hoc vulgo est notum: ut et partes minores vel plurimum , vel Bdeo eX toto recisae, quid quod peregrinae , vel ex ullo animali exsectae feTemplo cristae galli unius, alterius in cristam inser-Θeὶ modo promptius suaque necdum uitalitate destitutae, intimius uniantur, rami arbori S unius, trunco

22쪽

IO GENERALIA

alterius commissi in morem illico concrescant partem que Unicam constituant. Quod Callo, seu mortua quasi supersicie, utrimque Obtegitur, labrum, ut vocant, leporinum , - arat V Uinu S, quod aeri diutius expositum fuit, vel quod cruore, lympha, per hunc ipsum atmosphaerae nil actum, But ob alias rationes , jam plurimum mutatis, e Stinsti iu urum, abundat; haec, donec calli recisio illinc , . luc Vero aliqua suppuratio

Ipse sanguis propriis e canalibus in telam cellulosam, x et in cavum corporis quodcunque essu sus, quas parte Sinundat ac implet: has, 'Disi sua prios in principia separatus, nunqu0m inter se conjungit, condianat; nec jungere videntur materiae in Vase in farcto, obstructo sa)iam emortune : qilae sorsitan est ratio, cur hae ipsae materiae, diuturnam etsi temporis per moram sta- Enantes , nisi prorsus exsiccatae et calculi duritie jam praeditae, excitato per stimulum ad moliam vasorum vigore uitali, saepius adlicio reSoloi , educi queant; cum illuc , ubi por uiuam quasi partibus interpositam

materiam absoluta jam est cohaesio, concretios quae cunque demum 1 Sol entia incassum subministrantur remedia. Hoc vero mutuae concretiuis ud opus, sicut non omnis quae StRgrant aut immota lineret; materia, - ita nec simplex quidem V Asorum Cavorumque ali O-

Tum Colin sti X SUssicere , -- sed , pro illa Pathologicae secretionis ossicium , - in istis vero vitalis potentiae incitatio requiri videntur. Integram per hiemem pi Aegelu in totum rigunt sensuque omni privata , rn Umiae collapsae, contructae ad instar, sepulta jacent quam plurima insecta, reptilia, aliaque non Paraca RDimR-lia; - in ambxia caeterorum, ac hominis ipsius , per dies interdiam extensa, motris humorum, reSpirationis , fere nulla. comparent vestigia; admoto interim his adaequato caloris aliove stimulo , Cordis vasorumque ex somno qNasi exigilat Potentia : movetur, nec interea cum Pasorum Parietibtis concrcoit massa humorum. Triginta pluresque per annos conciderunt jam in vetula corrugati mammarum ductus lactis eri : quos interim concessa ob pietatem sitienti puero si e fluens papillae suetio aperuisse est Visa. IPSE Hruchus animalium, a longo jam tempore collapsus, ut tuis in vesica

23쪽

DE PETENTIONIBUS PIrelentis viam per umbilicum hinc inde concessisse Conspectus e St. CVjus igitur partis vitale obmutuit principium: hujus, contiguae ii Cet, fri perficies , Cumbra more, non ea vasis ipffius Betione, sed ex ejusdem inertia Conden Salo , cohaerere ac obstriai quidem possunt ; sed vere intimeque coalescere, conualci ignorant. Ubicunque scilicet hoc ultimum contingit; in humore hoc fiat oportet, qui ex dim ha, Secretioni S Ope mla lata , et animalem jam magis ad naturam perducto, in tremulam primum gelatinam - ex ista, in Pseudo- membratiam, Seri Polypiam Con ei SUS, Ormanitam, Utajunt, ipse structuram uSSumat; ac novis Seu propriis nune vasis dolottas cum canalis aut cavi SD perficie, deposita peregrini qua Si corporis indole, unam enn-demque in partem Coni OSCat.

Canales igitur, qui a prima hominis aetate ad ipsam

Usque Senectam, Sensis oblite Sciant , - Hli OS, per mu-teriam, quae in cavo illorum condensata et emoritia

est non Bliter, quam anatomica post obitum ab injectione acciti it) cum veliqua tamen diu canalis Obstructi vitalitate, insarciri, - alios, dempto illis ae sul, tracto , quis pridem Scatebant , fluido, exsiccati ar- horum florentium ut rami solent, collabi, et vitali principio plus minus exhaustos, in Se i PSOS Concidere,

Corrugari , -- alios vero cum fluido sibi commisso , pathologicae. ope secretionis, in Solidiam uimens conis VerSΟ , in uniam Coire , concreSCCVC , dicen iram est. Ubique is lorum exempla ad manum sunt. Ipsa scilicet obstriactio sa), venarcim in antiquas varices ampliata

S. D LXX li I.), - sebum animale in extensis solliculis

collectum . ac istorum per diactus excretorios facile, sub vermiculi sigura , exprimeridum, - bilis sua in cystide in spissiorem amurcam condensatio , primae specimen conditionis canalium cavoriamque D Ohis exprimunt. Alterum in ductu foetia S arteriOSO, VOnOSO, VR-sisque umbilicalibus mox a Partu , - non Certe quod tam Celeriter concrescere potuissent, sed quod , aliubi directo hirinorum flumine , conciderint , - a Sol iam in senibus plurimorum corrtigatio, praesentant. Tertium denique, de quo maxime hiC sermo e St, tibique Ο - currit, et jam saepius adductum est, Misac concretionis

24쪽

II GENERALIA

exemplum. Quolies nempe admoto a stimulo insolito Pars corporis vivi incessitur, initam uantur; toties opus Secretionis in os invertitur, D Vaeque Creationis orditur lillud. Tunc ctenim blandi loco vaporis aut muci, Ati triformis e canalis aut cavi superficie pro pullulat ma-lteria , quae, nisi Prom Ptius vasorum resorbentium ab Ostiis suscepta, vel aliter remota, brevi temporis mora, parte sui Serosa de post in , coit, in massam Organicam lsolidescit, ae Suis demiam instructa vasculis, Cum Parte vicina concrescit. Sic nimirum ero,ae , nec saepius lapertae , mox inter Se coalesciant oculorum palpebrae; ISic , quae I Utuo Se tangunt, Olae Darium, Variola ruruab ulcere saucia lae, - sic sua epidevmide spolint allabra, nisi linteo interposito, aut saepius ab invicem fremota , mox inter se coeunt: sic planta lacrymalia , si pii logosis haec teneat, - sic ob ulcere Venereo vel latio, obsessa, quae in fauces hiat , tuba, non raro lclauduntur in totum ; sic vena sauciata, si per inter- lDam ejus supersiciem proserpat inflammatio, Concrescit liinc inde, ne media concretionis inter puncta, lplures per venae longitudinem nascuntiar abscessus

ij. DLXXVI.); sic intestina visceraque alia inflammula, ltum inter Se ipsa. tum vicino cum peritonaeo, Hritalia cingente membrana nectuntur; sic ipsum os uteri, lvagina muliebris excoriata , suos inter parietes urcti S-Sime junguntur hinc inde; ac sic demum ipso hoe luaturae beneficio latitur in tollendis, quae claudi juvat,

cavis morbosis chirurgia. , Humorum per vasa circulo, et alterius secretioni, Susceptioni , excretioni liquoris remoram quoque Ponit inducia per vim i sana vitalem canalium Contracti Osf. DLXIII. DLXIV. J. Nunc vero ab ipsa VoliantΘte

haec pendet: urinae, saecum, excerni Urgenti Um, BC incauto istius jussu, retentariam exemplo; latine unimo invito, aut, quod frequentius est, inscio, sUccedit. Haec morbosa cunnitum cavorumque aliori in contractio. Dunco stimulo majore quam par est. Dranc a minore quidem,

sed in partem jam nimis irritabilem, sensibilem, impetuosius agente descendit; et vel breve temporis per spati tam . vel diutius continuat. Inflammatoria in febre 3. CXVI in ac stili maximo corporis fervore, vasa Cutis, multo licet cruore repleta, vix tam eu Prius ac major

25쪽

stimulus cessaverit, sudores transmittunt. A calculo in Vesica detento, continua istius circa hunc ipsiam contractio est: et ciciae carnem spina pungit; hanc ar clius illa ipsa amplectitur. Quam ingens saepe uteri Circa foetum inique positum , circa caput istius in illo relictum, vel et circa placentam, an gristo Subinde illius in angulo detentam, iit educi haec per muri Umudmotam Vix queant , constrictio est i quam Valide partes pridie tam flexiles , a stimulo contractae, luXRto sors an lita mero aut femore, ut ossa reponi Vix possint, resistunt i quam Arcte vel solos per spa SmOS , et mu-xilla maxillae ad primitur , et oesophagus, et Pyl OPUS, et an US , et Vesica, Ut nec tenuis tunc fistula immitti his queat, claudunturi a frigore, ieri Ore, Cuti S VAS Rcontracta disparent: cadunt annuli ab illo; ab hoc, Urinae Aquosae suisque principiis crassioribus spoliatae

go Quid vasorum atonia , debilitas, producendis in Profluuiis possit, jam pluribus docuimus 3. DLXXXIV.).

Sed non alia retentionis, quam profluvii in multis Origo CSt; et utrique huic vitio, quamvis, ad aspectum, sibi

contrario, eandem saepe causam subesse, docet tum ratio, tum facilis Unius in alterum conversio, tum Virtus roborantium: quae venientem ex vituli vasoriam tenore infracto retentionem non minias Sol Vrani, qURm DRSCens

eadem ex culpa pro mutum dispellunt. Non corte solus Vasorum colla sus id in , qui ipse atoniae essectus esse Potest, tam frequentis in debilibus relentionis rationem suggerit: et si ferrum aliaque sic dicta roborantia hanc tollani: non collapsos erigendo Canales, sed vim insitam vitalem in omni sy5temAte stimulando, id faciunt. In criarum Oedemate , quod sola post morbum graviorem debilitas producit, - in venariam uni iciis bus , potissimam haud raro fasciae, ne Mitra vel se iarum, Vel sanguis restagnet, Opem largiuntiar. In ve-Si eae paralysi , etsi ea , si vacua est , omnino in seipsam collabatur; non tamen retentionis urinae in collapsu, sed in sibi arum hujus visceris atonis , aut Dei Vorum, qui hos adeunt, Compressione, origo quBerenda est: ut ipsa adeo cavoriam Himia extensio, HAlatatio non minus, quam opposita huic illorum obturatio, retentionis interdum pro causa declaranda sit.

26쪽

Pars major sane retentioniam ex universi culpa systematis Venientium , si medendi rationem frequenter illis prosicunm speciemus, non alium, quam debili tutis au inertiae solido tam , rationem in se continet :sic ut ipsa istoriam violenta, spasmodica contractio ginintestinorum in lubo haud Puro Cum partis vicinae Cessione , CXlensione Vel maxima conj cincta sit , Ac eundem quam illa Pretionem agnoscat. Qians Nempe Antiquitas retardali aut suppressi humorum fluxus cousas praecipuas admisit a. h. c. d. e.): illae sane tum frequentius inter se ipSas com licatae Sunt; tum Sae Pius ejusdem , eX qua pendet retenti O , Cui Sae esse. Ctum magis, quam primam Originem, sistunt; trim lenique lociale polita S, Sera elicina Orgὼniciam, Ut Vocant , - quum toti ias system ut is viti iam Constitia iant.

Atqui tamen pars retentionum Vel potissima , ex isto mugis, qUam eX illo, - qtiod ex se Mentibus doctrinaetvijus capitibus ultro patebit, proficiscitur ; et qUOUS-

quitia P. Vel nimiam , Vel acquo mitiorem solidorum in fluida actionem pro ratione agnoscere videtur. Ex latroque vero, tiam contractioniS sin, tum aso

sident, muni sestum redditur imperium: ut cujus multiplici sub tumultu, solidorum, nunc tenduntiar, Nilne

vero laxantur nimis habentio, ne secretion tam vix nouomne tiliquando subvertitia D negotium. Hinc tant HS CO-TUm, quae animum ex Agitant, convellunt, vel potius dejiciunt, prosternunt, in corsu humorum moX SUOS extra limites divortendo, mox cancellis angustioribus, quam quibus sanitatis a legibus circumscribitur, Peti-Dendo , influxus est. Est conis ira bilis cursiam intercipit, et ad satagia in is massam hane dirigit; menstruorum , lochior iam fluxum illico suspendit. Momentanea tu nocentiae vere e Undia , roseo mox vult iam colore tingit cruoremque in vasis faciei Coercet. et a solo moerore, latens in mammis sciri bus incrementiam tumoris mox agnoscit, ne in cancrum pede Celeriore properui. Summa dolorum, cujuscunque demum indolis, inutagendis, coci condi S, permul iridis Secretionibus po- te Stas Est. A vesicae, intestiui, paralysi, pertinax lolii faecumque retentio Cic.

27쪽

Vasa divi halica, corpori sustentando non minUS, Auam a stipe Psiciis noxiisve substantiis liberando, et ne

quid iniqui subintret, cu todiendo, dicata, irritabilis

Bdmodam naturae esse oportuit. Saepe haec, Vel a εἰ imulo sollicite ab inferioribus averso , Vel in Propriam perniciem admisso, lenduntur, dolent, rubent, inflammantur ; ac alii nititis sibi glandulis in Consen- Stam Vocatis , arat vero infectis , tumores in istis , bubon in in exemplo, et lymphaticae materi ne retenti Oriem, mutntionem morbosam. interdum spe cui alia, inducunt. Haud raro absorbentium systema vaSOPrim P ΓΟ-prios sibi ae longe extensos tumores , haeredi l Amo Plerumque jure , evolvit. per annos pertinaciter so Vet, Ac materiam in illis rodentem, visceribus, ipSisquel Ds,ibus infestam , praeparat et maturat.

Ipsa corporis humaui suida non parum aliquando

nil proprium in illo remo iam , stagnutionem , Coriti inuere, tum uetas anterior, Pituitae, atrae bilis exemplis praecipue innixa, docuit; tum ae Viam POSterius,llnajore sane Cum ausia ae ingenii neu mirae , praeter alias materias . glutinosi s ontanei, corii Pleuritici phae-Domenis sertiliorem in dies theoriam superstriaeus. defendit. Et si vero scientiae tantae molis fundamenta in ubi ico atque instabili prorsus solo locuta es Se , Re centiores tandem intellexerint; non tamen sese, dum Lypothetico huic tecto renuncia, sent, quin Cum gente electa per loca deserta vagante coturnices Ae Ptiacas oppetiissent, impedire Poluerunt. Nec mirum S une , si proprii corporis solida, etiam duriora, genitali tamen ex arii a Vaporosa , ad tantum firmitatem succrevisse,

- si quercum tam molli glandis germine, in lignum,

.caedenti securi vix non resi Steri S , induruisse conspicientes, ad humores, medio per partes tumentes sub fluxu, in Oasis misSeScentcs BC fere Conctos ConcluSeirint; si ex abscessibus metu Staticis, ex talceribus, Va-

aliarumque impetiginum a pustulis, tam foetidam acrem

Ne Saniem de pluere , ac partes vicinas ab hac corrodi videntes , ad contra Ctas in sinia vasorum acrimonias argumenta desumpserint, ea Sq ae variis in morbis di Versas , ne frequenter specificus , praesupposuerint.

Etiamsi vero crassioris pathologiae humoralis theoria, ex eo Sune nou parum vacillet; quod quida sine dubio

28쪽

facile in vasis, sed, vel ab ii S dem morbo se secreta, vel extra horum imperium diutius stagnando, vel, aeri prae primis exposita , chemicae lege Combinationis, coagulum suscipiant; aut alienam a sanis, atque solida Dunc irritaturam, id est, acrem, sibi indolem adsci.

Scant; fateri tamen oportet, , quod jnm alibi monuimus ; et quod hic uberius exponi nec loci nec instituti ratio concedit , oitia fluidorum , etiam Primaria , non posse in universum negari. Hinc toties a Psora, quae morbus prorsus localis est , sine habito tum contractae jam cum ea habitudinis, tum resorpti tandem ex eadem ichoris , re Spectu , Cum externis remediis incaute exsiccata , sanesta Visceribus illuvies , hinc ab herpete , crusta lactea, tinea, aliave impetigine praepostere ad cutem Suppressa , - ex sonticuistis. ulceribus, jam per annos a Perti S, - ex transpiratione insensibili, ex ξudore pedum, a X illarum, vel sanissimo in homine Sue pius admodum foetente cohi-hito , - ex fluore albo jam chronico , adstringentis ope injectionis celerius coercito , - inveterat He ex arthritidis cura cum repercutientibus suscepta, aliisque

similibus a causis, releutiones non minus innumerae,

quam morbi alii, pro pullulant; quorum certe sanatio, siue fontis, ex quo haec scaturiunt, Consideratione adhibita, vix unquam impetratur. Humorum justo major abunduntia, non solo in homine, sed in animalibus quoque domesticis, ae ipsa adeo in planta , fertiliore solo enutrita occurrit. In illo, ventriculus sat robustus, sub victa lautiore, succi nutrientis ultra quam par est, Systemati sanguineo

transmittit , re teli subnascitur. Πuic tollendae , corporis exercitium, et auctae SecretioneS invigilant, aequilibrium restituunt. Otium, ac imminutum sub isto secretionum opus, nisi Partem pinguiorem ingestorum tela cellulosa suscipiat , quod ipsum jam retentionis adipo sae) nobis specimen offert : cor a massa cruoris

in dies crescente magisque asorum uetione compressa, condensata, Obruitur, turgeri S Vnsorum systema pigrius movetur, venarum laSioribus in partibus in sarcius suboritur, somnolent in , somnia terrifica, vertigo,

cephalaea , Pectoris , Virium oppressio , cordis pulpi-

29쪽

tatio , ac sebris inflammato Piae, aut instantis haem Or-Thagiae, Prodroma symptomata conspectui se Osseiunt. Promptius haec in illis, quorum ventriculus sγstemati vasorum debiliori , aut ramis conspicuis a praegressa

membrorum recisione Ortinio, aut Sua capaci tu te, R-sculis in nrimeris per senilem aetatem jam occlusis , rigescentibus non pariam imminuto , aut periodica sibi secretione naturali , hubituali , privato, majorem Succi nutricii, quam ferat, suppeditat, succedunt. Utroque ero in Casia , Praeter alia recens ita jam incommoda, Secretionum languor, aut perversa demum indoles, retentiones Omnis generis, nee hydrope quidem e Seepto, in scenum Provocant.

Non omnem aequalia relentionem premunt discrimina. Saepe scilicet in sanis caeterum hominibus , unius humoris colatorio arescente, alterius , huic analogi , adaperitur magis scaturigo : Urin Re , Si dori S , quid quod menstrui adeo cruoris ac profluvii sanguinei alterius , alternis saepe vicibus haud raro supplentium exemplo. Q cio minus Vero, aut quo loco minus opportuno, hoc staccedit; - quo magis partium aliarum nutritioni , integritati necessaria faisset liquovis suo itinere. cohibiti susceptio: - quo su Cilior materiae velen

pressio; - quo facilius fibrae hujus , extensi nimis,

cavi e laterem vimque Contractilem, qua pollebant, amittunt; - quo nobilius et ad vitam magis necessarium est viscus a retenis materict oppletum; - quo diffficilius collectae resorberi . Abduci queunt materiae; - quo magis periodica fuit antehac excretio; - vel quo magis haec ob morbum Pi Begre SStam, vel ob solam habitudinem conduxerit ; - Irio intrica.tior vasoriam partis adsectae congeri CS est, et quo minorem haec vaga cum aliis Communionem agnoSciant; - in genere , quo vires vitaleS B ut in omni systemate, aut

in parte , in qua sit retenti O , CDil'PS Re sunt, et quominus causa istius ab illa potest Auserri ; eo potiora retentionem Pericula exspectant. Mors ipsa Senilis, ca-

30쪽

nalium plurimorum in lumine, in spatiis sibi arum intermediis deletis, concretis, ac istarum in Digiditate vitalisque functionis jactura , partim consi Stit. 9. DCC. Cum.

Generalia curandae retentionis praecepta in Sequen-libus versantia P. AC Primo VI idem, num universi Systematis, uiam uni S modo partis a Culpa, - num

duplici ratione , retentio contigerit s3. DCXCVI. , videndum est. In Primo casu; nunc morboso ex viritimaragmerito, nimium per stimulum inducto; tiunc hujus e delectu ac debilitate , expellenda retineri , jam diximus 9. DCXCVlI.). In energico hinc malo, metho clus debilitans, venae sectio inprimis, ne P Sub frigidus, icitis parcior , ulvi sine stimulo conspicuo scit, ductio, qui e S Corporis et animi, conductitit. Ad motu e parti quae forte sanguinem morbo se retinuit , hirudines ;Cruenta scarificatio, Sanguinem communi alveo subtrahunt , et vicariam illi, qu ne suppressa est, Leci etionem

fere suppeditarit. Hinc, secundo, non inutilis erit humoris, qui retentus fuit, et partis quae eundem Peti-Duit, Vel amicae, contiguae , Vel et hujus, quae ab

illo obsidetur, attenta Consideratio. Si e serost humoris negatum ex Cute evacuutionem , Vel Penum , vel intestinorum , similis secretio Stapplere Consuevit,. et vicissim . Secretionem morbosam in cute , iit putatur,

per herpetem similesque impetigines inductam, pellis lenta, nec Dimis impetuosa excoriatio sere imitat. Materiae puris Pinis , puris ipsius , exitu cohibito , aut

1 acta Sanguinis ad massam resorptione, nisi rene S, antestina liusce educendas suscipiant ; sonticultas , SO- taceum , Ulcus Artificiale quod crinque, in Partis pridem adfectae superficie, aut vicinia in diaeta, his melius materius eVocabunt. In a Tnamica retentione quacunque demum in parte haec inducta sit, stimulus uni verso Systemati , IMAXime Vero isti, admotus , astheniae gradui adaptatus, iudicatur. Nutriens hinc victus , aliarum moderum en secretioniam , motus coP-poris et parti S relinentis, vires non exhauriens, sed

incitans, frictio, balnea, fomenta tepida, medicaminacri gentia, primum Volatilia, postremo m Agis si xn, indicautur. Locale ubi vitiuM retentionem induxit : id