Elementa medicinae

261쪽

MEDICINAE.hi tis, pro intermissionibus, in remissiones tantum 'vel etiam obscurissimas has, quae continui morbi speciem dant, admissis equis irruit .

DCLXIIL Et quoniam in omni morbi vi morbus

eo repetit; quod aut non minor eiuS vis minoribus, aut non maior maioribus auxiliis sistitur; danda igi eur remedia tum ante frigus, tum hoc, tum toto apyregiae tempore ad prOXimam accessionem , per que etiam hanc, dc post eam, continuanda . Postremo , ut in omni alia asthenicorum morborum curatione, a maximis stimulis, prout minoribus & natu-calibus magis corpus iam sustentari poterit, paulatim recedendum. senteria gravior. DCLXIX. Dysenteria graviorasthenia est; in qua praeter communia toties iam relata, dolores in intestinis , tormina, deiectiones innumerae , mucosae, in terdum sanguineae, stercoris naturalis plerumque ex inpertes , Saepe post contagionem accidunt . Cbolera graviaris DCLXV. Cholera gravior, communibus cuiusvisastheniae signis vomitum & deiectiones inter se cum magna violentia alternantes, e e bilisSa plerumque materia constanteg, adiicit .

DCLXVI. Synochus est typhus mitissimus, isque ο lui praecipue in regionibus aut temporibus frigidi

262쪽

MY E L EME N T A incidit : quadam symptomatum cum synosin similitudine, sed falsa, pro hac initio, medicos salin

iens .

Tubus simplex. DrLXVII. Synochus est, qualis' hie calidioribus regionibus aut temporibus adparet, sed aliquantulis

gravior, satque tamen simplex . Cynanche gangraenoIa.

DCLXV1IL Typhus est, simplice paulo gravior,

cum eruptione in cute, dc faucium inflammatione, rubente, tumente, de crustis mucosis albescentibus, & ulcera tegentibus. Anginae , supra relatae CCXII. , finis huius morbi vim exaequat superat ve. - Variola con enS.

DCLXIX. Typhas est, ex in directa debilitate potissimum suboriens. Cui magna variolae discretae eruptio, inflammationis localis perpetua toto corpore crusta, praeiens, locali gravique stimulo stheni atra in asthenicam diathesin, inflammatorium in gangraeninum, adfectum , vertit, εtimulatrice vel antisthenica curatio

ne, sed tali tamen, qualis indirecto debilitati CII Lad. CVII convenit, ad niatrandum. Trabus Aestilens et praris . DCLXX. Typhus pestilens morbus asinenlcra sum mae, Viae ipsa peste τXcepta, debilitati est ; ubi sum-

263쪽

MEDICINA L.

muni eorpus primum arescit, pallescit, callescit, conis trahitur, dein, maximeque sub finem, humescit , maculis, colliquente sudore, digeritur, vibicibus interstinguitur, deiectione simul colliquent; ubi ventriculus primum nullo cibi desiderio, dein fastidio , nausea, haud raro vomitu, premitur; ubi alvus primum dure, cit, dein, ut dictum, colliqaescit; ubi mentis actio primum imminuitur, dein parum cohaeret, tum, de saepe immanissime , delirat: ubi animus delicitur, tristitia δc moerore conficitur : ubi motus voluntati parentes mature imminuuntur, dein ita delentur , ut suis musculis aegrotans sustentari in lecto, quin subinde supbrne in inserius delabatur, nequeat, & sensus vel hebescunt , vel praeter natura triacuxi sunt. Denique urina, stercus, g piritus oris, d omnia excremento a , male in primis olent.

DCLXXI. Similibiadi pestis notis incipit, procedit, terminatur. Ad quas utique carbunculi, bubones, cxanthraces, accedunt. Quae hic frequentissima sic sunt, ut illinc tamen non ex teso quin aliquando accidant , aliena sunt CCXIX. . DCLXXII. Contagiosa matρria, interdum typhum , semper pestem , Comitatur . Illa communis naturae , vel qualis in qualibet orbis parte accidere periclita tur , haec certae regioni, nempe orientali Europae, R Asiae occidentali , a Turcis possessae, propria

existimatur.

DCLXXIII uod ad contagiosam typhi materiam

attinet ; humorum corruptio minus ad eam accepta referenda ; neque calor tantum , quantum solet , cui

Pandus; nam frigus aeque ad eflectum CXV . CXXL CCLXI. de qui cqui d pariter ac calor sive recta , si

264쪽

e , ut U, eventu, debilitat , pertinet. Per eam debilitatem in eκ tremis vasis, intus, extrinS2cus , eoque prae ceteris, in Canalis alimentarii & perspiratoriis, humores Stagnant, Stagnando sub corporis calore in alienam illam naturam, quae latiore sensu corrupti O, incertiore putredo, dicitur, degene

rant .

DCLXXIV. Ut horum omnium morborum DCL. ad DCLXXIV ) causa eadem, quae non febrilium,

subest, nempe, debilitas; hOC tantum, quod maxima est, quae cum vita nec diu tamen, consistere

Potest , differens ; ita DCLXXV. Et medendi consilium idem, quod re liquis astheniis, sed haud paulo quam in iis, quae

multum leviores sunt, adcuratius . Respicienda igitur in curatione sola debilitas, est, auxilia stimum Iantia seu antisthenica sola danda , nec ullo medendi discrimine , nisi quantum aut recta aut indiredia debilitas requirat OIL ad CX.), . Opus est. DCLXXVI. Eventu debilitantia sunt , eruptionis in variola confluente gravis & localis, toties frangens Nires , stimulus, item ebrietas, calor, vel diu continuatus luxus. Ad quas noxas, sic in directe dem, bi tantos, reliquae Omnes plus minusve accedere pos

sunt.

DCLXXVII. Cumque raro accidat, ut aut recta aut in directa debilitas sola noceat, tertius igitur casus datur , ubi utrique simul pugnandum sit. DCLXXlII. Recta debilitantes noXae notae Sunt, scilicet, frigus, tenuis CXVII. CXXV IV.) victus, sanguinis& aliorum humorum detractio, corporis,

265쪽

MEDICINAE. ΣΥ

DCLXXm Quae utraque cum debilitando agant digia eorum nonnulla septica esse, dc fermentando nocere , ab antisepticis, seu fermentationem sistenti

bus, auxiliis solvenda ; & ex illis calorem, ex his frigus, vinum, corticem Peruvianum , & acida , es' se CCI IX. CCLXI. CCLXVid. I, cave credas. DCLXXX. In lenioribus casibus, ubi debilitas recta ; ut in intermittentibus locorum frigidorum, maximeque vernis, nocet , item in synocho , typho sim plice, ipsa peste miti vi X vino mero validior stimulus requiritur, & caetera curatio Sic , ut saepius iam in lenioribus asthenicis malis monitum est administranda .

DCLXXXI. In gravissimis fabribus, cuiusmodi ,

in calidioribus orbis regionibus plagisve , remittentes, uena typhus gravis , ubi pestilentialis est, sunt , item in dysenteria & cholera eorundem locorum gravi SSimis, & in ipsa peste gravissima, quorum omnium adfectuum causa recta sere debilitas est, vel in lenioribus iisdem ab initio morbis, iamque, ob veram neglectam, aut malam adhibitam curationem, pessimam in cursu naturam nactis; a summis diffusibi. libus stimulis; cuiusmodi optum, alicati volatile moschus & aethen sunt, protinus Jc exiguis dosibus, sed saepius repetitis, incipiendum; dein , reducto rC-bore , firmatoque per ea ventriculo , ad cibum , po tionem , gestationem aera purum , hilaritatem , pOS tremo solita vitae ossicia, perveniendum.

DCLXXXII. Ubi in directa magis debilitas offendit

in intermittentibus aut continuis magis febribus se ab ebrietate concitatis, atque in variola confluente, eadem usurpanda remedia sunt, sed inversa mens α'

266쪽

Uaρ ratione. A summis igitur dosibus, eique stimu- Ii, quod morbum facerit, magnitudine proximis, curationis exordium sumendum, dein ad minores usque decurrendum , quoad , ut ante CCCVIII. ad CCCXII consuetis dc naturalibus , quales in secun da valetudine bene adhibentur, vires tolerari queantis DCLXXXIII. Ut in utroque casu aliqua mensu rae ratio proponatur in recta debilitate, ubi incitabilitas abundans non stimuli pro tempore multum rem cipit XXV. - VI), denae vel duodena E laudani guintae, quarta quaque horae parte, donec somnus ad eum, qui hoc diutius caruit, adveniat, primum dan- ae , post Somnum, cum iam aliquid vigoris, tam eo quam medicina partum , dc iam nimiae incitabi- Iitatis aliquantum detritum, est, duplum adiiciendum, &Sic paulatim, donec minoribus & natura libus stimulis contineri salus queat, adaugendum.

DCLXXXIV. In in directa debilitate , CL guttae

continuo largiendae G dein minus minusque ad eumdem , qui modo DCLXXXIII.) relatus, finem superaddendae . Utraque haec meus uia adultis fere viris, minus ineunte & provecta aetate , convenit , Quin dc habitu, vitae consuetudine, locique nata ra , & hominum proprietatibus , regula porro variat.

DCLXXXV Et , quoniam solus diffusibilium stimulorum usus tum solum respondet, cum, consue

Lis xk naturae magis congruis praesidiis, servari vita Nequit, sanguinisque copia, & reliqui stimuli , cito perficiendae valetudini necess rii, fiunt; igitur etiam Ib initio cibus carneus, si non firmus, quia is ne que recipi, neque digeri potest, at fuens, tamen , Luscularum Arma , protinus davidus & cum omnibus

267쪽

MEDICINAE. medicinae diffusibilis dosibus alternandus ; dein paulatim , redeunte vigore, firmi primum perexiguum aliquid, dein plus usque ingerendum, & reliqui stimuli, suo quisque tempore, inducendi; donec tota xuratio in communem valetudinis secundae adminis. trationem , ubi medicis minus praeceptis opus est ,

terminetur.

DCLXXXVI. Ubi mi ηtum magis ex utroque debilitatis genere malum est , ha2 curationis partes proeyortione erunt miscendae .

DCLXXXVII. Contagio, quae vel nihil solitarum noxarum effectui adiicit, vel eodem opere, & hoc

minime magno, nocet, non aliter moranda, quam ut tempus, quo corporis foraminibus, una cum humore perspirabili, discedat, detur , eoque , quod niel:il consilio adiicit, quoniam id stimulando perfici-xur, perspir-tioni consulatur. DCLXXXVIII. Postremo humorum in extremis vasculis corruptioni , non eam recta tollentibus, humorum statum m uetantibus, rebus , sed in firmorum incitabilitatem agentibus, incitationem ubique corporis, eoque in laborantibus vasculis, augentibus, obviam eundum.

DCLXXXIX. Iam tota descend ntis incitationis,

a peripneumonia ad pestem, a morte per in directam, ὀc ad eandem per rectam, debilitatem inducta, serie ita porcursa ; ut haec nova scientia, si non elaboram te , non affabre , non summo artificio, perfecta est at primis .altem lineamentis descripta , & quasi ru dis statua, quae deinde poliatur, omnibus mem is aliquo modo formata, & universa perpetui operis r tio comprehensa, videaturi ad localea deincepa mon' s ti AnSeundu .

268쪽

MORBI LOCALES.

partes, naturae ordine, dividuntur ; quarum partium Prima instrumentalium morborum mi , ubi nullus to to corporo adsectus, nisi in logo prius osse riso , sequi tur. Quod vitium locis minus, ut vulgo dicitur , sensibilibus, magis incitabili latis expertibus, accidit . DCXO. Altera pars morborum quoque instrumen talium , in locis, sive intus, sive e Xtra , perquam sensibilibus , plurima incitatione praeditis, Occurrid, ubi vitii localis effectus per totum corpus, per uni Versum genus nervosum , dissipatur do plurima symptomata , iis, quae communium morborum propria sunt, similia suboriuntur. DCXCII. Tertia pars est, ubi perpetui morbi sym ptoma, ab aucta vel imminuta incitatione primum pendens, eo magnitudinis pervenit, ut amplius incitationis expers , nullis, hanc corrigentibus , aurai Iiis moveri PQ sit.

269쪽

Μ E D I C I NDCXCIII. Quarta pars eorum est: 'ua contagio,

extrinsecus admota corpori, per totum hoc dimanat. DCXCIV. Quinta pars, admotis Venenis, & per universa vasa di manantibus, sic exoritur, ut haec non protinus , non ab initio , vel ad augendam vel ad imminuendam incitationem, pertinere ; sed , in partas, aliud in aliam, incidentia, harun, varie teX-turam offendere, perque hanc offensionem, reliqΠOdein corpore tumultuari, intelligantur . CAP. II. Prima instrumentalium morborum pars, ubi nullus adfectus, nisi in loco offenso ,

sequitur .

DCXCV. Ouod ad primam morborum Iocalium ,

nstrumentalium, partem, attinet ; offensae , quae eos pariunt, sunt, aut continuitatem Vulnerando, ro dendo , venenando, solventes, vel partem, conturi dendo , V primendo , nervos distendendo distur,anteS.

D VJ. Continuitatem solventes offensae sunt , quicquid caedit, quicquid pungit, quicqdid, tormen ti bellici vi, in corpus altius immittitur. Acria RVenena alio modo solvunt coatinuitatem. DCXCVII. Ubi quaovis harum offensarum levius superficiem dividit, & ad imam cutem vix, aut non omnino, penetrat; ad leviusculum hoc vitium solven Vm, aure & frigore secluso, & irritante materia Vi- nihil amplius opus est . Nam solus cuticulaα

270쪽

vius est , per propriam ei insensibilitatem , utpoto quae prorsus firmum simpleX sit, & omni incitabilitate careat, aerem & nimiam Omnem , vel deficietitatem , temperiem , item rudem quamvis materiem , quae omnia firmis, Sive extra , siv2 intus, vivis, ini

mica sunt, arcere.

DCXCVau. Ubi superficies igitur, sive caedendo

alve venenatis animalculorum morsibus , sive quovi3 acredinis genere, sive ustione, textura sua laeditur, ibi emplastrum tenue, mite, oleosum, satis in asi-xilium est.

DCXCIX. Divisio igitur pHegmonarum in phlegmonem & erythema inanis est , & a veri , tam

in causa, quam in curatione, cognitione seducens . Nam, quantumvis Causa, ut aiunt, remota, & se de , item speete , differum 9 quoniam aeris de aliorum stimulorum DCXCVII. seclusio ad curationem es, sicax est, eademque prorsus curatio convenit : ideo eandem quoque causam, id est, eandem omnium horum adsectuum naturam, esse sequitur . DCC. In contu tone, compressione, nervorum distentione, eadem fere auxilia sunt; praeterque ea,

quiete & blandis ac tepidis fomentis opus est. DCCI. In tota hac adsectuum parte vis quaedamnaturae, ut in universis morbis, salutem X. ad XIV. molitur. Haec apud medicos pervulgata vis medicatrix est. Sed in hoc casu nihil aliud , quam in morborum communium curatione accidit. Si ido- mea auxilia adhibentur, sanatio in utroque morborum genere sequitur . Si illa negliguntur , continuitatis solutio in adfectum peiorem usque, dein m gangrae-mam , Seu Partis mortem , degenerat . Nihil im