Xenophontis Opera omnia

281쪽

VII. εις την Μαντίνειαν. επεὶ μεντοι ὁ Ἐπαμεινώνδας ήκουσε τους Ἀθηναίους το μεν κατὰ γην πορευεσθαι ἰπεγνωκεναι, κατὰ θάλατταν δε παρασκευάρεσθαι ως δια Aaκεδαίμονος βοηθήσοντας τοῖς 'Αρκάσιν, ουτω δη ἀφορμήσας εκ της

ε Νεμέας ὰφικνεῖται εἰς την Tεγεaν. ευτυχη μεν ουν Ουκ αν 8εγωγε φήσαιμι την στρατηγίαν aυτω γενέσθαι' Oσα μεντοι προνοιας εργα και τόλμης εστίν, ουδεν μοι δοκεῖ ἁνηρελλιπεῖν. πρωτον μεν γαρ εγωγε επαινω αυτου ἔτι τοστρατοπεδον εν τω τείχει των Tεγεατων εποιήσaτο, ενθ' εν 1o ὰσφαλεστερω τε ην η εἰ εξω εστρατοπεδευετο καὶ τοῖς πολεμίοις εν ἀδηλοτερω ο τι πράττοιτο. και πaρασκευάζεσθαι δε, εἴ του εδεῖτο, εν τy πόλει ἄντι ευπορωτερον ην. των δ'ετερων ελ στρατευομενων εξῆν ὁρὰν, εἴτε τι ὀρθῶς επράττετο εἴτε τι ἡμάρτανον. και μην οἰόμενος κρείττων των αντι 15 πάλων εἶναι, οπότε ὁρωη χωρίοις πλεονεκτουντας αυτους, ουκ εξήγετο επιτίθεσθαι. ορῶν δε Ουτε πόλιν αυτω προσ- 9χωρουσαν Ουδεμίαν τον τε χρόνον προβαίνοντα, ενόμισε πρακτεον τι εἶναι' εἰ δε μη, αντι της πρόσθεν ευκλείας πολλην ἰδοξίαν προσεδέχετο. επεὶ ουν κατεμάνθανε περὶ ao μεν την Μαντίνειαν τους αντιπάλους πεφυλαγμενους, μεταπεμπομενους δε Ἀγησίλαόν τε καὶ πάντας τους Λακεδαιμονίους, καὶ Ισθετο εξεστρατευμενον τον Ἀγησίλαον καὶ τα ' δ' εν τI Πελληνy, δειπνοποιησάμενος καὶ παραγγείλας ηγεῖτο τω στρατευματι ευθυς επὶ Σπάρτην. καὶ εἰ Io

*5 μη Κρης θεία τινὶ μοίρα προσελθὼν εξήγγειλε τω Ἀγησιλάω

προσιὸν το στράτευμα, ελαβεν αν την πόλιν ωσπερ νεοττιὰν παντάπασιν ερημον των aμυνομενων. επεὶ μεντοι προπυθόμενος ταῖτα Ἀγησίλαος εφθη εις την πόλιν ὰπελθών, διαταξάμενοι οἱ Σπαρτιὰται εφυλαττον, καὶ μάλα ολίγοι

282쪽

VII. V

Οντες ' Or τε γαρ ιππεῖς αυτοῖς πάντες εν Ἀρκαδία ὰπησαν 11 καὶ τὸ ξενικὸν καὶ τῶν λόχων δώδεκα ἄντων οἱ τρεις. επεὶ δ' εγενετο Ἐπαμεινώνδας εν τy πόλει των Σπaρτιατῶν, ὁπουμεν ἔμελλον εν τε ισοπέδω μαχεῖσθαι καὶ απὸ των οἰκιῶν βληθησεσθαι, ουκ εἰσyει ταυτy, ουδ' ὁπου γε μηδεν ' πλέονες 5 μαχεῖσθαι των ωλίγων πολλοὶ δντες ἔνθεν δε πλεονεκτεῖναν ἐνόμιρε, τουτο λαβὼν τὸ χωρίον κατεβαινε καὶ Ουκ aνε- 12 βαινεν εἰς την πόλιν. το τεJ γε μην εντευθεν γενόμενονεξεστι μεν τὸ θεῖον αιτιὰσθαι, ἔξεστι δὲ λέγειν ως τοῖς απονενοημενοις ουδεὶς αν υποσταίη. επεὶ γαρ ηγειτο Ἀρχί- io δαμος οὐδε εκατὸν ἔχων ἄνδρας, καὶ διαβὰς οπερ ἐδόκει τι ἔχειν κώλυμα επορευετο προς ὁρθιον επὶ τους αντιπόλους, ενταυθα δη οἱ πυρ πνέοντες, οἱ νενικηκότες τους Λακεδaιμονίους, οἱ τὼ παντὶ πλείους και προσετι υπερδέξια χωρία εχοντες, Ουκ εδέξαντο τους περὶ τὸν Ἀρχίδαμον, ἰλλ' εγκλί- 15Ι3 νουσι. καὶ οἱ μεν πρῶτοι τῶν Ἐπαμεινώνδα ὰποθνyσκουσιν

επεὶ μέντοι ἀγαλλόμενοι τp νίκη εδίωξαν οἱ ἔνδοθεν πορρω-

τερω του καιρου, ουτοι αυ ὰποθνyσκουσι ' περιεγέγραπτο γάρ, ως εοικεν, υπὸ του θείου μέχρι οσου νίκη ἐδέδοτο αυτοῖς.

καὶ ὁ μεν δ' Ἀρχίδαμος τροπαῖόν τε ἴστατο ἔνθα ἐπεκράτη σε Io

καὶ τους ενταυθα πεσόντας τῶν πολεμίων υποσπόνδους ὰπε-

14 δίδου. ὁ δ' Ἐπαμεινώνδας λογιούμενος ἔτι βοηθησοιεν οἱ

Ἀρκάδες εις την Λακεδαιμονα, ἐκείνοις μεν ουκ εβουλετο καὶ πὰσι Λακεδαιμονίοις ὁμοῖ γενομένοις μάχεσθαι, ἄλλως τε καὶ ηυτυχηκόσι, τῶν δε αποτετυχηκότων' πάλιν δε 25 πορευθεὶς ως εδ ατο τάχιστα εἰς την Tεγέαν τους μεν ὁπλίτας ἀνέπαυσε, τους δ' ιππέας ἔπεμψεν εις την Maντίνειαν, δεηθεὶς αυτῶν προσκαρτερησαι, καὶ διδάσκων ως πάντα

283쪽

VII.

μεν εἰκὸς ἔξω εἶναι τα των Μαντινέων βοσκηματα, πάντας δε τους ανθρώπους, ἄλλως τε και σίτου συγκομιδῆς Ουσης. και οι μεν ωχοντο ' οι δ' Ἀθηναῖοι ιππεῖς ὁρμηθέντες εξ is Ἐλευσῖνος ἐδειπνοποιήσαντο μεν εν Ἱσθμω, διελθόντες δεε καὶ τὰς Κλεωνας ἐτύγχανον προσιόντες εις την Maντίνειavκω καταστρατοπεδευσάμενοι εντὸς τείχους εν ταῖς οἰκίαις.

ἐπεὶ δε δῆλοι δεσαν προσελαύνοντες οἱ πολέμιοι, ἐδέοντο οι Μαντινεῖς των Ἀθηναίων ιππέων βοηθῆσαι, εἴ τι δύναιντο ἔξω γὰρ εἶναι καὶ τὰ βοσκήματα πάντα και τους ἐργάτας,

Io πολλους δε και παῖδας και γεραιτέρους των ελευθέρων' ἀκούσαντες δε ταῖτα Οι 'Aθηναῖοι ἐκβοηθοῖσιν, ἔτι ἄντες ἀνάριστοι καὶ αυτοὶ καὶ οἱ ιπποι. ενταυθα δη τουτων αυ την aρετὴν I 6 τις Ουκ αν αγασθείης οι και πολὐ πλείους ὁρῶντες τους πολεμίους και εν Κορίνθω δυστυχήματος γεγενημένου τοῖς I5 ιππεῖσιν ουδὲν τούτου ἐπελογίσαντο, Ουδ' ὐτι καὶ Θηβαίοις και Θετταλοῖς τοῖς κρατίστοις ιππεύειν εἶναι δοκοῖσιν ἔμελλον

μάχεσθαι, ἀλλ' αἰσχυνόμενοι, εἰ παρόντες μηδὲν ἄφελήσειαν

τους συμμάχους, ως εἶδον τάχιστα τοῖς πολεμίους, συνέρραξαν, ἐρῶντες ἰνασώσασθαι την πατρωαν δόξον. καὶ I7ao μαχόμενοι αἴτιοι μεν ἐγένοντο τὰ ἔξω πάντα σωθῆνaι τοῖς Maντινεfσιν, αυτῶν δ' απέθανον ἄνδρες αγαθοί, καὶ ὰπέκτειναν δε δῆλον οτι τοιούτους ουδὲν γὰρ ουτω βραχῖοπλον ἐκάτεροι εἶχον ω oυκ ἐξικνοῖντο ἰλλήλων. καὶ τοῖς μεν φιλίους νεκροῖς ου προήκαντο, των δε πολεμίων ὴν Οἴς 25 υποσπονδους ἀπέδοσαν. ὁ δ' aῖ Ἐπaμεινώνδας, ἐνθυμου - 18μενος οτι ολίγων μεν ἡμερων ανάγκη ἔσοιτο ἀπιέναι διὰ το ἐξήκειν τῆ στρατεία τον χρόνον, εἰ δε καταλείψοι ερήμους Οις ῆλθε σύμμαχος, εκεῖνοι πολιορκήσοιντο υπὸ των αντιπάλων, αυτὸς δε λελυμασμένος τῆ εαυτοῖ δύο πaντάπασιν 3o ἔσοιτο, ἡττημένος μεν εν Λακεδαίμονι σὴν πολλῶ ὁπλιτικῶ

284쪽

VII. V

υπ ολίγων, ηττημένος δε εν Μαντινεία ιππομαχία, αἴτιος δε γεγενημένος διὰ την εις Πελοπόννησον στρατείαν του συνεστάναι Λακεδαιμονίους καὶ 'Αρκάδας και Ἀχαιους καὶ Πλείους καὶ Ἀθηναίους ωστε Ουκ εδόκει αυτω δυνατὸν εἶναι ὰμαχεὶ παρελθεῖν, λογιωμένω οτι εἰ μεν νικωη, πάντα εταῖτα ἀναλυσοιτο εἰ δε ὰποθάνοι, καλην την τελευτην ἡγήσατο εσεσθαι πειρωμένω τy πατρίδι αρχην Πελοποννησου I9 καταλιπεῖν. το μεν ουν αυτὸν τοιαῆτα διανοεῖσθαι ου πάνυ μοι δοκεῖ θαυμαστὸν εἶναι φιλοτιμων γὰρ ἀνδρῶν τα τοιαυτα διανοηματα το μεντοι το στράτευμα παρεσκευακεναι ὼς 1o πόνον τε μηδένα ἀποκάμνειν μητε νυκτὸς μητε ἹμεραS, κινδυνου τε μηδενὸς ἀφίστασθαι, σπάνιά τε τἀπιτηδεια εχοντας ομως πείθεσθαι εθελειν, ταυτά μοι δοκεῖ θαυμα-2O στότερα εἶναι. καὶ γὰρ οτε το τελευταῖον παρηγγειλεν αυτοῖς παρασκευάζεσθαι ώς μάχης εσομενης, προθυμως μεν I5ελευκοῖντο οι ιππεῖς τὰ κράνη κελευοντος εκείνου, επεγρά

φοντο δε καὶ Or των Ἀρκάδων ὁπλῖται ρόπαλα, ως Θηβαῖοι

οντες, πάντες δε ηκονῶντο και λόγχας και μαχαίρας καὶ 2Ι ελαμπρυνοντο τὰς ασπίδας. επεὶ μεντοι Ουτω παρεσκευα- σμενους ἐξηγαγεν, ἄξιον αυ κατανοησαι li εποίησε. πρῶτον Io μεν γάρ, ωσπερ εἰκός, συνετάττετο. τουτο δε πράττων σαφηνίζειν εδόκει ὁτι εις μάχην παρεσκευάζετο επεί γε μην ετετακτο αυτω το στράτευμα ως ἐβουλετο, την μεν συντομωτάτην προς τους πολεμίους Ουκ ηγε, προς δε τὰ προς ἐσπεραν ἄρη καὶ αντιπεραν της Tεγέας ηγεῖτO' ωστε 25

δόξαν παρεῖχε τοῖς πολεμίοις μη ποιησεσθαι μάχην ε κείνyaa τη ημέρα. καὶ γὰρ δη ως προς τω ἄρει ἐγένετο, ἐπειεξετάθη αυτω η φάλαγξ, υπὸ τοῖς υψηλοῖς ἔθετο τὰ ὐπλα,

ωστε εἰκάσθη στρατοπεδευομένω. τουτο δε ποιησας ἔλυσε μεν των πλείστων πολεμίων την εν ταῖς ψυχαῖς προς μάχην 30

285쪽

VII. παρασκευήν, ελυσε δε την εν ταῖς συντάξεσιν. επεί γε μην παραγαγὼν τους επὶ κερως πορευομενους λόχους εἰς μετωπον ἰσχυρὸν εποιήσατο τὸ περὶ εαυτὸν εμβολον, τότε δη ἰναλαβεῖν παραγγείλας τα οπλα ηγεῖτο οἱ δ' ὴκολουθουν. οἱ 3 δε πολεμιοι ὼς εἶδον παρὰ δόξαν επιόντας, Ουδεὶς αυτων ησυχίαν ἔχειν εδυνατο, ἰλλ' οι μεν εθεον εις τας τάξεις, οι δε παρετάττοντο, οι δὲ ιππους εχαλίνουν, οι δε θώρακας ενεδυοντο, πάντες δε πεισομενοις τι μὰλλον ἡ ποιήσουσινεωκεσαν. ὁ δε τὸ στράτευμα αντίπρωρον ωσπερ τριήρη 73 Io προσῆγε, νομίζων, οποι εμβαλὼν διακόψειε, διαφθερεῖν ολον τὸ των εναντίων στράτευμα. καὶ γὰρ δη τῶ μεν ισχυρ0-τάτω παρεσκευάύετο ἀγωνίζεσθαι, τὸ δε ασθενεστατον πόρρω ἀπεστησεν, εἰδὼς οτι ἡττηθεν ὰθυμίαν αν παράσχοι τοῖς μεθ' εαυτου, ρώμην δε τοῖς πολεμίοις. καὶ μην τους ιππεας οἱ 15 μεν πολεμιοι ἀντιπαρετάξαντο ωσπερ οπλιτῶν φάλαγγα

βάθος εφεξῆς και ερημον πεζῶν ἁμίππων ὁ δ' Ἐπαμει- 24

νώνδας aυ καὶ του ιππικου εμβολον ἰσχυρὸν εποιήσατο, καὶ ἁμίππους πεύους συνεταξεν αυτοῖς, νομίζων τὸ ιππικὸν επεὶ διακόψειεν, ολον τὸ αντίπαλον νενικηκὼς εσεσθαι μάλα γὰρ aQ χαλεπὸν ευρεῖν τους εθελήσοντας μενειν, επειδάν τινας φευγοντας τῶν εαυτῶν ὁρῶσι καὶ ὁπως μη επιβοηθῶσιν οἱ Ἀθηναῖοι απὸ του ευωνυμου κερατος επὶ τὸ εχόμενον, κατέστησεν επὶ γηλόφων τινῶν εναντίους αυτοῖς καὶ ιππεας καὶ ὁπλίτας, φόβον βουλόμενος καὶ τουτοις παρεχειν ως, εἰ 25 βοηθήσαιεν, ἄπισθεν ουτοι επικείσοιντο αυτοῖς. την μεν δ' συμβολὴν ουτως εποιήσατο, καὶ ουκ εψευσθη τῆς ελπίδος

κρατήσας γὰρ fi προσεβαλεν ολον εποίησε φευγειν τὸ τῶνεναντίων. επεί γε μην εκεῖνος επεσεν, οἱ λοιποὶ ουδε τn 75vίκp ὀρθῶς ετι εδυνάσθησαν χρήσασθαι, ἀλλα φυγουσης μεν3o αυτοῖς τῆς εναντίας φάλαγγος Ουδενα ὰπεκτειναν οἱ ὁπλῖται

286쪽

VII. V

ουδὲ προηλθον εκ τοῖ χωρι0υ ενθα η συμβολη ἐγένετο. φυγόντων δ' αυτοῖς καὶ των ἱππέων, ἀπέκτειναν μὲν οὐδ' οἱ ιππεῖς διώκοντες οἴτε ἱππέας os θ' ὁπλίτας, ἄσπερ δεηττώμενοι πεφοβημένως δια των φευγόντων πολεμίων διέπεσον. και μην οι αμιπποι και Oι πελτασταὶ συννενικηκότες 5 τοῖς ἱππεῖσιν ἀφίκοντο μεν επὶ του ευωνυμου, ως κρατουντες,εκεῖ δ' υπὸ των Ἀθηναίων οἱ πλεῖστοι αυτῶν ἀπέθανον. 26 Tουτων δὲ πραχθέντων τουναντίον ἐγεγένητο ου ενόμισαν πάντες ανθρωποι ἔσεσθαι. συνεληλυθυίας γαρ σχεδον ἁπάσης της Ἐλλάδος καὶ ἰντιτεταγμένων, ουδεὶς ην Oστις IOουκ ωετο, εἰ μάχη ἔσοιτο, τους μεν κρατησαντας αρξειν, τους δὲ κρατηθέντας υπηκόους ἔσεσθαι' ὁ δε θεὸς ουτως ἐποίησεν ἄστε ἀμφότεροι μεν τροπαῖον ως νενικηκότες ἐστη - σαντο, τους δε ισταμένους ουδέτεροι ἐκώλυον, νεκρους δὲ ἀμφότεροι μὲν ως νενικηκότες ὐποσπόνδους ὰπέδοσαν, ἰμφό- 15 27 τεροι δὲ ως ηττημένοι υποσπόνδους ὰπελάμβανον, νενικηκέναι

δὲ φάσκοντες ἐκάτεροι οἴτε χώρα οἴτε πόλει οἴτ αρχ9ουδέτεροι ουδὲν πλέον ἔχοντες ἐφάνησαν η πρὶν την μάχην γενέσθαι' ακρισία δὲ καὶ ταραχη ἔτι πλείων μετὰ την μάχην ἐγένετο η πρόσθεν εν τI Ἐλλάδι. ἐμοὶ μὲν δη μέχρι τούτου et o γραφέσθω τα δὲ μετὰ ταῖτα ἴσως ἄλλω μελήσει.

287쪽

INDEX NOMINIUM

Acarnania VI K 37. Achaei I 11 18. III si s6. IU H18 ; vi 1 sq. VI iv 18. VII i I Sq.; iv II, 28 ; U I, 18. Achaia III si as. IV viii 3, IO, 23. VI si s. VII i 41 Sq. Achaici Phthiae montes IV sit s. Achilleum III si 17. IV viii

Acrisius Sicyonius VII i 45. Acrocorinthua IV iv 4. Acroci 1 III si so. IV u 16. VII

Agesistratus Laced. II id Io.

Alcibiades Alcibiadis consobranti SI H T3. Alcimenes Corinthius IV iv 7. Alea Minerva VI V 27. Alexander Thessalus VI iv 34 Sq. VII V q. Alexias Athen. II i Io. Alexippidas Laced. II id Io. Alpheus 1l. III si a9. VI E 31. VII iv 29.

288쪽

INDEX NOMINUM

Ia Si

Archidamus Eletis VII i 33, 38. Archytas Laced. II i 1o; iii Io. Aresias Athen. II iii a. Argeias Eleus VII i 33 ; iV 15,16. Arginusae I Vi a I, 28, 33, 38-

Astyochus Lace L I i 31. As yrene Diana IV i 41. Atarraeus III ii 11. Athenadas Sicyonius III i 18.

289쪽

INDEX NOMINUM

Bagaeus Persa III iv Ι3. Bendidetina II iv ΙΙ.

Bithyni I iii a sq. III ii a Sq. Boeotarchi III iv 4.

Boeotius Laced. I iv a. Brasidas Laced. II id Io.

Gulussi II i 13. Callias Athen. I vi 1. Hipponicis. IV V 13 Sq. V iv sa. VI ili

Callias Laced. IV i 15. lallibius Laced. II id 14. Callitatis Tegeata VI v 6. Callicratidas Laced. I Ui Ι Sq.,

Callimedon Athen. IU viii I 3. Gulisthenes Athen. IV viii 13. Callistratus Athen. II iv 27. Alitis

phialentii VI ii 3I, 33, 38.

Cephisodotus Athen. II i 16. Al. VI lii s. VII i 12. Ceplessophon Athen. II iv 36. Cephistis n. Atticae II iv Ι9. Boeotiae IV iii 16. Cerarnicus Atticias II iv 33. Ceramicus Cariae I iv 8. II i 15. Ceres VI iii 6. Chabrias Athen. V i Io Sq.; iv I , 54, 61. VI ii 30. VII i s5. Chaereleos Athen. II id a.

Charicles Athen. II isi a. Charmides Auten. II iv 19. Charon ThebantuS V iv 3. Charopus Eleus VII iv I 5. Chersonesus Thraciae I sit 8 ; v17. II i zo, az. III si 8 sq.

Chersonesitae I iii 1 o. III si 8. Chilon Laced. VII iv Ω3. Chius I i sci; vi 3, 1 a. II i I. Chii II i 1 sq. III K ΙΙ. Chremon Athen. II iii I. Chrysopolis I i za; iri II. Cilicia III i I.

290쪽

INDEX NOMINUM

Cleander Sicyonius VII i 45. Clea laus Laced. I i 35 , iii 15 Sq.

Cleophon Athen. I vii 35. Cleostlienos Laced. II iii Io. Cleostratus Argivus I sit 13. Cligenes Acanthius V si 1 a. Clinoniachus Laced. II lii Io.

Corcyraei ib. I Sq.

Delphinium I V T5. Delphion Phliasius V iii Ga, z4. Demaenettis Ath. V i Io, 26. Demaratus Laced. III i 6. DemarchuS Syrac. I i G9. Demostratus Athen. VI iii s. Demoteles Laced. VII i 3a. Demotion VII iv 4. Deras castellum VII i sa.