Des. Erasmi Roterodami, De formis oratoriarum argumentationum libellus

11쪽

ARGUMENT A T. ORAT.pletandae & honestadae causa sumitur.O nclinsio est Mae postremo diffiisius dictas breuiter colligit partes argumentationis.

intonia breuiter docui, Iudices,qua de caues a semper Vlyisses Aiacem extinctum voluerit,nunc ne quid vobis impedi mento sit quineum ab hoc interfectium vel hac luce clarius Videatis:potuisse quoque quod voluerit facile perficere, si breuissime osteda Nam is quum

sine fiatis acerrimu virum videret, tum de- mucogitauit posse eum incautum opprimi. Etenim quu arborum frequentia prospectum Omne eripere videret, tum eum securii, alijs cogitationibus occupatu, non ante quicq ad

uersi sitspicatum arbitrabat,si ei gladium Cocultus infigeret. Itaque litudo loci,obscuritas, insidiae praeparatae, ac dolus, acerrimi capitalis inimici nihil metuetis selitudo securitas,potestate interimedi Hrtissimu vi- ru deterrimo omniu atq; pfidissimo praebue-

esse Vlyssis animo scelerati',atq; improbius Cuius rei,indigna mors Palamedis,praeclarutestimoniu est, quu singularis prudeliae virudolo atq; insidiis cofistis, vel publico iudicio superare posse sperauerit . Od si no in syl-

12쪽

FORMAE. I lxuis, neq; in Qtitudine, sed in celeberrimo lo- Co, Cuetis spectatib',publico iudicio,sapietis simu homine superare posse credidit, quato magis sbiu,atq; incautum,idq; in latebris, interimere posse sperauit, praesertim quu Pala : medis iniusta nex animu ad maius facin' -- de dum accenderit iniare si sylva,si Elitudi- conclusionem,si illum inerme,incautum,huc praeme ditatu haec omnia, paratumq; fuisse intellexistis,nolite amplius dubitare Iudices Aiacem

ab Vlysse occidi potuisse.

Nihil demetius est, qua de impibo homine benemereri. iniisquis enim id facit,suo officio, sitoque sumptu hoste sibi facit eu, quem neq; amicu, neq; inimicu habere licuit. Na si eu sitis officiis nullis devinxisset, nihil cu improbo commercis fuisset. Nunc cum is ei se deuinctu sentiat, cui gratias reserre nolit,cui debitorem videri pudeat, necesse est ut eiusmodi homine extinctum velit, ne sit cui de- bere silperbissim' simul & ingratissimus homo videatur. Id si cui obscurum Vides, Tre caghnoiboiiij hominis innocetissimi casti liquido po terit intelligere: qui cu Varu senem, omni uni quos terra sitstinet,ingratissimu,amim e ita habere potuisset,si nihil de eo meritus es

13쪽

- ARGUMENTAT. ORAT. set,eum sitis summis beneficiis acerrimu esse. Icit inimicum Itaque quanto se deuinctiorem lilii intelligit, cui homo seperbis imus mini- tme velit, tanto diligentius ineliis perniciem Irarpesiticincumbit. Quis eu hominem senae mentis tu i dicaret,qui latroni gladiu quo ipsa iugularet, lultro ministraret Nihilo plus sapit is qui im i probii & ingratu demerens, causa illi praebet, im ius cur se perditu velit inrare cu nostro benefi- cio summu malu nobis parari intelligamus: S queadmodum amico nostro cesserit, videamus:ipse Oreste videbimur infiniores,si post hac improbu homine nostris beneficijs deme ireri velimus.

p ζωοSapientis est,famae sitae longe diligetius, qua opibus sitis,no minus vero dii igeter qua vitae consulere.Minus siquide damni d in modi accipit qui pecunia aut etia vita amittit, qua in qui fama.Pecunia enim amissa sarciri potest, s 'fama semel amissa in integru restituitur nun-

qua. Et vita quide corporis quum certos a natura terminos acceperit,in longu lepus te di nequit. Fama vero hominis,quae est alterata potior vita nostra,etiam post cineres & rogum seperest. Vitam igitur quisquis eripit,ve adimit,qua,nulloelia auferete diu fiuino po

14쪽

teramus.At famam qui eripit, re immortalii di pulcherrima nos spoliat. Queod veteres L pN V. recte intellexisse mihi videntur, qui non pecuniam modo, Verum etiam vitam ipsam effundere no dubitabat, quo nomen suu quam maxime prorogaret.M ultos fuisse eo animo legimus, ut Posiquam se fama spoliatos viderent, ne causam quidem esse putaret cur diu. tius in vita maneret. A deo grauius fame quavitae dispendium iudicabant. uod si homi- conclusiones iis rebus maxime timere videmus, quaecu sint pretiosissimae,facillime tame perduntur,ac difficillime restituuntur:sapiens existi. mandus non est,qui famae,quae neque restitui potest semel amissa, qua nihil habet homo pretiosius, non multo diligentius consulenduputat,qua pecuniae, aut etia vitae. Potest e. tia tribus duntaxat aut quatuor partibus c6fici collectios vel confirmatio,vel expolitio, vel utraque omittitur.

DE RAT I OCINA TIONE.

Atiocinatio est argumetatio per fectissima,quaea simodatione as

siumptionisad id quod propositu

est, elicit coclusionem. Haec quo que,sicut collectio,paucioribus partibus coimstare potest: tame ea quae perfectissi puta

15쪽

is ARG VMENT A T. ORAT.tur , quinque partibus consumitur: propositione,ratione, propositionis assuimptione,as Proposiε senaptionis ratione, dc complexione. Propositio est per quam breuiter is locus proponitur, ex quo omnis emanat Vis argumentatio.

Ratio. nis.Ratio est quae demonstrat veru esse quod propositimus,uno,pluribusve argumetis. ALAGolo. sumptio est oratio per quam id quod ex propositione ad ostendendum pertinet, assumitur. Assumptionis ratio est per quam id quod cos.χω. assumptu est,c5firmatur. Complexio est per quam id quod ex tota argumentatione conficitur,exponimus,hoc modo.OmneS qui causam habent ad suseipiedum facinus,si vita eo rum a maleficio no abhorret, libenter maleficium sitscipercilent.At Vlysses interficiei di Aiacis summam causam habuit:neces homicidium ab eius vita alienum.Vlysses igitur . interficiendi Aiacis maleficiumsu epit.Hare: est ratiocinatio tripartita omissis rationibus. Hac quinq; partibus hoc pacto tractabimus.

Propom Omnes homines,Iudices,quoru vita per consiletudine a scelere no abhorret, odio sic minpatis. uentur,ri Vehementer exoptent suas inimicitias quouis explere facinore. Na eiusmodi homines, qui manus semper iniusto sanguine cruentas habere consileti sutiloquum non

16쪽

FORMAE. 1 possint a vitio animi recederer non silum quum aut ita accidit ut comodum cosequam tur, aut incomodum maleficio vitet, mouem tur ad facinus: vervetiam ipsi causas quaerunt quibus secto iniurias manus adferant.Etenim si boni viri cauedum putat, ut ne cauiam quidem habeant qua praetermittere officiu compellantur,hos crudeles viros,hos iniquos,qui semper sanguine gaudent,nomirueit interficiendi hominis causam quaerere. Praeterea si boni nonunqua metu,aut inimicitiss a re cta Via qua semper vixerut,depulsi sunsi quisno credat homines prauos comodo suo moueri ut conseruare consiletudinem sitam volint Illi virtutem sibi selita utilitate decepti omittunt: hi officium quod nunqua obseruauerunt,quum utilitate scelere adipisci se posise intelligunt,obseruabunis videlicet ignor tis,iudices,quanta vis sit irae quid inimicitiae possint quid odium pariat Non dico hic beluas ira & odio iroueri,ut alteri noceant Nodico multos sapientissimos viros odio atq; ira permotos teperare sibi non potuisse. Praeterire melius est, quot Vrbes,quot regna, quot gentes insectae odio iacent. Gare, iudices,si etiam bonos inimicitiis corrupi videtis, huiusmodi homines qui P cosuetudine a

17쪽

FORMAE. Ropositiones autem a principali

bus causarum locis inuentutur, in coniectiirali statu, a petitione testium, hoc modo. Sine testibus non est audiendus aduersarius. In negotiali constitutione,a lege,hoc pacto. Non oportet aliquid timouari contra leges. His contraria, ut, No sunt omnis rei petendi testes.plurima enim flagitia occulte comittunE &,hoc tem ore contra leges aliquid innovare oportet.: I vero id quod ab aduersarin pro- De exoro positum est,aut proponi poterat, refellere voluerimus,tu Vtendum

erit propositione, sublatione, opposita propositione,sblutione.Propositio est jublationis pollicitatio. Exemplum. Nec me clam est quid callidissimus senex calunietur. Sublatio est aduersaris. Exeplum,non debuisse me contra pactionem discedere. Opposita propositio est sblutionis pollicitatio: vi, verum id qua friuolum sit,n5 est dissicile ostendere.Solutionem secundariis locis confirma- ibimus,hoc modo. Ridicule enim mihi pacibonem allegat, quam ipse prior Qtuit. Conuenerat ut biennium abs me doceretur, fateori verum ea lege, ut ille mores in melius mutaret. Nunc quum ex malo factus sit pessimuA

18쪽

a. ARGUMENΤΑΤ. ORAT. ab utro nostru est pactio violata nepe ab isto Nec audiendos theologos puto,qui poetas legendos negant, quod verborum nitore I gentis animum Vehementer alliciant. Miderum mag:s pro poetis dici potest Nam si,ut fatentur, poetae mira quadam dicendi politie

venustateq; delectantiquum ea Voluptas non modo a turpitudine absit, verum etiam siummam adserat utilitatem, causa est ostensa cur maxime poetas legere debeamus. pus,modus. quibus additur a nonnullis septi-ina,materia.Persena est,quae ad aliquam rem confirmandam vel infirmandam capitur,hominis c5ditio.Persena est duplex. Vna extra causam, ut maiorum aliorum iudicum, audiis. eεa torum. Alia in causa, Vt accusatoris, rei, iud, cis,lestium. Persena in dece partes distribui. R ' Dir,nomen,naturam,Victu sertum his, tum, assectione,midia,facta,casus, orationes.

Additur di consilium. Nomen proprium, Ut Cato sapiens, Aristides iustus, Metellus Ninmissicus pius, Pomponius Atticus, Melanius

ratio siu inuesiona

Ationes porro quib' propositio-

unes confirmantur, inueniuntur a K circunstantiis, quae sex numerariu selent,persena,res,causa, locus,te

19쪽

FOR M AR arpolynices, Petrus Candidus. Nome commine ciuitatis,aut gentis,au tprouinciae, ut Potanus perfidus, Graecus leuis, Athenienses studiosi,Roniani bellaces.Ab his sepae rationem ducimus, maxime in genere demonstrativo,

nomen fortuito impositum,in calumnia trahentes:vt,Hic vero nomine Niger, nome ex

re habet.Credo hoc nomen non sertuito, sed prauagio quodam & omine cotigissα Aut imuertimus nomen:vt,false nomine Innocent, us,quu nihil sit eo nocetius.Candidus, quum praeter nomen nihil habeat candidi. Aut per antiphrasin,ut vigila tius dimas,quum Doramitantius merito debeat appellari.Fingimusti ipsi nomina:de quo sito loco dicemus. Nishil enim ad rationum inuentiones ea res at tinet.Natura aut diuina,aut humana, mon Natura.

talis est. Diuina semis ex augurus,extis,ominibus,prodisijs,oraculis diuinit' dictis.Mora

talis natura diuiditur in sexu, ut vir, mulier. Nationem,ut Gra s, Barbarus.Patriam tRomanus in theniensis. gnatione Ut nobilis,ignobilis.Aetate,ut puer,iuuentas enex. Dignitatem, quae in commoda animi & co poris distribuitur, siue etia incomoda. An, mi autem commoda & incommoda sent, ut acutus, bes. memor,obliuiosus*riades,shab

20쪽

tus:timidus,audax: dum haec insunt a natura, non industria comparata. Corporis aute sunt valetudo,imbecillitas,longitudo,breuitas, formositas elocitas,tarditas,candor,fuscedo. iteti nasutus,hirsutus,glaucus,& huiusmodi. Victus distribuitur in educationem, apud quos,

quo modo,dc caetera. In Vsium,ut quo in negocio,quo quaestu sit occupatus,& caetera.In mores,ut libidinosius,an frugi:auarus,an liberalis: dixi & elusinodi.In sertuna considerandum est,seruus ne sit,an liber:pecuniosius,an tenuis: exul, abdicatus,an secus: priuatus, an cum potestate:Brtunatus, an in rtunatus. A dfectio est animi & corporis ex tempore aliqua mutatio: ut vultus Pius,tristis,cupiditas,metus,titub tio,pallor,rubor remor, oculoru sitffusio, gestus insolitus, incessus modo citus, modo tardus: quae inter signa coniecturalia numeran Habit . tur. Habitus virtutes &vitia corporis &ammi complectitur,quae non insent a natur led industria siunt comparata, Vt velocitas,robur, ingenium,memoria,probitas,eruditio,iacundia,& huiusmodi. Studium est vehemens ani- ρομαμ -ad quampiam applicatio,Vt medicus, Orator,poeta,theologus, miles et equom stuna. 4,diosus, eiusmodi. Facta,casias,dc rationes, ex tribus temporibus considerantur. Ex prin