장음표시 사용
21쪽
Petronius. Petriis de osma. Petrus arabiostu. Petrus Seuerinus Danur. Philostratus. Pa tiat caraetantur. Posidorus Virgilius. paulus Simone a. Pomponatius. Paulus Tucci . Fhnim. Flu rebus . . Plato Plautus.
Ron latius. Salamon Albertus. Sauanarola. sidonius. Sanctor.Sanctorius.
Titus Liuius. Thomas rimatuti Thomas Garnonius. Theodorus Priscianus. Theodorus G inerius.
Vallistus. Victjrius vincauellus. Vidu, Vidius senior.
22쪽
DOCTOR Is MEDICI, ET PHILOSOPHI,
De hydronosa natura, siue de sudore
Inu Higatur sudori, desinitio, ex veterum , ct Neotericorum monumentis, ultimoponitur opinio propria. Cap. I. Olertissima natura, animalium corpora, cutim induere voluit; ut ipsa veluti tegu- metum circumposita carnes, & membra defenderet: seu partes unitas contineret, quemadmodum Hippocrates in libro de ossib asserere videtur. Haec, Galeni testi. monio I. simplic. med facult. i 2. in primo statim ortu omnis, sibi continua est, temporis aute spatio perforatur, ac in ea pluritu cribrorum. Par erat pro vitae substidio spiracula in ea adaptare; ut si qua in corporibus continge rei fieri excrementa: per illa possent expurgari, & expelli. Hinc A natura
23쪽
, Baricelli de hydronosa natura.
natura tanquam prouida ad superfluitatum , quae continuo incompore oriuntur remedium, quia hae vel vaporosae, S subtiles, vel li- mosae, crassae, atque solidiores sunt; duplicia, texuit spiramenta , . quorum aliqua nostris, essent manifesta sensibus, uti sunt oculi, nares, aures, os, aluus,&vessica: alia vero occulta existerent. Haec
sunt,cutis foramina,pori dicti, per quos suliginosi vapores educuntur, difflationes,& transpirationes fiunt, & sudores erumpunt. Hoc cutis officium est, quo saltum arbitror, ut superfluitatis rece-
piaculum a Gai .in lib. de caussi morbor. vocaretur. Hac etiam ratione, summus ille Philosophiae pater in Timaeo, nassulae piscatoriae, cutim assimilare studuit, cum aliam actionem, praeter humorum inutilium receptionem,nullam habere utilem videamus. Nos omissis solidioribus excrementis, ac ijs, quae per manifesta,exeunt sora mina; de illis scribere intendimus, quae per coeca, & occulta oculis nostris, spiracula educuntur: non autem de omnibus, cum nostrum fuerit institutum, de humano tantum sudore disserere. , illumq; pro materia in scriptis nostris recipere . Spiracula cutis,quae foramina,meatus,& pori dicuntur in Iib. de utilit. respirat. inter Galeno attributos, esse venas subtilissimas scribitur, quae a crassis venis procedant. Galenus vero I.de sanit. tuen.
Ιχ. poros cutis vocavit exiguos meatus; quorum no modo corpus
uniuersum, sed tota cutis plena est. Fabricauit enim illam natura instar cribelli perforatam, ut vaporasarum substantiarum fieret transpiratio, & supe inustatum interiorum membrorum eductio. De qua re vide Gai.2. de temperam. I. in lib. de anato in .administr. Amatum Lusitanum centur. .curat. vltima de homine excoriato,
Vt autem de sudore ordinatim scribamus, inuocato diuino numine. Primo notitiam quid nominis afferemus; ea enim est princi pium,& origo omnis nostrae cognitionis:ita asseruit dilucidissimus Themistius i . Poster. i. Secundo notitiam quid rei,de eo explicabimus; & pedetentim ad eius generationem,causas, diuisiones,dis ferentias, usum,praesagium,& curationem accedemus. Atque eo libentius onus hoc licet impar viribus nostris capere voluimus, nam legeramus in Gai. Io.simplic.me dic.facult. cap.de sudore, ubi hqc asseruntur. Uerum de urina plus etiam,quam c5ueniat, Medici scripserunt:propterea nimirum,quod large ea in omnibus homini
24쪽
bus tum priuatim, tum publich quotidie colligatur. At de sudoribus, aut nihil aut quq curiosa sint potius,& pr stigiaturae obnoxia, α insuper scripserui alij superuacanea, qu per aliam fieri possent
materiam medicam. ba occasione impulsus ad ea scribendum, quae posteritati prodesse cogitaram, nactus mecum ipso, paucos desudore Medicos scripta propalasse ; quando nonnullis collectis, ut huiusmodi negotium instituerem, reperi, quam plurimos sapientissimos viros,sudorificam tractasse materiam, atque praeter meanti,
expectationem,multo plura in medium attulisse, quam ipse credere potuissem. Confusus dicebam cum Ouidio in suis epistolis. Xanthe retro propera, retroq; recurrite θmphae. . At perpendens quato difficilius assumerem onus, tanto maiorem, ex meis laboribus utilitatem posteros consequuturos, nullis volui parcere vigilijs, nullis impensis, totum me huic tradidi desiderio, ut finem adipiscerer . Ratum mihi erat homines hac lege natos,ut eam vivendi instituant ratione, qua & alijs,& sibi prodesse possint. Huiusmodi calcaribus sudorum naturam explanare elaborauimus. Si autem de ea adeo eleganter,& sapienter,quemadmodum nego tium requireret, haud scripsimus, nemo nos inscitiae poterit ilicusare,si Galeno fidem pr stare volumus; satis erit in illorum nos esse numero, qui de sudoribus pauca tantum adnotarunt. Hoc porro professi suimus, opus nostrum utcunque sit, non minus rei veritati consonum fore,quam selectioribus auctorum scriptis accommodatum. C tera lector iudicabit. Quantum ad notitiam quid nominis, sciendum volumus, excrementum,quod e cute excernitur, quemadmodu ex Gal. I. de sanitatu end. I 2. atque alijs auctoribus colligitur, ista nomina sortiri, halitus,traspiratio,perspiratio, perflatus, difflatio, sudor gr ce hydros,& pilus. Ex quibus ex instituto de sudore tantum disputabimus . Hoc erit excremetum humorosium a calore solutum, & per cutim corporis extrusum. Quippe sudare eos dicimus qui humorem a tu humidum percutis foramina excernunt, ad differentiam perspirationum,quae ex eisdem insensibiliter evaporant. Sit haec larga sudoris lineatio, seu inscriptio pro confusa, ct uniuersali doctrina ;restat modo ad notitiam quid rei, & ad magis certam deuenire, noenim cognitio quid nominis, ad quamlibet negotij veritatem suticit perscrutandam. Ideo ut ad eam me accingam, non erit a propo
25쪽
Bari celli de hydronos a natura.
sito alienum,aliorum opiniones,qui de sudqris essentia, & generatione scripserunt,recensere. Capimus ordinem hunc ab Arist. qui in omnibus suis libris, ut summus Philosophus, priusqua suam ape-
riret sententiam, antiquorum opiniones recitabat; arguebat cum opus erat; fundamenta illorum, cum n6 erant consona,euertebat, &vltimo suam adducebat. Ita lucidior fiebat perscrutatio,&res obscura: reddebantur apertae,ambiguae,clarae,& indubitat : iuxta quem sensum ipsemet I. Metaph.48. constituit ex prioribus,& n
tioribus procedere diffinitiones.Doctrina haec in tractatu de principijs naturalibus, motu, loco,vacuo,tempore,anima,c lo,& alijs generabilibus,&corruptibilibus clarissimξ manifestatur. Inter scriptores magni nominis, qui viam Arist. in suis operibus insequuti sunt, est Hieronymus Mercurialis, qui in suo de sud'ribus tractatu hunc ordinem habere voluit. In hac parte hunc imitabor,ne videar ab Arist. doctrina deflectere. At hic inuidus Zoilus statim murmurabit, Mercurialis scripta me collegisse, seu aliorum lucubrationes typis mandasse. Equidem duo sunt, quae resormidamus in scriptis nostris, inuidiam sapientium, & ruditatem hominu. Rudes enim proterve vituperare solent, quae desperant se posso consequi utar verbis Vallesj lib. s. suarum controuer. Ingeniosi
vero inuidia tentantur: hinc rudium opinioni maligne fauere conantur. Idcirco sciant talis farinae homines, me solum in studios,rum gratiam, qui vere literarum amatores sunt, hos labores suscepisse. Hos cupio esse meos iudices, caeteros enim vel ruditate,vel
inuidia suspectos in iudicado existimo Inuidi ergo,& rudes procul
absint, nisi etenim veritatis acceperint cly peum, & beneuolentiae, nec quidem scripta nostra olfacere poterunt. Empedocles Atheniensis Philosophus, qui floruit tempore Amtaxersis, Sudorem, ex quatuor elementis constare,& ex sanguino attenuato,& eliquato manare asseruit. Legitur hoc in lib. de histo. ria philosophica, siue auctoritas siit Galeni,sive Plutarchi, cui multi attribuunt. Quae opinio licet sit antiquissima, & perinde alicuius dignitatis: tamen i Hieronymo Mercuriali viro doctissimo in suo . de sudore, tribus rationibus consulatur. Primo,quia si verum esset, istudorem fieri ex sanguine, sequeretur, qui plurimum sit dat, pluri, mu emaciari; nam sanguis est numor,quo corpora nostra nutriun- itur. Secundo, sequeretur,sudorem ipsum vel rubeum esse, vel ru- lbeo l
26쪽
. heo proximum. Ultimo sequeretur,qui plurimum sudat,perpetuo animis concidere ; ratio est, ut ait ipse Mercurialis , quia plurimo diffuso,& extenuato sanguine, necessario plurimos spiritus consu mi,& consequenter vires animi etiam consumi,& deperdi. Qui bene recolit mentem Mercurialis, facillime tenuisse perci-Piet, Sudorem esse sanguinis excretione, Empedoclem credidisse; quod si sic esset,merito veniret incusandus Philosophus ille. Dissinitio enim vera illa esse debet, quae omnibus conueniat speciebus sub se contentis rei diffinitae,ut Averro es .Phys comm.ΑΣ. disputauit modo haec dissinitio,ex mente Mercurialis,uni tantum com Peteret sudoris speciei, ergo non vera,nec uniuersalis, sed particularis esset dissinitio. Attamen si verba Eumedoclis attendimus,sudorem ab illo disinitum, noscimus non eue sanguinis excretione, sed manare a sanguine attenuato, & eliquato, quod est admodum diuersum a Mercurialis proposito. Propterea videamus,quo modo dicatur sanguis attenuatus,& eliquatus,& quomodo ab illo secundum naturam sudor innasci possit,ad hoc,ut tanti Philosophi men
Profecto sanguis duplici via potest attenuari, siue eliquari, vel
secundum naturam, vel praeter naturam. Secundum naturam,prae
ter alias causas,a seroso, de aquoso humore, qui a potus, cibiq; humiditate redundat;& qui sudorum secundum naturam vera mate ria est,attenuatur. Hoc humorum sero a natura praestitum est ossi clum,ut inter caetera munera sanguinariam massam sua humiditate attenuare,eliquare,& emollire habeat,per vias angustas,ut illa penetrare possit ad nutriendum animal. Cum autem fanguis serosa illac humiditate priuatur, incrassatus,& non attenuatus dicitur: quemadmodum lac,quod coagulatur,sero videlicet,lenui seorsum segregato,ut Gal. s. simpl. med. facult. I 3.quo loco benedemostrauit diu reticorum usu, sanguinem non attenuari, sed incrassari potius,euacuato per diu retica seroso humore,qui illum tenuem,& liquidiorem reddebat. Pr ter naturam vero attenuatur,& eliquatura calore valido,alijsq; causis morbi ficis. His stantibus,facile est Empedoclis mentem penetrare sudorem nimirum manare a sanguine attenuato, & eliquato, hoc est tunc posse fieri sudorem, cum languis attenuatus, & eliquatus 1 ecudum naturam reperitur Si etenim sanguis seri defectu,quasi coagulo in crassatus
27쪽
6 Baricelli de hydronosa natura .
crassatus maneret,utique sudor secundum naturam haud daretur: sed tant m pr ter naturam,quod est contra omnes, qui de sudoris natura tractauerunt, ct cotra eundem Mercurialem, qui sudorem secundum naturam in suo libello dis finiuit.Haec suit genuina istius Philosophi opinio, ut puto, moueorq; ab huius rei argumeto,quod in sudore sanguineo no competat hoc vocabulum attenuatio, nain
licet sudor ille a sanguine procedat liquidissimo, no per hoc sequitur,quod fuerit prius attenuatus: sed quia ex debilitate caloris natiui serescit,& mutatur a substantia,& qualitate propria, ut in cap. proprio dicemus. Quando autem attenuatio,& eliquatio succedit in sanguine, vel fiat secundum naturam a calore nativo, & si rosa humiditate, vel praeter naturam calore febrili, &causis morbi ficis, utique si sudores accidunt nunquam rubet, vel rubeo proximi, ut male Mercurialis opinatus est,erumpunt, sed semper alterius coloris a sanguine,& quod hoc si verum,clarissime patet in febribus colliquatiuis,& pestilentibus, ubi sanguis, adipes, pinguedines, membra colliquantur, & saepe in sudores abeunt nec perinde illi rubet,& sanguinei sunt. Itaque concludendum iure existimo Empedoclem bene,& sapienter dixisse, Sudorem fieri ex sanguine attenuato,& eliquato,cum ex narratis pateat, demonstrare voluisse, sudores tunc fieri cum i n sanguine accidit attenuatio,& eliquatio, qua positione complexus videtur tam secundum naturam, quam praeter naturam sudorum essentiam ; lic Et quodammodo obscurbloquutus sit,prout illa serebat aetas.
sed quia Mercurialis, vel alter eius assecla hoc meum scrutinia in Empedoclis dictis,potius sub coniectura,& figmentis, quam ratione firmari diceret; propterea illud mihi placuit corroborare cum edicinς patrono magno Hippocrate,qurin lib.de flatibus loque do de sudore critico, &iudicatorio dixit fieri a sanguine eliquato,& attenuato. Verba sunt haec. Liquefit ergo quicquid ille in cauis attingit. Et in alijs contextibus. Lique fit ergo quicquid ignea vis
attingerit. Confirmauit hoc ctiam in lib. de morbis ante finem,quo sensu etiam Galen. 3. Aphor.6.dixit, in morborum crisibus,multos fieri sudores, dum tota simul, de consertim humiditas excernitur. Necesse erat ut prius massa sanguinis eliquaretur, ochumesceret. Quapropter Mercurialis ex eo, quod male accepit attenuatione, non intellexit Empedoclis mentem. Omnes enim sudores,ut vidi.
28쪽
mus,tam secundum naturam, quam praeter naturam, qui massa sanguinis, & humorum extenuata, & eliquata procedunt, nullatenus sanguinei sunt : secus ij, quia serescente sanguine erumpunt. Haec sint pro optima opinione Empedoclis, in praesentiarum dicta; inferius tamen clariora fient. Hippocrates Cous Medicorum princeps,illius Hippocratis ne pos, qui solum opusculum de officina Chirurgici composuit, tem Pore , quo Empedocles vivebat, maxima nominis celebritate fio ruit, quemadmodum Iacobus Philippus in supplem.Chronicarum adnotauit. Hic voles ostendere sudoris materiam lib.q. de morbis, num. i 8. secv ndum Ioannem Marinellu,post multa relata dicebat. Cum inutilis fiat humor, & ad ventriculum, & ad vessicam defluit,
hae autem soras expellunt pars vero ipsius extra exhalat, per inter nam corporis raritatem: pars autem,quq ad huc intus manet,sudor
sit,& per corpua foras procedit. Comprobauit haec omnia in lib. de Αere, Aquis,& Locis,in sanis corporibus,dum ait. Sol, ex ipsis hominibus, tenuissimum,ac leuissimum humorem ducit, eius rei maximum signu, inde sumere licet,ubi homo vestibus indutus, in Sole iter fecerit, aut sederit, quascunque enim corporis partes Sol aspicit, hae non exudant. Sol enim quicquid comparet sudoris, sursum rapit, quae vero sub veste contectae fiunt, aut sub aliqua alia re, hae
exudant: educitur enim, ac domatur a Sole sudor; seruatur autem ex tegmentis,ut ne disperdatur a Sole. Cum vero in umbra deue
nerit totum corpus similiter sudore perfluit non enim amplius Sol affulget. Ex quibus omnibus, qui in Hippocratica doctrina exercitatus reperitur,quamsacile addiscet, Hippocratem voluisse,sudorem ab
humillitate,sue seroso humorum excremento fieri. In se bribus au . tem quomodo succedat, i. de morbis,ita expressit. Sudor vero fit
hac de causa. Quicunque morbi in iudicatoriis diebus iudicantur, ct febrilis ignis dimittit, in his de pituita,& bile,quod tenuissimum est, eliquatur, de secernitur,& secedit partim extra corpus, partim intus: isthic de in corpus relinquitur,partim pre caliditate attenuatur,& vapor fit,& cum spiritu permistum foras procedit. At in lib. de Flatibus clarius sudoris modum depinxit, & eius efficientem causam. Cum natus ingens,scilicet humiditas vaporosa febrilis, occalida ad meatus corporis irruerit, sudores fiunt: siquidem spii itus
29쪽
8 BarIcelli de hy dronosa natura.
compactus in aquam transmutatur, & per meatus penetrans extra prorumpit,eodem plane modo, quo a feruentibus aquis vapor ele- .uatus, si obstaculum habeat, ad quod impingere oportet, pingue fit,& condensatur, guttaeq; distillant ab his corporibus: quibus vapor ipse fuit impactus. Hςc est materia,ex qua sudor in morbis ori tur. Haec causa efficiens, de modi secundum Hippocratem . In hac magni Hippocratis opinione, duo examinanda proponimus . Primum an Hippocrates huius fuisset sententiae, quod sudores ab eleuatis vaporibus, & circa cutem condensatis , an etiam a sero humorum mole educto erumperent λ Alterum an praeter se rosam humiditatem, alios etiam humores per cutim excerni posse
crediderit Z Quoad primum ex illius decreto circa sudores in sanis corporibus, bene noscimus, H:ppocratem non ex vaporibus eleuatis, sed ex seroso humore substantia educto fieri asseruisso . Patet ex verbis in A. de morbis. Pars autem, quae adhuc intus ma net,sudor fit. Et in lib. de aere,aq.&loc. Sol tenuissimum,& leuissimum humorem ducit.Ex secundo autem decreto,in febribus op positum tenuisse constat , sudores enim non a serosis humoribus , mole eductis,sed ab ijs eleuatis vaporibus fieri, scripsit. Manifestuest hoc in lib.de Elatibus,& in i . de morbis, ubi eleuatos vapores a partibus tenuissimis humorum, ex sero nimirum illorum, in aquam transmutari, & per sudores excerni edocuit. Quapropter ex semientia Hippocratis in sanis corporibus 1 sero humorum mole educto in agris vero a vaporibus ex illo eleuatis, sudores fieri compe
Prosecto si sic esset medicinae parens,& qui longo tempore medicinam deperditam,in lucem reuocauit,testimonio Isid. .ethyna. grauiter errasset. Namq; sudores tam in sanis,qu m in aegris corporibus a serosis humoribus mole eductis,& a vaporibu s ab ijs eleuatis fieri possunt: quemadmodum clarissimh per multas rationes inferius manifestabimus. Quapropter ut tantum hominem a culpa eximamus, credendum est, dum ambos sudandi modos expressit, voluisse in sanis fieri ab humorum sero, & in febribus ab eorum vaporibus, eo quia tam in sanis,quam in aegris taliter ut plurimum sudores erumpunt; ratio est, quia in febribus a calore labrili magis
attenuatur massa humorum,hinc facile est,ut ex ea vapores educa'
tur.sicuti in sanis credibile est, ut ex minori urgentia serosi humores
30쪽
res sponte excernantur. Hippocrates ergo voluit attendere id, quod ut plurimum, non autem quod rarius succedit. Alterum erat, an praeter serosos humores, & eoru vapores, alios admittat Hippoc. humores, qui per sudores excerni possint 8 Prima facie videtur Hippocrates sollim admittere humorum serositate, ct vapores ex illa eleuatos; nam l. de morbis ait. In his de pituita,& bile, quod tenuissimum, & leuissimum est, eliquatur, ubi per tenuissimum intelligit extenuatum humoru serum. Si tamen acutius eius mentem penetramus, non tum humorum serum, sed etiam
humores ipsos intellexisse coniecturabimus: ratio est haec, quia in mille locis decreuit, per sudores morbos iudicari posse. Patet hoc q. Aphor. 36.& ῖ. Aphor. 6.& I. Prognos. ubi dicebat. Sudores opti mi sum,&celerrime febrem sedant,qui in diebus iudicatorijs fiunt, ct perlecte lebrem summouent. Patet,& alibi, quando de morbo rum selutione, qui ab humorum putredine oriuntur, loquutus est. Modo si per sudores excretos, febres soluuntur, nulli dubium est, io pacto fieri non posse , quam per humorum euacuationem . anti ergo sani iudici j, quantaeq; existimationis sit haec magni Hippocratis opinio, ijs sapientibus co siderandum relinquo, cui ho
minis huius excellentiam cognoscunt.. The whrastus Gr*cus in lib. desudoribus videtur fuisse huius opinionis, sudores fieri ex eleuatis ab uniuerso corpore vaporibus, qui percutim egredientes, ab aeris frigore congelantur, & in aquas , conuertuntur.Consequutus est sententia hanc Theoph. ex eo, quod multiat', inter quos connumeratur Heraclitus, huiusnodi fuerunt voti. Huius etiam opinionis videntur fuisse Meletius in lib. de hominis irructura,&Gregorius Nissenus in lib.de hominis opificio, hi l quentesselacry marum ortu quae, ut in serius disputabimus, sunt
eius dem naturae sudoris prodiderunt eas I vaporibus a corpore eleuatis ad cerebrum connasci,quae cerebri frigus sentientes, conden 1antur Sin aquam vertuntur, deinde per oculos eiduunt. Quibus etiam Diuus Basilius videtur assentire. Arist.etiam in probi. idem de Ludore tenuive videtur, quemadmodum nos in loco proprio adno
. opinio h*c quamuis a talium hominum iudicio examinata irrestagabilis rideatur; tamen a Mercuriali doctissimo hoc uno sin-damento exploditur, quod si vera esset, sequeretur insensibilem tra-lpirationem apud Medicos non dari. Conualidat suum intentur a