장음표시 사용
421쪽
tinentur,retinent: sudores peculiari proprietate suscitant, & morbis
prosunt,quibus istae indicationes concernunt. Vt autem expertu es in Laconicis naturalibus oculi l duntur,& in Stufis siccis,& imbecit. liores evadunt. Tussis oritur,pulmo intemperatur,&stomachus debi Iitatur ijs,qui frequentius ututur.Ea vero corpora,quae non bene purgata stulas adeunt,quam celerrime in articulorum dolores incurrui: quare eius loco sussitus quosdam usurpari posse, Mercatus in loc. cit. adnotauit,si quia talia vitare voluerit. uando attamen Laconici usus adhibedus esset sanis corporibus,principio hyemis, aut veris, vel alio anni tempore, cum frigus, aut aestus ingens minime praedominatur , conuenit.Solent enim ad huiusmodi praesidium homines accedere, cu exercitia solita intermittunt,seu copiose crapulati fuerint .De his Columella dicebat: Mox deinde, ut apti veniamus ad ganeas, quotidianam cruditatem Laconicis excoquimus. Quando autem infirmus ad
huiusmodi auxilium ducendus sit,ipsa rei necessitas indicabit. Vltimum genus balneandi a solidiori substatia innascitur, ex arena scilicet,sale,milio,tritico, vel vinaceis, ex quibus saluberrima veniunt
in plurimis morbis auxilia. De omnibus disseremus,ut postrema manum balneoru quaesitis ducere valeam us. De arenatione adeo lucide,&sapienter Baccius lib. .&Iasolinus lib. 2. cap. 8.&33.tractarunt,ut posteritas omnis ijs multu tribuere debeat: quare pauca tantu adnotabo. Si arena maritima est vim calefaciendi ,exiccandi,extenuandiq; humores frigidos,& crassbs habebit. Potentior autem est, si fuerit mi. neralis,qualis in insula AEnaria prope templum factae Restitutς reperitur: siquide calida quasi in tertio gradu, de sicca prope quartum existit. Harum desectu nuuialis arena desumitur,atq; arefacta cum modico sale in affectibus utimur. Consert arenatio asthmaticis, cacheticis, hydropicis ex ascite potissimum, colicis, hepaticis, spleneticis,ischia dicis, paralyticis,&c. cum autem usus paratur; sepeliuntur corpora in arena calida,excepto capite, & continuo novam,& calidam accumulamus, si prima refrigerabitur,quae dei j ci debet.Qua tamen methodo, ct consilio in cit. lib. Lector inueniet. Balneum a sale paratum consimilibus passionibus summopere prodest, alterat enim corpora, atq; ad calidum habitum reducit, ob tu isti-gidi , & aquei humores huiusmodi balneo consumuntur, & in insensibilem,& sensibilem halitum evaporantur. Balneum ex tritico ex Plinio lib. 22.cap.2s. tanquam summu pr sidium laudatur, eo quia roborandi, & modice calefaciendi, teste Gai. Eee 3 simpl.
422쪽
4o a Baricelli de hydronosa natura:
8.simpi med. facult. vim habet. De vi tritici humores attrahendi,lege eundem i. de nat. facult. De hoc etiam praesidio loquuti sunt Guainerius, Marcellus Empiricus, & Quintus Serenus,inter quos referan carmina, quae Antonius S necterger, Parabit. lib. ad articulorum do. lores adduxit.
Non audita mibisit fas, sed secta referre,
Hoc quidem captus morbo per tempora messis, Vicino plantas frumenti pressit aceruo,
Euasitque grauem casu medicante dolorem. Balneu ex milio in ijs affectibus prae stamus,ubi citra morsum exiccare est opus,in pedum nimirum, manuuq; tumoribus ex salsa,aut acri
pituita enatis discutiendis, ut Gal. 7. simpl. apertissime docet. In quibus si humorem discutere etiam optamus,seruentissima aqua solemus milium irrorare. Ita equidem si partibus adaptatur, actuali calore,poriculanei aperiuntur, humoresque facilius evanescunt, supefata tamen frigiditat . Balneum ex vinaceis ex Donato Antonio ab Alto mari Medico c5. sumatissimo,varijs experimentis legimus suisse comprobatu. Prodestis chiadi, podagrς, lumborum doloribus, renum passionibus a calculo, ab arenulis,vel frigido humore excitatis, dematibus diuturnis, neruis imbecillibus, hydropicis, scyrrosis, durisq; tumoribus,2 omnibus i 'sul a frigidis, ct crassis succis molestantur. Habent enim vinacei omnes moderatum calorem, quo fit,ut omnibus etiam fer E corporis par tibus prodesse queant.Calefaciunt moderate,molliunt,& propter ad stringentiam, quae est in acinis etiam roborant. Circa usum ita Altima. rus dicebat: Capi edi sunt vinacei modo dicto,ut ex dulcibus uuis sint expressi,nsi parum praelo pressi,ubi prius cum eorum musto efferbum rint, recente'; fuerint, humiq; aut conclauis pauimento aceruandi. NI multi esse debent, sq; manibus adeo premendi,ac levigandi sunt, ut quoad fieri liceat,partes omnes inuicem colis reant: deinde crassis, lineisq; tegumentis,quae eos omnes circumambiunt, contegedi sunt, ne ex ambiente aere refrigerentur, serueturq; eorsi caliditas, foribus, ac senestris omnino clausis,potissimum ubi ex aliqua causa aer ambies frigidior fuerit: atq; ubi ex eis de uti velis, uniuerso prius corpore eua cuat ventreq; a cibis,alijsq; superfluitatibus immuni,ac decedes alui prius excremetis exsulus vestibus,scrobe quam primum longitudine,
latitudine,& profunditate, manibus csimode parata, in eos se ingerat aeger, protinus' eisdem vinaceis, qui pro scrobe fienda sublati sunt, contegi
423쪽
eontegi debet, eis moderate manibus compressis,ac levigatis,& dein de laneo etiam tegumento velentur. Vbi vero mediae, ac superiores corporis partes minime affectae sunt, satis erit eisdem vinaceis insidere,ac crura,tibias, simul q. pedes affectos in eos inferre, reliquo corpore consuetis pannis cqntecto. Haec Altimarus. Reliqua autem quet
adducuntur, 1 studioso videri possunt. De potionibus sudoriferis. Postremus ordo sudandi per potiones essicitur,cui omniu consen
se primatum in agendo tribuimus, eo quod epota medicamenta, quae sudorisera vocantur,efficaciorem attenuandi, liquandi, dii lue-di, & euacuandi humores per cutaneas partes retinent facultatem :squidem haec cum interna corporis permeant, faciliori, & apertiori ductu omnes percurrui regiones. Hinc alia praesidia, quae pro ciendis sudoribus a nobis adducta sunt, omnia ingratiam huiusmodi capitis adnotauimus ex eo, quod potione; dire te humores disponant,& su - dares prouocent; magis' in usu veniant, quam c tera: quippe faciliusa apparantur a Medicis. Ex quibus autem ingredientibus constent, ut loquamur lepus exigit.Galenus . simplanes facult. cap. I9.loquendo . de qualitate acris saporis, simplicia, quae acria sunt, atq; era te calida, si crassae sunt essentiae,terreaeq; interiora exulcerandi pollere faculta- te, sin tenuis urina mouendi, sudores'; ciendi vim habere, si intro cor-
pus sumuntur,asseruit. Hoc etiam confirmauit lib. s. cap. 2I.&22. M Serapio in cap.de sudore acuto. Ut autem quaesitum inteli gatur, si diosos monemus, calidorum medicamentorum, quaeda temperatum
calorem possidere, vel parum a mediocritate distatem;in passauis vero qualitatibus in siccitate,& humiditate symetria habere. Haec ad lactis. generationem idonea sunt. Rusdam maiorem habere vim calefaciendi,atq; manifeste exiccandi,licet non pluri inu. Haec menses mouent, urinas,& sudores. Quaedam intensius caleiacere,quoad passiuas verbi qualitates non multu desiccare. Haec possunt etiam menses,vrinas, d i Edores prouocare. Quaedam vero potentiorem calenciendi,&exici eandi habere secultatem .Haec prouocant solas urinas,&sudores. Dei his ita Gal.in loci cit. dicebat: Si uidem excalfictio tribus generibus. i medicaminum communis, utpote, quae lacti procreando succurrunt, quae', ciendis mensibus,& urinae coueniunt. Disserunt tamen caloris.
inarura, tuta etiam, uod quaeda desiccant,& quaedam non . Siquidei Lee 2. Suae.
424쪽
o Baricelli de hydronosa natura
quae non desiccant, & modice calfaciunt, lacti generando utilia sunt
quae vero plus calfaciunt, non t men valenter desiccant, mensibus eliciendis sunt congrua . Verum & haec,utraque urinas prouocant,6c ad haec cum primis ea,quae desiccant,&calfaciunt. Propterea,qus sudores vere dicuntur ciere,sunt quae proprie urinas prouocar,quq poten ter calefaciunt,& exiccant,& tenuium sunt partium. Ratio capitur iGal. io. simpl. med. facult. in cap. de sed . ubi sit dores eande materiam, quam habet urina, possidere voluit: ideo medicamenta,quae prouocatvrinas,de iure prouocant etiam & sudores,vi q.simpi cap. I9. di Serat. Heurnius 2. method. dicebat,sudoriserum debere diuretico esse pote-tius, nisi febris obstiterit, quo casu vel diu reticus, vel minus calidioribus utimur: semper enim calidiora usurpamus ad ciendos sudores,nisi magnitudo febris impedierit quare ubi febris molestat infirmit, diure licis, si fieri poterit,sudorem euocabimus: quippe diuretica,sue urina cientia, sanguinem fundunt, attenuant, & serosam partem separant a sanguinis crasitore. Hoc bene expressit Gal. s. simpl. oap. a 3. Qui autem sint huiusmodi caloris gradus,enodare non recusabimus. Quippe medicamenta, quae calida sunt in primo gradu, aut parum supra, in passi uis vero temperata ad lactis generationem sunt usurpa-da. Calida in secundo, vel parum supra,sicca vero in primo,vel parum supra ad prouocandos menses, & ad urinas mouendas esse idonea iudicamus. Calida vero,& sicca in tertio urinas tantum,& sudores mouere,& prouocare n5 dubitamus,tum testimonio Gai .in loc .cit. tum etiam,quia hae sunt, quae propriam eliquandi,& extenu andi humores facultatem habent, non sic caetera, quae in calore, de siccitate minoris sunt potentiae. Propterea Gal. 7.simpl. 22.vretica appellauit,non qu*sola moueant urinas: sed quia solas,& non etiam menses,aut lac. Nos haec sudorifica etiam appellamus, quia conditiones omnes, quae pro sudoribus ciendis opus sunt,suppeditant. Haec autem si potentiora,&validioris facultatis in calore,& siccitate existent,utique sudores ian tum mouere necessarium est principaliter, secundario vero urinas: nas ea, quς magis fundunt,&colliquant humores, sudorifica vocari morentur; nulli dubium est, quod quanto vehementioribus eriit viribus, tanto copiosiores ex ijs suscitari poterunt sudores. Profecto suscitat tur sudores,tum ab ijs,quae in primo, tum secundo,& tertio gradu caliditatis,&siccitatis existunt, potentius autem ab ultimis, quam a prismis,eo quod horum facultas validior est. Hinc china,salsa parilia,sin, lax aspera, chama metum dicuntur euocare sudores,tame haec calida,
425쪽
& sicca in primo gradu sunt. Assarum tamen, daucus, apium, lignum
sanctum,&c. potentius movebunt, nam potentioris naturq sunt: siquis dem calida,& sicca in secundo. Calamintha autem, smyrnium, pulsatilla,sassas ras, &c. quia sunt calida, & sicca in tertio omnium maxime
Sed incidimus ingraue quaesitum ex medicamentorum examine, quae sudores prouocant, siqui de ea esse propria sudores cientia disputauimus, quae calida, & sicca in tertio, atque tenuium partium sunt: superius tamen hoc improbauimus, dum admodum sicca,& calida,lim sudoribus mouendis fore fugienda declarauimus: diximus enim calore, &humiditate, non autem adurentibus, &siccis, sudores eis promouendos. Profecto in suscitandis sudoribus, maxima opus est prudentia, O maxima solertia, cum enim negligenter prouocantur , plurimum nocumenti corporibus inferre nulli dubium est, quippo saepenumero substantia corporis dissipatur, virtus prosternitur, corpus contabescit, morbus augetur, de symptomata ex oscitanter motis sudoribus intenduntur . Quapropter antequam sudoriserum , praesidium apparemus, ideam morbi, vires, facultates,& locum
bene ruminare istudiosos oportet: siquidem eo perpetuo Medici vacare debent, ut infirmos si iuuare nequeunt, saltem non laedant. Ideo cum sudores parare intendimus, primo etsi ectus idea sit anto oculos; si enim erit calida, quales febres sunt vehementes, & praesidi js admodum calidis, do siccis abstinere consulo, satius erit potionem aquae hordei, vel in qua suerit decoctum chamae melum eligere Sin febris fuerit minus calida,& humores crassi,& viscidi redundauerint ad calidiora deueniendum existimo , ad decoctum nimirum hyssopi, thimi, pulegij, assari,&s milium. Haec autem livia in humorum praeparatione, tum atque inςiendis sudoribus deseruire poterunt, tum maxime quando incisione, vel abstersione in succis indigemus, quo tempore si cum decoctis se rapia mi ebimus Oximellis scilicet, acetos, vel alterius consimilis naturae, utique optatum intentum consequemur . . At si alij erunt affectus ex humoribus frigidis,& humidis,&vires,& facultates infirmi validae, α locus dispositus; proculdubio maiori audacia simplicia calidiora sicciora in euocandis sudoribus usurpare poterimus eo potissi num si morbus fuerit rebellis, vel humores in reconditis partibus reclusi, &in articulorum cauitatibus, seu musculosis, & carnosis particulis colligati. Quapropter ex morbi varietate, sudoris apparatum Variarr
426쪽
ηο 6 Baricelli de hydronosa natura
posse consentaneum est, quo fit licet propriEcientia sudores,calida, ct sicca in tertio sint ut modo mitiora,modo autem potentiora prα- sidiam propinare valeamus. Cum autem epota sudorifica,ex ingredientibus calidae textur c' ponantur, vulgatissimum est apud Medicos consilium in affectibus4js commodius ururpari, quia frigidis, mi dis , materijs innascuntur in Cuius rei argumento, experimento probatum est quam plurimos di ciles morbos, sudorificis potionibus egregie compesci, tque fugari . Hinc oculatissimi Medici, peractis generalibus requisitis ad haec confugiunt epota in frigidis nimirudistillationibus,hemicranea cςph dea frigidis, epilepsia, paralysili maximo ventriculi lapsu, dolore ischiado, oculoru diuturna lippitudine,podagris a stigida intemperi omnibus ex visceruna, vel articulorum refrigeratione passionibus, atq; inueteratis febriculis,quae ex eo, quod alento,sti P dom humore prodeunt, diuturnae esse consueuerunt. Tandem hoc langulari pr fidio omnibus inueteratis,& frigidis asse tibus succurrimus. Inter hos Gallicus asse erus eiusq; symptomata, tantam ex huiustia odi auxilio recipiunt 'tili tate, ut medici audaciores in dies fiant in aegris p r bendis decoctis,ut talis affectus reprimat ferociam. Ex Medicis autem prudentiores,noa solum ad relatas passiones, ad attenuandos,& euacuados rebelles humores decocta viurpant sudori sica, verum atq; in alui, urin ,aliarub corporis partium inueteratas fluxiones, ut Laelius a Ponte coluit. 7- quippe revellunt haec,distrahuntq, humores,&illorum illuuiem alo. cos affectis disgregant, quo fit ut corroborentur, & in pristina reda cantur valetudinem. Propterea partibus corporis imbecillibus, . vel generant, vel suscipiunt excrementa, sudorifica potio, summum iudicatur remedium, nam alio his euocatis, excretis, veIconsam s. admirabili celeritate vigorantur,&reuiuiscunt. Quia aurem vatij sunt affectus, diuersaeq; corporum dispositiones, idcirco diuersimode praesidia, quae per os sumuntur ad ciendos sido res, parare selemus. Quippe simplicia haec modo vino, modoaqua ebulliri mandamus tque eoru decocta infirmi; potanda consulimus Saepe ijssyro poscoficiendos,vel pulveres,pastillos vel tabellas iubemus,vel eadem cotrita syrupis vel conseruiserosis, boragine, verba glossoc ista administramus. Formularu porro varietatem ratio ipsa edocuit: nam syrupi, vel praesidia crassioris consistentiae,quia diutiux in ventriculo,&hepate comorantur, potentius capiti, ventriculo, Iocis continuissa inserunt virtutem. lutiora vero citius pertranistunt,
427쪽
seunt, propterea in affectibus a primis regionibus distatibus commodius adhibentur. Duplici tamen cautela perpetuo lisc propinari,com muni Medicorum consensit decretum est, vi cu similibus epotis etiam ea misceantur iAgredientia,quae partem respiciant affectam, ut humores corrigant peccantes. si enim roborandi partes indicatio cosiurgi, praestabit decocto vini optimi, aliqua mensuram addere: sin etia euacuandi,ea quae soluunt.& euacuat. Proiecto humores magis extenua- ti per sudores, minus vero, vel qui crassiores re stant per aluum,& vrinam csimoduas expurgantur: quod si thoracem asse tu respicere opor tebit,betonica carduum benedictum, violas,iuiubas,& similia i , , media decoctione infundere oportebit. sin autem neruora passiones, salutam,rosmarinum, cadem,Sc. In viscerum internorum vitio ea eligimus, quq peculiariter illa respiciant; propterea in anasiarca,ascite, ct cachexia radices mulae,iridis, ebulum, aut Bldanella decoquimus.
Cum autem humores corrigere, seu contemperare studemus,endi uia,
cichorium, boraginem,lupulum,buglossum,& alia,quae hanc retinent
Simplicia, quae in praesentiarum in usu frequentiori pro apparatui sudorifico a Medicis usurpantur,e st lignum indicum,quod sanctu, sue Guaiacum vocatur. China, salsa parilla,&sagascas. Hoc tamen discri- mine. Vtuntur china in omnibus viscerum passionibus, atq; ijs,quq ab ipsis originem habere possunt, nec sine ratione, siquidem costat experimento, maximam illas partes corroboradi in china inesse facultate. Utuntur salsa parilla, quando affecta corpora, imbecilla existunt, vel morbi, aut febres leuiores,& remissiores sunt. At lignum sanctu,quia eius essicacia maior,& potentior est, ad affectus saeuiores,dissiciliores, i ct diuturniores usurpant. Sassai ras vero indiscriminatim adhibetur; tanta enim e st eius bonitas, ut cunctis serἡ morbis diuturnis, cunctisq; corporibus competat. De planta hac,quq Florida apud Indos deser tur, & de Tabacco etiam, qui est admirandae etiam virtutis in suscita-do sudore, disserit Nicolaus Monardes, apud quq multa studiosus Lector in praesenti materia videre poterit.Sunt autem praeter haec innu mera simplicia, quae horum desectu sumi possunt: siquidem apud nos Plantarum aliquot catalogus, tantae effcaciae in suscitandis sudoribus reperitur,ut nisi aliquoru incuria hic teporis tanta esset, haud i s sorsitan indigeremus, quae ab Indis asportantur. Afferam tamen in studio sorum gratiam nonnulla,quae apud sapientissimos experimentis com probata sunt. Datur Agaru, quod in febribus quartanis in euacuando: humore
428쪽
η68 Baricelli de hydronosa natura
humore crassis per sudorem purgato corpore,mirificum iudicatur auxilium .Hoc in secretis Iosephi scientiae habetur: Pentaphyllum cuius radicis decoctum in thoracis affectibus commendatur. Semina het deret arboreae pro morbis pestilentibus. Hoc ex Alexio redemontano in
secretis. Camaedreos pro morbis articularibus,chamae melum,saluta, chamaepyteos, betonica, sabina, centaurea in doloribus viscerum . Laudantur etiam schinantum,calamus aromaticus, ramenta iuniperi, angelica, cortices citri. Heurnius 2. method.laudat Cerui lachrimam, qua tanta cietur sudoris copia, ut pene totum corpus selui credas.
Loco ligni sancti, e bantina, cedrum, aut mali aurantii planta sumi potest. Loco salsae parillae,nostra smilax aspera reperitur, quae, ut ob seruaui,maioris est efficaciae. Loco chinae,radicibus nostrς narundinis uti possumus. Loco fassa Das,sceniculum nostrum sylvestre vires habet consimiles. Haec porro in decoctis, syrupit, & in diuersis potionum generibus usurpari possunt, quemadmodum ex plantis, quae ex Indis
asportantur, sacere consuevimus. Hoc tamen circa ea,quae potantur animaduertendum puto,corpo
ra biliosa non esse diutius, neque vehementibus decoctis, ad sudorem cogenda, quippe sudores cientia, nam calidis compensantur viribus, in calidis corporibus,& in feruidis humoribus minime conueni ut, eo quia timor est ne viscerum pariant infamationes .Hoc tame in phlegmaticis corporibus,frigidisq; humoribus nullatenus veremur: idcirco maiori cum fiducia ijs propinamus. Quapropter ante huius praesidii administrationem consulo infirmi,ec humorum peccantium coditionem bene explorare: deinde ea prςbere,quae citra noxiam aegrii adiuuent,rationabileq; erit si quae plus iusto calfacere possent, conte pera re studebimus. Tandem infirma corpora coacte ad sudores moueri, nequaquam tu stum existimavi, ne sorsitan natura & a morbo,& ab au
xilio sudorifico labefactata inopinatῆ succumbat. Propterea sudores blande perpesuo moueantur, consulto, & magna prudentia. Sedue
Decoctum falsaeparilia in morbis articularibus. R.Salsae parili. benξ otae, & minutim incisae unc. iij. ponatur in insus
per horas et . in lib. vj. aquae sontis,deinde adde flor. cor l. ius arthe ticae, melissae, hepaticae an. m. j. l. senae oriendivnc.j. sampsucloet
429쪽
N. falsae parill eodem modo pr par.ync.i. infund per horas 2q.in lib. . aquae sontis, deinde bull. lento igne usque ad consum pl. quartae partis : adde in fine semin. coriand.praeparat. c. ra cinnamomi, citeminis peoniae a.dra ij Fiat colatura,&seruetur pro potu . Derectum ligni absque cortice. N. Ligni an ti benε limati lib.i. aquae fontis lib.xij. infundatur lignuin aqua calida per horas 1 in vase vitieato bene clauso, deinde co quant.lento igne ad consumpt. duar pari.aquae,coletur,d seruetur prosyrupo. Decoctum pro potu. N.Lignum sanct.prioris deco bonis,aquet sontis lib.xij. iterum coque usq; ad consumpt.3.part. cola,& serua pro potu in prandio,& coena iumendo. Cum cortice potest fieri consimili via, potest etiam decoctum vigorari,cum additione viiij, si Medico placuerit. Deconum chinae. Radic.chinae optim. vnc. j. aquae sontis lib.xij. rad.incida.minutis, ct in pr dic. aqua tepida per horas i 1.infiin. in vase vitreato,deinde decoquan .lento igne ad consumpt. 3.par.colaici serua pro syrupo.
Deco tam ligni cum sol apro syropo.
Decoctum salsa, ct ligni propotu.
P.Materiam prioris decoctionis,aquae lib.viij. coquan .ad consumpti duar. pari.aquae, cola, cc serua pro potu ordinario,addendo in sine cinnamo. electi vac.'
430쪽
1 o Baricessi de hydronosa natura:
Decoctum fassa, ligni, Ginae. 7 t. salsae parilL vnc. iij.
uiuer.salis parili.praepar. unc. Puluer.sen. orient.vnc.jm Mesophili.scrup.ra cinamo.&a.iij. Sena. coriand.praepar. unc. terantur, & dat puluis, dosis dra.j: cum vnc. iij. vini graeci. Ita potest fieri de ligno,china. Possumus etiaomnia miscere simul, & cum vino, vel syriap. aut conseruis capere, vel orbis utos,uci tabellas fingere cu aucc. ad forma manus Christi.
Fotiosudorifera inpiati minis anda, ex Teophracto Parac Uo. V. Vini sublimati,quod accensum,pinguedinem non relinquat,mensuram j.
Dicta mi,pimi inellae,radic. valerianae an dra. ij. amphoi se dra j. mista omnia in purum vitrum coniiciantur, ac in ipso bene obturato ad Solem stet per octiduum. Dosis sit cochlear. diruidium,vel integrum pro ratione corporis.