Cornelii Taciti opera minora

11쪽

PRAEFATIO

IN constituendo huiusce libelli textu a plerisque editoribus hi quattuor codices adhibiti Sunt, quorum VarietateS notabiliores ex ampliore Muellentiossit apparatu Critico de-PrompSimVS :

Hi omnes Germaniam, Dialogum, et fragmentum Suetonii de viris illustribus continent, C etiam Sex POSterioreSAnnalium libros et Historias, D alia quaedam OPUSCUla. Lei densis nomen et auctoritatem Ioviani Pontani 142615o 3) praefert, e Cuius exemplari deperdito desCriptus est. Ipse Pontani codex et A ad archetypum deperditum nomine X designatum referuntur, ita tamen ut A sinCerum arChetypitextum eXprimere videatur, quem in B sive ipse Pontanus SiVe apographi scriptor in pluribus locis immutavit. C et ad archetypum deperditum V referuntur, ita tamen ut Uter-

12쪽

PRAEFATIO

que Correctiones e Codicibus X generis ortas haud raro admiserit. Denique ipse X et Y descripti fuisse iudicanture Vetusto quodam Codice quem Sive ut a Pontano traditum est) Henochus AsCulanus, Sive ut reCentiores quidam Critici existimaverunt Τ) ignotus aliquis e Germania in Italiam CirCa A. D. 1457 attulit. Alfredus Holder, in textu huius libelli constituendo 1878), tribus Germanicis Codicibus magna ex Parte USUS est, scilicet Hummeliano nunC, ut Videtur, deperdito, sed ex collationibus Hummelii, Longotii, Sellingit aliquatenus restituendo), MonaCensi, Stutgartensi: quoriam Primo etiam Aemilius Bahrens, tertio nuperrime Iohannes Holubmagnam auctoritatem tribuerunt. Sed ex uberrima RicardiWuens hii disputatione ' de his tribus et Vindobonensi 711 Cum Hummeliano artiore quadam adfinitate Conexo Colli gitur hos omnes sive ex deterioribus V generis codicibus sive ex miXta quadam Stirpe ortos et ad textum stabiliendum parvi aestimandos esse: itaque non nisi insigniores eorum varietates litteris H. Μ. S. V. notatas), Praesertim

Hummeliani in quibusdam propriis Germanicae linguae nominibus Cf. C. 1; 28ὶ Citavimus. Idem dicendum est de Vaticano 4498 Δ), de quo etiam in praefatione ad Agrico

De aliis quibusdam parum Cognitis, SiVe a ΜRSSmanno olim 1847ὶ adhibitis, sive recentius repertis, ConSulendi

Φ Contra Volgiti aliorumque de hac re dubitationes nuperrime disputavit M. Lehnerdi Hermes XXXiii, Ι 898, PP. 499 5O5 .' Progr. WeidenaU, Ι 892-I89 . y De Taciti Germaniae codicibus Germanicis, DiSSertatio Inauguralis, Marpurgi Cattorum, I 893.

13쪽

PRAEFATIO

E permultis virorum doCtorum ConieCturiS paucaS tantum et insigniores sive in textum admittere sive in adnotatione critica Colligere potuimUS.

Scribebam Omnis mense Octobri, a. 1899.

14쪽

SIGLA

Correctiones eorundem: &C. u. ceteri codices

15쪽

CORNELII TACITI

GERMANIA

GERMANIA omnis a Gallis Raetisque et Pannoniis Rheno Iet Danuvio fluminibus, a Sarmatis DaciSque mutuo metu aut montibus Separatur: Cetera Oceanus ambit, latoS Sinus et insularum inmensa Spatia complectenS, nuper Cogniti Ss quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit. Rhenus, Raeticarum Alpium inaccesso ac praecipiti vertice a ortuS, modico flexu in occidentem versus Septentrionali Oceano miscetur. Danuvius molli et Clementer edito montis 3 Abnobae iugo effusus pluris populos adit, donec in Ponticum Io mare Sex meatibuS Vrumpat: Septimum OS paludibus

hauritur. . '

Ipsos Germanos indigenas orddiderim minimeque aliarum agentium adventibus et hospitiis mixtos, quia nec terra olim sed Classibus advehebantur qui mutare SedeS quaerebant, et 15 inmensus ultra utque Sic dixerim adversus Oceanus raris ab orbe noStro naVibuS aditur. quis porro, praeter PeriCUlUm a

horridi et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta

TITULUA. Cornelii C. Cornelii Taciti de origine et situ Germanorum Germaniae C) liber A CD : Cornelii Taciti de origine Situ moribus ac populis Germanorum liber DI Raetisque Cellarius: raetiisque ret-, rhet- codd. a danubio ABC 6 Reticarum A : rheticarum S B danubius Aris Abnobae Rhen.: abnobe H: arnobae vel arbonae ceti.

16쪽

CORNELII TACITI

Germaniam peteret, informem terriS, RSperam Caelo, tristem Cultu aSpeCtuque, nisi si patria sit Θ3 Celebrant carminibus antiquis, quod unum tapud illos memoriae et annalium genUS OSt, Tui Stonem deum terraeditum et filium blannum originem gentiS ConditoreSque. Manno tris filios adsignant, e quorum nominibus proximi Oceano IngaeVoneS, medii HerminoneS, Ceteri Istaevones 4 VOCentur. quidam, ut in licentia VetuStatis; pluris deo ortos Plurisque gentis appellationes, blarsos Gambrivios Suebos

5 Vandilios adfirmant, eaque Vera et antiqua nomina. Ceterum Germaniae Vocabulum reCenS At nUPer additum, quoniam

qui primi Rhenum transgressi Gallos expulerint aC nunCTungri, tunc Germa'i Vocati Sint: ita nationiS nomen, nongentiS, eValuiSSe paulatim, Ut omneS primum a Victore ob metum, moX etiam a Se ipSis invento nomine Germani

3 Fuisse apud eos et Herculem memorant, Primum Ueomnium virorum fortium ituri in proelia Canunt. sunt illis haeC QUO Ue Carmina, quorum relatu, quem barditumVOCant, nCCendunt animos futuraeque pugnae fortunam ipso Cantu augurantur; terrent enim trepidantve, prout Sonuit acieS, nec tam VoCis ille quam virtutis conrentuS Videtur. et adfectatur praeCipue aSperitas Soni et i fraCtum mUrmur, obiectis ad os SCutis, quo plenior et graVior VOX reperCUSSU 3 intumescat. Ceterum et Ulixen quidam opinantur longo illo et fabuloso errore in hunc Oceanum delatum adiisse Germaniae terras, Asciburgiumque, quod in ripa Rheni situm hodieque incolitur, ab illo Constitutum nominatum

17쪽

GERMANIA

que -; aram quin etiam Ulixi consecratam, adiecto L ertae patris nomine, eodem lOCO Olim rePertam, monUmentaque et tumulos quosdam Graecis litteris inscriptos in

confinio Germaniae Raetiaeque adhuc eXtare. QVae neque 45 Confirmare argumentiS neque refellere in animo eSt: ex

ingenio Suo quisque demat vel addat fidem. Ipse eorum opinionibus accedo, qui Germaniae populos qnullis fallis aliarum nati uni conubiis infectos propriam et

SinCeram et tantum Sui similem gentem extitiSSe arbitrantur. io unde habitus quoque corporum, quamquam in tanto homi- anum numero, idem OmnibuS : truCes et Caerulei oculi, rutilae Comae, magna Corpora et tantum ad impetum valida: laboriS atque operum Πon eadem patientia, minimeque Sitim 3 aestumque tolerare, frigora atque inediam Caelo Solove

Terra etsi aliquanto Specie differt, in universum tamen Saul silvis horrida aut paludibus foeda, umidior qua Gallias,

entosior qua NoriCum ac Pannoniam aspicit; Satis ferax, frugiferarum arborum inpatiens, pecorum 1 Cunda, Seda o Plerumque inproCera. ne armentis quidem suus honor aut a gloria frontiS: numero gaudent, eaeque Solae et gratiSSimae OPOS SUnt. argentum et aurum propitiine an irati di negave- 3rint dubito. nec tamen adfirmaverim nullam Germaniae Venam argentum aurumVe gignere : quiS enim SCrutatus est Θa5 POSSeSSione et usu haud perinde adficiuntur. est videre qapud illis argentea vasa, legatis et principibuS eorum muneri data, non in alia vilitate quam quae humo finguntur; quamquam proximi ob usum Commerciorum aurum et argentum in pretio habent formasque quasdam nOStrae POCUniae 3o adgnOSCunt atque eligunt: interiores simplicius et antiquius

18쪽

CORNELII TACITI

5 Permutatione merCium utuntur. PCCUniam Probant Veterem et diu notam, serratOS bigatOSque, argentum quoque magis quam aurum Sequuntur, nulla ad Ctione animi, sed quia numerUS argenteorum facilior USui est promisca ac vilia merCantibUS. 56 Ne ferrum quidem SupereSt, SiCut ex genere telorum colligitur. rari gladiis aut maioribus lanCeis utuntur : hastas vel ipsorum voCabulo frameas gerunt angusto et brevi ferro, sed ita acri et ad usum habili, ut eodem telo, prout ratio et poSCit, Vel ComminUS Vel eminUS pugnent. et eques quidem Ioscuto frameaque ContentUS eSt, pediteS et miSSilia Spargunt, pluraque Singuli, atque in inmensum vibrant, nudi aut sagulo leVes. nulla Cultus iactatio G sCuta tantum lectissimis 3 coloribus distinguunt. pauCis loricae, vix uni alterive Cassis

aut galea. equi non forma, non VeloCitate Conspicui. sed 15neC Variare gyrOS in morem nostrum docentur: in rectum aut uno fleXu dextros agunt, ita ConiunCto orbe ut nemo

posterior Sit. in UniVerSum aestimanti plus penes peditem roboris; eoque mixti proeliantur, apta et Congruente adequeStrem pugnam Vel OCitate peditum, QUOS OX Omni iuVen- eto 5 tute delectos ante aCiem loCant. definitur et numerus: centeni ex singulis pagis sunt, idque ipSum inter suos vo- Cantur, et quod primo numeruS fuit, iam nomen et honor 6 OSt. aCieS Per CUneOS Componitur. Cedere lOCo, dummodo rursus instes, Consilii quam formidinis arbitrantur. Corpora 25 suorum etiam in dubiis proeliis referunt. scutum reliquisse praeCipuum flagitium, nec aut SaCris adesse aut Concilium inire ignominioso fas; multique superstites bellorum infamiam laqueo finierunt. I Reges ex nobilitate, duces ex virtute Sumunt. neC regi- 3O

14 distinguuntur H : distingunt cest. 15 galea Rhen. cum duobuS codd. dest.) : galeae ceti. : galea est miseli 17 dextros vel sinistros, Michaelis coniuncto cuncto cest. 18

existimanti CD as quodJ quidem AB a6 etiamJ et D

19쪽

GERMANIA

bus infinita aut libera potestas, et duces exemplo potiusquam imperio, si prompti, Si ConSpiCui, Si ante aciem agant,

admiratione praeSunt. Ceterum neque animadVertere neque a

vinCire, ne verberare quidem nisi saCerdotibus permissum, 5 non quasi in poenam neC duCis iussu, sed velut deo imperante, quem adesse bellantibus Credunt. emgiesque et signa aquaedam detraCta luCis in proelium ferunt; quodque Praecipuum fortitudinis inCitamentum est, non CaSUS nOC M tuita Conglobatio turmam aut cuneum facit, sed familiae et 1 o propinquitates; et in proximo pignora, unde feminarum ululatus audiri, unde vagitus infantium. hi Cuique sanCtiS- 4simi testes, hi maximi laudatores: ad matres, ad ConiugeS vulnera ferunt; neC illae numerare et exigere plagaS PaVent, cibosque et hortamina pugnantibUS geStant. a 3 Μemoriae proditur quaSdam aCies inclinatas iam et la- 8bantis a feminis restitutas Constantia precum et obiectu pectorum et monStrata ComminUS Captivitate, quam longe inpatientius feminarum Suarum nomine timent, adeo Utemcacius obligentur animi civitatum quibus inter obsides zo puellae quoque nobiles imperantur. inesse quin etiam a sanctum aliquid et providum putant, neC aut Consilia earum

aSpernantur aut reSponSa neglegunt. Vidimus sub divo AVespasiano Velaedam diu apud plerosque numinis loco habitam; sed et olim Albrunam et Compluris alias veneratia 5 Sunt, non adulatione neC tamquam faCerent deas. Deorum maxime MerCurium Colunt, Cui Certis diebus 9 humanis quoque hostiis litare fas habent. Herculem ac Martem ConCeSSis animalibus placant. pars Sueborum et a Isidi sacrificat: unde Causa et origo peregrino SaCro ParUmao comperi nisi quod signum ipsum in modum liburnae figura-

1 aut ac DS et' etiam AB a agunt D 9 familiae

aut AB II auditur Nipiendo 13 enumerare B etJaut AB IA ueledam AC: ualedam D: uoledam B a

δε ruinam mactemuel: albriniam : auriniam se: suriniam C aB Martem c. a. placant et Herculem AB

20쪽

CORNELII TACITI

, itim cloedi advectam religionem. Ceterum nec Cohibere

parietibus deos neque in ullam humani oris speciem adsimulare ex magnitudine Caelestium arbitrantur: lucos aCnemora ConSeCrant deorumque nominibuS appellant secretum illud, quod sola reverentia Vident. 5Io Auspicia sortesque ut qui maxime observant: sortium Consuetudo simpleX. Virgam frugiferae arbori decisam in Surculos amputant eosque notis quibusdam discretos supera Candidam Vestem temere aC fortuito Spargunt. mOX, Si publice Consultetur, SaCerdos Civitati S, Sin pri Vatim, ipse lopater familiae, precatus deos Caelumque SuspiCiens ter singulos tollit, sublatos secundum impressam ante notama interpretatur. Si prohibuerunt, nulla de eadem re in eundem diem Consultatio; sin permissum, auspiCiorum adhuc fides exigitur. et illud quidem etiam hic notum, aVium is Voces VolatuSque interrogare: Proprium gentiS equorum quoque PraeSagia aC monituS eXperiri. publice aluntur isdem nemoribus ac lucis, Candidi et nullo mortali opere

princeps Civitatis comitantur hinnitusque aC fremitus ob- 2o5 SerVant. nec ulli auspicio maior fides, non solum apud plebem, sed apud procereS, apud SaCerdoteS; Se enim ministros deorum, illos ConsCios putant. est et alia ob- Servatio auSpiciorum, qua graVium bellorum CVentus eXplo-6 rant. eius genti S Cum qua bellum est CaptiVUm quoquo a 5 modo interceptum Cum electo popularium Silorum, patritS Uem Ue armiS, Committunt: victoria huius vel illius pro praeiudicio aCCipitur. II De minoribus rὰbus principes consultant, de maioribus OmnOS, ita tamen ut ea quoque, quorum PeneS Plebem 3Qet arbitrium est, apud prinCipes praetraCtentur. COOUnt, niSi

Ιo Consultetur Halm consuletur codd. II Sed D: Om. ceti.

apud Sacerdotes ; Se Sacerdotes Mol in sa istos AN a CXPlorantur B : exploratur 21 praetractentur αλ*U: per

tractentur Cest.