Annales Academici

321쪽

ea legens satis habeas poetariun verba intelligere sententiarumque vim pedicipere, an etiam ad numeros attendas, eosque vel tacito tecum inter legendum, Vel incalescens clara voce efferas. emini virum cetera doctissimum carmen ORATII lyricum sic legentem, ut meram prosam audire mihi viderer Prosecto ille, quamvis intelligens HORATIVΜ, non nisi dimidium voluptatis ex eo capiebat. Ad numeros cum attendimus, Vis musica paulatim intimos animi nostri sensus penetrat, inciandeque inicit. Sanguis celerius per venas currit. Cum poeta exhilaramur, tripudiamus, inflammamur, insurgimus. Itaque in mea institutione huius rei semper habendam mihi rationem duxi, neque id sine fructu. eministis, credo, haud pauci vestrum, A., quomodo ERENTII versus, in quibus an omnino numeri inessent virum aliquem e doctorum numero aliquando dubitantem audivi, scandens ego in scholis effecerim, ut eorum numeri vobis paterent, eosque versus sine dissicultate ipsi scanderetis. Tum, quod maius erat, simul vobis patebat, qua arte poeta parasiti jactantiam de ratione, qua post longam peregrinationem in urbem suam redux a multis ex veteri consuetudine notis ipsi hominibus exceptus esset, aptis rei numeris expresserit:

Qua arte rursus amantis iuvenis, de amici perfidia querentis, dolorem his longe aliis numeris extulerit.

Sed nisi impudentior ego, certe ineptior, qui vobis, nihil id flagitantibus, sic quasi iterem lectiones meas. Sunt haec senis, A. invitante ipsa huius diei estivitate paulo iam loquacioris facti. Condonetis id mihi,

322쪽

312 B. Q. VAM LEN NEPCum ad loquentiam quoque mihi instituendi essent iuvenes, equidem

ratus, vere dixisse QUINCTILIANUM: is e mulium profecisδe ciat, cui

CicERO valde placuerit, multus ipse fui in tractando cum discipulis Cicκ-RONE. Ibi quoque animadvertendi erant numeri. Nam et prosa oratio suos habet, quamvis diversos a poeticis. Et fuit adeo diligenitor in iis CICERO, cui Demosthenes ipse non satis semper aures implebat. Sed maiora in CICERONE observanda erant, illa ipsa, ob quae tantum ei tribuit QvINCTILIANus. Haec in eius rationibus praesertim conspicua, secere, ut frequentius harum praestantissimam quamque mihi potissinium tractandam sumerem, librum in Verrem quartum, Milonianam, hillippicam secundam. Quoties autem maiorum profectuum nactus eram discipulos et nactus deinceps sum complures cum hac ulliana eloquentia saepe me consere iuvit Demosthenicam, diversam ab ea quodammodo, at non ins forem certe, sed in aliqua sobrietate ornatus haud minus saepe virium ac ponderis habentem. Certum mihi erat, ut quod certissimum, horum immortalia opera virorum omnibus, qui illa intelligerent, ut clarissima, ita utilissima esse in omne tempus eloquentiae exempla Sed auditorum meorum

iis, qui deinceps ipsi scribere Latine vellent et volebat ingeniosissimus

quisque proponendum ante omnia commendandumque erat optimum Latinitatis exemplum CICERO , maxime, cum voluntatem illam Latine l. e. bene Latine, scribendi apud iuventutem nostram aluisset Lex Regia super institutione Academica, maiorem honorem habens iis, qui ad gradum Doctoris obtinendum adspirarent scripta defensaque publice dissertatione, praemia etiam proposuisset iis, qui Latina scriptione optime respondissent ad quaestionem ab aliqua Academicarum facultatum, quae dicuntur, de re quadam ad cuiusque provinciam pertinente propositam; unde mihi tum insigne natum est gaudium, cum tale praemium ob responsum ad quaestionem, quam primum tum Leidensis proposuerat hilosophiae heoreticae et Literarum Facultas, retulisset discipulorum meorum unus, qui nunc in Academia Leidensi, nec minus in re publica, clarissimi vir nominis, Regii status nuper administer factus, rebus Regni internis praeest. Itaque eo tempore non dubitabatur, quin usus Latinae linguae in sermonibus, scriptionibus, lectionibus Academicis requireretur, neque ab eo facile in iis discedendum esset Postea secus existimari coeptum est Dj0jtigod by

323쪽

que omnino negari potest, esse in artibus ac disciplinis, quae in Academiis traduntur, quasdam, de rubus emaculo potius quam Latino sermone lectiones docentem habere, sapientis esse consilii videatur. Sic cum patriae exponenda est historia, absurdum est alio quam patrio sermone uti. Illa quoque omnia, in quibus recentiorum magis quam Veterum acta et inventa rosessoribus exponenda eorumque discipulis tractanda sunt, Latini sermonis usum tametsi non repudiant, certe tamen haud flagitant. Sedontano retinendus videtur ille usus, quoties agendum est de Graecorum et Romanorum veterum historia, antiquitatibus, literis quoties Veterum Auctorum aliquis, quoties Iustinianeum us vel Academica lectione vel ouiuscunque docti hominis scriptione exponitur, aut aliquo modo tractatur. Sunt autem hodie multi inui in his etiam usum illum derelinquere non vereantur, pauciores quidem adhuc in patria nostra, plures in exteris regionibus, maxime in Gallia. Vidi adeo nuper in Gallico Eruditorum Diario improbatum aliquem, quod laudatam ceterum dissertationem super argumento ad aliquam earum rerum, quas modo indicavi, pertinente, Latino, non Franco-Gallico, sermone scripsisset. Quas illi, qui sic statuuis, rationes sequantur, mihi, fateor, haud satis apertum est, nisi sortasse sic minus doctorum commodo dicere nolim suo consultum volunt. Equidem, ut contra sentiam, rationes habere mihi videor satis iustas mimum, cum in lacuone vel scriptione veteres illas literas tractante, quae emaculo sermone proseratur, saepe tamen Vocabula usurpanda sint Latina, vel estandi Latinorum Auctorum loci, necesse est sermo sic nascatur hybrida, varius atque ipsa hac varietate inficetus. Deinde, quod maius est, a pro communi quondam omnibus viris doctis lingua Latina iam de humanioribus lueris apud varios Europae populos suae quisque patriae lingua scribat, grave sic orietur ubicunque incommodum, ut, qui progressui in iis literis scientiae sequi pleneque perceptum habere velit, unumquemque eruditorum oporteat etiam omnes Europae linguas cognitas perceptasque habere. Sed hic mihi videor Francogallum hominem audire dicentem, iam pro Latina suam linguam actam esse eruditorum hominum per Europam conmunem itaque posse sic indicato a me incommodo consuli, si Manes iam docti homines omnes scribant. --st vereor, mi homo, ut Vel Germani vel Britanni monito tuo obtemperent. olim equidem obtemperare

325쪽

ob causam quod illa non aeque splendent a cetera quasi in poetarum, qui nunc sunt, carminibus par sit omnium splendor, vel, ut hoc utar, primarii inter Tragicos Gallos CORNELII sabula AGEsILAVA, non sit ORNELII , quod CINNAM eius maiestate non aequet. odestiores veteres Critici Alexandrini, quos in Homeri carminibus suspectos versus habebant, contenti erant obelo notare, ceterum eos in exemplis suis relinquebant. Οὐ- ros otinuo aliquando dormitare indignatus, sic in dormitante tamen HOMERUM agnoscebat Postea ipsi HORATIO unum alterumque locum abiudicans BENTLEIus, satis habuit illos, ut suspectos, unicis inchidere. trecentiores, quae ipsis minus placent, saepe statim eliminare non Verentur. vimini in Graecia scholis molestiam aliquoties mihi parere, quod tractandos a me veteris poetae versus frustra discipuli in editione, qua utebantur, BRVNCΚΙ quaererent, quippe eliminatos ab eo. Et tamen adhuc modum aliquem in hac re servavit BRVNovius, eratque hic minime contemnendus ingenio doctrinaque vir. Hoc seculo demum magis magisque, in Germania maxime, invaluit illa haud temere ab indignante WYTTEN-BMEIO dicta ventosa ac pene procellosa critica, nihil ferme in veterum scripsis certum ac stabile relinquens mutando, transponendo, resecando mira audacia ac protervitate in iis grassans. Et videri volunt sic se veros nobis veterea auctores rostituere, qui si reviviscerent, in isto recentiorum foetu ne umbram quidem sui agnituri essent. Non sic bene bonis literis consulitur, neque in hoc sane, ut selix, praedicanda mihi videtur earum hoc tempore fortuna. Sunt hamr, aliorum minus absurdi in hoc genere

lusus, quique placeant ut amoeni in ludente ingenii documenta Attamen ad promovenda humaniorum literarum studia parum iis inest bonae seuos. Retardat eadem, in ironibus duntaxat, omnis morosior critica, quod illis iter ingredientibus nimis crebro scrupulos obiicit ubi potius ad progrediendum impellendi erant explanata iis quam maxime via monstratisque offerentibus se ibi plurimis, aspectu dulcibus, venustis pulcris, ad usum fructumque vitis opportunis, conmodis. Esse mihi videtur etiam hoc aetatis nostrae malum, quod multi Viri Docti meritoque in literia auctoritatem et procliviores sunt ad detrahendum de Veterum laudibus, ut cum Ciceronem in multis minus probandum arguunt. Quod tametsi pro parte non temere dicitur, tamen nisi adiunctam habeat summi oratoris commendationem, 40.

326쪽

parem serme ei quam IcERM QVINOTILIANV tribuit, sane Verendum est, ne laudabilem illum impetum adolescentium, quo ad multum versanda Tulliana scripta serebantur, vehementer minuat ac pene frangat. In istoria, illa praesertim, quae cum mea docentis provincia arctiore vinculo coniuncta erat, nostra aetate duo viri inprimis magnum merito nomen adepti sunt, Germani natione ambo HER Nos et IEBVRRos, quorum alter ille tum de omni historia praeclare scriptis suis meruit, tum

unus exactissime nobis veterum populorum politicam, commercia, mercaturam nova luce ab se collustrata exposuit; MEBURRIV autem hominum

studia auxit acuitque ad diligentius inquirendum in Romanam priorum quinque ab V. C. seculorum historiam, in qua ipse, quod antiquis historicis, ut parum certa tradentibus, haud temere fidem habendam statuebat, plurima non veritus est novare. Profecto erat homo ille acutissimi ingenii, sed qui nimis huic indulgens in novandi studio longius, quam par erat, sese passus est abripi, ut in dubitando quoque modum sere excessit. Sint non omnia, quae ab uvio aliisque historicis de primis Romanae rei p. blicae temporibus traduntur, aequo certa sed neque illa certa et saepe obscuriora sunt indicia, quae secutus IEBVHRos novam nobis rerum Romanarum imaginem estinxit maestat igitur, in summa certe, veriorem illam habere, quam secundum antiquos nobis IcERO in primo suo de republica libro exposuit, cuius aetate, ut postea HORATII, exstabant adhuc Regum Romanorum foedera, census tabulae, aliaque huius modi prisci temporis monumenta, ut iam nihil dicam de pontificum annalibus, ab antiquissimo inde tempore rerum quovis anno gestarum memoriam tuentibus. Sciunt omnes, qui historiam tractant, magnum ei subsidium esse in re Veterum numismatica, quapropter haud reticendi nobis sunt optime de illa nostra hac aetate meriti accuratissimae diligentiae viri, in Germania RAsonos, EcxΗELIVs, in Gallia NORMANDvs. ultum quoque ut Graecis lueris, iis Graecorum populorum historiae proluit editum superioribus annis Beriainensis Academiae consilio et sumtibus a doctissimo viro Bono-Io Inscriptionum Graecarum Corpus Haedicandum quoque hic inprimis quod antiquissimis egypti rebus praeclare ante aliquot annos lux oborta est, inventa per CHAMPOLLIONEM ratione inscripta in monumentis eius regionis

hieroglyphica legendi, cui parem lucem ad illustranda regni veteris Assy-

327쪽

O O. 317riorum res utinam aliquando afferat reperta denique ratio cuneisormibus literis inscriptiones in erutis nuper antiquissimae urbis in reliquiis legendi.

Haec omnia, quae memorari, subsidia, ut item alia, quae memorare

hi longum sit, mihi quoque in Historicis lectionibus, necnon in iis, quas super Graecis Latinisque Antiquitatibus habebam, haud mediocriter adiumento fuere. Sed dicendum hic, quod res est. In Historia tradenda nunquam plene satisfacere mihi potui. Statueram equidem in Academicis super historia lectionibus docentem haud contentum esse debere nuda

iactorum expositione, sed agendum ei quoque de actorum eventuumque musis, exponendum esse populorum mores, rerum publicarum instituta et regiminis formam, describendum excellentium virorum characterismum,

explorandum res historiae controversas. Sed cito animadverti, plerisque auditorum ita parum cognita esse ipsa acta, vel illustriora, veteris historiae, ut omnino mihi necesse foret exponendis iis diutius semper immorari. Desiderabatur praevia institutio, quam nunc spes est fore ut prosecti Gymnasiis discipuli pleniorem inde secum ad Academicas lectiones afferant. Sed Gynmasiorum mentione facta non dissimulandum est super iis mihi residere scrupulos metumque, ne fortasse nova iis inducta forma rerumque ibi addiscendarum copia, et literis, quas eximie tueor, detrimentum et dis usis, qui illic instituuntur, diligentioribus quidem, incommodi nonnihil afferat. Quarum artium doctrinarumque aliqua est inter se necessitudo, illae si eodem tempore adolescentulis per vices tradantur, nihil id sane habet, me iudice, quod vel institutioni cuiusque illorum obsit, vel discipulos nimium gravet, cum adeo coniuncta illa assinium inter o rerum traditio faciat ut una alteram illustret, iuventutique res illae sic per vices traditae aliquam etiam afferant ex varietate delectationem. Itaque nihil sane impedit quominus in Gymnasiis cum Graecarum Latinarumque iterarum disciplina coniungatur ut historiae, sic etiam geographiae veteris et antiquitatum, quae dicuntur, praevia quaedam institutio. Num idem dioendum de atheseos in Gymnasiis disciplina Est quidem hi duntaxat

dubitationi locus. Attamen, cum ipse unus eram e quinqueviris Legis auper Academica institutione conditoribus et collegarum meorum unus de male neglecto apud nostrates matheseos studio graviter nec temere conques-Dj0jtigod by

328쪽

318 B. I. IAN LEN NEPtus ei mala remedium paratum censuerat, si institutionis in Gymnasiis pars fieret matheseos disciplina, equidem, qui praeclaram hanc artem ipse magni sacerem, nihil id admittere gravatus sum, quamvis super eventu rei prosperi addubitans , cum mihi videretur maior semper ab institutione in

eam artem sperandus esse fructus, si se sim unus, quam si, ut Gymn siorum ratio seri, plures simul instituantur, cum sic necesse sit, ut

discipulorum aliis magister progredi tardius quam ipsi velint, aliis iniusquam pro captu suo videatur. An salsus fuerim opinione diiudicandum aliis relinquo. Ceterum iuventutem in inmanasiis etiam mathematica disciplina uti neque nunc improbo, modo se institutio eius sermo intra elementa artis contineat, aut ceris non multo ulterius progrediatur, cum alioqui suturum verear, ne plus ei temporis et studii impendendum sit, quam fieri possit sine detrimento illius studii, quod, si quid video, primarium esse etiam nunc in Gymnasiis nostris debet. Sed est aliud, quod multis de causis minus probandum mihi videtur iuventuti, quo tempore per Graecas Latinasque literas erudienda est, addiscentis in Gymnasiis simul proponi recentiores linguas. Habet quaeque lingua suum ingenium, suam grammaticae syntaxeos, stili proprietatem, ac diversitatis multum est inter veteres linguas et recentiores hasce. Qui simul his et illis operam dat, vix est ut ullius ingenium probe percipiat, ullius proprietatem bene adsequatur. Imo, confundant multa addiscentes, illa praesertim aetate, necesse est. Itaque omnino praestare duco ut ita recenti ni cuidam guae danda opera Gymnasiorum institution a vel praecedat, vel aequatur. Qui nostratium iam in puerilibus scholis exacte emaculi sermonis grammaticam et syntaxi atque insuper, ut honestiores plerique Francicam linguam addidicerit, deinde autem in Gymnasiis veterum linguarum acientia probe imbutus fuerit, is postea nulla negotio familiarem sibi reddet, quam voluerit, recentiorem linguam. Scio, quae possint obiici, quidque vulgo homines sequantur. Sed equidem aureum duco illud vetus dictam, onmul a , δε mailum. Qui in meas scholas veniebant profecti e Gymnasiis discipuli, quod ibi in una re maxime se multum exercuerant, longe ita antecellebant alios, quibus in domestica institutione pravo parentum consilio studium dividendum in nimis multa fuerat. Erit nunc quoque Brisam, multi multa tenere ut dicantur; sed vix int, ut eorum plures multa illa, Disitigod by

329쪽

ut oportet, vix, ut firmiter plenoquo teneant. Tum, si qui erunt diligentiores, discendique in tantum avidi adolescentes, ut ex tot ad quas simul instituuntur, rebus, nullam negligendam sibi putent, in omnes pariter amplectendas indefesso studio, adhibitis cunctis tenerae adhuc mentis viribus, operam dent, metuendum sane est, ne quorundam nimia hac intentione satigata sensim hebetetur mens, atque ipsi denique prorsus deficiant; cuius rei tristia iam exstant exempla.Μihi quidem Q. , persuasissimum est eum, qui in Gymnasiis ac deinde Αωdomica institutione id adsecutus suerit, ut Auctores Veteres probe intelligens ita quoquo penitus sit illorum amore imbutus, ad multa alia deinceps vitae munia obeunda paratissimum ore, quaeque ille postea Veloro vel scripto protulerit, omnia relatura esse sensum pulcri magnique per Veterum lectionem factum ipsi proprium. Sunt multa, in quibus praestant Veteribus recentiores, sed ab illis semper petenda erunt elegantiae, non calamistris aut suco arcessitae, sed simplicis sinceraeque exempla. er haec depulsa fuit Europae barbaries. Haec secuti maximum sibi nomen compararunt recentiorum elegantissimus quisque poetae, oratores, historici. Haeciam parvi facientes quidam modum ingenio suo ponere non norunt ac praVo, quae rerum humanarum natura, quae vita seculi seri, omnia, vel turpissima quaeque scriptis suis exprimendi studio abrepti, venustiorum hominum

pulcri decorique sensus offendero nihil verentur. Deniquo de his litoris studioque in his posito valet otiam nunc, quod Iona dixit: Hae Muria

perfusium ae olatium praebent, delectane do i, non i ediunt foris, seruorean nobiscum, pereminantur, ruinoantur. Qui me auditis, Athenaei nostri vel Sominariorum alumni, credite iuvenes mihi seni credite homini iam pene sexaginta annos in his literis studiisque versato Vero sic dixisse C EUNEWomni illo tempore expertus sum. Iam adolescentulo mihi studia illa in deliciis fuerunt, salutare tenera menti pabulum praebentes. Senem me haud sane minus oblectant. Qui recenti Tum pleraque non nisi obiter percurrere soleo, ne iacile lectionem eorum repeto, eundem moriterum lactionis, Graecorum quidem Houm, tragicorum, histori rum, oratorum, Socraticorum, Latinorum auis inprimis TEREMTII CICERO Is, LIVII seculique Augusti motarum ita nunquam satietas capit, ut illi de-Dj0jtigod by

330쪽

320 B. I. IAM LEN NEPotes lecti postrema quoque lectione magis semper mihi placeant. Divino

in me favore pleraeque res meae secundae fuerunt, iisque haud parvo omamento literae. Sed, cum patriae casum, coactae iugum exteruum

pati, dolebam, posteaque, cum dulcissima priori coniuge orbatus triste illud viduitatis tempus transigebam, eaedem iterae mihi perfugium et

solatium fuerunt, cum viduo quidem saepe ita pera tantes Rusticantem me secuta EsIODI Opera ac dies, VIRGILII Georgica, saepe mihi rusticationis voluptatem auxerunt, ut item saepe hiemali tempore a mecum discipulis lecta eadem, quod amat me ruris admonerent, eo gratiora mihi fuerunt. Peregre degenti studia haec inventos sorte ibi viros doctos statim mihi conciliarunt; non inventis in eorum locum mihi subintrarunt. Quae cum tanta inde bona mihi obvenerint, vos quoque, Omatissimi Iuvenes, fieri compotes eorundem velim, Vosque appetere iam nunc ea, quae vobis quoque in omnem vitam sutura sunt subsidia, praesidia, mamenta, oblectamenta, in adversis rebus, quas humana seri conditio, perfugis ac

solatia. Quare id agite, in id omnes animi ingeniique vires intendite, sintque in eam rem vobis adiumento onmes, quibus iuventutis commoda sunt curae. Vos inprimis, Athenaei nostri vel Seminariorum Curatores, Viri maestantissimi, vos, quibus commissa est Gymnasii in hac urbe cura, vel tradendi ibi litora provincia, Viri Spectatissimi, Doctissimi, vos omnes

oro atque obstestor, ut eas literas, quas ego quinquaginta annos tueri conatus sum, elanguere hic et inseriore aliquo loco esse non sinatis Raetiam, Viri Clarissimi, collegae mihi coniunctissimi, quamvis sua cuique sit provincia, cuius praecipua semper ei cura esse debet, mecum tamen, ut puto, in id consentientes, sensum elegantiae quam utile sit in cuiusvis artis traditione apparere, maximeque eum per laudatas a me literas acquiri, vos igitur etiam rogo, atque oro, ut vobis eas in honore esse omni modo, Vestroque maxime, quantum par est, exemplo ostendere porro Velitis. Denique omnes, qui auctoritate aliqua inter cives suos praedit hic adsunt, pariter oro atque obtestor, ut earum patrocinium literarum suscipiant, Vel susceptum iam porro praestent his maxime temporibus, cum iam in dies crescat numerus eorum, qui illis non iustum honorem tribuunt. Et est, ut huic confidam patrocinio. Nam certe, qui diebus hisce, qui cum maxime hodie mihi ab oreatissimis tot viris honor habitus est et habetur, is