장음표시 사용
51쪽
tradit Livius γλ Romanus exercitus ad intemecionem devictus alter consul cum multis tribuni militum con sularibus, praetoriis aediliciis senatoribus senatoriis occisus alter consul vix cum quinquaginta equitibus saga servatus Ceteri, qui ipsi caedi superstites erant, si a duobus millibus militum in vico annis ab equitatu Poenorum circumventis occisisque discesseris, in bina Romanorum castra ad Aufidum sita confugerunt, millia decem in maiora, septem in minora. Ibi cum multitudo semiermis 3 sine ducibus esset, tenebris obortis nuntium, qui in maioribus castris erant mittunt in minora castra, dum proelio, deinde ex laetitia epulis satigatos quies noctuma hostes premeret, ut ad se transirent: uno agmine Canusium abituros esse. Eam sententiam qui in minoribus castris erant plerique cum ipsi summis pugnae laboribus fessi essent Numidasque castris circumfusos Viderent, plane spemati sunt. Solus tribunus militum . Sempronius uditanus agmon fessum timidumque sortibus Verhi ei. Vere Romani conatu e8t, ut rem ingentem auderent, cohortari Saluti patriae et libertati suae mallent vitam dedere, quam immani hostium crudelitati ignominiaeque sempitemae neque admodum timendum esse, ne ab hostibus concubia nocte neglegentioribus lacesserentur. Secuti sunt tribunum fere sescenti relicuis redemptum se iri sperantibus quos cuneo facto incolumes in maiora castra, deinde cum iis, qui in maioribus castris erant, Canusium perduxit. Quae omnia qui considerarit, nihil concedet deesse eorum, quae exemplo Cornificiano expressa sunt: non Oeno triumphantes, non Romanos obsessos, non denique milites inter se disceptantes. Neque Vero quisquam rerum scriptor omnibus numeris ita, ut Livius, cum Cornificio consentit.
Nam olybius quidem ' de iis quae in minoribus
castris acciderunt, omnino nihil memoriae prodidit, non quo non memorabilem rem duxisset, sed quia totam rem LXXII, 50 III, 117.
52쪽
alios auctores secutus aliter descripsit. Qui neque ante pugnam praesidium relictum esse in minoribus castris neque p08 pugnam eo partem exercitu confugisse commemorat, Sed de maioribus tantum castris loquitur ibi a Paullo, cum ad pugnam exercitu educeretur, decem millia hominum relicta esse, qui, dum pugnaretur, castra Poenorum, i 088ent, repentino impetu acto caperent hostiumque aciem a tergo adorirentur. Hannibalem autem, cum praesidium castrorum Ρoenorum Romanorum impetum sortiter sustinuisset, pugna finita qui maioribus castris praesidi relicti essent, paulisper proeliatum inclusisse inclusosque in ulla eorum mora aut deliberatione in deditionem accepi8se. . vero Sempronii uditani facinori omnino nullam mentionem facit, unde non immerito
colligatur, Livium paullo infra 3 ubi in enumerandis nominibus eorum tribunorum, qui paucis diebus post pugnam Canu8ium cum exercitu reliquiis convenissent, uditanum omisit Ρ0lybio fonte usum esse praesertim eum ibi Ρ. Cornelius Seipio, is qui postea Africanus dictus est, primum solus copiis praeficiatur maioribus. Quod recte collectum esse appareret, nisi libri sexti fragmentum quod huc pertineret deesset. Ne multa, videmus narrationem Ρolybi immane quantum discrepare ab ea, quam et Livius et Cornificius ante oculos habuerint. Prorsus alia ratio est lutarchi. Is quamquam brevissime in vita Fabii Maximi' de hac re exposuit, hoc tamen tradidit apta esse binis castris non minus decem millia h0minum. Quibus in rebus omnibus plane consentit cum Livio, qui ex ipsis quoque qui in maioribus castris suerant, tradit eos, quibus vires animusque defuissent, reman8isse et a Poenis esse captos ' Nam illud haud sere quisquam obiciet, quod Livius, cum totam rem accuratius describat, duodecim millia ducentos efficit, lutarchus, cum breviter tantum strictimque rem tangat, y XXII, 54. e. 16 ' XXII, 52.
53쪽
summatim non minus decem millia fuisse captiv0rum
Deinceps videndum est de Appiano, n quo ita ingulae res enarrantur, ut, quamvis e parte disserant, tamen necessitudinem quandam inter Appianum Liviumque intercedere nemini non primo aspectu perspicuum sit. Tradit enim haec: 3 1πε δἐ επεσον αυτων μυ ιαιων οἱ στρατηγοὶ,
Apertum est haec et totum caelum distare a olybibet proxime accedere ad Livium. Convenit enim inter eos et de tripartitis fugitivis et de binis castris occupatis ot de nomine P. Sempronii Tuditani. Alia paullum immutata
et omnino eiusmodi sunt, non ut transcripta e Livio, Sed alia qua ratione cum eo cohaerere Videantur. Quinque, non septem millia hominum minora castra occupata tenent, qui omnes ad unum postero die ab Hannibale capiuntur; Ρ. Sempronius quem ad modum cum manu sua a min0ribus castris in maiora pervenerit, tacetur tamen eodem duce quo apud Livium qui in maioribus astris sunt per
54쪽
h0stes Canusium evadunt, iique ipsi omnes, non pars minor. Eodem modo Plutarchus de numero captiVorum, cum consentire Videatur cum Livio, dissentit aperte ab Appiano si quidem ille non minus decem millia capta esse, hic quinque tradit millia.
Quorsus haec omnia commemoro Ut dem0nstrem quae cuique rerum scriptorum in enarranda castrorum Romanorum obsessione cum Livi intercedat necessitudo.
Ρrimo enim l0eo principale quoddam discrimen interest inter Ρ0lybium et Livium Plutarchum Appianum secundo loco specie magis, quam genere disserunt Appianus et Livius Philaruliusque. Qua discrimina necessitudinesque unde extiterint, statim videbimus. Nemo igitur est rerum eriptor, qui ingula re ita describat, ut plane in ea exemplum 0rnificianum quadret, nisi Livius. Quod si ita est, equitur, ut Cornificius, cum ipsius Livii ab urbe condita libri nondum extarent illo
tempore, lantem eius usurpaverit talem, qui prae8to esse ei 088et. tque auct0yeS, quos ecutum e esse ipse
ait Livius, hi laudantur Fabius Pictor, Cincius Alimentus, C. Acilii historiarum latinus interpres Claudius, Valerius Antias, Claudius Quadrigarius Ontes autem primari08suisse Polybium et L. 0elium Antipatrum non iam inter
homines doctos p0test me iudice ambigi. Quorum nescio an ab illo diligentia in cognitione rerum indaganda, ab hoc et egregia singularum rerum notitia et genere scribendi aliqua parte ornatiore, quam pri0rum allectus sit atque delectatus. Quod cum e multitudine l0corum et a Lachmanno' et a Petero ' collectorum comparatorumque colligi possit, omnes fere narratiunculas eas, quae pugnam Cannen8em subsecuntur, petiisse Livium e L. Coeli Antipatro, tum vero certissime hunc ipsum huius sabulae auct0rem habuit. His enim verbis trategema
55쪽
is me is dicta dedit, stringit gladimn cuneoqiι facto per medios vadit hostis, et, cum in latre aeacerram,
Quibuscum verbis stld magis convenit, quam hoc fragmentum Coelii, quod riseianus attulit: δ)is Coelius in primo historiarum deaetimos in demtris scuta tulet habere 'Τantus igitur est rerum vocabulorumque OnSensu8 ut vix quisquam dubitare possit, quin totam fabulam Livius a Coelio arcessiverit, praesertim non nominatim laudato. Semper enim hoc fuit compilatorum consuetudinis, ut quo quemque scriptorum magi transcriberent,
Iam ero unde et dissensio extiterit olybi et Appiani ex parte, Plutarchi omnibus numeris cum Livio
Quorum primum lutarchum demonstratum est a Nitetschio Dei eteres' argumentis firmissimis, cum vitam Fabii Maximi describeret, minime exscripsisse Livium, sed fontem eius Coelium, quippe qui singillatim de hoc quoque principe civitatis exposuisse videatur. Non igitur mirum est et de binis a Romanis post pugnam occupatis castris et de numero captivorum ei cum Livio convenisse. Deinde Bitiaekius 3 et Meligerus' summa iudicii subtilitate videntur effecisse, Silenum, qui vitam Hannibalis descripsit, ' non modo a Dione et Corneli Nepote sed etiam ab Appian in bello IIannibalico, in rebus Hispanicis Libyeisque enarrandi esse usurpatum. Ac ne Peterus quidem etsi, num ipso Sileno usus sit fonte Appianus,' III, 22 p. 607 d. utichius.' Syber histor. hitschr. 1861 p. 20.
56쪽
vocat in dubium δ), 0test a se impetrare, ut sontem Appiani diffleatur Sileno fuiss0 nitimum. Atqui Cicero )certis verbis docet eundem Silenum secutum esse Coelium, omnesque viri docti, qu0tquot in hunc scriptorem diligentius inquisiverunt, in eadem perstiterunt sententia. Unde fit, ut et quare congruant Livius Appianusque et cur inter sese disserant de singulis rebus, facile appareat: illud, quod sontium eorum narratione ex uno atque eodem auctore Sileno petitae sunt; hoe quia cum per se neces8e sit puram famam principalem, si per plures tamquam ambulaverit, paullatim turbari, tum ver c0nstat et Coelium Romani annalium scriptoribus nonnulla adspersisse ')et Appianum Hum summarium tantum historiae sibi pr0- posuisset conscribere, ε fontibus partim neglegentius partim carptim partim ita ut contraheret usum 88e. Polybium denique perspicuum est prorsus diversos ab his habuisse auct0res quare de iis quaerere superfluum Videtur. P08tremo, ut, quae in narranda hac tabula inter rerum scriptores intercedat necessitudo, facilius intellegatur, hoc schema adicio:
Demonstravi igitur veri simile esse Cornificium singula res h0 exemplo significatas coeptas reserre L. Coeli Antipatro cuius libri septem, cum C. Gracchi seretemporibus evolgati Videantur, nihil igitur pugnat tempori ratio , dubito an ea potissimum causa Rhetoricorum scriptoris animum ad legendum allexerint, quod Coelius primus, Graecum hominem secutus, scias oratiunculas bellas, ut videtur, historiae inseruerat.
' his lat. rel. CCXXX de div. I, 24 49. s. eterum l. c. p. CLIV et CLV. ' s. praefationem Appiani inde a. c. XII
57쪽
Ac de ceteris quidem exemplis, quae ad bellum Hannibali cum spectant, non tam certo, quam de eo quod disputavimus, num Coelium secutus sit Cornificius, potest statui tamen cum neque quicquam pugnet et aliqua certe C0elium resipiant, Vix dubitandum reor, quin scriptor quicquid de eiusdem belli singulis rebus sciat sumserit ex eodem rerum scriptore. Quod primum postinet ad eam deliberationem, quae paullo post pugnam Cannensem de captivis redimendis in senatu liabita est.
De qua C0rnificius III, 2, 2):
Item deliberationes partim parae propter se con8ultaudae sunt, in i deliberet senatus, captivos ab hostibus redimat
Nam prorsu refutanda est ab seri opinio annotantis ad M. Atilium Regulum exemplum esse referendum. undenim de permutandis captivis, non de redimendi actum e8Se omnium historicorum in unum congruunt sententiae λ)Immo de larissima illa deliberatione cogitandum St, quae, cum auctore Hannibale captivi Romani post pugnam Cannensem legatos de redemptione Romam misi8sent, statu rei publicae maxime afflicto et impendente omnium ruina, cum aeterna gloria priscae Romanae Virtutis patientiaeque habita est: si quidem senatus nulla tot civium t0tque principum occisorum, nulla octo millium servorum delectorum, nulla modici, quo redimi poterant captivi, pretii, nulla denique mulierum Virorumque cum fletu curiam circumstantium ratione habita, propter ipsam cauSam, nempe ne instante periculo cives capi ab hostibus redimique, quam fortiter mori mallent, neque publice neque privatim redimendos captivos decrevit ' Ceterum liquet in tam communi rei notitia, quocum auctore arctior intercedat Cornifici necessitudo non po88 08tendi.
58쪽
Contra tertium exemplum locum Videtur, ubi consistamus, suppeditare: in quo haec verba facit Corni
o Deliberationes partim sim eiusmodi, ut quaeratur, utrum Jyotitis faciundum sit, partim eiu8modi, ut, quid potissumum faciundum sit, consideretur utrum 1potius hoc modo Karthago tollenda an re inquenda videatur; quid )potissimi tu hoc pacto ut si Hannib id consulat, quom ei talio Karthaginem accersitur, in Italia remaneat an domvin redeat an in Aegyptum profectus occupet Alamandriam .
Quibus verbis primum indicatur, dubitasse annibalem initio obtemperare Karthaginiensibus, deinde tres ei vias patuisse aut oboediendi aut in Italia remanendi aut Aegyptum Alexandriamque oecupandi. At ero Livius, ' cum sine dubio Polybium sequatur, memoria prOdit Hannibalem frementem illum quidem stendentemque ex Italia discessisse, sed, cum hoc ipSum prae8agien8nnim praeparasset ante naves, neutiquam dubitasse senatus alethaginiensis imperium exequi. rorsus aliter rem enarrat Appianus, eum haec dicit:
59쪽
civium animis, timet adversariorum criminationes tamen postremo p08teaquam ipse classi liraefectus Hasdrubal legatus ad eum de reditu venit, necessitate coactus morem gerit patriae neque ero etiam tunc Statim nave parata instructasque in portu Crotoniensi cons 'endit, sed exaedificare aggreditur.
Quid quod Plutarchus quoque similia accepisse Videtur, cum haec dicat: )
τοῖς ἐπὶ τον ἐκον καλουσιν e. q. s.
Quae eum ita sint sic habeo: tuamquam deliberasse Hannibalem, domum rediret an in Italia remaneret an in Aegyptum profectus Alexandriam occuparet, certis Verbis nu8quam memoriae traditum sit, veri tamen similee88e, eum Appiani fontem auctorei lue, qui Hannibalem,
domum reVocatum, inimico suos metui88 narrasset eaque
de causa reverti dubitasse, eundem de viis rationibusque, quibus id periculum effugeret, fecisse deliberantem atque etiam id agitantem, ut in regnum Ptolemaeorum tunc ipsum a regibus Syriae terra imminutum labefactatumque cum militibus suis veteranis pugnaeque peritissimis ab ora maritima impetum faceret et lexandria potiretur, qua urbe et tuto sui ipsius suorumque receptaculo et domicilio praesidioque uteretur eorum, quotquot et in Asia et in Europa nomini Romano in dies plus increscenti inviderent iamiamque sibi coepissent metuere. Novum enim et grave bellum cum Romanis aut hilippum redintegraturum aut Antioelium excitaturum dux Poenorum Romanis inimicissimus nullo negotio animo praesagiebat.
Neque minus potest colligi ab e0dem Appiani auctore
60쪽
Hannibalem, a quo ex ingratis perfidisque popularium animis summum dolorem iramque percepisse traditus esset, id quoque consilii ineuntem esse inductum, ut in Italia, ubi sedecim annos victor transegisset, remaneret et in ea terra, quae testis rerum gestarum suarum fuisset, vel fortunam periclitari vel sortiter pugnans diem obire mallet quam ingratae patriae succurrere vincique ab iis, quos, toties profligasset. Accedit huc, quod haud scio an Silenus, quem usurpatum esse ab Appiano supra commemoravimus p. 122), cum ex intimis fuisset Hannibalis, facile etiam subita eius et arcana quaedam consilia didicerit. Sed ut sit fictum a Commoto annibalis de Alexandria ceupanda consilium quod a me plane non p088um impetrare ut credam tamen constat id
ipsum fingi potuisse nisi ab eo, qui similem atque Appianus ante oculos habuerit auctorem, a nullo. Quem autem alium fuisse eum consentaneum est, nisi hunc,
quem dico, Coelium PQuoniam igitur vestigia fontis Cornifieiani diligenter
scrutati omnia eodem ferre intelleximus, effecisse nobis Videmur, Scriptorem, cum ex historici posse se Sumere exempla affirmaverit IV, 17), tum ea certe, in quibus de bello Hannibalie agitur e certo historiarum scriptore petiisse, L. Coelio Antipatro. Num idem singulas res superiorum temporum non minus accurate compertas habuerit, non liquet cum sine dubio apud omnes Romanos pervolgatum fuerit, non facile eae Italia materim Transalpinnam depulsam Me sIV, 32, 3). st enim considerandum illa vetustatis situ obruta omnino non idonea fuisse ad exempla, quippe quibus arti praecepta essent explananda. Neque magis, me quidem iudice singulari Graecarum rerum scientia
fuisse scriptorem ex uno exemplo, quo sari88ae L . Macedone8, non tam cito Graeciae positae esse' dicuntur
IV, 2, 3), suspicandum est, cum id facile ex orationibus Demosthenicis, in quibus imprimis Versatus erat, potuerit discere.