De Cornificii auctoris ad Herennium qui vocatur rerum romanarum scientia ...

41쪽

Iracchus dicitur a Comificio. Hos enim contionum hic a patribus institutus erat, ut advocata contione actaque per praeconem audientia non tamen ad rem ipsam Veniretur, nisi dis prius sollemni precatibne invocatis. Quod cum faceret Gracchus, inopinatum eum dicit a Nasica percussum. At vero neque praeerat comitiis Gracchus, id quod Iordanus i. c. suspicatur, sed sillutarcho fident habemus, a quo minime dissentit Appianus, Muciu tribunus, i neque initio comitiorum aut imprudens necatus est, sed post tribunorum intercessionem fugamque optimatium qui comitia impedire temptaverant, post clausum a sacerdotibus templum, postea denique quam certior

factus de senatus consulto a Flacco senatore cum pro pinquantem cum senatoribus Nasicam conspicatus esset, ut periculum ostenderet, quoniam prae tumultu exaudiri non poterat oratio, caput manu tetigit tum demum mortem. erat obiturus. - Nam hoc quoque falso tradit Comificius locum a Graccho, in quo constiterat, non relictum 88e, cum contra inter alios omnes constet, cursim eum Rufugisse decurrisseque clivo Capitolino, dum fragmine subsellii ictus occideret. His igitur in rebus maximis gravissimisque cum dissentia scriptor a ceteris, miror Iordanum, quamquam ipse nonnulla in maius extolli concedat, aliquam tamen

fidem habendam Comificio iudicare. Qui quo iure Comificii et Appiani rei expositiones inter se conciliet, quaque ratione Appiani verba interpretetur, ut auctoritatem imminuat lutarchi, ipse diiudices: ego historicorum, cum

Verba sine ullo artificio interpreter auctoritatem mali defendere contra nugas oratoris. De alia huius viri doctissimi coniectura paullo infra videbimus. Quibus autem in rebus paucissimis cum ceteris congruit Cornifieius, hae et minimi momenti et eiusmodi sunt, quae cuique facile penitus in memoria insederint:

y ea enim iusta nominis forma fuisse videtur eius tribata, quem eundem ummium voeat Appianus, Minucium malua V 8.

42쪽

velut Nasicam contorta toga incessisse, multitudinem dignitate viri perterritam fugere coepisse, Gracchum subsellii pede percussum Me. Solus Diodorus in reliquiis, quae admodum paucaede hac re extant, compluribus numeris neque iis levioribus ut dissentire ab aliis, ita consentire videtur cum Comificio. Et vehementer dolendum est, quod in tanta fragmentorum paucitate et brevitate, quatenus pateat con8en8us, prorsus non potest erui I non modo ipsum Nasicam sua ianu percussisse l. Gracchum tradit, cum mutarchus percussores eius . Satureium collegam et L. Rusum nominatim proferat, sed etiam impetum ab eo in Gracchum factum et animi furorem concitationem' que plane eodem modo describit atque depingit, his Verbis: λουτος ι ἐν ουν ψαταπιωτον ἔχεον τὴν ἐπὶ τι θλε-

ο ορ ιην του τῆς προςqκουσδὶ κολασεως τtΣ--καὶ ὁ Σκιπίων ξυλον ἐκ τευ παρακειμένων ογαρ θυμος παντος του δοκουντος ῶναι δυσκολουπεριεγένετο

λὶν τυ γ λικίαν καὶ ιβέριον Γρακχον τυραννειν ἐπιχειρησαντα ται ἰδέαις χερσιν ἀπέκτεινε, προηγου- μενος τῆς συγκλητου.

Unum inter eos intercedit discrimen hoc, quin Cornificius admirationis Gracchorum plenissimus Gracchum quasi hostiam ad aram stantem mactatum conqueritur, Virtutem animo insitam collaudat, Scipionis ignaviam crudelit temque tribunum deos precantem opprimentis conviciis consectatur Diodorus Aemiliani eiusque sociorum similis non contumeliose ille quidem de Graccho dicit, sed eum

necessario quodam in emiciem protractum impetu meritas misisse poenas.

43쪽

Difficillimnm est, unde sua quisque auctore Sumserint, disquirere. Nam ne lutarchi quidem Appianique, qui soli accuratius rem tradidere, sontes qui fuerint, quamvis multi conati sunt indagare, plane exploratum habemus. Atque lutarchum quidem apparet animo Gracchis amicissim res ab iis gestas descripsisse, neque quem ad modumsunnius hverba itetschii possit contra hanc sententiam afferre, assequi possum. Quare et Her- mannus Peter' et ante Nitetschins' lappiusque' sibi persuaserunt in Vitis Gracchorum lutarchum praeter Ubinm osidonium Ciceronem fonte primario usum esse C. Fannii annalibus. Qui cum in consulatu, quem auctore C. Graccho adeptus erat, legem eius de sociis oratione dissuasisset Ciceroni maxime probata, consiliorum tamen etiam in annalibus fautor, ut suerat, ita permansit, cuius rei haud scio an testem habeamus locupletissimum Crispum Salustium, qui veritatis laudem Fannio attribnat ' Quo fit, ut initio lutarchus leges consiliaque Gracchorum probet et saluberrima ludicet et totus cum iis faciat, post, cum illi popularis aurae retiliendae causa omnem nobilitatis auctoritatem e civitate sublaturi risi sint, talia minime comprobet, neque ver ip80S Iraechm exprobret, sed M. Fulvium Flaccum instigasse Gaium insimulet. Nihil minus aulus 6hme' post

hos viros doctos effecisse se putat, lutarchum non tam annales Fannianos, quamquam negat prorsus illum iis abstinuisse, nam Gracchorum et orationes et relicua scripta sedulum esse. Tanto denique opere de

3 de fide et auctoritate Appiani in bellis Rom. civilibus enarrandis exploratis fontibus, quibus usus esse videtur pag. 25. Die Omeelienon thre aetaten organge p. 43. Die uellen Plutarch's in de Biogra ton des mero M. M l. c. p. 455. de vitarum lut auctor Rom. pag. 2 et 35. mar Victor in Cic. rhet. I, 20. y Bettrage et Gesta. d. Gracchen progr. minus. Dj0jtjgod by IOOQle

44쪽

Ρlutarchi sontibus inter viros doctos ambigitur, ut nuper Robertus Schmidi' permultis, unde sua petere potuisset scriptor sontibus enumeratis hoc solum pro certo se po8se affirmare libere confessus sit, non posse certa fontes Ρlutarchi demonstrari argumentatione. Neque alia ratio est fontium Appiani, qui cum multis in rebus, tum se mortis i. Gracchi descriptione nonnulla parte a Uutarcho dissentit. Cui eterus' Sempronium Asellionem dubito num iure auctorem assignandum suspicetur. Nam quam facile sit in hac re quidvis suspicari, quam difficile

necessarie demonstrare, luculenter apparet ex ea en

tentia, adlanam qnnius pervenit: ' is Veri simile es8e

indicant Appianum Rutilium Aiadonium, Livium usurpa88e. Ceteros ab eo neglectos haud perhibiti, sed de his, num eos adhibuaerit, non liquem ostendi Itaque desperare malim

cum uelimiο- sontes Appiani unquam posse indagari, quam quod ipse pro certo non habeam, allis pro certoammare. Hoc autem ii, qui de lutarchi Appianique sentibus scripsere, inter alios mihi probaverunt, testibus rerum utrumque usum esse, sed diligentiore et locupletiore

Neque inns Cornifiei ita comparata est rei de-8criptio, ut ipse quoque eius quasi praesentis exprimere Videatur imaginem. ii appellationem iberii, ipsius Na8icae scelus, tum reditumque, contionem alia ita ut deseriberet, solo partium scriptoris studi factum putas, non sentis alicu1us indole At hoc prorsus non est Comisci ipsas res vel ementiri vel narrando depravare atque corrumpere. Accusatur Scipio Nasica hanc exteriorem exempli formam Cornificio do atque attribuo crimen, quo accusatur, fonti eius adiudico. Quodcum in sentem Cornificii inquiramus, primum totum eum atque etiam

rahe pag. 7.

45쪽

multo magis quam lutarchum Gracchis addictum fuisse in eorumque verba iurasse acile intellegitur. Idem Gracchorum orationes, ut supra commemoraVimus p. 15),

diligentissime studiosissimeque lectitavit didicitque, in

orationibus vero Gai imprimis versatus videtur ibid.). Atqui scimus e Charisio δ C. Gracchum anno, cum rogationem apiriam de tribunis reficiendis suaderet, populum ad misericordiam miserrimi fratris interitus adduxisse veri simile autem est saepissime eum scelus illud iniustissimum foedissimumque in animos civium revocasse. Quae cum ita sint, non dubito quin ex huius orationibus, quicquid de Tiberii occisione compertum habebat, petierit. Facile enim fieri poterat in tanta omnium trepidatione, in tanto totius taliae tumultu, in tanta civium dissensione, ut etiam paucis annis post occisum iberium de singulis rebus diverse, quo quemque partium studium ferret, dictitaretur, aliter ab optimatibus, aliter a sociis Scipionis Aemiliani, aliter a fratre, atque ut sui cuique eorum maximam fidem haberent. Neque tamen puto dum haec scriberet inspexisse Cornificium C. Gracchi orationes, sed ea, quae ex iis a puem tractatis utcunque in memoria retinuisset, Verbis expre88isse. Diodorus denique, cum neminem, ne olimannum quidem,

in haec fragmenta inquisivisse videam, mihi quidem videtur, si licet ex sententia, quam ille de nec M. Gracchi

habuerit, ratiocinari, lante usus esse risidonio, quem consentaneum est idem sensisse, quod Scipionem Aemilianum C. Laelium alios. Nam et discipulus erat anaetii stoici, qui ex domesticis fuerat Scipionis, et pleraque petiit ex P. Rutilii Rufi historiis graece conscriptis. 3qvi ipse inde a bello Numantino Scipione eiusque amicis

familiarissime usus erat. Quod autem sua ipsum manu sicam Gracchum percussisse memoriae tradidit Dio-

ed Gil. p. 40, 196, 202, 223. et Athen. IV, 66.

46쪽

dorus, haud scio an ipse inde collegerit, quod Nasica, cum ceteri senatores a tribunis plebis interrogati negavissent occidisse sese Uberium, ipse, molito certe atque architectus sceleris, crimen susceperit 3 Atque haeo quidem hactenus. Iam vero in iis exemplis, quae repetuntur a tempore interiecto inter necem P. Gracchi bellumque unicum secundum, singulares res ta desinunt commemorari Cornificio, ut a quolibet eas accipere ipsum potuisse appareat. Quotus enim quisque erat eius aequalium, qui nesciret Numantiam, Corinthum, Karthaginem deletas esse

a populo Romano IV, 27, 37 vel Scipionem, ut exercitui Karthaginem obsidenti consul praeesset, primum lege annali solutum esse ΙΙΙ, 2, 2 et praeclarissime de republica meritum IV, 13, 19 32 43), vel ambos Scipiones hominemque novum C. Laelium longe ceteris virtutibus praestitisse IV, 32 43 25 34 13, 19 vel summum inter

Catonem Scipionemque Nasicam Corculum de arthagine delenda certamen in senatu exstitisse IV, 14, 20 cf. III, 2,2), Vel denique reges, velut Perseum Gentium Syphacem a maioribus armis illos quidem captos, sed non, ut Iugurtham nuper, vita privatos esse IV, 16, 23)2 Uno tamen exemplo potest demonstrari Catonis oratione8, quas legisse se ipse affirmat cf. p. b), scriptori ante animum obversatas esse. Tradit enim IV, 16, 23 more maiorum mulierem, quam impudicam iudicassent, eam veneficii quoque damnatam solitam esse existimari Docet autem Quintilianus y Catonis hanc fuisse ratiocinationem

qui nullam adulteram non eandem δε venefleam' dictitasset. Quid igitur impedit, quominus eam uni earum orationum, quae senatus consulto de Bacchanalibus facto

elandestinis habuit, assignemus Nam unam quidem inde ab ann ia de veneficiis vel de coniurationibus

47쪽

eonstat ab eo de coniuratione rationem habitam esse. )Praeterea exemplum illud, quo complexionis figura 1llustratur, ita ad sententiam Catonianam accommodatum est, ut Ellenditus Cornificianae exemplorum rationi immemortemere ipsa scriptoris verba in fragmentis Catonianis numeret. Quamquam hunc iam ayserus et Iordanus rectissime, ut mihi videntur, refellerunt Bello enim indicto Punico tertio cum Karthaginienses triginta legatos Romam, ut sibi ignosceretur, misissent, Catonis sententia devicit, ut in decreto perstaretur et ut consules quam primum ad bellum proficiscerentur. Neque alienum est eum verbis omisci comparare fragmentum Catonianum hoc, quod apud Nonium' exstat:

,,Cato in quarto Originum: Deinde duoetviceaimo anno post dimissum betam so Punicum primum , quod qua tuor et viginti annos fuit, arthaginienses eaestum de

foedere deo aere .

Consentaneum autem est eum potissimum non desiisse perfidiam Poenorum accusare, quem dicit Appianus M aie-gare consuesse unquam tutam fore Romanis liberialem, priusquam Karthago sublata esset Quae cum ita sint, hoc mihi persuasi, si quemquam historiae scriptorem, Catonis Origines rerum inde a bello unico secundo gestarum Cornisci fuisse fontem primarium, praesertim cum is non modo illius temporis spatii a Romanis semper habitus sit testis et optimus et amplissimus, sed etiam propter plurimas rationes operi insertas singulari studio

lectitatu8. Verum cum ceterarum rerum etiam sontes indagare conati simus, unius exempli ne res quidem quamvis sin-

48쪽

gillatim descriptas quas scriptor significaverit, exploratum habemus. maeo enim narrat aenigmata IV, 54, 68):

Lemnum praeterim cepit, inde Thasi praesidi ιm reliquit, post urbem ti machiam suadidit, inde suma 3 in Heliespontum, atatim potitur Abydo .

Exemplum librariorum inscientia valde cornuptum

neque etiam nunc, opinor, omnibus numeris anatum.

Quo iter exercitus navi ora Macedonicas Thracicasque ad Asiam versus legentis maximasque earum urbe expugnantis describi apparet. Quare si quis dissicultates

quamVi magnas praetervolaverit, de eo itinere cogitaverit, quod, cum ad bellum Antiochenum proficiscerentur Scipiones fecisse traduntur a Polybio, ' Livio,.' Appiano, εγDiodoro Sicula. ' Nam et via eadem profecti sunt eademque loca ingressi certissime Lysimachiam et Hellespontumet, si recte coniecisset Vsems, Sestum, fortasse Abydum: et primum illud Romani exercitus in Asiam iter solum a rerum scriptoribus accuratius descriptum est. Nihilominus si diligentius in ea, quae historici omnes uno ore memoriae prodidere, inquisiverimus, facile apparebit hoc itera Cornificio sicunde desumptum esset, omnino non ita ut descriptum est, describi potuisse. Primum enim constat, Romanum exercitum terra per hessaliam Macedo niam Thraciam' profectum esse nulla stipatum classe, si quidem Eumenis regis navibus in Asiam traiectus est, dum Romana sociorumque classis ad oram Asiaticam continuis pugnis detinebatur deinde certum est neque Τhasum aut Lemnum a Scipionibus captam esse neque Lysimachiam sublatam, sed pugna ad nonnesum iacta ab rege ultro relictam tantummodo cursim occupatam

3 cf. Spengelium in us Rhen XVI p. 391 - Sestum ΚΜSerus, versus Halmius in us Rhen XV, 36, rever8- Iordanus in Herm. Ol. VIII coniecerunt.

49쪽

esse. Itaque si res tam singulares nisi ipso fonte inseribendo inspecto describi potuisse Vix putandum egi, omnino non potuit hoc iter, quo de nulla est inter rerum scriptores controVersia, Scriptor denotare. Neque Vero, quae multo magis, sed et ipsae non plane in exemplum Comificianum quadrant, διαδοχευν, quos Vocant, Vel Ρhilippi Macedonum regis, eius qui cum Romanis dimicavit, veri simile est significari similes harum urbium expugnationes praeterque oram maris Aegaei septentrionalem navigationes. Nam quae profert Iordanus, ' dubito num cuiquam probet. Is enim iter dici suspicatur regis Antiochi, qui, cum pugna ad Thermopylas commissa devictus esset, Veritus ne statim Romani in Asiam traicerent, navibus, quae paratae instructaeque erant, Chersonnesum petiit, ut ea loca, si forte terra Venirent Romani, praesidiis firmaret, Sestum Abydum Lysimachiam ' Quid enim γquam urbem a Thracibus antea eversam ipse de integro condiderat, ' Lysimachiam, putat bom doctus, regem ideo, ut quasi horreum armamentariumque haberet, ε)sustulisse Comis i. α) potitum esse Abydo, quam urbem iam per aliquot anno Occupatam tenebat neque unquam interim amiserat ' Quae cum ita sint, nullam puto spem esse unquam huius Xempli argumentum posse explicari atque definiri nisi fere hoc recte suspicamur iter a Lucullo, Sullae quaestore, cum classe ab Ora hessaliae Abydum confectum dici. ' Hoc enim Cornificius cum non ipse cognitum, sed fama et auditione acceptum haberet, minus accurate atque etiam quoniam in maius fere fama res extollit, perperam describere potuit. Accedit quod hoc certe constat, totius fere maris Aegaei insulas urbesque maritimas in potestate fuisse onticorum. Sed

Q. c.

Liv. XXXVI 2I 41, 6-43, 3 App. Syr. 21. App. Syr. 1, 8, Diod Sic. XXVIII, 13. App. Syr. l.

50쪽

nes haec quidem sine inliqua dubitatione in Medium

profero.

Et quoniam in res, quas e tempore inter bellum Hannibalicum ipsiusque aetatem interiacente scriptor desumsit, ita ut per indolem exemplorum licuit, inquisi-Vimus, Veniamus iam ad ipsum bellum Hannibalteum, quo nomine bellum unicum secundum saepissime appellatum invenio. Quod ab iis, quae insecuta sunt, temporibus in disputando ea de causa seiunximus, quia rerum scriptorem, cuius ex scriptis ea, quae de bello sciat, didicerit, certiore quadam ratione posse nobis Videmur commonstrare. Tam enim re profert singulares, ut non volgari eum scientia historica fuisse, sed a certo quodam historico in8tructum esse perspicuum sit. Atque multi ei rerum Scriptores praesto fuerunt, si Graecis uti volebat, Silenus

Sosilus Chaerea Polybius, si popularibus malebat, annales Fabii Pictoris, Cincii Alimenti, Calpurnii Pisonis aliorum, origines Catonis, historia belli Punici secundi L. Coelii Antipatri. Quorum quem scriptor inspexisse Videatur, facile intellegitur ex exemplo VI, 5, 8 allato ubi haec

scripta Sunt: Set in acciderit, ut in conmiliatione alteri ab tuta ratione, alteri ab honesta sententia sit, ut in deliberatione eorrum, qui a Poeno Arcumsessi deliberant, quid agant, tutam rationem sequi qui suadebit, dis do utetur:

nullam rem utiliorem esse incolumitate . . . qui tutae rei praeponet rationem honestam, his locis utetur virtutem nullo tempore relinquendam . . .

Videmus Poenum victorem videmus quosdam ab eoi circumsessos. Videmus illos ipsos in summis angustiis quid agant deliberantes et in utramque partem disputantes Quam autem aem in voluminibus scriptorum quamvis diligenter excussis pervestigatisque invenire 9088i8 quae magis congruat cum verbis Comificianis, quam ea, quam post pugnam Cannensem cum magna nominis Romani partim lande partim ignominia accidisse