Pauli Orosii presbyteri Hispani, Aduersus paganos historiarum libri septem. Vetustorum librorum auxilio a mendis vindicati, & annotationibus ex vtriusque linguae historicis illustrati, opera & studio Franc. Fabritii Marcodurani. Addita nunc demum Lud

361쪽

notationes. II legitur,pro .ntercatiae.Ser. autem Galba. J mces Ser Sulpicia Galba de quo Appian. O Suetonius in Galba.Serguas Gadba,pro Seruius diicantea mendose legebatur. Eodem tempote Cens. De hac re lege Diumam 8. Igitur i ta Hi spani a Sei .G badHanc rem a Lucullogesiam scribit Appianus:sed cum Oroi ofacit Cicero in Bruto, Suetonius in Ita

In Caput XXII.

Tertium Punicum bellum. IIoc bellum eo ponitur in Epitonia Liuiana lib. O. so. Osi Scribitur ab Appiano in Libca, a Plutarcho in Catone, ab Eutropio lib. g. a Floro lib. 2.cap. is Maioris Africani castra. Castra Corneliana intelligit, de quibus Caesar lib.a Comment de bello ciuili, O Lucanus lib. q. X. millia passuum. LXXX. Fadia habet Appian quod huic numero respondet. Viginti millia. In vetustis nostris es,XXII. millia. Appianus in Lib- castum Carthaginis accurate descripsi,qui inprimis legendus de rebus tertio belli Punico stis. Censorinus in urbem rediit. ppianus, Κ ume poe

uentius praetor. In Epitoma Liuiana est M. Iu

uentius,quem Eutropius P.Iuuentium rotat.at

illi hoc tertium bellum Macedonicum scribant cut O narus libro a. capite i . In

362쪽

et tendant, plus damni inuenient accidisse, quam commodi, neque enim parui pendenda sunt tot bella seruilia, socialia civilia,fugitiuorum, Huldorum utique fructuum, dc

magnariam tamen miseriai lam. Sed conniauera, ut quemadmodum voluntrita fuisse vide ur, unde arbitror est edicturos Ecquid his temporibus beatium quibus continiat triti mphi, celebres victoriae . diui tes praeciae,nobiles pompae, magni ante currum regeS, Eclongo ordine victae gentes agebantur uibus breuiter respondebitur, , ipsos de temporibus solere causari , renos pro iisdem temporibus instituisse sermoneni: quae tempora non uni tantum urbi attributa ,sed orbi viriuerso constat esse communia. Ecce quam se

liciter Roma vincit, tam inscii citer quicquid extra Romana est, vincitur. Quanti igitur pendenda est gutta haec laboriosiae felicitatis, cui asseribitur unius urbis beatitudo in tanta mole infelicitatis,per quam agitur totiUSOrbis euersio Aut si ideo felicia putan rur, quia unius ciuitatis opes auctae sunt, cur non potius infelicissima iudicentur, quibus miserabili vastatione multarum ac bene institutarum gentium potentissima regna ceciderunt An forte aliud tunc Carthagini videbatur, cum post annos CXX. quibus modo belloria clades, modo pacis conditioned perhorrescens,nunc rebelli intentione,nunc suppliciis belli pacem, nunc pace mutabat bella, nouissime miseris ciuibus passim se in igne ultima desperatione iacientibus, unus rogus

tota

363쪽

sao Pauli Oroiu

tota ciuitas fuit' cui etiam nune situ paruae, moenibus destitutae,pars miseriarum est, audire quid fuerit. Edat Hispania sententiarit suam,cum per annos ducentos ubique agros suos sanguine suo rigabat , importuniamque hostem ultro ostiatim inquietantem,nec repellere poterat,nec sustinere: cum se, sui di uersis urbibus ac locis fracti, cq de bellorum, obsidionum fame exinaniti, interfectis conis iugibi fac Iiberis suis,ob remedia miseriar a concursu misero ac mutua caede iugulabant. Quid tunc de suis tempotibus sentiebat, ipsa postremo dicat Italia cur per annos quadringentos Romanis utique suis contradixit,obstitit, repugnauit,si eorum felicitas, sua in se Iicitas non erat, Romanos* heri rerum dominos bonis c5munibus non obstabat Non requiro de innumeris diuersarum gentium

populis , diu antea liberis , tunc bello victis, patria abductis,pretio venditis,seruitute dispersis,quid tunc sibi maluerint,quid de Romanis opinati sint,quid de temporibus iudicarint. Omitto de r gibus magnarum opum,magnarum virium, magnae gloriae, diu potentissimis, aliouando captis, feruiliter catenatis, sub iugum missis, ante currum actis,in carcere trucidatis: quorum tam stultum est exqiii rere sententiam, quam durum non dolers miseriam . Nos,nos inquam ipsos,vit que nostri clectionem,cui acquievimus, consulamus. Maiores nostri bella gesserunt, bellis fatigati, pacem petentes, tributa obmtulerunt. Tributum , pretium pacis est. Not

364쪽

Liberquiratus. . Nos tributa dependimus,ne bella patiamur: ac per hoc in portu, ad quem illi tandem pro

euadendis malorum tempestatibus confugerunt, nos consisti mus , manemus. Igitur nostra tempora viderimus, utrum felicia certe feIiciora illis ducimus , quia quod

illi ultimo delegerunt, nos continuo possidemus. Inquietudo enim bellorum , qua illi attriti sunt, nobis ignota est. In otio autem, quod illi post imperium Caesaris, natiuitatemque Christi tenuiter gustaverunt, nos nascimur &senescimus: quod illis erat debi-va pensio seruitutis, nobis est libera collatio defensionis : tan tumque interest inter praeterita praesentiaque tempora , ut quod Roma in usum luxuriae suae ferro extorquebat a nostris , nunc in usum communis reipublicae conferat ipsa nobiscum. Aut si ab aliquo dicitur , tolerabiliores parentibus nostris Romanos hostes fuisse, quam nobis Gothos esse audiat de intelligat,quanto aliter, quam circa seipsum agitur, sibi esse videatur. Olim cum bella toto orbe feruebant, quaeque prouincia siti is regibus,suis legibus, suisque moribus utebatur nec erat societas assectionum, ubi dissidebat diuersitas potestatum. Postremo solutas ct barbaras gentes quis tandem ad societatem adduceret , quas diuersis Lacrorum ritibus institutas, etiam religio separabat Si quis igitur tunc acerbit te malorum victus , patriam cum hoste desertiit, quem tandem ignotum locum igno

tus ad ij ij Quam sentem generaliter hostem

X hostis

aevia

365쪽

hostis o Quit Cui se congressu primo credi- .ddictu, dit,non societate nominis inuitatus, non co munione iuris adductus, non religionis v-nitate securus An parum exempli dederunt, Busiris in aegypto, peregrinorum infeliciter incurrentium impijssimus immolator,crudelissima circa aduenas Dianae Tauricae Iitat Ura,seu magis crudelia sacra,Thracia cum Polymnest re suo usque ad propinquos hospites sceleratat Et ne antiquitatibus videar immorari, testis est Roma de Pompeio interfecto, testis aegyptus de interfectore Ptole

maeo.

Mihi autem prima qualiscunque motus

perturbatione fugienti,quia de cofugiendi statione securo, ubique patria, ubique Iex re religio mea est: nunc me Africa tam libenter excepit , quam confidenter accessi: nunc me, inquam , ista Africa excepit pace simplici,sinu proprio,iure communi de qua aliquando dictum, de vero dictum est, Hospitio prohibemur arenae,Bella cient,primaque vetant consistere terra et nunc vltro ad suscipiendos socios religionis S pacis suae beneuolum late gremium pandit, atque vivo fessos,quos foueat,intillat. Latitudo Orientis,septentrionis copiositas, meridiana mannarum insularum Iarcissimae

366쪽

Li r quintus. Ia

tutissimae 3 sedes, mei iuris S nominis sunt. quia ad Christianos a Romanos, Romanus sic Christianus accedo. Non timeo deos hospitis mei , non timeo religionem eius necenaea , non habeo talem quem pertimescam locusvbi ct postestari liceat perpetrare quod velit, A peregrino non liceat adhibere quod con enit: ubi sitius hospitis , quod meum non sit. Unus Deus,qui temporibus, quibus

ipse innotescere volus t hanc regni statuit v nitatem,abomnibus h diligitur in timetur. Eaedem leges, quae uni Deo subiectae sunt,u- bique dominantur : ubicunqce agnotus acet essero , repentinam vim tanquem destitutus non pertimesco.Inter Romanos, ut dixi. Romanus inter Christianos Christianus inter homineshomo,legibus imploro rempubis religion et conscientiam,communione naturam. Vtor temporariε omni terra quasi patria: quia quae vera est, Scilla, quam amo patriam in terra plenitus non est.Nihil perdidi, ubi nihil amaui : totumque habeo quando quem diligo, mecum est . maxime quia Sapud omnes adem est , qui me non modo notum omnibus,verum, proximum facit nec

egentem deserit, quia ipsius est terra ct pleni. Metudo eius , ex qua omnibus omnia itii sit esse conam tmia .Haec sunt nostrorum temporum bona,quae in totum vel in tranquillitate present itina,vel in spesiturorum, vel in perfugio communi non habuere maiores et ac pernoc incessabilia bella gesserunt,quia mutandarum sessium co*aumone non liberasserfi

367쪽

Pauli Ors i

stendo in sedibus suis , aut infeliciter necati

sunt,aut turpiter seruierunt. Quod clarius

promptiusque ipsis veterum gestis per ordinem explicitis aperietur. nem explicitis,api

ANno ab urbe condita sexcentesimo sexto, hoc est,eodem anno , quo dc Carthago deleta est, Cn.Cornelio Lentulo, L. Mummio Coss. ruinam Carthaginis euersio Co- .rinthi subsecuta est, duarum spe potentissimarum urbium paruo unius temporis interuallo per diuersas mundi partes miserabile colluxit incendium. Nam cum Metellus praetor Achatos Boeotiosque conitinctos duobus bellis,hoc est, primo apud Thermopylas , iterum in Phocaeis deuicisset : quorum priore bello occisia esse viginti millia , secundo septem millia caesa, Claudius histo ricus refert. Valerius Antias in Achaia pugnatum , ct viginti millia Achaeorum cum duce suo Diaeo, cecidisse confirmat. Polybi Us Achiuus,quamuis tunc in Africa cum Scipione fuerit , tamen quia domesticam cladem Ignorare non potuit , semel in Achaia pugnatum Critolao duce asserit. Dixum

vero adducentem ex Arcadia milites ab eodem Metello praetore oppressiim cum exercitu docet. Sed de varietate discordantium historicorum aliquanta iam diximias, quo

368쪽

Liber quintus. 3 d

daciorum nota : quia parum credendum esse in caeteris euidenter ostendunt , qui in his quoque quae ipsi videre,diuerti sunt. Igitur post extincta totius Achaiae praesidia, destitutarum urbium euersionem Metello praetore meditante , consul MUmmius repentinus cum paucis venit in Castra : qui dimisso statim Metello Corinthum sine mora expugnauit, urbem toto tunc orbe longe omni iam opulentissimanx. quippe quae velut officina omnium artificum atque artificiorum, ct emporium commune Asiae atque Europae per multa retro saecula fuit. Permissa crudeliter etiam captiuis praedandi licentia, sic omnia caedibus ignibusque completa sunt ut de murorum ambitu quasi e camino in

unum apicem coartatum exundaret incen

dium. Itaque plurima parte populi ferr a

flammisque consumpta, reliqua sub corona vendita est. Vrbe incensia, muri funditus diruti sunt. Muralis lapis in puluerem redactus,praeda ingens erepta est. Sane cUm pro pter multitudinem' varietatem statuarum simulacrorumque in illo ciuitatis incendici permixta in unum auri argentique atque aeris omniaque simul metalla fluxissent , no Uum genus metalli factum est , unde usque in hodiernum diem,siue ex ipso, siue ex imitatione eius,aes Corinthium, sicut memoriae traditum est,&Corinthia vasa di- cuntur.

369쪽

CAPUT IV. Debeleta in Hi pania cuin Viriatho equeL-sitanorum, O Suia forum Casistrum cruento conra em, O ingenti aeo vestilentia, aliisque bcilis Romanorum cum mantinuitiem Methnidatis.

iisdem consulibiis, Viriathus in Hispania,

genere Lusitanus,homo pastoralis relatro . Primum infestando vias , deinde vastando prouincias , postremo exercitus praetorum consulum Romanorum vincendo,fugando, subigendo, maximo terrori Romanis omnibus fuit : siquidem Iberum S Tagurrimaxima de diuersissimorum locorum flumina Iate transgredienti & peruaganti C. Vetilius praetor occurrit: qui continuo caeso v que ad internecionem penu onmi exercitii suo , vix ipse praetor cuin paucis fuga Iapsus,

euasit.Deinde C. Plautium praetorem ideri iviriathus imultis praelijs fractum fugavit. Post etiam CIaudius unimanus cum magno instructu belli contra Viriathum mis sus , quasi pro abolenda superiore macula, turpiorem ipse auxit infamiam. Nam congressus cum Viriatho,uniuersas, quas secum deduxerat copias,maximasque viresRomani exercitus amisit.Viriathus trabeas ,fasceS, caeteraque insignia Romana in motibus suis trophaea praesivit. Eodem tempore trecenti

uitrum cum mille Romanis in quodam sal

370쪽

Liber quintus. si

tu cεtraxere pugnam,in qua septuagilitaLutanOS, Romanos aute trecentos viginti cecidi me Claudius refert. de cum victores Lusitani sparsi ac securi abirent, unus ex ijs longha caeteris segregatus , cum a circunfusis equitibus 'pedestris ipse deprehensus, unius eo- pede . rum equo lancea perfosso,ipsius equitis ad itim gladis ictum caput desecuisset, Ita om-Ves metu perculit,ut prospectantibus cuctis, Ipse contemptim atque otiosus abscederet.

App.Claudio, Caecilio Metello consuli libus , Appius Claudius aduersus Salastas Gallos congressus, ct victus, ' decem millia litum perdidit. Reparata pugna,quinque Ilia hostium occidit. Sed cum iudia legem, i constitutum erat, ut quisquis quinquella hostium peremisset,iriumphandi ha-t potestatem , iste quoque triumphum tisset , propter damna vero superiora on impetrauisset , infami impudentia atque ambitione vius priuatis sumptibus triumphauit L.Caecilio Metello, Q. Fabio Maximo Seruiliano consulibus t inter caetera prodigia androgynus Romae visus,iussu aruspicum in mare mersus est : sed nihil impiae expiationis procuratio profecit. Nam tanta subito pestilentia exorta est,ut ministri quo que faciendorum funerum primum non suniicerent,deinde non essent. ' Itaque etiam /mque magnae domus vacuae uiuis , plenae mortuis remanserunt. Largissimae introrsum haere-m

ditates, re nulli penitus haeredes. Deni piam non solum ire. Ita uiuendi , sed etiam ap-