Pauli Orosii presbyteri Hispani, Aduersus paganos historiarum libri septem. Vetustorum librorum auxilio a mendis vindicati, & annotationibus ex vtriusque linguae historicis illustrati, opera & studio Franc. Fabritii Marcodurani. Addita nunc demum Lud

511쪽

co Pauli Orosii

eondita exussit : singulare profecto moni-Namentum studi j , curaeque maiorum, qUi tot tantaque illustrium ingeniorum opera con- g liciarunt. Vnde quamlibet hodieque in templis extent, quae ct nos vidimus armaria Ii-hrorum :quib. direptis exinanita ea a nostris honIinibus,tiostris temporibus memorent, D quod quidem verum est : tamen honestius creditur,alios libros fuissequetesitos,qui pristinas studiorum curas cenautarentur , quam aliam ullam fuisse tunc biblioethecam , qua mira quadringenta millia librorum fuisse, ac per hoc euasisse credatur. Caesar postea in- llulam ubi Pharus est,cepit. Eo Achillas cum Gabinianis militibus venit. Ingens pugna commissa est,magna ibi Caesarianorum militum muItitudo cecidit: omnes etiam inter .fectoresPompeis interfecti sunt Caesiar vi insistentium hostium pressus, scapham ascen- eat: qua mox pondere subsequentium grauata ac mersa,per CC .passus ad nauem una manu eleuat qua chartas tenebat, naiadoper- luemi, mox nauali certamine pulsatus, ma-

scilitato. gna felicitate classem regiam aut depressit aut cepit.

CAPUT XVI. Caesert Alexam nis regem reddit, exemisiam Abigit,ciumque multos caedit.

512쪽

gile extus.

ut libe r fuit,bellum intulit, sed continuo cutoto exercitu suo , ipse deletus est. Nam viginti millia hominum in eo bello caesa referuntur, duodecim millia cum septuaginta longis nauibus dedita,quingenti ex victoribus cecidisse referuntur. Rex ipse adoIescens scapha exceptus ut fugeret,multis insilientibus mersus necatusque est et Corpus eius ad litus deuolu tum, indicio loricae aureae cognitum fuit. Qua Caesar Alexandriam praetermissa, Alexandrinos omnes ad deditionem desperatione compulit,regnumque Aegypti Cleopatrae dedit. Inde Syriam peruagatus, Pharnacem inPonto vicit. Postea vero quam Romam venit,dictator de consul creatus, in

Afri eam transijt , ct apud Thapsum cum Iuba re Scipione pugnauit , maximamque ibi hominum multitudinem interfecit. Castra utriusque direpta sunt, sexaginta elephanti capti.Cato sese apud Uticam occidit. Iuba percussori iugulum pretio dato,praebuit. Petreius eodem se gladio perfodit: Scipio in naui,qua ad Hispanias fugere conten dens vento coactus in Africam redierat,semet ipse iugulavit. In eadem naui etiam T. Torquatuc

occisus est. Caesar Pompeij Magni nepotes, filiamque Pompeiam,simulque cum his Faustum Syllam ct Aufranium N Petreium filiaum iussit occidi.Inde quatuor triumphis umbem ingressus , disposito recuperatae Rei p. statu; continuo in Hispanias contra Pompeios Pompeb filios profectus , decimo septimo quam egressus ab urbe fuerat die, Saguntum

513쪽

Ra Pauli Oro ii

peruenit , statimque aduersus:Pompeioi lduos , ct Labienum atque Attium variam, multa bella de varia sorte gessit. VI timum bellum apud Mundam urbem gestum est, Obi tantis est viribus dimicatum , tanta taecaedes aeta,ut Caesar quoque,veteranis etiam suis cedere non erubescentibus , cum caedi cogique aciem suam cerneret , prie rem remorte futurum victi dedecus cogitarit, cum subito versus in fugam Pompeiorumncessit exercitus. Et quidem eo die hoc belltim actum est,quoPompeius pater ab urbe bellum gesturus aufugeret , quatuorque annis hoc ciuile bellum indesinenter toto orbe tontait: T. Labienus & Attius Varus in acie caesi sunt. SeX. Pompeius cum centesimo equite avfugit.Frater eius Cn.Pompeius contracta celeriter non parua Lusitanorum maraia , cum Caesenio congressus & victus, fugiensque interfectus est. Munda ciuitas cum immensa hominum caede.Caesare oppugnante. HA capta est.

De Casero inter tu,& ob eum tumultibus O

blicae statum contra exempla maiorum . Hementer instaurat, auctoribus Bruto re Cassio,conscio et lain plurimo senatu, in curia viginti ct tribus vulneribus confossus in

514쪽

xaointa conscios ferunt. Duo Bruti de

Caius Cassius aliique s , ci j, strictis pugioni bus in Capitolium secesserunt. Diu deli

heratum est, utrum Capitolium cum aucto ribus caedis oporteret incendi. Corpus eius raptum, populus dolore instimulatus in foro fragmentis tribunalium ac subselliorum cremauit. Percensuit latitud nem re gni sui Roma cladibus suis , atque in suam contuersia caedem, singulas eluasque gentes ibidem,ubi domuit, vindicauit. Asiae Europae, atque Africae, non dico tribus mundi partibus,sed totis trium partium angulis, edidit gladiatores suos : feriatisque inimicis spect a culum mi serae ultionis ingessit.Nec tamen sitfficit ipsas quod cum auctoribus causas fuisse consumptas recidiva semina in eodem agro germinant, magna continuo me tentibus malorum incrementa cum magno

sudore factura: victor ciuilis belli a ciuibus Caesar occiditur, in caedem unius trahuntutagmina cosciorum.Certona enim erat, qUia Caesar indigne peremptus, plures posset habere vItores. Plurima ii nobilitas una simul eatena sceleris copulatur,ne forte tanta ma- Ioriam materia non belli magnitudine suppleatur,sed vindictae breuitate tenuetur deam illam fabulae ferunt, dentes quosdam occisi se uisse serpentis, e quibus quasi competens semini seges,armati homines terra emerserint, seseque mox inuicem pugnando prostrauerint. Et quidem hoc poetarum commenta finxerunt: nostra autem Roma Caesarc

515쪽

di . Pauli Orosi

re occise,quanta de cineribus eius agmina larmata parturi it Quanta bella in testis noni - Ummiserq foecunditatis non legenda pueris, sed spectanda populis excitauit de tamen horum omnium malorum initium superbia est. Inde exarserunt bella ciuilia, inde iterum pullularunt. Non ergo iniusta caedes est eo-rUm, qui eam in i Uste consectantur, si ambitionis aemulatio per ipsos at*m ipsisSagia: turre punit Ur,donec qui detrectauere collegiti m , d i stan t ferre dominatum: su in m aque imperii totius ad unum redacta, longe aliud omnes homines vivendi genus subeant', ut Umnes humiliter placere studeant,non insolenter offendere. Sed ad tam salubrem humilitatis doctrinam magistro opus est. Itaque Opportune compositis rebus, Augusti Caesa- .ris temporibus natus est Dominus Christus: equi cum in forma Dei esset, formam serui lau- militer assumpsit,i tunc demum aptior fie- Ihild. i. ret humilitatis institutio,quando iam per totum mundum poena superbiae omnibus essset exemplS.

De Caesare OctauioAugusto, nebulque per inesti,

Arino ab urbe condita D C C X.interfe- .cto Iulio Caesare , Octavianus qui testamento Iulii Caesaris auunculi re tiaereditatem re nome assumpserat,idemque qui post-ca rerum potitusAugustus est dictus,simul ut Romam

516쪽

Romam adolescens admodum venit, indo-iem suam bellis ciuilibus nouit. Nam,vibr

Diter coaceruationem malorum explicem,

bella ciuilia quinque gessit, Mutinense, Philippense, Perusinum, lSiculum, Actiacum: hquibus duo,hoc est, primum re nouissimu,

aduersus Marcum Antonium,secundum aduersus Brutum ct Cassium, tertium aduersus L.Antonium, quartum aduersus Sex. Po-peium Cnei Pompei j filium confecit. Antonius a senatu hostis pronuntiatus, D. Brutum apud Mutinam obsidione concluserat. Consules Hirtius 'Pansa,cticum his Caesar ad liberandum Brutum, expβgnandumqtie Antonium misit. Pansa primo VenienS, exceptus insidijs,inter suorum clades,ipse quoque pilo grauiter vulneratus ab eodem vuInere interpositis diebus est mortuus Hirtius auxilium collegae ferens magnas Antonij copias vasta strage deleuit. Caesar eatenus castra custodiit. Secunda aduersus Antonium pM-gna magnae utrinque strages actae sunt.Namque tunc ibi Hirtiusconsul occisus est, victus fuit AntoniuS,Caesar victoria potitus est,cui D.Brutus de coniuratione occisi Iulii Catoris confestus,preces poenitentiae fudit: DolabeIla Trebonium unum ex interfectoribus Caesaris Smyrnae interfecit:Dolabellam senatus hostem pronuntiauit.ConsuIum occisorum uterque exercitus Caesari paruit. POMea D. Brutus in Gallia o Sequanis captus remccisus est.Bafillus au i

s. ' o

517쪽

cutaribus,mami seruorum suorum necatus est. Lepido sati sagente , Caesar Antonium recepit ingratia nixatque ob fidem reconciliatae gratiae ,filiam eius matrimonio sorti tus est. Inde cum ad urbem accessissent, ac rumor de futura proscriptione ortus esset, C.Thoranius vir praetorius nihil tale me tuens , incursu militum domi tam interfectus est,alij que complures trucidati sunt. I

taque ne latius atque effrenatius in circuna scripta caedeS ageretur , centum triginta stduum senatorum nomina in tabula propoliata sunt , primum Lepidi praecepto re nomine, deinde Antoni j,tertio Caesaris. Ibi Anatonius Tullium Ciceronem inimicum fuisum, ibi L. Caesarem auunculum suum , ct(quod exaggerando sceleri accessit viva matre proscripserat,ibi Lepidus L.Paullum fratrem suum in eundem proscriptorum gregem coniecerat. Adiecti sunt postea ad numerum proscriptorum triginta equites Romani. Multae dili , variae caedes actae , do mus proscriptorum,direptis omnibus,dirutae sunt. At Dolabella in Syria multa cum Cassio bella gessit, a quo victu Ssese interfemeit. Brutus , Cassius magnis exercitibus comparatis apud Athenas con Uenerunt, totamque Graeciam depopulati sunt. Rhodios Cassius terra marique depugnatos ad deditionem coegit,quibus praeter vitam nimhil reliquit. Igitur. Caesar, Antonius eo dem in Macedoniam magnis bellorum ap-

Paratibus Persecuti, ad mortem compulerunt

518쪽

Liber sextus

runt: quamuis manifestissime illa tunc pugna non virtute partis Antonij, sed Caesaris felicitate confecta sit. Caesar enim tunc aeger, cum se in castris capiendae quietis causa tenere statuisset , hortatu, precibus medici sui, qui per somnium admonitum sese fatebatur, ut ea die castius Caesarem saluti sipi ius causa educeret, in campum aeger inter copias eg ressus est, ac mox castra eius ab hostibus capta sunt : sed rursus Caesariani milites C a iij castra ceperunt. Uare ad desperationem adacti Brutus de Cassius , immaturam sibi mortem ante belli terminum consci Uerunt, Nam inuitatis percussombus,Cassius caput, Brutus latus praebuit. At Romae Fuluia v-Xor Antonij, socrus Caesaris , dominatum ut mulier agitabat: incertum in hac mutatione consularis regijque falligij, utrum delicientis potentiae ultima, an incipientis prima nominanda , certe etiam in eos insolens , per quos vi in Olesceret,agebatur. Nam dc Cae- Larem reuersiam apud Brundusium contumelijs, factionibus, insidijsque petiit.A quo

propulsata,ad Antonium concessit in Graeciam. Sex. Pompeius postquam se in proscri-Ptorim N Umerum relatum comperit , con- Uersus in latrocinia, omnem oram Italiae caedibus rapinis*vastavit. Sicilia praerepta, cGmeatibusq; impeditis,Romam fame affecit. Mox cum eo pacem triumuiri,ut non dicam tyranni, id est, Lepidus,Caesar,AntoniuSquo fecerunt. Sed continuo cum contra pactum

Pompeius fusitivos adlegeret,ut hostis ha-

519쪽

Pauli Orosili

bitus est. Mena libertus Pompeij cum sexa ginta nauium classie ad Caesarem defecit, eidemque classi ipse iussu Caesaris praefuit. Idemque continuo cum Statilio Tauro ad uersus Menecratem Pompeianum ducem nao ale bellum gessit. Deinde ipse Caesar aduor sus eo sidem Pompeianos cruentissimum bellum nauale confecit sed continuo victricem classem pene viai Iersiam apud Syllaceum naufragio amisit.Ventidius Persas cic Parthos in Syriam irrumpentes , tribus bellis maximis fudit,regemque eorum Pacorum in acie interfecit, ea scilicet die,qua Crassius a Parthis erat occisus. Antonius uno vix castello expUgnato,pacem cum Antiocho fecit, ut ipse tantam rem consummasse videretur.

entidium Syriae praefecit, iussitque ut Antigono bellum inferret qui Iudaeos tunc forte debellauerat,captisq; Hierosolymis, templum spoliauerat, regnumque Herodi dederat: quem continuo victum in deditionem recepit. Mena libertus cum sex nauibus ad Pompeium redi jt,a quo clementer receptus, Caesaris classem incendit , quamuis nUper Caesar alteram secundo naufragio perdidi siet.Idemque Mena postea ab Agrippa nauali, Praelio circunuentus,cum sex triremibus ad Caesiarem transiit. Sed hunc Cqsar tertio tracfugam,indulta latum vita ,segnem reliqnit. Deinde Agrippa inter Mylas ct Liparas ad- . uersus Democharem dc Pompeium nauale praelium gessit, ac vicit; ibique tunc nauestriginta aut demersit,aut cepiti reliquis lac

520쪽

ratis Pompeius Messanam confugit. Caesar

interea Tauro minium traiecerat, qUem re-

pretino impetu Pompeius afflixit. Vndemnitis demersis nauibus suis, ac magna multitudine sciorum militum perdita in Italiam

Caesar aufugit , nec interueniente mora, in

Siciliam rediat : ibique Lepidum ex Africa aduentantem obuium habuit, summas sibi partes terrore , minis ac superbia vendicantem. Post dies paucos Agrippa iussu Caesaris a litore cum acie instructa prospectantis,atrocissimo nauali praelio aduersus Pompeium conflixit , vicit. Nam CLXIII. naues aut demersit aut cepit. Pompeius cum decem dc septem nauibus vix elapsus euasit. Lepidus magna viginti legionum insolentia tumen S , cum Messanam militibus permissam diripuisset, ipsum Caesiarem ad se venientem semel atque iterum spreuit, ac potius telis appeti iussit . quae ille, conecta in laeuum brachium lacerna,repellendo vitavit. Mox immisso equo ad suos reuersus, instructo exercitu aduencus Lepidum veniens,plurimas legiones Lepidi paucis interfectis , transire insitam partem compulit. Lepidus tandem intelligens,quo vanitas sua tenderet, deposito paludamento,assumptaque veste pulla, supplex Caesari factus vitam dc bona impetrauit, perpetuo quidem emendatus exilio. Taurus Caesaris praefectus totam pene Siciliam ferro

Per tentatam conterritamque inlidem rece-

Pit, quadraginta quatuor legiones sub umus tunc imperio Caesaris erant. Milites multitu-