De minoribus quae sub nomine Quintiliani feruntur declamationibus ... quam ...

11쪽

ratae sunt, ut, quae Quintilianus de illorum librorum argumentis dicit, ad eas quadrent. Accedit quod, cum Quintilianus narret alterunt illorum artis rhetorica librorum per bidui temporis spatium alterum pluribus diebus a discipulis interceptum QSSe, O temporis angustias declamationum corpus illi libri in- tollegi nequeunt. Sed alia quoque re, quae rabanctium fugisse videtur, Rittori sentontia irrita fit. Contendit enim alterum artis rhetoricae librum minores, quas vocant, declamatione continia iSSe. Atqui declamationes, quarum nobis tertia admodum par Ser-Vata est, tum cum nullam iacturam secerant, si non maiore ut certe eadem, qua duodecim inst. orat libri amplitudine fuerunt. Ritteri igitur opinione unus artis rhetorica liber duodecim inst. orat libros ambitu superasse vel aequiparasse Videtur. Quod re Vera fieri potuisse, quicunque secum reputaverit quid VetereS scriptores libri vocabulo significaverint, suo iure negabit. Olent enim prosae orationis libri non minus mille et quingentos Versus neque plus tria milia versuum continere ). Quem modum Quintilianus in partienda inst. orat accuratissime ObservaVit. Quod Verum esse ut Videas, numerum singulorum eiu OperiS librorum versuum afferre mihi liceat. Constat

Versibus. Apparet unum librum nonum nonnullis Versibus modum consuetum transire. Sed Quintilianus non praetermisit quin hac de re se excusaret. Dicit enim in eiusdom libri c. 4 146 Finem imponere egresso destinatum modum volumini festino Ergo fieri non potuit ut in declamationibus componendis omnes leges de librorum amplitudine constitutas atque in- Veterata adeo neglegeret, ut, cum liber prior, utpote per bidui temporis patium consectus, certe non amplior SSet, quam mi-

12쪽

10nimus inst. orat liber, alterum totius corporis inst. Orat amplitudini aequaret. Sed haec hactenus; confido enim inst. Orat. quos dixi locis harum declamationum mentionem actam non esse. Iam vero cum Quintilianus ne ullo alio quidem inst. Orat. loco se declamationes aut conscripsisse aut edidisse dicat, ra-banditus accuratius inquirit, num omnino ibi eas commemorandi occasio Quintiliano fuerit. Quam saepius ei fuisse pro vero ostendit. Quare, cum Quintilianum, Si utrumque Opus conscripsisset, in altero alterius mentionem acturum fuisse verisimile sit, rabanditus suo iure mihi contendere videtur i): Quintilianum seribentem inst. orat declamatione ipsius non ante oculos habuisse, quibus in praecipiendo uteretur Quodsi paulo ante ' eandem ob causam ullum vinculum cognationis inter utriusque operis scriptores intercedere negat, plus ero contendit. am quamquam iis, quae supra diximuS, comprobatur, Quintilianum ipsum has declamationes neque On- scripsisse neque edidisse, tamen eas in Quintiliani schola ortas non esse pro ceri contendere nobis non licet. Constat enim

Quintilianum, etsi rhetores nimis in studio declamandi versari vetuit' tamen interdum in schola ad praecepta illustranda declamationes habuisse. Dicit enim in inst. orat VII, 3, 30: Illud

alterum genus quo sit manifestius adulescentibus meis . . , hic quoque otae controversiae utar Gemplo et in inst. orat. XI, 2, 39 . Quod meae quoque memoriae mediocritatem sequebatur, si quando interventus aliquorum, qui hunc honorem mererentur, iterare declamationis partem coegisset, nec est mendacio locus, salpis qui interfuerunt ). Itaque fieri potuit, ut declamationes inde orirentur, quod discipulus quidam, quae tempore, quo Quintiliani scholis intererat, ab illo declamata erant, collegit et postea edidit. Dicat forsitan quispiam obstare huic coniecturae eandem difficultatem, qua supra Ritteri sententiam infringi ostendimus, dico temporis an-

13쪽

gustias. At quamquam ex Verbis inst. Orat. I. prooem 7 intellegitur alterum artis rhetoricae librum a discipulis nullis aliis laboribus interiectis conscriptum esse, tamen, qua integrum declamationum corpus sui amplitudine, ad totum corpus componendum non solum plures dies, sed certe complures menses adhi-hendi fuerunt. Quintilianum autem, quippe qui ut supra Vidimus, in erudiendis pueris rhetores nimium ponderis declamationibus. tribuere compluribus locis vetuerit, per plures mense continuoS Qxercitationis causa in schola sua declamationes dictasse prorsus negandum est. Sed haec res non obstat, quominus has declamationes eo, quem dixi, modo ortas esse putemus. Quintilianum Onim interdum in schola declamationes habuisse Statuimus. Discipulos vero satis diu in rhetorum schola remansisse ipse Quintilianus in inst. orat D. 2, 3 narrat, ubi haec leguntur: ,Adiati fere pueri ad hos praeceptores ac rhetoresse transferuntur et apud eos iuvenes etiam faeti peres erant . Quodsi cui unum discipulum tot declamationes collegisse improbatur, nonne putare.

nobis licet duos vel plures discipulos, qui deinceps Quintilianum

declamantem audiverant, collectum corpus edidisse Etsi vero cum in inst. orat harum declamationum mentio non flat, Verisimile non est eas ante inst. orat compositam in lucem prodiisse, tamen nihil obstat, quominus eas a discipulo quodam post editam inst. orat publici iuris actas esse statuamus. Quod flori potuisse etiam rabanditus vidit, sed mirum esse dicit 3, quod ille discipulus nunquam magistri mentionem secerit. Sed

quid - am si in alius cuiusdam rhetbris schola ea ortas esse, dixeris, nonne eodem iure mirum Videri potest, quod eius nomen non commemoratur Discipuli autem, cum, quae a magistro declamantur, excipiunt, eius mentionem sacere non solent. Atqui has declamationes hac condicione ortas neque postea melius dispositas esse ipse rabanctius in commentationis suae parte tertia comprobavit Cur igitur ei mirum Videtur, quod, quiculhque discipulus eas intercepit et edidit magistri nomon

Porro rabandtius eo progreditur ' u in doclamationibus inesse ostendere conetur quae omnino a Quintiliani cogitandi

L. I. in p. 15. 4. l. p. 27 sqq.

14쪽

12 et declamandi ratione abhorreant, Quintilianus enim in inst. orat ΙΙ, 10 4 dicit haec: Sint ergo et ipsae materiae, quae singentur, quam simillimae veritatis, et declamatio in quantummaaeime potest, imitetur eas actiones, in quarum Mercitationem reperta est. Nam magos et pestilentiam et responsa et saeviores tragicis novercas aliaque magis adhuc fabulosa frustra inter sponsiones et interdicta quaeremus . Atqui magorum quidem in his declamationibus omnino mentio non fit, sed in tribus de pestilentia atque responsis, dico declamationes 326 329 38 si iterum in tribus de saeva noverca sermo est, quae sunt decl. 246 350;381. Unde rabanditus conclusit totum hoc declamationum corpus a Quintiliano abiudicandum esse, cum, quae 9S Vimperasset, ibi sexies invenirsentur. Sed hac in re ei non asSentior. Verbis enim Quintiliani, quae supra commemoravi, nihil aliud praescribitur, nisi ut in declamationibus eligendis quam maxime

vitae veritatem rhetores sequantur. iam Vero ObiScum reputaverimus summo studio illo tempore in controversiis scholasticis eiusmodi materias tractatas esse in concedendum erit, eum scriptorem, qui in tanto declamationum numero se eiuS- modi exempla admiserit, quam maxime ea themata Vitare studuisse. Quintilianum autem has materias e schola OmninorΘmoVendas esse, non ensuisse ex iis Verbi apparet, quae eo, quem dixi, loco sequuntur. Pergit enim sic: Quid ergo' nunquam haec supra dem et poetica, ut vere diserim, themata iuvenibus tractare permittamus, ut eaepatientur et gaudeant materia et uasi in corpus eant' - erit optimum, sed certe sint grandia et tumida, non stulta etiam et acrioribus oculis intuenti ridiculi 3.

Bd IH driburg 1881, p. 367 sqq. et p. 37 sqq.

p. 16 sqq.

Friedlaender: Sitte, in Roma edit prima III p. 28 sqq. Cf. Friedlaender, qui . l. p. 288 hac de re dicit, se . . un die Or-

15쪽

13 Quin etiam rabandii sentontia his ipsius verbis infringitur, quae in comm . Suae p. 17 leguntur: Porro i controversiae nostris simile atque adeo eaedem in institutione commemorantur, quid id drum Quintilianus enim, ut est puerorum amantissimus, quamois omne propo8itum peris eo spectet, ut orator instituatur, tamen ne quid studiosi requirant, etiam quod ad scholam pertinet proprie, omittere non vult, quo factum est, ut interdum controversias, quales in schola fingebantur et adolescentibu notae erant, in Gemplum proponeret Num igitur Quintiliano, cum in schola praecepta sua exempli illustraret, amore puerorum permoto ne se quidem exemplis pestiletitiae et re-SPODSOrum aut OVercarum saevarum uti licuisse contendemus, praesertim cum saepissime hae materiae a rhetoribus tractarentur γQuodsi rabanditus ceteras aute- , inquit δὶ, propius ad veritatem accedere nemo qui eas perlegerit, contendet in idem, quod inmittero vituperavit, vitium incidit, neque ullo pacto haec Sua Verba comprobavit. Eodein iure ittero dicere licuit ).

nicht weimal onnte augelassen haben mir Hemand ehaupten . Licet verum sit omnes has declamationes a vitae veritate abhorrere atque institutionis Oratoriae praeceptis repugnare, quid

V. 10, 104 - 284 VII. I. I - 268 Affert praeterea rabanditus in comm. p. 32 duos Senecae controVersiarum locos, quibus Seneca consentiente rhetori cuiusdam Verba vituperantur. Atqui cum in his declamationibus deprehendantur quam cum reprehensis enuntiatis quodam modo

16쪽

conferri possint, eas Quintiliani esse negat name inquit, cum hic idem fere quod Seneca de arte dicendi et declamandi sentiret,

certe sibi non concessisset, vir illo adtiipulante vituperata erant . Ex qua argumentatione efficitur, secundum rabanditi sententiam, quae Seneca cum filiis suis communicaverit controversiarum themata in universum non aliena esse a Quintiliano Atqui apud Senecam nonnulla themata exstant, quae eadem in declamationum corpor inVeniuntur, Velut respondet

Senecae II. 3 declamationi 349 II 5 - 251III. 9 - 380 Senecae VI. 5 declamationi 386VI. 6 . 354 IX. 6 . 381Νeque desunt in Senecae opere, novercarum saevarum atque,tyrannicidarum praemiorum exempla, dico X. 5 IX. 6 ΙΙΙ. 6; IV. 7 IX. 4, nempe quae prorsus Quintiliani praeceptis contraria esse rabandtius contendit. Praeterea multas alias Se-aiecae controVersias, Velut I. 4 5, 6, 7 VII 4 5 non magis vitae vornati respondere, quam quodlibet declamationum exemplum, ad primum quisque conspectum concedet. Sed haec omnia proseruntur docendi causa Vituperatione non addita. Ergo a Quintiliano, quippe qui idem fere quod Seneca de declamandi artes senili et declamationes propter themata in ipsis tractata abiudicandae non sunt.

Propius ad veritatem accedit tertium rabandii argumentum, quo declamationum corpus Quintiliani non esse ostendere studet. Dicit enim in comm suae p. 28 29 cum autem sit Quintilianus in institutione homo prudens et sani iudicii, postulandum est, ut in declamationibus quoque sententiae non inveniantur, quibus contrarium ostendatur Certe insana et absurda a Quintiliano scripta non esse constat. Sed quamquam concedendum est, si non Omnia, at certe nonnulla eorum, quae rabanditus

loco, quem dixi, affert a Quintiliano abiudicanda esse, cum siusmodi sint, ut a viro sani iudicii scripta aut edita esse non possint, tamen inde pro certo non efficitur in his declamation bus Quintiliani nihil inesse. am cum id quod supra exposui, in schola ortae sint, acile fieri potuit, ut verba a rhetore dicia aut non omnia aut non ita, ut dicta erant, a discipulis interciperentur. Accedit quod declamationes non, quales dictatae sint,

17쪽

sed commutatas atque in brevius contractas ad nos pervenisse ipse rabanditus ostendit ). Itaque cogitare nobis licet, nonnunquam neglegentia excipientium, quae Quintilianus dixerit corrupta esse. Ipse quidem Quintilianus cum aliis inst. orat. locis tum ΙΙ. 2. 24 de neglegentia eorum, qui actione quasdam ipsius Vulgaverant, queritur, cum dicit: Cuius actimem et quidem solam in hoc tempus emiseram, quod ipsum me scisse ductum iuvenili cupiditate gloriae fateor. Nam ceterae, quae ubnomine meo feruntur, neglegentia aecipientium in quaestum notariorum corruptae minimam partem mei habent .

Ex iis, quae exposui, satis mihi intellegi posse videtur ne- quo itieri neque rabandti opinionem argumentis comprobatam esse eaque certe quae rabanditus protulit non obstare quominus statuamus, declamationes ex Quintiliani schola ortas

esse. Res igitur eodem, quo antea, statu Versatur. Quam ob rem aliam iam ingrediamur necesse est, ut harum declamationum scriptorem cognOScam .

Solent vero discipuli, etiam si, quae a magistris dictantur, commutata atque in brevius contracta excipiunt, iisdem verbis atque eadem dicendi proprietate uti atque praeceptor Quam ob rem prorsus assentior Casistro de ora ski, qui l. l. p. 1102 declamationum dicendi genere ad scriptorem cognoscendum testimonia quaerenda esse contendit ). egant sane liter )et rabanditus ε hac in re multum interesse inter declamationes est institutionem oratoriam. Sed si quis declamationum sermonis exempla singularia, quae illi ipsi attulerunt, perscrutatus erit

Cf. l. l. p. 32 sqq. raeterea cf. Uoehenschri mr lassisehe philologie III. 1886. p. 76, ubi C. Schenia hac de re dicit haec: auem sit

18쪽

eaque addiderit, quae orawski collegit in suo iure dubitabit, num talia tempore Quintiliani eaque in schola eius scripta sint. Νeque dubium mihi est, quin, qui accuratius in hanc rem inquisiverit, facile eius inodi exemplorum numerum aucturus it. Itaqu0 sane idem mihi negandum videtur quod negavit rabandtius, sed longo aliis de causis Verum cum de his agere mihi non pro-pOSuerim, nunc quidem hanc quaestionem missam facio atque iani transeo ad alteram commentationis mctae partem.

Usus est ille in declamationibus recensendis codicibus tribus montepessulano A saeculo IX. Vel . scripto ), qui ceteris duobus libris manu scriptis novem declamationibus amplior et summae, ut luero Videtur, auctoritatis est: - tum Monacensi B saeculo XV manu eleganti exarato; - denique, et eo minima ex parte, Chigiano C), qui saeculo XIV. vel V. scriptus ' eadem continet, quae . Hos tres codices ex duobus diversis eiusdem archetypi J)exemplis originem duxisse putat, ita ut A ex altero re descriptus sit cum ex altero in fluxerit Vetustum aliquod exemplar i, quod littera x signo, ex quo B et , utpote multo artiore cognationis Vinculo inter se quam cum coniuncti, descripti sint. Est igitur, Rittori sententia hoc codicum, quod dicitur,

stemma:

L. l. p. 110 et 1103. y Cf. H. I. uelleri Senecae rhetoris ed praef. p. XXIII et p. XXIV. ' Cf. quae Ritte hac de re ad ed. praes. p. X et p. XI sub signo 'hannotat.' Cf. R. d. praef. p. X et p. XIII.

19쪽

In iis, quae de codicibus si x dicit, diutius Versari nolo, de codicibus Α, Β, C autem, non ex omni parte recte eum iudi-Casse, imprimisque codicis C pretium salso aestimasse paucis exponam ). Dicit nim de hoc libro manu scripto in ed. praef. p. X et alia et haec: Consentiunt erba artissime cum eodice B ubi discrepant, saepius C ad codicis A scripturam accedit; erum nunquam potior hoc tradit, ita ut non et B eadem eaehibeat et ne uni quidem loco in ceteris libris A m pariter corrupto, quae

in notitiam meam pervenerunt, codicis C scripturae potueruntaurilium vel medelam adferre. Itaque non nimis neglegenter mihi risus sum facere, ubi integrum hunc quidem librum eae utere nolui .

Primum quod integri codicis C rationem habendam esse negat, ipsum suis Verbis refutare licet. Onne enim vel inde, quod verba codicis C, ubi a B discrepant, saepius ad codicis A scripturam accedunt, illum librum neglegendunt non esse apparet 3 Exstant enim, ut ex subscriptis lectionibus sequitur, loci haud pauci, ubi, uti uin codicis cani scriptura vera sit, dubitatur. Ergo talibus locis codicem C, si eius scriptura cum congruit, ad scriptoris verba vere constituenda multum alere perspicuum est. Contra neminem dubitaturum esse puto codicis lectionem sequi, quoties cum C consentiens melius ad loci sententiam quadrat. Cuius rei exempla susticiant haec. In interrogationibus, quae vocantur, obliquis, saepe modus indicativus omnium codicum consensu traditus invenitur, ita ut mea sententia has lectiones eras esse constet, Velut p. 179, 3 182, 11,

aliis locis. Sed identidem quoque in eiusmodi nuntiatis codex exhibet modum indicativum, cum in B modus coniunctivullegatur, velut 255,1 3 168, 29. Haeret igitur in ancipiti, utrum codicem sequi debeamus, cum Ritte codicis C scripturas iis locis non addiderit. Ipse codicem B secutus est Sod si iis

Ritterum in describendo et conferendo codice A neglegenter Versatum essem. I. diter demonstrat cf. Deulache litteraturaeitun l885. p. 266s67), idemque hunc codicem iterum conferendum esse censet. Quod suo iure illum postulare argumentis probat C. Schenk l. l. p. 74 et 5. CL hac de re F. Beche l. l. p. 73. Cf. R. ed. p. 519 corrigenda.

20쪽

18 locis C scriptura cum A consentit, amittor iniuria codicis

lectiones in scriptoris verba receptae sunt. Contra in p. 348,6 codicis B lectionem nulla ration praeferendam esse existin averim, si quidem C eandem lectionem exhibere constet. Apparet igitur Ritterum neglegenter et male fecisse, quod integrum codicem Cison excuSSit. Νeque Vero argumenta, quibus nisus Ritier codicem C nihili fore pependit, ad sententiam eius comprobandam sufficiunt. Collatae enim sunt in Bitteri usum intercedente Augusto audeclamatione 252, 266, 267, 268, 269, 270, 271 praeterea de quibusdam locis certior factus est per amicum ). Licet igitur de hac tertia fere decima parto omnium declamationum a C traditarum vere iudicaverit, in neglectis duodecim partibus nonne meliores lectiones latere possunt3 Accedit quod ne huius minimae quidem codicis C partis collatio satis diligenter et accurate consecta est. Dicit enim Ritte in annotatione ad ed. praef. p. XI adscripta, OViSexcerptis a Mavio sibi permissi se cognoSSe praeter novem, Omne locOS, quos ut desperatos signo notaverit, iisdem littoris in libro C, quibus in B, tradi. Atqui inveniuntur in ea declamationum parte, qua Ritte int0gras librim octiones odit novem Oct -- signati, dico 32, 24 32, 26 34, 8-9 89, 13-15;89, 22 90 12 95, 4-6 102, 15 - 16 110, 14, quorum nulluSinter eo novem, quo excepit, deprehenditur. Quare si quidem collatio in usus liter facta et Ritteri descriptio vere se haberent, codicem B cum C Ovem illis, quos dixi, locis congruere neceSSe esset. Re Vera autem duobus locis lectiones codicis B, 0 C inter se distant. Exhibet enim p. 32, 24 B ac periculum cum C secundum Riiterum legendum praebeat a periculum 'i; atque p. 89, 22 in B ad ρα in C alta ea traditum est. Quare de collationis Veritate suspicio mihi mota est. Quae valde eo augebatur, quod multis locis ex Ritteri silentio in libro C inosso videbantur, quae minime admitteri huius codicis descriptionem quadrabant. Itaque id egi, ut declamationes illae, quarum Scrip-