장음표시 사용
11쪽
Ceteros omnes sontes, quibus natio quaedam usuram sibi colligere possit ex sorte, in mereatura et magna, et tenui, et in mercium fabricatione, carere censet Ad. Smithi is mirifice valenti illo tertio divitiarum sonte, nihil enima avari natura. - Deinde comparans so Item in agriculturi collocatam cum illa, quae est in fabricatione mercium, docet, in agri cultura cum tribus eius fontibus divitiarum sor em ad societatis humanae prosperitatom saluberrime
Ut ex hoc toto apparet, eam quoque vim habere stat ait sententiam illam, qua docet, unum luemque, laborem sortemque in agri cultura collocantem, summum sibi fructum hac ex re eapere posse. Puodsi id contendere
noli 3t Ad. Smithius, ac nihil nisi id dicere vellet: Etiamsi
agri rota sorte posita fructum uberrimum non capiat universis tamen ea re, ut quam plurimae collocatae sint sortes in agri cultura commodum praebetur amplissimum, omninofrus ra tanto cum animi ardore demonstrari esset conatus, quo modo Suapte natura, agri cultura, coniuncta cum tribus ejus divitiarum sontibus, ceteris mercaturis esset uberior; frusta deinde demonstrasset, in agri cultura tertiam fructuu N partem naturae esse donum, quum in sabricatione et ii mercatura auXilium recusare censeat naturam. Ε
enim si agricultura universis illa quidem saluberrimus esset quaestus, singuliS non item, nempe senerator commodis suis tantum prospiciens, simul ac liberum ei permissum est arbit tum, sortem Suam in quaestu sibi magis salubri collocarit, atque aegre tantum sortem in agri cultura poneret,
damnum quodammodo subiturus sibi videretur, si id saceret. Ex quo Sequeretur, ut Sortes non in agricultura, sed in alia quadam re collocaret. quamvis autem Optandum sit universis, senerator tamen sortem in agricultura
non collocabit. Quodsi ita res se habet, illa sententia, quam profert Ad. Sinithius, nihil nisi desiderium est, quod aliquando possit eXpleri. Tale vero desiderium, quod ad finem perduci nequeat, prosecto argumentatione sua demonstrare noluit summus ille vir Seoticus. Quinetiam satis credibile est ac tempora, quibus illud systema mereantile, ut ita dicam, vigebat, Suppeditant exempla,
non modo singulos homines, verum etiam universas claSSe Sartificio quodam durch hiin siliche Mittet) sortes suas
magno universorum damno, amplo Suo lucro posuis Se , itaque suo commodo commodis universorum plane obstruxisse. Quod vero ea sortium collocatio, quae Suapte natura universis est saluberrima, non eadem singulis sit, id Secum pugnare Videtur. Tum enim sors universis Saluberrime est collocata, quum illis omni modo summum praebet luerum, quum eorum opulentia, eorum divitiae maxime hac re amplificantur, ut sibi res ad vitam necessarias, quam plurimas possint comparare, quod aeque valet in singulos . Ac denique plus minusve nationi S cuiusdam opulentia ex singulorum, qui nationis nomine comprehenduntur, constat opulentia. Rerum igitur natura non cohibita singulorum commoda cum univerSorum arcte Sunt
Quam ob rem si censet Ad. Smithius, sortem in agri-
12쪽
cu ura positam intima sua natura esse saluberrimam, id quoque censet, optime ita singulo S ponere sortes Suas. Itaque si paullulum respicimus argumentationem Ad. Sinithii rem maximi momenti, cur agri cultura mercium sab icationem mercaturamque multis nominibus Superet,
sobrium sive naturales divitias haberi vult, quem opum son em huic soli quaestui suppetere statuit.
Ut igitur Ad. Sinithio assentiar, esse re Vera in agricultura tres opum sontes, in ceteris omnibus quaestu S generibus duos tantum, quaeritur tamen, num inde concludatur, Sit neceSse, agri culturam eam ob causam et vel maXime eam ob causam uberrimum opum sontem esse habendum. Si in labore ac sorte cum eiusmodi saetoribus, ut ita dicam, res esset nobis, qui ubicunque et quacunque sub forma Se Ostenderent, semper tamen eiusdem generis ac pariter uberes essent, quis tum agri culturam, quae praeter hos Semper pares saetores etiam tertium valde adiuvantem
habet, sabricationi mercium, et mercaturae, et cuilibet alii quaestui praestare neget 3 Sed Si labor ac sors non semper tales pares sunt factores, sed potius id quod inde nascitur aliqua de eausa pro portione maius minusve est, et Siporro ostendi possit, aliquam rationem aut sortis solius adhibendae, aut solius laboris, aut denique apte coniunctam sortis et laboris efficientiam in ullo quaestu plane agriculturam optime peractam cum tribus suis opum sontibus copia et ubertate posse superare, omnino nihil intersit, utrum opum sontes tres, an duo, an unus adiuVet, modo hi duo, aut hic unus, certa ratione adhibita, maXime praebeat fructum.
13쪽
Laborem ac sortem tales semper pares saetores non esse, sed potius in maxime diversis quaestibus collocatos e Ventum plane di Versum, etiamsi pretium spectes, habere atque adeo vel in eodem quaestu, et in pari magnitudine
efficaces, tamen perraro pariter videri uberes sexcenta exempla e Vita quotidiana sumpta declarant. Mercator A. occasionis opportunitate incitatus mille Ioachimicis comam bene emit, quam vendit crescente pretio cum fructu 20 centesimarum; mercator B. emit pari summa o Zam et labente pretio, cum iactura totidem centeSimarum. - quas Varietates temporis locique opp0rtunitas ac maior minorve necesSitas. atque etiam casus Varii adducunt, eae hanc ubertatem vel maiorem, vel minorem efficiunt, atque eam ob causam Singulas partes infinite persequi nisi velis, de illa ubertate secundum rem singularem quaestio communis institui non potest. - Accedit vero ad varietatem fructus laboris ac sortis pro quaestibus et occupationibus, quin in eodem quaestu, quod utriusque coniunctiones propriam quandam habent vim inter sese reciprocam. Puae inter laborem et sortem vis reciproca in mercatura et fabricatione mercium
tam pr0 spera eSSe potest, ut effectus laboris atque sortis his in quaestibus una adiuvantium essectum laboris, sortis standique in agri cultura vim suam praestantium longe Superent. Atque eX sententiis, quas ipse ille Ad. Smithius de sortis atque laboris natura in libro suo nobilissimo eXplicat, haec laboris atque sorti S Vis reciproca clarissime elucet. In vita communi essea X sere est neque Sola SOPS, neque labor solus. Utrumque in plerisque hominum occupationibus coniunctim efficax cogitari debet. In quaesti0ne de sortium origine ostendit Ad. Sinithius
laboris divisionem, sententiam illam ') omnium animo S, quam
maXime moventem eXcitantemque, hominem, ut neque per Se singulatim constantem, neque ad se Solum redactum Vim ullam consequi, ita societate tantum uberius res ad vitam necessarias sibi comparare ad florentemque rerum statum posse pervenire, hanc igitur laboris divisionem originem eSse sortium; et e contrario SorteS ita ortas summo es Se momento ad vim laboris. 0uae vis mutua eius modi est, ut in societate civili mutuo quodam vinculo inter se sint coniuncta labor ac
sors, ut in omnibus maioribus inceptis Unternelim ungen)laboris divisio, nulla sorte subiecta, et sors essiciens labore non diviso cogitari vix possit. Labore diviso varia quaestuum genera vigent. Laboris autem divisio, ut semel iterumque demonstrat Ad. Sinithius, nisi adhibita sorte cum prospero successu institui non potest. Homo in labore diviso in certo quodam quaestu, in re quadam necessaria Sive supportanda, sive procreanda μ continuo occupatus, copiam habere debet, cui propriam quandam impendat sollertiam, alteram porro copiam habere debet, quae ei usque ad persectionem operis suscepti ad hanc unam rem incumbenti victum praebeat nece Ssarium. Et contra. - Labore demum diviso, ea demum re, quod sibi quisque parvum spatium et certum sollertiae quaestum
14쪽
digere possit, animorum ingeniorumque saeuitates, artes,itterae ad certum culturae in Stigium perveniunt, reServaribotest et colligi S0rtium copia. Ut vero nunc diSeernamus, quemadmodum labor et yors in hominum oecupationibus variam habeant vini, hae eeonsideramus duce Ad. Sinithio. Primo varia sortis laborisque genera, deinde termin0S natura quaeStuum Vari 0rum Sortis laborisque pro eiu cientia sociata vi rie definitoS. duae Si sequi volumus, pro variis sortis adhibitae generiouS,
ad bibiti generibus, partim agricultura, merciumque labricatio, partim mereatura Se Se opponunt.
Etenim ex tribus illis, quibus sortem possidet natio modis primum discernit Ad. Sinithius eo piam ad populi
victum necessariam, deinde S 0rtem Stabilem pos Se S Sorem non mutantem, attamen fruetu0Sam, tum sortem mobilem,
cuius id signum est, quod vicis Situdine tantum, quum V manu in manum traditur, est fruetuosa. Ista, quam primum dixi, c0pia, in cursu commentationis nostrae locum n0u obtinebit. Est tantum, hominum frequentia ut sustentetur; pars e St eius, qui eX labore S0rteque eapitur fructus atque interest tantum n0Stra 0Stendere, quom0do labor ae S0rsessi ei at illam copiam. Seeundum Ad. Smittiti opinionem iri agri cultura ae mercium fabri eatione inpriiiiis S 0rs Stabilis, in mercatura autem sors mobilis estica L e St. Duid intelligimus sortem stabilem y Illa rerum pretium habentium copia, quae a Singulis vel rebus, vel holit imbus consumitur, Sed ita e0n Sumitur, ut fructus uberiores derivo proserendo sive, ut ita dicam, re prodi Icendo, ea plantUI, e
res singulae vel homines singuli uberiores ditioresque reddantur; haec est sors stabilis. Item haec sors stabilis pretii
auctio est, quae rem quandam haud raro tamquam in novam mutat et quasi novum aliquid efficiens cum ea Se coniungit. quae denuo essiciens seu reproducens consumptio fructuosa eStin omnibus instrumentis, machinisque, omnibus domibus, quae velut instrumenta destincta sunt, unde iis lucrum capiatur,
in omnibus agri melius colendi rationibus, in omnibus denique quae utilitatem aliquam asserunt, sa- cultatibu S. Sorti stabili contraria est sors mobilis, quae ut tranS- eam propriam illam qualitatem, eX qua ipsa possess0ris vicissitudine fructum seri, eam ob caussam a priore ita dissert, quod non in consumptione reprodi activa collocatur, quod non rei vel singulari homini qualitatem omnino novam attribuit. - Multo magis essicientia eius quum in materiis comparandis cernitur, quibus sorte stabili pretii auctio
addi potest, tum in dividendis fructibus sortis stabilis es-ficientia partis. I X qua divisione, et apparatu sors m0bilis
fructus suos capit et secundum Ad. Sinithii opinionem constat eX pecunia, eX alimentis venalibus, eX materiis crudis,eX mercibus, quae sunt in mercatoris manibus. Cf. Ad.
Illa vero pro notione Separata Sorti S genera re Vera Sepermiscent, Ut nunquam sors aut stabilis, aut mobilis per se sola essicax cogitari possit. Praediorum posses Sori, qui in instrumentis rusticis, in stabulis, amplificationibus et quae Sunt eiusdem generis, sicut fabricae domino, qui in
15쪽
aedis elis magnificis et machinis sortem stabilem collocavit, sors mobilis tamen necessaria, atque ea de causa illam 'ossidet, ut habeat pecuniam, qua praemio assciat opera- 'ios, et materias crudas emat, Sive ut aliquos victus ve-aales ad merces manu factas sibi paret. Et contra. Sors n0bilis mercatoris sine stabili, quae navibus, horreis aut diis mercium receptaculis continetur, nullam vim habet. 'ors mobilis est in agri cultura, et in sabricis, quasi sonsi gendi quidam, ut ita dicam, et auxilium haud mediocretabilis illius sortis in quaestu illo emeaeis, aeque ac Staiulis sors, quae mobili in mercatura praep0nderat, opem fert. Verum licet vis reciproca duorum illorum sortis ge-
Derum adsit, tamen agri cultura et mercium fabricatio contraria erunt mercaturae. Nam primum in agri cultura merciumque fabricatione Sors stabilis, in mercatura sors mobilis fructuosa est, quum invicem mobilis, vel stabilis ut subsidia accedunt; deinde in agri cultura merciumque sabricat one labor sortis ope ad gignendam aliquam rem ad vitam I ecessariam adhibetur, in mercatura sors laboris est materia. I uni enim ut illic labor sortis stabilis accessione, ita hic s)rs mobilis laboris accessione ad fructus quam uberrimosalducenda eSt. Sin autem agri cultura merciumque fabricatio easdem habet leges, vel potius ad unam categoriam, ut ita dicam, pertinent, quum in utraque sors stabilis maiore Sit pondere, lam ista similitudo ad utriusque comparationem nos incitet bit, et habemus ad hanc rem confirmandam, ut declarat Itbrechius Tli aer Pr00e m. lib. V. rei rusticae rationalis)n ultas alias rationes, praecipue in inceptis maioribus utrius-q ie illius quaestus. Non sola sors, nam ostendimus iam
in utroque quaestu parem esse esseacem divitiarum sontem, sed labor potius, quomodo sorte adiuvetur, disserentiam dabit. Ratio, qua inter se coniuncta sunt, labor ac sors, id est, termini natura sociatae essicientiae laboris sortisque varie in utroque illo quaestu definiti declarabunt tum mercium fabricationem, etiamsi concedimus, eam carere divitiarum sonte in agricultura praepollenti, ad effectum maioris ubertatis nihilominus adduci posse. - Εst vero labor in agri cultura merciumque fabricatione sorte adiutus tum labor
eius, qui aliquid suscipit, sabricae domini et praediorum
possessoris, tum labor em ciens opificis et agricolae. duod igitur ad primum illud attinet, crederes, Sollertiam possess0ris sundi, quae praeter probam universi gubernationem in eo vel in primis constat, ut sapienter utatur, sorte stabili in stando soloque suo collocata, et his vel illis amplificationibus recte ac secundum rei rusticae normam bene adhibitis, si minus maius lucrum attamen certius assequatur, quam sollertia sua flabricae dominus. Primum standi possessor recta gubernatione et Sorte apte collocata ea efficit, quae haud dubie omnibus ad victum cultumque maXime sunt neceSSaria; eam ob causam earum rerum, quas procreat, emptoreS Se reperturum certo
confidere potest. Tum industriam eo convertit, ut fructus capiat eX in haustis naturae opibus, quae sun do Soloque sunt datae, et quodamm0do tantum culturae amplificationi deditus simul fructum capit ex labore et sorte, quae maiores ipsius indefesso studio in lando soloque ad usuras accipiendas
16쪽
Nonne est tali modo, ita quaeritur, ad quam maximam amplificationem industriae sundi possessori utilissimae unaquaeque data conditio 3 Gignit fructus maxime necessario S,
non ei est cum sorte Sua novus, sortasse periculosus conatus suscipiendus, sed eam adhibuisse in tuto stando satis habet, ea tantum ad finem perducit, quae semel incepta a natura ipsa ita adjuvantur, ut, quemadmodum Ad. Smithius contendit, tertia fructuum pars illius sit donum. Ac si primo adspectu dicas, industriam standi possessoris in sinite augeri posse, vel potius nullis omnino certis
finibus videri circumscriptam et etiam rationem, quae inter laborem et sortem intercedat, quam maXime opportunam seri, contra industriam domini subricae primo adspectu multo sallaciorem, minus fructuosam multoque magis certis finibus habeas circum Scriptam. 9uamvis enim ille quidem plerumque fructum, ut omnes concedent, valde utilem gignit, tamen non ad victum cultumque maxime necessarium. Populi e0nsumptio, quae ad vecti menta aliasque res manu saetas pertinet, valde coerceri potest, consumptio frumenti aliorumque alimentorum quodammodo tantum. Xam, etiamsi iis annis, qui annonae caritate laborant, a populo minus consumatur, quam iis, qui sunt fertiles, h0minibus tamen alimenta pernecessaria negari nequeunt.
Multis locis fabricae dominus non, ut standi possessor,
eum sua Sorte collocanda Sorte maiorum indefesso studio
tuto beneque collocata et lab0re bene adhibito nititur. Von pergit iacto si mo standamento aedificare, sed solus
3ro Se cum Sua Sorte plane noVum, sortaSSe audacem c01atum suscipit.
Verum si cum sorte sua maiorum industria nititur,
quam lubrieo fidit sundamento 3 Nova quaedam inventio, quae pertinet ad machinas, ei erit inducenda, ne quam iacturam saciat, aut detrimentum capiat; saepe accidit, ut
eam ob cauSSam summae commutationes adducantur. Tum
sunt instituta eorum, quibus succedit, magis impedimento quam emolumento. Sunt etiam nunc in republica Bo-
russia, in primis in Guesiphalia, permultae parvae fabri-r cae, quarum ope lana arb0rea netur, in quibus per apparatus summe simplices fila nentur. In his vis movens saepe tantum hominum manus est, interdum parva aquae Vi S, raro parva machina Vaporum vi mota. Tales nendi machinae nisi tantum mercium non proserunt, quantum
usitatae et parvae venditationi inservire possit, et quae nihil prope Valent, si eas comparamus cum magnis illis exemplo Anglico constructis lanae arboreae machinis, quarum nulla minore pretio, quam centenis et quinquagenis millibus Ioachimicorum parari potest, quarum ubi numerus in salis magnus erit, parvas illas sabricas plane oppriment. Denique nonne industria domini labricae, quae, ut Statuit Ad. Sinithius, nullo modo natura adiu Vatur, quae tantum in re singulari sabricanda Versatur, qu0tannis quae huic uni neXa est, quaeque quum in eius locum melior succedit, nihil habet, in quo Se eXerceat, multo periculosior eSt, eademque multo magis certis quibusdam finibus circumscripta, quam industria sundi possessoris, quae non tam ad gignendam quandam rem Singularem consertur, sed in omnes partes cum emolumento eXtendi pote St, omnique modo a natura adiuvatur 3 - Nec tamen ita resse habet.
17쪽
Νam quod ad primum illud attinet, quo demonstratum
est, flandi possessorem res plane necessarias asserre, sabricatorem non item, hoc certe negari non potest. At simul nulla paene res reperitur, cuius pretium tantopere etiam brevibus temporis intervallis vacillet et mutabilis sit, quam ipsius frumenti rerumque ad vivendum necessariarum. Multae tabulae pretiorum frumenti, praecipue in prioribus saeculis consectae ostendunt, quam mirifica harum rerum pretia suerint vacillatione ac mutabilitate. Ad. Sinithius iam tabulis, quas ab anno 1202 - 159 Tex Flentwo odii, episcopi collectionibus sumpsit, quasque ab anno 1597 - 1750 ipse collegit, magnas in Britannia
annonae pretii varietates fuisse demonstrat. BoWringius relatione de Germanica vectigalium societate, quam Zoil- vere in nos vocamus 1840) in brevi conspectu ponit pretia singulorum inter se collata, quibus varia frumenti genera Regio monti scis append. p. 29) ah anno 1700-1838
venibant, quibus annis, ut hoc utar, si spectes triticum
tam pr0pinquis annis, quales suere 1825 - 28 pretiorum varietates a 180 usque ad 590 i. e. ut 100:328 reperiuntur. Similem pretii, quo ab anno 1624 in foro Bero linensi frumentum vendebatur, suisSe varietatem, discimus ex relationibus statisti eis Bero lini anno 1853 editis. Secale, primarium nostrae regionis alimentum, vel nuperrime ab 1843
46 disserentiam habebat 34' , usque ad 65' , id est ut
Nunquam talis pretii vacillatio ullius fructus eius auctori opportuna esse potest. Unde tam miriscae annonae vacillationes oriantur satis eXplicare non audeam, Sed partim causa eo contineri videtur, quod is, qui consumit in
seu metito ceterisque, quae ad victum pertinent, rebus, non tam landi possessori sortem aliqua in re collocatam, ac mercedem laboris compensat, quam potius id, quod a natura est oblatum, pecunia sibi parat. Quod quamvis magnum naturae domum, pendet ex iis omnibus, quae quidem fieri possunt, sed quae nullo modo ad calculos vocari possunt, id est eX causis sortuitis, quae non Sunt in potestate nostra. Pluviae maximo sunt emolumentor fundo ac solo alius possessoris, alii perniciosae. Etsi vero
apparet maiorem minoremVe mes Sis ubertatem, ad annonam summo eSSe momento, ea tamen res pretiorum Uarietatem in tam prosperis, quae hodie Vigent, atque opportunis mercaturae et praesidiis et coniunctionibus non unice efficiat. - Εtiam alia vitia, vel potius desectus agriculturae habet fructus, si cum re fabricae ope facta comparamus. Omnis prope res manu sacta communicationi est aptior quam agri culturae fructus. Facilius pretio non admodum aucto, eiusmodi res in loca remotissima, ubi μ earum est penuria transportari p0SSunt, quam victus, s rumentum aut fructus solani Karto min) tuberost. Unde si ut frumentum ibi, ubi maior eius penuria saepe vendi nequeat, facillime autem res fabricae. Si igitur flandi possessor aut propter Vecturae pretium, aut aliis de causis ibi fruges suas vendere cogitur, ubi earum aut nulla, aut non magna est peruria, id ei detrimento esse, vel me tacente intelligitur. quare res, quassabricae dominus parat, quum non iisdem laborent vitiis, non tantis vacillationibus sint obiectae, commodeque tranS- portari possint, Saepe eam ob causam maius emolumentum' asserunt.
18쪽
Alterum porro idque magnum standi possessor habere videbatur, quo fabricae domino praestaret, quod collocanda
sorte agrorum culturam amplificaret, et ex industria ac sorte sua per saecula in stando soloque collocata, simul fructum caperet sabricae dominus non item. Ne hoc quidem negari nequit. Capit vero sundi possessor hunc fructum unice eam ob causam, quod ex rei rusticae conditionibus fieri non potuit, ut maiore S eius totum emolumentum Sorte sua collocata perciperent, iustamque laboris adhibiti compensationem obtinerent. Νam si fructum eX meliore soli cultu ab ipsis instituto percipere potuissent, id haud dubie sedissent. Sed natura rerum seri, ut sortis in re rustica positae fructus non celeriter percipiatur, et celeriter cum usura recipiatur, sed longi 0re demum post tempore. Ut igitur maiores, ita ne praesens quidem standi possessor, quamvis velit, adhibitum laborem et collocatam sortem cum omnis ructu et usura pote Si aeeipere, partemque fructus, quam ipse velit, possessori relinquat, nece Sse est. Non est in eadem causa sabricae dominus. lui quidem etsi non et ipse lucrum capit eX antecessorum Sorte, tamen certo Scit, Se, aliqua sollertia ad eam rem coll0cata totum fructum eorum, quae Susceperit, esse
accepturum. Multo melius certiusque quam standi possessor computare potest, quando S0rtem, vel eum bona ponat usura, vel Saepe t0 tam recipiat. quid 2 quod, quum sa-bricae dominus res suas per se S0lus agat, ea de causa saepe standi possessorem mirifice suli erat. Nam primum sundi possessor, quia pendet eX antecessorum Sollertia, Saepe non modo ea, quae sequuntur eX peccatis ab ipso
commissis, sed antecessorum etiam serre debet, quum sa-bricae domino, nisi suorum peccatorum ratio reddenda non sit; deinde ea re, quod sine adminiculo est fabricae dominus, qui tantum secundum prudentiae, intelligentiae, peritiae regulas agere potest, non ut tam crebro sundi possessor Simpliciter et more Solito, ea igitur re, quod sine adminiculo est fabricae dominus, quia coniuncta est cum audacia quadam ac periculo, et quia ei simul est
propositum difficile illud, quod praediorum possessori ignotum est, ut Subauscultando eXcipiat, quas merces desiderent homines, qua in re admodum ratio sit habenda necessitati S, gustus, cultus, elegantiae, spem habet, se amplos
Facile igitur apparet, fabricae dominum, quod sine adiumento sit, quod periclitetur ex illo, quod dixi, difficili,
quod sibi proposuerit, ex tota denique sollertia Sua praediorum possessore uberiores capiat fructus. Iairi vero ultimam illam rationem, cur prima specie sollertia standi possessoris videatur uberior, quam sabricae domini, quod et natura illi opem haud mediocrem serat, et eius sollertia sit liberior, non ut flabricae domini finibus certis angustisque terminetur, partim concedimUS, partim negare nequimuS.
Statuimus enim, Ad. Sinithium sequentes interim, in mercium sabricatione auxilio a natura dato locum non esse; porro negari non potest, si ita velis, si opponimus sabricae dominum sundi possess0ri, illius sollertiam vinculo
quid Θ ipse sabricae dominus, quia occupatione tam
arcte circum Scripta constrictus tenetur, nonne mentis et
19쪽
eogitationis laborem magis ad hanc unam rem conferre potest um sundi possessor nunc ad prata eluvione inertere et hanc rem, vel illam fieri iubere debet, quinaepe inciderunt res, quibus de rebus quam diversissimis
g tur, dum uni, res repente exorientes, vel Siceitates, pe-e0rum vel plantarum m0rbi, eum saepe cogunt, Simul rationes inire maxime varias, eiusque sollertiam divellunt dum magnuS agrorum, quos c0lit, ani bitus, eius curam e Odiam tam necessariam, quae ad totius rei rati0nem pertinet, sollertia in certa quadam re essicienda, ita in hac una mercium sabricatione versatur, ut alias res secundariaSs0llertiam phaenomena inopinata nec evitanda, saeile potestu gubernat0P, navem sibi commissa ui observare et hue u poscit navigandi peritia et prudentia, quo vult, dirigere
coninetur; etiam ea cura tam gravis uno aedificio, non magno agrorum ambitu, quem amplectitur praedium. quanto vero mo in ento sit, si spectes tutu quantitatem, tum qualitatem rei producendae, ad varia quaestuum generaeireum Scripta illa cust0dia uni rei dedita, iam signifieavi
nus, quum de sortium origine ex laboris divisione dis-Ac quemadmodum naturae auxilium in agri cultura tamiseeessarium tamque valens variantia spumenti pretia sun dit ossess0ri tam damnosa esseit, ita hanc quoque pernici0-
eam sollertiae eius distractionem.
Videmus denique, omnes rati0nes, quae savere prima
specie standi possessori videbantur, id potius demonstrare,
sabricae dominum ex sorte sua uberiores fructus capere
Fabricae dominus certius sere ratiocinabitur, quam standi posses Sor. Fabricae vim novit, accurate intelligit, quid praestent, pretium scit materiae crudae digerendae, non nescit, quantam mercedem Solvere debeat, acute videt in universum rationem datorum plerumque etiam accepta Sati S accurate ad calculos vocare potest, satis certam spem habet, quando recepturus sit sortem collocatam, quid reliqui sit habiturus. - Multo minus in standi possessione ratiocinari possis. Ex coeli temperatura inprimis pendet, utrum magnum aneXiguum sit lucrum, Variant fructuum pretia, inundationes, Omnino phaenomena naturaeque rationes poscunt interdum Sumptus inopinato S, mercedem valde auctam et quae sunt eiusdem generi S.
Verum quid dicamus in hac altera disputationis nostrae parte de sollertia opificis sabricae comparata cum agricolae sollertia 3 Eventus talis comparationis hoc gravior est, quod
cogno ScimuS, uter quaeStus re ac materia maiora pretia
gignere poSSit. Redire debemus hoc loco ad magnam vim laboris quam aptissime divisi. - quanta vi ad historiam cultus artiumque fuerit laboris divisio, iam antea cs. Platon. Rempubl.)ubi explicationem ingeniosam Ad. Sinithii de sortium origine attulimus, significavimus. Hoc loco nobis ostendendum erit, quomodo singularibus quaestuum generibus agriculturae et fabricationi, sacultas a natura data sit laboris plus minusve dividendi ad maiorem, aut minorem fructum percipiendum.
20쪽
Ad. Sinithius in ipso libri initio, ut demonstret, quam
infinita quamque ad vitae usum utili vi sit labor in sini Iulari quadam re proserenda apte divisus, eXemplum acuum abricae assert. In ea acus subricatio per duodeviginti ope- 'ationes, ut ita dicam, sic distributa est, ut duodeviginti pisces, quum alium alius adiuvet, laborem suum in levisi imae rei sabricatione c0llocent. Iali modo millies plus aerficiunt, quam si Sibi quisque per se solus acum labri- rari velit. Quum ex hoc uno eXemplo Satis appareat, incredibilematilitatem ex labore apte diviso in vitam communem retundare, unusquisque opifex, quoad eius fieri potest, di-riis o labore labricari volet. Reperimus igitur in unoquoque quaestus genere laboris divisionem iam inchoatam esse. Ne in agri cultura quidem negligitur. Alius enim agro colendo operam dat, alius ovium curam gerit. Fines vero laboris divisi suapte natura in agri cultura multo arctiuS, quam in fabricatione sunt constituti. Nam fieri nequit, ut aliquis
tantum frumentum in area terat, aut tantum Semen Spergat, aliaque eiusdem generis agat, Sed uti res postulat agricolae modo in prato, m0do in Silva, modo in agro lab0rest; nemini certa, ut ita dicam, laboris provincia desti
In fabrica unusquisque parvo certoque cuidam lab0ri ad Strictus est. --Sicut theatrum, in quo ill01um industria possit spectari, subricae domino aedificium, fundi
possessori campus longe lateque spatiosissimus erat, Sic quasi campus hominis in sabricis opus facientis certa mensa, aut machina teXtoria; agricolae vero modo haec, modo illa
mai0r planities. Dum singuli in fabrica opifices omnia in-
strumenta ad conficiendum laborem necessaria in illa mensa, aut machina teXtoria quam commodissime sibi componere queunt, agricolae iumenta Sunt paranda, grave aratrum perlongum Spatium educendum est, priuSquam opus incipere possit. - Saepe etiam in medio labore tempestate impeditur; ac dum vires suas per quaedam anni tempora SV pramodum intendit, per hiemem eas ad nullam rem Satis utiliter commodeque adhibere potest. Quia porro flabricae opis ex totam operam uni eidem rei navat, saepe incredibilem eius facultatem adipiscitur. Cogitat et anquirit, qua ratione opus sibi impositum Simplicius reddere possit, cui mentis agitationi luculentissima industriae inventa velitii epistonitum entil) machinae 3aporum vi impulsae debent originem. quorum commodorum agricola eXpers est. - ΕΚ iis, quae dixi, probe intelligitur, opificem in sabrica plus adipisci, quam agricolam, plus commodorum eX illius labore nasci. Duumque flabricae dominus haud ignoret, quae cuique opifici sint lacienda, optimeque n0vit, quantum quisque praestare possit, etiam ad hanc normam rationem laboris sortisque in iis, quae suscipit, certius accuratiusque dirigere potest, quam sundi p0SSeSS0r. Babbagius in libro, quem scripsit de machinarum et
fabricarum natura quem in sermonem Germanicum con
vertit Frie dent, ergius g 194) in commodis divisi laboris
qua Si no Vana rationem seu principium ponit, quum dicit, laboris divisione sabricae dominum potestatem in opificum
vires obtineret. Utitur enim eo, qui quidem infirmo corpore est, sed ad Subtilem manuum operam aptus ad hosce labores, et contrario, qui validus et robustus ad graviores.