Commentarius de datis et promissis pro iustitia vel gratia obtinend. in extrauag. ab ipso, S.D.N. Gregor. 13. qua innouatur extrauagans Bonif. 8. ea de re olim aedita ... Authore Martino ab Azpilcueta ..

141쪽

ia et De clatis & prona. pro Iust. ct

piose: Et facit eo modo ampliori,certe pro illo ampliori ossitio aliquid meretur, quam si mediocri tantum modo , quem officium suum requirit faceret non merereturiquia quod Iuris est de toto quoad totum est de parte quoad partem l. Quae de tota E de rei uenae de modus faciendi, est circunstantia, seu pars actus, εἰ ita, ut potest capi pro a tu non debito,potest capi pro modo non debito, amas debiti, Summopere tamen caueant, ne insitus amor ha bendi,persuadeat ei, se plura, & utiliori modo praestare, quam praestant,cum aliqui nec tot,nec tam bene, quaiant, id faciant.

Addo idem esse dicendum de dante quod dictum est de accipiente, scilicet: Quod licet dare alteri quod licet ei de

iustitia accipere, eisdem rationibus.

Non obstat huic dicto haec Extrauag. quia illa intellitigenda est de dante et accipiente nullo iure de Uta,pro ipsa Iustitia uel gratia, debitis fieri, et factis uel faciendis eo modo quo debentur: hoc autem doctum de dante et a cipiente debita de Iustitia, et non pro ipsa iustitia, sed pro labore, industria, et studio uel interesse, quae de i stitia non debent subiri, saltem gratis et eo modo quo

subeuntur. Non obstant etiam l. 2. 3. et 4.3. sn. ff. de condict. obturp. caus. Quia illae intelligendae sunt de accipiente pro eo quod tenetur sacere gratis, dc eo modo quo ita ten tur tacere , de de dante malo animo ad corrumpendum iustitiae uel gratiς authorem, quo animo pretesumitur da

re qui dat pro eis faciendis: per praedictam l.3.quae pra sumptio cessat in foro conscientiae per dicta supra notata

142쪽

τ' Ex hoc dicto .&m eius probatione declaratione dictis infertur primo. Quod qui mediatores di opitulat res lege, uel consuetudine, partium impensis sunt sustentandi , ut hodie frequentius Advocati, Procuratores, de Notarit,possunt stipendia taxata uel boni uiri arbitrio taxanda petere, & accipere: Quia licet ad suam operam

impendendam teneantur, non tamen tenentur eam im

pendere gratis, Imo dc ultra stipendia sibi praestituta, quae

mediocri modo tangentes officio suo merentur, possent aliquid amplius accipere s longe meliori 8c utiliori ni do id facerent,puta eundo aliquo,monendo aliqua,instando,rogando, Si diligentius, & breuiori tempore quam ex ossicio tenentur, expediendo. II. Infertur, Cubicularios, Secretarios, & alios semiliares Principitin, Magnatum, εἰ Iudicum, qui ex officio suo tenentur mediocri modo facere copiam ingrediendi supplicaturis, uel precaturis eis, uel supplices libellos ad eos referre, & responsa eorum ipsis reddere, nihil tamquam de Iustitia debitum posse ab illis accipere, si ea tantum mediocri modo,quem ossicium eorum requirit, pra stent : Quia id tenentur gratis facere, posse tamen si longe plus, ' longe utiliore modo, quam ex ossicio tenere. tur, id praestarent: Quod multi praestant, humanissime excipiendo , docendo, & monendo partes supplicantes, quid facere dc quomodo se gerere debeant, quo cupitis potiantur, quique instant, dc rogant pro breui 3c commoda expeditione, ultra quam ossicium eorum requirata Qui si hoc plus non accipiunt, gratiam sacere, δc de Ii re suo partibus remittere, bb idque gratia, de remuner tione digni censendi sunt. R 1 Contra

143쪽

ia 4 De datis ct prona. pro Iust. &d

Contra uero, qui nolunt iacere, expedire mediocritem modo, ea quae ossicium eorum requirit, nisi pinas eis aliqua Xenia uel dona mittantur, quique gratias a Princiupe factas, uel sententias a Iudice latas nolunt expedire, lonec eis sat uel praebeatur aliquid pecuniarium, ultra iura sibi debita,& ita supplicantes, & litigantes, in Curiis Principum,& Iudicum, cum multa tinpensa morantiatdc detinent, non solum peccant , sed etiam restituere tenentur, non tantum impen sas, sed etiam ea quae receperunt: In

pensas quidem, quia qui causam damni dat damnum d disse uidetur, cap. sn. de iniunt. Quei occidit is ad leg. Aquit. Accepta vero ob hanc causam, quia turpiter pro hiis, quae tenebantur fatere, sunt accepta: iuxta praedicta 3. & 4 3. sn. de cones ob turp.cau. sine ullo iusto titulo,

Scausa, dc ita non solum tenentur restituere in foro imteriori tanquam turpiter accepta , 3c non turpiter data , iuxta ea quae ponimus in Man. Consess. cap. 17. n. 33. et 3

sed etiam in foro exteriori possent condici, & repeti comdictione ob turpem causam iuxta praedictas leges, imo S condictione sine causa , tanquam sine iusta causa data iuxta Lyrimam L de cond. sine cauc

γ V. Quod licet praedicti de quibus est quaestio propo

sta, non possint capere pro spiritualibus, ut primum diructum hab , neque de sitapte natura inuendibilibus, ut habet secundum , neque pro ossiciis malis, uel male prinstitis, uel priestandis, ut habet tertium, neque pro bo nis , 8c bene praestitis , uel praestandis, tanquam debitum de Iustitia, s ea eo solo modo, quo praestant, praestare t nentur,ut habet quartum, licitum tamen est de se accipere donatum mere liberaliter, propter ossicia bona, bene

144쪽

hi Extrauag. Ab ipso Greg. I. Ia s

tam praestita, uel praelianda, etiam talia, quae de ossicio praestare tenentur, non quidem tanquam debita lege iustitiae, sed tanquam antidora, & remunerationem antidor

tem eorum: Tum, per citata sup. notab. II. num. I8. ι

Τum,quia iura naturalia, diuina dc humana, dictant bonefacienti benefaciendum esse: l. Si non sortem f. Libe tus ubi id gloss. not. is de cond. indeb. 3c cap. Cum in Officiis de testiun. Et qui dat bona debita dari alicui, di dan do ea bene iacit, licet non debeatur ei tanta gratia, quanta donanti: Non enim solum qui donat, sed di qui soluit, et non etiam solum qui donat propria, quae λbi retinere potest , sed etiam qui dat publica uel aliena de consensu Domini, quae sibi retinere non potest , ducitur beneficus, nam iusti, qui iaciunt iusta εἰ debita, ducuntur boni secundum Tull. I. off. relat. a Thom. a. q. 38. artici tertio, quod etiam ex Aristoti quinto, Ethie. satis colligit lect. Σ. Et Principes Ecclesiastici, de secul res, conferentes beneficia Ecclesiastica , uel secularia, quae sibi retinere non debent, dicuntur benefici in eos, quibus illa conferunt, cap. Relatum iunci. gloss. verbia liberaliteri de praeb. Imo, et Eleemosynarii eorum, et ministri quorumlibet aliorum qui largiuntur Eleemo synas eorum, sunt benefici, et habentur pro talibus, et gratiae aguntur iis ab eis, 'uibus eas largiuntur, ut palam est: Addo, quod cum accipem possint 0b iustam remunerationem, a fortiori ob cognationem , vel amicutiam,vel amorem Dei, seu Elemosynam uri Miam sinulam causam gratuitam,per dispositionem inter uiuos, uel Utiniam voluntatem . Nec obstat haec Extrauagan

per ea quae rς spons' sunt pra numero 7. Et quia quatenus

145쪽

quatenus ad huiusmocli inere liberaliter donatorum deti tionem,uel acceptionem extenderetur, solum praesumptiue extenderetur ad illas, praesumendo non esste mere libe rates, sed iactas ex conuentione iniusta, uel in pretium actuum inuendibilium , ita quoad forum Conscientiae non includeret illarum dationem. Aduertendum tamen, quod non otiose supra dixi, praedictam dationem & ac

ptionem esse licitas sper se vel principaliter ob illasJ quia

per accidens potest esse sui frequenter estὶ peccatum, ob speciem malia qua abstinendum ess secundum Apostoluprimae ad Thessal. 1.relatum in hoc ipsum propositu in c. Cu ab omni specie malido uir. R honest. cleri& obscandalu infirmora, quod uitandu est Math i8. & c. Nihil cum

scandalo de praescrip. dcc. 2. de nou. Oper. nunc. quia i men huiusmodi peccatum non esset contra iustitiam, sed solum contra charitatem, non obligaret ad restitutionem

pertrad. in Manual. c. 1 .niam. 19. nec faceret incidere

in ullas censuras in foro conscientiae per dicta ibi & supra not.X. Haec autem mali species tolleretur saltem quoad Authorem iustitiae, uel gratiar, si illo sciente di consentiente fieret: Qua cautela multos frequenter usos fuisse audiui, quae tamen non sussceret quoad alios, quibus eiusmodi consensus esset ignotus, & ii, quibus esset notus facile praesumerent parum honestam participationem rei don rae, inter Authorem, & mediatorem, nisi scirent, de damtem illud nosse, Quod arbitror fuisse in causa,cur S.D.

Greg. xiii. iustitiae,3t decoris obseruantissimus, cum in minori gradu esset,ine in urbe praesente magno alioru α

plo renuit quandam pensionem grandem, sibi a Rege nostro Catholico oblatam, eo quod in multis eisdemque

magnis

146쪽

magnis pro eius, ei aliorum Regum Maiestate expediendis,officia praestiterat, praestiturusque erat, donec foel. recor. Pius V. non solum consentiret, sed etiam ut eam acceptaret, rogaret, idque Regia maiestas resciret. Adue

tendum item quod dixi finere liberaliterJ non ad excludendas omnes dationes,quae etiam minus principaliter . secundario fiunt ob alias causas, quam liberalitatis, de liberalis donationis, nam non solum includuntur donata et relicta ob praeda istas causas grauitas, sine ullo respectit etiam minus principali ossiciorum praestitorum , uel praefandorum, sed et quae donantur in uita, uel relinquuntur in morte principaliter ob praedictas causas gratuitas, licet habeatur aliquis minus principalis, et secundarius respoctus ad ossicia praestita,uel praestanda: Per ea enim quς diximus sup. nota ii. et 21. probatur,quod huiusmodi minus principalis respectitas non esiicit,quo minus dicatur datum uel relictum ob meram liberalitatem et gratiam. so Ex quibus omnibus infertur primo,Recte ante triginta annos respondisse nos,non peccasse quenda litium soli

citatore,qui ininistris praetoris Praetorii, et Auditoru eius frequenter dabat aliquot argenteos , jentacula, et merendas, non quidem pro iustitia vel gratia habenda, sed aliis,

ut facerent ei aditum ad eos faciliorem, frequentiorem, et importuniorem, quam ex ossicio tenebantur, aliis autem ut eius madata ad eos deferrent, memoresque sui negotii ficerent,expeditioneque illius procurarent amplius quam ex ossicio tenerentur, et eadem ratione neque accipientes

ab eo, ob id peccasse,neque resti tuendi obligatione incurrisse, per dict. sup. in . dicto num. 48. si uero accepissent pro eo solo ministerio,et eo solo modo saciendo, quod et

147쪽

r as De datis & proni. pro Iust. Sci

quo tenebantur, non solu peccasse, sed etia ad restituenduobligatos suisse,nec dantem a peccato excusari, nisi vidis set nolle illos id quod tenebantur , et eoimodo quo ten bantur praestare,oper dicta in not. s. num. I . Secundo insertur,non soluminale sacere receptoreset Thesaurarios Principum, et alios, qui mandata de solus do vel dando ab eis suscepta differunt exequi, mentientes se non habere pecuniam Dominic donec eis detur, vel promittatur aliquid, aut remittatur ex qualitate recipiemda,sed etiam teneri ad restitutionem accepti, vel remissi, Idemque eadem ratione dicendum esse de mercatoribus, quibus mittuntur literae Cambi ,vel ali s debitoribus, utibus mittuntur liter creditorum desoluendo portantibus illas id, quod erat eis soluendum, allegantibus aliquas excusationes cora Deo salsas,vel iniustas:Dixi tamen mentientesJ et fallegantibus excusationes salsas, et iniustasJquia si receptores vere tunc non haberent, nec deberent suo domino pecuniam Dominica, et debitores haberent iustam causam non soluendi tam cito creditoribus, non incurrerent peccatu non soluendo tempore in hiis praesitatuto: An autem licite possint accipere aliquid ut statim de suo,vel alieno mutuato,satisfaciant literis, priusquam tonerentur, ne latores earum ob dilatione perdant vel deinant lucrari aliquid' satis magnae , et quotidianae quaesti nis est, et certu est non posse, si darent illa mutuando usq; ad tempus, quo tenerentur illa soluere, quia esset peccatu um c. Consuluit et toti titulo de viun possent aure accipere ratione interesse,s vere coram Deo ob huiusmodi solutionem tantu perderent, vel lucrari cessarent, vel si soluenda caperent ab aliis, soluto eis pro interesse tanto,' quantum

148쪽

vantum a latoribus reciperent, argumento eorum; quae celateresse damni emergentis et lucri cessantis tradimus

Tertio, Quod non videntur iusta lucra illa magna. mrae aliqui rum, de quibus haec quaestio proposita fuit,

faciunt ex donariis, quae multi milites et alii,non valentes consequi solutionem stipendiorum, et alioru sibi debit mma Regibus,Principibus,et aliis, aliter, qua intercessi illorum, dant eis: aliquando dimidiam, aliquando te

xiam, aut aliam partem grandem sbi debitoru: Quin et aliqv ndo soluunt aliquid amplius,quo pars illa reddenda sibi post solutionem,statim reddaturi Tum . quia nonnunquam illorum solutio obtinetur sola intercessione, quam ossicio debent:Tum,quia non debMr eis de iustitia proo scit quae ultra debita praestant, tantum, quantum accinpiunt: Tum,quod non donantur illa eis ob meram liberalitate, quia principalius dantur eis ob necessitate, incommdjtate,desectu linpense necessariae ad petendum et manendiana in Curiis usque ad solutionis cbsecutione,quam ob amicitiam vel aliam causam, cum in necessitatibus nemo praesum tur liberalis l. Rem legatam isside adim.leg. Tum denique, quod n5 possunt satis excusari titulo emptionis, Vel alius contractus Innominati, do ut facias, Vel facio vid ς', qua se dicunt emere actionem recipiendi, quae in sis valet : quam res ipsa actu recepta Iuxta l. Minus est ha- re actione quas rem fide reg.iur.et ea quae nos tradidimus in Manual Confessi cap. i . num 183. I. Quia esto luceat action' emere minoris quam ualeat res ipsa per ea Consequenda, non tamen tanto minoris, quanto ipsi illas actiones minoris emunt : Nec possunt excusari, dicendo

s quod

149쪽

quod accipiunt titulo contractus Innominati uout laesa, uel facio,ut des, Quia accipiendo longe plus,quam labos industria, et occupatio suae intercessionis meretur,contra- ueniunt Iustitiae commutatiuae, quae in omni contracis,fi- nominato, sue innomitiato,iubet seruari aequalitatestiret datae, et acceptae, et facti unius, et facti alterius, ut dictum est num. 8. Quarto Infertur, quot et quae suissent considerandjici eo responso quod ante lue. annos dedimm Madrici, cinnaliis de causis in Curia Regia es mus, super a 'ione ex lege Iul. Repetun. intenta contra ci Assimum eundemque prudentissimum, & Regiae majestati: multis nomithbus Commodum, eiusque Regiae rei seruandae, cum deni fidissimum, &augendae, maxime industrium, Franciscuui ab Erasso, maximum, dum uiueret, Caroli V. de Philippi I. Regum Hispaniarum Secretarium, ad repetendau uel l . millia ducatorum aureorum,sibi,tum a Serenissima: Lotharingiae Duce, cum in matrimam unius filii sui inuitata fuisset : Tum ab aliis multis Magnatibus Hispaniae, Germani , R Belgiae intra 3 o. annos uariis occasioni. bus oblatis, donata: QSando ante praedi hos istannos insolito ad illum diem Castellae more, iustus fuit reddere rationem quadraginta, & amplius miriadum, seu mili' num ducatorum auri, retro 3 o. praedictos annos suis schedis impensorum: Considerandum enim erat, An essent accepta ob causam spiritualem , uel temporalem inuendi

bilem ' An ob ossicia debita uel gratuita, debito modo uel fratuito facta, uel facienda ' S si gratuito, 'n bona, Sebene praestita, uel praestanda, An mala, uel male praestita uel praestanda ' & An ut debita de Iustitia . uel ut mere do

nata,

150쪽

nata 3 & An sciente, de probante Regia maiestate, An ignorante, uel nolente' y An clam, Aminaiiifeste3 qualitas erat personarum donantium, &. quae necessitas, uel utilitas, quibus ad id moti tuerunt ' Praetermisso au- qu praedicta consideratione praemissa, de singulis sngulariser respondendum fuit, memini me respondere in genere, magnae laudi uertendum ei fuisse illius actionis intentionem, Eo quod tot adeo potentes, & adeo magnis muneribus fungentes cum multis malevolis, egregie in inquirendo aliena peccata industriis,non inuenissent py ra, quae Opponerent uiro, qui tot miriadas tot annis, in tot Regnis, 3e innumeris vicibus impendisset, & ea quidem non accepta ex Regia pecunia, sed ex donariis Summatum,quibus palam erati varia ossicia maiore animi affecti di solicitudine, quam de Iustitia tenebatur, apud Imp. de Regiam maiest

s 2 INDEX