De professione artis

2쪽

Nter stupenda Dei opera, Ti.

quibus mirandam mundi aspecta stantia hε- bilis, operumque in eo visibilium minis. machinam brevi dierum intervallo produxit, haud exiguum, quin

potius maximum te feci cum CC

cupat productio hominis, creatuis rete omnium nobilissimae. Siqui. dem dedit huic supremus rerum arbiter non solum corpus pulcherrimum ac structuram et eis gantem, cujus figura omnium animantium formam vincit, ut

aut Cicero lib. t. de Nat. Deor sed cumprimis eundem ad ima. ginem suam condidita Grai. c. Av. 16 eique divinitatis partic lam,ut esset organon laudis divinae nimirum mentem, intavit, qua nihil praestantius in toto homine conspicitur, imbqua proxime ad Deum ipsum accedit. Inde Porphyrius lib.

nuiver sumus, inquit, rationales nos Dii, sed mortale appositum nos disiungit ab illis. Et Musonius homo ait, solus omnium in terra degentium Dei imago est, ct similes ei,cata teris paribus, virtutes habet, add. Stob sermon. lis Ut adeo homo ut vinum illud carissimumque Deo animal sit μοι de Jur. be 6 pac. lib. s.c.ult s.f η.Pras. DI t. c. I.f. ti

3쪽

2D. isto Verum quam praestabilis, quamque conspicua etiam siehbi , ' hominis natura, dignitas ct gloria, patet tamen,&communis

evincit sensus, hominem, si penitius eum consideres, mise rimam esse creaturam. Quodsi enim durationem eius respicias, stellae,elementa lapides arbores, pleraeque hestiae, imprimis serae, diutius dui antiu vivunt,quam homines, nec tantis reliqua animalia sunt obnoxia morbis ac humines, in pluribus mediis conservandi se in educatione, cibo, potu, vestitu opus habent imo bestiae, ratione carentes, melius homine norunt media ad conservandam sanitatem dc vitam utilia. Inclinant homines naturaliter ad alliciendos sibi mor-- , hos,&abhorienta rebus sanitatem corporis conservantibus r. plerique solliciti sunt de curandis aliorum morbis, negligundiamen communiter scientiam curandi se ipsos Adde quoa cura hominum longe difficilior sit quam cura bestiarum. Quod vero bona animi concernit, ingentem quoque calamitatis ii seriae generis humani conflictum hic deprehendimus. Praeditus est homo ratione, sed stulta, cum ea a teneris unguiculis usque ad extremum halitum aegroteta Etenim lumen rationis perpetuo duobus praejudiciis, huma

nae P. aut Oritatis in prete i pilantice, quasi obtegitur, quibus non laborat instinctus bestiarum. Veritatum cognitio, quam

tamen ,ubi ab affectibus est vacuus, facile S sine magno studio doctrinaque advertere potest, adeo apud ipsum turbatur ob Iraejudicia affectuum, ut regulariter verum pro falso Sualisum pro vero habeat, imprimis in doctrina d. hones malo. Plures clonge maiores generis humani tum imbecillitates

tum calamitates &quod in homine prae brutis major ad nocendum proclivitas, astutia, impulsus advenerem, habendi cupido, ambitio, petulanti ad plurima alia vitia concurrant, plenius tangunt Pufend. in tr de f. hom. ct civδελ . c. I. I. ct s. Ih-asu eaut circa pracvn. Drivr. c. r. s. so. seqq. ut σωγJur. Nat,lib. .c. . portit, confDAE. PrasDi Prud. Legis f. a.

4쪽

Quicquid tamen hujus rei, sive felicitatem, sive mise- - .riam generis humani spectes sit,id tamen in consessis, extra dubitationis aleam positum est, hominem non ad otia, sed ad

labores natum. a Deo creatum esse. Patet hoc tum ex 'actione sanctissimi creatoris, quando hominem potentiis agendi, sine quibus corpus ejusque sanitatem contervare non poterat, insti uxit tum ex medii necessitate, dum alias nec victum nec amictum sibi acquirere, nec terram, stuc hominis causa condita est, excolere, dk fructus inde provenientes sibi

applicare poterat. Imo nullus mortalium sine actionibus , concipi, nedum esse potest. Nam homo, ut homo, semper cogitat,4 dum cogitat, mente agit ac operatur: imo, dum edit,bibit,dormit,utique aliquid agit Et qui nihil agit,revera

nonnihil agit, adeoque, sive corpus sive mentem aspiciamus, homo semper aliquid agit ' Vita proinde nostra nobis a creatore concessa est, velut stadium aliquod, exserendis ex dictamine rationis viribus nostris, eoque illa non reciprocatione spiritus, sed bonis actionibus metienda est Odiosa Tatis

molesta est illa vox, si quis inutile terrae pondus audit, sibi ci inutilis,aliis gravis, numerus tantum, d fruges consumere naistus,aut cui in solo vivendi causa palato est Recte ait Cieero de natiara Deor. lib. 2. Mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur, dc Ovialis praeclare canit, mors nobis tempus habetur iners, quantum enim distanta morte silentia vitae: Unde in statu fana rationi adverso vivunt, non solum qui ex facunoribus victitant, sed 'ui a muneribus vitae communibus sese praeter necessitatem subtrahunt Qui salaria sumunt i consumunt nihil agendo. memorabile est, quod apud Chinenses nemini sano, quantumvis oculis orbato, menducare permittitur, sed hi molas trusatiles versendo victum sibi parant, uti resert Martinius in historia Sinica cap. 3 4. Quia autem celeri lapsu ruit tempus, inopinantes saepe mors obruit, ac nemini jam eam defugere licet, ideo S mature vita

5쪽

- utendum, nec prolixa nimis tela actionum ordiendar inter spem curamque timores inter aras, omnem crede diem tibi diluxisse supremum. Denique dessem per velut subductas vitae rationes habere,& mature adversus terrores mortis animum Oh firmare de herius, quo citra indignationem trepidationem creatori, qVod precario dedit utendum, reposcenti resignare queamus alius de alio judicat dies, tamen supremus de omnibus. Cons. Uend. yn Natuιbr. 1. cap. 3 l .

I. U. M.=a 4 Cum verbia res nostri culturam tum animi quae pri νω .aιι cipua est tum corporis respicientes, utilitatem generis humani, seu magnae illius,uti Gratius inquit societatis intendere, Iroindeque gloriam Dein proximi lalutem promovere deis eant, quilibet enim tum viribus animi tum corporis rempubi iuvare debet, facile conlequitur, omnem, quae ab hoc scopo discedit, laborem inanem, irritum S mere speculativum, saepius etiam perniciosissimum esse. Eo igitur annitendum,ut quis utile Reipublicae membrum evadat, ejusque commoda promoveat Et cum infinitae sint, quae ad hunc scopum tenduntiartes, pro regendo contervando genere humano inventae, quilibet autem artem, quam profitetur,eallere debeat nemo enim, recte monente Pufendorso, ullum, in Repubi ossicium affectet aut suscipiat, ad quod sese in .eptum deprehendit,non inutile rerium operae me a taurum esse arbitratus sum,si secundum Uendον i, mox dicti,utilissimum de Osf. - cis Tractatum ejusque in specie libr.2.

cap. 8.ay ε usque ad L e. pmstantiores artes, in Republ. obvenientes, pertractavero, o professionem harum exhibuero. Siquidem exactissima status & ossici cujusque conis sideratio proderit, ut sciat quisque quid ipsi ratione illius status incum hat, quibus mediis ad id opus sit an ipse capax sit ad actiones eiusinodi dc media, an diligentiam hic debitam adhibuerit, Sc quomodo negligentia, hactenus commissa sit

, emen

6쪽

emendanda. suae citra dubium capita ad ius publicum unuversale, a celeberrimis JCtis Hubero dc Bohmero in formam artis redactum, spectant. Paucis autem pro indole Disp rationis Academicae hoc fiet, quia qua libet ars, O expcianenda, integrum facile tractatum implere pnsset. f. V. Inter praecipuasin maximas, quod praemittendum d Ortimus, artes, quibus genus humanum conserVatur, praecipuo exeι - ωprimo sane loco reserenda est ars regnandi. Quid sit O , ja,tiam. millibus imperare, singulorum precibus apte et pondere,

gentium nationumque diversarum mores formare , consiliis Sarmis tueri, sceptra juste regere, aut paucissimi satis anxie examinaverunt, aut nemo. Revera videtur ars artium disciplina disciplinarum hominem gubernare, qui certu est inter omnia animalia de moribus varius,& voluntate dive sus Homo enim ingratus,ferox, bilis, naturaliter parendi nescius libertatis amans, non nisi arte cohibetur in prudentia. Est igitur inter omnes artes ars maxima, quae in reis

genda administrandaque Republica consistit. Cum enim summa potestas justitiae tuendae causa constituta, uniceque fundata sit: siquidem summi Principes Dei sunt vicarii, Dei

in hisce terris vices tuituri, idque operaturi, ut pax Suram duillitas in societate humana conservetur, turbata autem restituatur, quem in finem civitates sunt stabilitat, facile consequitur, omnia Reges aut Principes media conquirere de- here quo hic finis obtineri possit, salus enim populi suprema lex est. Et cum haec omnia sive ad pacis sive ad belli tempora,seu ad quatuor ista cardinalia,crvae ici Republ.obveniunt, jura nimirum jus Principis sacratum legale regale S armatum, reduci possint, ante omnia Principes ipsi diligenter di scant, quae ad plenam ejus officii diuartis cognitionem perti. Irent,cum nemo laudabiliter exercere possit, quod non probe didicit. Unde, recte monente Pusendosio in ιιιr deos hom.

O civ. cap. ii Principi sequestranda illa studia, quae ad

hunccc

7쪽

hunece finem nihil faciunt, circumeidendae quoque volu tates, oblectationes, Vanaeque occupationes, quatenus istum finem intercipiunt ideo' in familiaritatem admittendi viri cordati,rerumque humanarum periti adulatoresa, fatores,&qui praeter inania nihil didicerunt,procul arcendianimvero ut generalia artis prudentiaeque rectricis praeceis pia rite applicare norit, quam penitissime ipsi conditio sui status subjectique indoles populi et cognoscenda. Illisque praeterea virtutibus cumprimis studendum, quarum usus in tanta molis administratione maxime conspicitur, moresque ad tanti fastigii dignitatem componendi, quo de plenius egit

Legislatori . 28Mq. Memorat Tacitus de Tiberio Augustum in hoc imitanter Eum proferri libellum recitarique jussisse, in quo publicae opes continerentur, quantum civium sociorumque in armis quot classes, regna, provinciae, tributa aut vectigalia dc necessitates aut largitiones, quae cuncta sua manu praesicripserat Augustus Optimum foret, si quaelibet in repubi collegi quotannis Principi statum cuiusque colis legi subditorumque,4 quomodo commoda Reipubi pro is

moveri, desectus autem sanari queant, per modum relationis aperire deberent. Ut autem tum interua tum externa cuuitatum tranquillitas obtineatur, necessum est, ut non tantum idoneae hunc in finem leges subditis praescribantur, sed di publiea disciplina ita sanciatur,ut non tam metu suppliciorum,quam assuetudine cives ad legum praescripta sese componant. Siquidem magnum hoc, ex tot diversis ingeniis Conflatum,corpus absque legibus diu subsistere nequit, hinc recte ait Plato lib.s de legibus si homines absque legibus vi. verent, nihil a feris atrocissimis discreparent, &, nisi publica essent judicia, alter alterum vivum deglutiret inori des R. σP. L .c3.ν. q. Cum vero potissimum propter imprisbos leges condantur, multitudo legum certissimum status Corrupti est indicium, Taepe internam quietem dc unionem inter

8쪽

inter subditos magis destruit quam promovet, Dixerat iant Plato,indicium corruptissimae Reipubl. esse, ubi multi Mediel de udices deprehenduntur. Docet pariter experientia,Imperantem plus bono exemplo, quam infinitis legibus Reip. prodesse Regis enim ad exemplum totus componitur oris his: quin bonum exemplum est lex ulva,quod subditi penitius

intuentur, quam leges, quas imperantes contrario suo exemplo conculcant: boni subditorum mores plus proine Reipubi quam tot scriptae leges quin d quo simpliciores

sunt leges naturales, cordibus nostris impressae, eo aptiores sunt ad conservandam quietem internam, quo simpIicius enim vivitur, eo minus corrupti sunt mores Positivae velli leges,quia ab hac simplicitate recedunt ad plures lites sole ne suppeditare occasionem, imo per has saepe luxus, ambitio Se

avaritia,velut sentina omnium malorum, augentur, ut nonis nulli non inique dixisse videantur, leges non raro esse instruis menta dominationis Legibus itaque civilibus plura non sunt sancienda, quam quae ad bonum civitati, civium com ducunti Confer. D B.hmer introduct μJus pubi univers. lib. 2.

cap. 3. I. I. σθει' de prudentia leges condendi Dis. Pras

Dissut de Strunt, Leg. Praeterea competit imperant ius me, diis sanae rationi convenientibus subditos constringendi,&potentiam eorum minuendi, ne quid audere possint contractatum publicum, frustra enim de remediis contra morbos, Rempub prementes, quaestio instituitur, nisi sontes morborum fuerint detecti Malum istiusmodi internum statui publico imminet vel animia paucorum autoritate d potentia, vel a nimia plehis libet tale, utrumque gravissimas communiter turbas de factiones excitare solet ita tamen hisce malis obex ponendus, d in generedus refbrmandi exercenis

dum est, quatenus absque majoris mali metu fieri, oli status Rei pubi ill ibatus servari potest, alioquin non inique imp

xans quaedam ReipubI incommoda cc mala toIerat, totum

corpus interitui exponat istiusmodi etiam media ita debent esse

9쪽

esse comparata, ne iuri publico universiali adversentur quo posito, nullum ius imperant competit e medio removendi eos, quos sibi& Reipubl. suspectos credit, cum adversus meis tum incertum saniora adsint consilia. aliterius in exercitio iuris reii mandi causae morborum spectandae sunt. Causa morbi interni potissimum ex vitio status, per leges publicas

male adornati,resultat, quando hae vel turbas movent,aut id Operantur,ut negotia publica,ea cum primis,quae securitatem internam respiciunt, segniter difficulter expediri queant. Neque tamen ImperantiJus competit sub praetextu melioris natus introducendi leges fundamentales, quibus ipse ligatur, di ivendi annullandi, atque alium sta tum adornandi, nisi fiat consensu eorum, quorum interest. Quia autem frustra feruntur leges, si impune eas violari tolerent lummi imp eo rantes igitur horum est, executionem earundem procu rare, uti ut quivis suo iure potiatur citra lentas moras, elusones atque vexationes,efficerer poenas quoque sumere pro cujusque fami conditione, transgressorisque intentione malitia, nec sine sufficiente causia veniam indulgere. Siquiadem remissio poenarum debet fieri sine laesion eiuris putalici, a privati, parce, M prudenter. Ut auter

nihil poenis est sanciendum, quod non ad usum civitatis facit, ita poenae quoque sunt temperandae, ut ad finem istum proportionem habeant, utque adeo cives non plus amictionis, quam Respubi utilitatis inde serat. Ad internam Reipubl. tranquillitatem cumprimis facit, ut doctrina christiana pura illi sincera in civitate vigeat, ac in scholis publicis talia tradantur dogmata,quae cum fine civitatum conveniunt. Siquidem officium Principis circa sacra in eo consistit, ut floreat in Repubi vera religio dk pietas, haec autem magis in obedientia erga eius praecepta universalia, quam in speculationibus mysteriorum quaerendaxut ritus diceremoniae externae in Republ. nec abundent,nec deficiant abundantia facile

dat occasionem superstitioni, desectus carentiae religionis.

10쪽

Ceremoniis externis opus ob vulgus & plebem abundantia cavenda, ob totum populum: praecepta tamen amorisin viris tutis in Republica magis doctrinain exemplo, quam legibus poenalibus stabiliuntur. Tolerandi errantes, non pers quendi,modo pacifice vivant: persecutio errantium,& Pote. stas excommunicandi,clero indulta, sunt fere unicum o potissimum fulcrum extorti Principibus a clero imperii circa sacra. Quod si vero errantes hanc tolerantiam respuant, e grent: si pacem publicam turbent iuste poenam incudirunt. Ceremoniae superstitiosae violenter non lunt tollendae. Optimum autem hoc posteriori in casu remedium erit, ut populus sermonibus placidis laticinalibus de superstitione Ceremoniarum convincatur, d libertas permittatur coetui errantium iis utendi de non utend maximopere vero prospiciendum erit ministris ecclesiae, ne amittant alimenta per

sublationem ejusmodi ceremoniarum Du. Thomascaul. cis pracogu uri pr. Eccle cap. 37. s. e. usque adfinem. De bellis id e tributi si de incrementis civium nuci modo illa temperanda, haec promovenda,infra aSetur.

S. I. Perspectis in genere illis sontibus, quae artem regnan Conmaeis

cli concernunt, cum Princeps solus omnia obire non dicendινώ. possit, sed opus habeat magistratibus&ministris, quibus tanquam oculis Ac auribus manthusque S pedibus utitur, ipse vero in summa Reipublica arce residens cuncta contem.

pletur. Siquidem consilium Principi idem, quod omnes ipsius sensius, ipsius intellectus, ipsius memoria, ipsius deni. que oculi, ipsius aures, v x atque manus ipsius populo Vero est pater, est tutor, est curator Necessiam jam est, ut artes multinariorum in Republica ministrorum officialium. seeundum praeallegatum Pusendassi libellum de O . Hom. xiv ct quidem ex cap. 18. s. 7. domo

fremus.