장음표시 사용
201쪽
QUID SIT ARBITER. ARbiter est persona priuata,cui tanquam viro no controuersiam iudicandam credimus lJ.I.pen. 37. . quc situm,& 9. In eumque iracompromittimus, ut qui quid statuerit, ratum, atque firmum,& pro iudicato habea- tur l. 31. . starios fin.ut non immerito dicantur, compromissa ad similitudinem iudiciorum esse redacta M.
Compromissum est conuentio partium super controuersis per Arbitros finiendis Sic dictum ab eo quod litigatores compromittere, hoc est, simul&inuicem pinnam promi tere soleant nisi sententiae arbitristatut Iz.3 .ψ3.
Tria sunt Arbitrorum tenera Ali enim dicuntur Arbitri tu ris, Alij Arbitratores, Mali Compromissarij. Arbitri iuris sunt hi qui eliguntur ex necessitate iuris veluti cum aliquis A iudex allegatur suspectus, tunc enim ex necessitate iuris et, gi debent Arbitri, qui suspicione gnoscant, ta de his non loquitur Titulus iste, sed de ipsis habetur in l.sin. C. de iudic in cap. suspicionis extra de Ossic Delegit. in cap. ab arbitris Eod.in i idem est, si ex sorma statuti cauta inter aliquos compromitti debeant,nam tales Arbitri, dicuntur Arbitri iuris.SecundumAbb.in cap.cum dilectus extra de Arbitri Arbitratores sunt qui assumuntur a partibus de iure,& de facto, coram quibus non est necesse quod stru rur ordo aliquis iudiciatius; undes amicabiles eluem compositores
202쪽
De Receptis Arbitris Tit. VIII. Isr
stores potius,quam iudices dicuntur Bart. in I siquis a trat , I .deverb. obligat Arbitri Compromisiari sunt, qui de partium consensu eliguntur & in quos tu paene nomine compromittitur,& de his habemus in hoc Tit & isti tenentur iuris ordinem seruare cum talia arbitria sint reda .cta ad uistar iudiciorum ut dicitur in i ta
QVALITER ARBITRI ELIGI DEBEANT.
Possunt Arbitri eligi, aut Unus, aut Plures duntamen imparsit numerus,aut ita prouideatur, ut in catu paritatis, tertius assumatur,qui lancem vergat, idest, ad alteram partem inclinet, quia alias res fere sine exitu futura eslec propter nas turalem hominum ad dissentiendum facilitatem l . I9. g. pen.& vlti& si tres fuerint electi, uno absente, alii duo cognoscere non possunt l. I P. I. I. licet si omneS praesentes es-1ent,sententia duorum praeualeret l. ao.& ratio est,qui potuisset praesentia unius eos in aliam sententiam trahereta. Lm. idque scriptum est etiam de iudicibus in l. 2l. intellige,
nisi in compromisi expressum sit, ut quilibet leorsim possit L 37. .cum in plures. Quod si omnes interuenerint, Q diuertas sententia, omnes dixerint, nulli eoruin sententiae sabitur l. 32. s.si plures Illud tamen quaesitum est, quid si
ex tribus arbitris,Vnus in xv.alius in x.tertius in v.condemnet,an sententia valeat, responsum est in quinque valere, quia in hanc summam Omnes consentiunt a. . si plures. CΟ-gi tamen nemo potest arbitrium recipere, sed si receperat, cogitur arbitrium dicere, nisi iustam excusationem habeat l. 3. tametsi . Aliqui etiam sunt qui arbitri esse non possunt de quibus in l. 7.f.I.9. 6.l pen.
Cificium& potestas arbitri tota ex compromita pendet, ut non aliud ei facere, vel statuere liceat, quam quod in ipso compromisso cautum siti. 33. I.de Osriclo. Et ideo, silue de re dixerit lententiam de qua non est compromissum, siue
203쪽
aliter dixerit, quam est compromissum non valetl.22s 26. . plenum, Io. similiter non valer, si incertam sententiam dixerit d. l. 23. . Pomponius. Neque obstat quod eadem lege dicitur in . si arbiter, valere sententiam, si Arhi terita pronuncia uerit, nihil videri Titium debere Seio, quia hic fuit mos sententiarum pronunciandarum, sibi ita videri, ut docet Cicer. lib. . Academicar quaest volens ostendere morem maiorum Academicorum, testes ita dicere solitos esse testimonium sibi ita videri. Ita enim omnia incerta esse in rebus humanis, ut nemini facile liceat diacere,sibi constare,ut ostendit in Orat. Pro Fonteiori exe-pla huius veteris moris pleraque reperiuntur in iure ciuili ut m l .diui fratres, fide liber. caus& in I. I. T. de ventr inspic. nec tunc incerta est sententia, quia exprimit certam quantitatem quod visum fuit iuris auctoribus susticere. Diebus tamen feriatis, Arbiter sententiam dicere non potest l. I . . vlt. nisi auctoritate Praetori, l. i. aut de consensu partium hi supra de Ferijs,vel nisi dies compromissi exit ra esset nec proferri posset d.l. I viti quod tamen intelligi debet de feriis messium,&,uademiarum, secus de feriis constitutis in honorem Dei, in quibus nullo tempore semientia dici potest,ut notatur in Lomnes, C.de Feriis.
QVI SINT EFFECTUS COMPROMISSI.
Effectus compromissi est,ut si compromisib,vel arbitri sentemtiae non stetur, poena adiecta committaturis q3. vlt qua praestita licet a iudicatis recedere authesecernit,C.eod. quod si compromisso poena adiecta non sit, sed simpliciter sententiae stari quis promiserit, incerti aduersus eum, seu ad interesse, ut Gloss ibi exponit, agendum erit, i.32 in. quia qualem sententiam dixerit arbiter,ei standum est l. 23. siue aequa ,siue iniqna sit, eri sibi imputare debet, qui coinpromisit l. LI. stari Aliqui tamen casus sunt,in quibus etias Arbitri sententiae non pareatur, poena tamen ex compromisso non committitur,de quibus in L 3. q. Sicut Salii sunt, in quibus arbiter sentenuam dicere non cogitur
204쪽
De Receptis Arbitris Tit. IlI. 93
tur, de quibus in L .f. i. I 3. I . Iota 7. O. Hodie autem ex sententia arbitri poena non adiecta, & actio, ta exceptio datur si partes subscripserint, sententiae, 6 cam laudauerint, vel si intra decem dies non contradixerint, quae dicitur homologatio . . ωI CEOd.
Finitar compromissum post lapsum diei, si diem habet l. 3 o.
nisi omnium voluntate prorogetur l. 37.in fine &08.Quod si dies finita sit, intra quam arbiter sententiam dicere sine causa distulerit, prorogato per partes compromisso, cogi- turvi ipse denuo arbitrium recipere,& causam finire, alias non cogitur, nisi sponte recipiat Ii6. si vero compromisi sum diem non habet, ex lapsu temporis non finitur, nisi lis sit contestata; tunc enim triennio finiretur Vt iudicia I. properandum, C. de iudic Secundo si arbiter, vel alter ex liti-fantibus moriatur similiter compromissum expirat, nisi teredis ab utraque parte mentio facta sit, i. . I. I. secus si ab una parte tantum l. 4. I. vlt. Quod si pupillus haeres esset,ex compromissis agi non posset, nisi con tu toris, vel curatoris auctoritate i. o. i. Tertio cessat compromissum si Arbiter inimicus appareat, testationibus conuentus sit, ne sententiam dicati. 37. I. cum quidam inarto semel commissa poena l.49. I. vlt vel accepto lata l. II. Quinto, re ad iudicium deducta licet a poena deducens immunis non sit l. 33. Et haec de receptis arbitris, ut ex fide fiant , .nunc' de receptis in custodiam rebus, ut fide restiis
videndum est in Titulo. ab Nautae
205쪽
Nautae Caupones, Stabularii ut recepta restituant.
Quis dicatur nauta, caupo, 4 Quid deberedibus. O sabularius. dquid detur cauae actio detur ex boc edi 6 Quandiu competat. cto. 7 uua se utilitas harum a cui detur, contra quem monum. Quis dicatur Nauta, Caupo Etabularius.
muis nautae appellentur omnes, qui nauigandae nauis causa, in naui sunt, ut magistra δε alij attamen in hoc Titulo nautam dicimus eum , qui nauem exercet, id est,dominum nauis,l. I h. t.l. I. infra de Exercitor Mnauigi appellatione, rates, lintres, ac caetera id genus continen mrd.I. I. .de exercitoribus.Caupones&Stabularios eos intelligimus qui Cauponam, aut Stabulum exemcent,vel eorum institores,& ministros d.l. 14 1. Stabularii
enim sunt, qui permittunt iumenta apud se stabulari, schospitatores hominum aequitantium, sicut Caupo Vi torum Ilidifferenter tamen pro dominis diuersoriorum sine delectu accipiuntur ut natus hi
QUAE ACTIO DETUR EX HOC EDICTO.
Duae sunt actiones quae ex hoc edicto dantur. Una dicitur in factum de recepto l. i. .fin quae perstinatis est ex contracturnam simulatque nautae, caupones, vel stabularii recipiunt aliquem con rebus,vel res sine persona, censentur ipso contractu consentire ut saluae restituantur. Et ideo conueniri possunt,etiam si sitne eorum culpa res perieritive damnum datum silmisi fato,aut vi maiore contigerit d.l. 3. I. At hoc edicto, Oua in re non solum factum proprium, ac Omniva
206쪽
eorum quorum opera utuntur,quos suo periculo haud, hie adhibent, praestare tenentur, sed etiam vectorum, S viatorum,quos obiter traiiciunt, vel repentino hospitio recipiunt l. i. g.fin. a.& , nisi praedixerint quod nusquisque res suas seruet,vi viatores protestationi consenserint, l. Ian. s. I vel extra negocium proprium receperinid .l. 3. . caete rum. Recepisseque censentur non solum cum et, adsignatae sunt res customae gratia, sed & si illatae dυntaxat fuerint in navim cauponam, vel stabulum, sciente tamen exerci. tore. nam ignorantem obligari nimis durum esset l. I. vlt. ubi Accur uoque sic recte sentit argurnen Ol quicunque s.quod si seruus,Gde serv. fugia.&J I ω2. C. de his qui latron.ves alter crimin reos occult. ipis enim facto qui immittit testatur se suaque fidei, ac custodire eorum commitatem, ipsique silentio atque exercitio quasi profitentur se, suamque navim, aut diuerBrium idoneum ellie, cui tutores credantur Altera est in laetum actio furti, qua tenetur nauta caupo, fabularius Ob furtum in naui, caupona, aut stabulo, ab his qui de eius familia sunt commissum l. 6. s. in factum quae M ipsa perlbnalis est, ex quasi maleficio, cum aliquatenus culpae rei sint, quod Opera malorum hominum utuntur l. vlt. h. t. l. unica infra Furti aduersus naui. caupon.4 stabul. ωρ pen Instit de obligat quae ex quasi delict nascunt & si plures sint qui nauem exerceant, unusquisque pro parte qua nauem exercet, tenetur d. l. vit. I. si Plures, dummodo in naui, caupona, aut stabulo damnum datum sit, secus si extra licet a nautis vel nautae inter se sibi damnum dederint,nisi quis nauta,&mercator esset d. t ulti ibi Glossa Ex facto autem viatorum, qui repentino hospitio recipiunturta quorum conditionem probabiliter ignorare potuit Exercitor hac edicti parte no tenetur cum nullius culpae reus argui possit d. l.6. g. in factum, licet aliera parte quae ex contractu descendit, teneatur ut supra diximus,& probat Glossin d. . in factum in verbo pertinet.
Pruna actio quae de recepto dicitur datur ei, qui re, suas, vel Bb is alienabi
207쪽
1 dic Pandectarum Liber Quartus.
alienas, si sua intersit, in nauem, cauponam, vel stabulum intulit d. l. I.I. I.&ili Aduersus,nautas, caupones,&stabu- larios, etiamsi sine eorum culpares perierit, vel damnum ab aliis etiam qui in naui, caupona, aut stabulo, diuersantur,datum fuerit d.l. I.A. vlt. a.&3. Altera in factum actio furti competit domino rei subreptae vel ei cuius interest rem non surripi d. l.I. s.fin. 6. . in factum . Aduersus nautas, caupones, stabularios, si aliquis corum quorum opera Utuntur,furtum fecerit,aut damnum dederit, ei quite, suas credidit, secus si alii d.l.6.&vit. Potest etiam furtum damnumve passus, furti, vel damni iniuria actione uticon nautis ut certi hominis factum arguat, sed una electa contentus esse debet nec ad aliam redire potest, ne cepi uxde eiusdem hominis adnuiso quaeratur inl.6. g. vlt. Quod si Exercitor ex recepto periculum custodiae rei sub ut tu nufurti actionem no dominus, sed ipse exercitor habebit,ma-do sit soluendo l.
Actio de recepto,ouia rei persecutionem continet,& haered Sinhaeredem datur l. 3. . haec autem actio Altera autem ouae ex Quasi maleficio competit, aduersus haeredem non datur, d.l. vlt haec iudicia, nihil tamen exercitori proderit,si is qui furtum secthpostea decesserit, SI.vitis hac a
Actio de recepto quia rei persecutionem continet,in simplum datures L 3. Altera vero in factum actio furti in duplum Lus.in duplum infra Furti aduers.naut.caup.ru stabul
Actio de recepto est perpetua prorsus d .l. r. haec autem actio luxerim iutum posterior, tantum est perpetua, quatenus ad rei
208쪽
ad rei persecutionem timet, annalis ad poenam l. vlt. . Hec iudicia,& ibi GloITNeutra tamen infamat,quia competunt,aut ex contractu,aut propter factum familiae
QUAE SIT UTILITAS HARUM ACTIONUM.
Licet non desint aliquando ciuiles actiones cum inserunturres in nauem, cauponam, aut stabulum ut puta locati si merces interuenerit, depositi, si gratis recepi: suerint, 'egis Aquiliae ob damnum iniuria datum Attamen maior est harum actionum utilitas, quia in locato culpa, . in deposito duntaxat dolus praestatur. At hoc edicto osvini modo qui recepit, tenetur etiam si sine eius culpa res perierit, vel damnum datum sit, ut supra diximus. Idque secit Praetor, quia nisi sic fuissent constitutae actiones nullam haberent viatores rerum suarum securitatem dareturque anta contrectandi temerarijs hoc genus hominibus, quorum hospitia, ac fidem sequi necesse habent, quod genus insolens, ac
improbum reputatur, ut ob id nonnulli Rubricam hanc trium latronum Rubricam esse dixerint. Et haec sunt primaria quaedam iuris principia, quatuor primis libris conclusa, quae ut nihil ante se habent, a sequentibus intelligendis necessaria sunt, tanquam sua Conclusionibus Irincipia. Et quia principijs iurisconuenit etiam scire cur igest a gemino, ff. notentur, deovi de hoc aliqua dicere vera retium esse duxi.
DIgesta cur hac figuratff. scribantur, cum nullum f. sit in
verbo digesta, nec in verbo Pandectie, multi explicare nituntur Catiellanus Cotta, inopere suo, quod memorabilia inscripsit, in verbo Pandectae, dicit, ita scribi,quasi dicas, facta fuerunt, videlicet haec digesta a nobis Iustiniano: opin
209쪽
198 Pandectarum Liber Quartus.
opus plane desperatum,&quod ab alij, pluribus tentatu bit. Alii existimant duplex ff. rabre factum significare, quasi Iustianianus hoc modo allicere voluerit ad legendos suos libros in-geiosos,& artificiose factos, Alii volunt,qubd duo si signifi cent, num Fedtricum patrem, alterum Federicum filium, quia ambo hi Imperatores fuerunt,qui iurisperitorum responsa ex diuersis mundi partibus in digestorum libris congregarunt, ideo ad denotandum quod digestorum libri collegi utarint ab his duobus Federicis ponuntur duo. g. rem opinio quamuis a doctissimis viris recepta,attamen nullo nisi o mihi probari potest,ea potissimum ratione,qui Iustinianus fuit iule, qui Iurisconsultorum responsa collegit, nec aliquem reperio ante Federicum Barbarossam qui regnauit ab anno Domini II 3. usque ad annum , Oo. hoc nonune nuncupatu fuisse, sed ipse huius nominis primus ruit, successbresque habuit filios duos, unum Henricum vi alterium Philippum, postmodum successit alter Federicus, nepos Alciatus igitur vir magni nominis aliter sentit,existimat enim antiquos sub graeco nomine Pandectarum libros adducere solito,nsisse,idque credibile est factum fuisse,cum Graeci ipsi confractores fuerint. Unde cum
primam tantum notam, videlicet π. cum accentu sicut vocant circunflexo describetent, sicq; prima tantum literan tarent, latinos nostros eos imitari voluisse credendum est. At
scriptores librarii,qui literas ignorabant, existunarunt esse binast Linquam figuram postea facile fuit adiecto unco, graeca notam deprauare. Hac opinionem damnat Rehussus in principio Pandectarum, ea potussimum ratione, quod cum huiusmodi libri semper ita inscribi soleant, Digestorum, seu Pandectarum,& sic verbum digestorum semper p ponatur verbo Pande tarum ut videre estis l. 2. . sed cum, C.de veter. Iur. Enucleand. in promin. Digest. Instit. Somnibus alijs in loci, , ideo si in principio appotuissent. non notassent primis lit ris, pro ut mos antiquorum fuit, ut docet Valer Piobus in suo compendio de scripturis Antiquorum sed literat pro more veterum potius annotassent igesta, cum digestum praecedat
Pandectas Credit igitur ipse Rebussus, quod libri digestorum a principio notat fuerint duplici 1s quia librari puto
210쪽
runt propter adunc humillimum esses ob id duplici Uno tauere Ideo autem dupliciis adnotarunt, ut fianificarentis. hoc est, sanctiones sanctae, cum leges sanctiones sanctae dicantur,l. 2. ff. de legibus l. leges,C. Eod Ferandus vero Adduensis existimat explicationum libro primo in principio duplici,cll. antiquos usos fuisse,:quod duplici Test longe simillimum nee sane in alio differunt, nisi quod duo ii paulo inserius linea se, quia quinquaginta libros significare volabant: nam'.quinquagenarium numerum signthcat,&Pandectae quinquaginta libris continentur. Vel etiam inquit ipse,lcbros legum intellugebant,aut sortasse isellur, , leges tantum uam leges, viri ter.Probus docet per duplex li scribi solebant. Sed quomodo factum sit hoc,quod digesta duplici T. Paragraphus sic .no. taretur, cum iam Iustinianus prohibuerit, leges per signorum obscuritates conscribi ut conita ex l. a. . eandem C. de veteri Lur Enucleand. non satis video nisi dicamus hoc a Doctoribus factum fuisse non ab ipso Iustiniano, nec ab ipsis iure consultis qui DD. sicut in alijs rebus ita etiam in boc ab ipsius, Iusti . niani, Imperatoris praeceptis recesserunt. Vel etiam dictere possumus,prohibuisi equidem ipsum Imperatorem signa, per quae olim Veteres notabant leges, legem enim clavibus, ae de
contrah. Empt. signo clauis adnotabant Auth. alearum,Cde Alea t. aleis decorabant,& sic de similibus. Sed non alias ata. breuiatione,,nec lineas,ut .aut.Tquae nullam partim iobscuritatem, sicut alia superiora signa,quae praetrusimus imo ipsemet Iustinianus admisit nomina prudentum, Titulos, ac librorum numeros, per consequentialiterarum manifestati, v