장음표시 사용
21쪽
Quam sit dissicilis ueritatis certa inuestigatio, neminem fugere potest, qui eamdem serio umquam quaesiuit. Inuolutant veritatem in alto latere autumat dudum experientissimus SENECA. Quod ad fassa lii florica attinet, a nostris temporibus paullo remotiora, pyrrhonis mus hodier-HUS non salo eXtra cancellos vagatur, quae ficta, quae aliter gesta, quae omissa, fere pro lubitu determinans. Sed haec mirari desinemus, si aliorum s te adcuratius rimari cupimus, quae tam ratione temporis, quam loci, propinqua sunt et quas coram gesia, praesertim dum simul caussas, in
tentiones, et nexus noscere ex re est: contrariis
namque diuerssiimisque narrationibus ita saepe confundimur, ut et opportuna occasione, et perspica ci exercitatoque studio, et maturo iudicio, nullis praeconceptis opinionibus, nulla lucri vel damni exspectatione sollicitato, gordiis soluendis opus sit. Hi nodi vel perfunctoriae considerationi, vel ignorantiae, vel etiam interdum deliberatae malitiae, sinitibusue causis, ortum debent. Si omnes de facinore consentiunt, singulae tamen descriptiones proprium quasi characterem sui auctoris exhibent. Mic laudat supra modum, sucum Obducens; ille 4 cum
22쪽
cum larua multum de valore detrahit; alius acuto Imycterismo suspectum reddit; quartus denique uti stelus detestabile depingit. Sed mittamus haec: fortastis in mundo phy sico aliter se res habet. Si hominum cogitata non semper expiscari licet, phaenomena et fadia naturae tantae ambiguitati obnoxia tesse nequeunt.
Ita certe videretur, sed aliud quotidiana testatur eX perientia. Quantane exstiterunt diuortia ' Quot schismata, inter celeberrimos naturae mystas r Gotin dies noua oriunturi
Dum vero hasce lites propius examinamus, eaS-dem plerumque ni inus ipsa saeta ferire reperiemus, quam eorumdem explicationes. Scilicet in eo desudat philosophia naturalis, ut media modique, quibus in suis operationibus utitur natura, eruantur, hoc est, causae earumque neXus, et harum complexu ita eoria, ut vocari solet, perficiatur. Heic vero magna oritur discordia. . CARI Es Ius, datis materia et motu, ab ovo incipiens, totum construit mundum, diuellas sugit corporum formas et adsectiones, singula phaenomena, Omnes operationes, duce sublimi ingenio connectit et mechanice a priori explicat. Stupendum opus, si modo naturae systemati. quod est explicandum, consentiret, sed comparatione instituta mox tanta elucet discrepantia , ut, ubi ex sententia artisicis maxima adest caussa , ibi reuera minimus occurrat ei cius, ct contra. Tota igitur haec com-
23쪽
pages imaginaria, laxis superstructa nexibus, non potest non corruere, vel potius instar phantasinatis
Prodit dein alius Coryphaeus, immortalis NE . To Nus. Hic Icari casu prudentior, crzationem . nostras superare vires didicit, inueriamque ideo se- quutus est methodum. Facta primum sollicite col-lligit, eadem ad curate examinat et acute comparat. lla inc leges naturae deducit, et ex effectibus bene Co ignitis catastas diiudicat. Ita lentius quidem progre-iditur, sed tutius, et quamuis molestum sit iter, ad spleniorem tamen lucem continue tendit. Tale aedisseium, solido innixum fundamento, eo firmatur; naagrs, quo altius exstruitur.
Quamuis hodie omnes consentiant, nobis a priO- ri de corporibus plane nihil esse notum, eorumque ideo diuersas indoles a posteriori, obseruando experiendoque, esse cognoscendas, tamen in rapplicatione etiamnum non pauci, si non palam,ssaltim occulte, Cartesiani uino fauent. Cartesianis-IΠὶ tam voco, non quod haec methodus ab illo pri- inum fuerit inuenta, nam a remotissimis inde tem
poribus Philosophi exstiterunt, qui, suis nimium
fidentes viribus, meditando naturam rerum extri- .candam putarunt. Mutuor tantum nomina CAR-
Eso et NEmΤONI, quippe quae illustria et notissma exhibent exempla Dixi Cartesianismum implicatum etiamnum tuodammodo vigere, et, re propius pensitata, non' s mirum
24쪽
Iriirum videbitur, ingenium humanum sibi placere in ii ac methodo. Scilicet ab una parte perquam Cara, inobes a et longa via experiimus alis. Hancipitur non omnium ferunt facultates; multis desunt idonea instrumenta; aliis necessaria dexteritas; plerisque sussiciens patientia et constantia, nam, si res non statim succedit, fastidiose conatum deserunt. Homo sibi reli stus per naturam otio est deditus. Ab alia parte via contemplatiua nostrae sciendi cupiditatis auet, et cito, et sicile sacraria naturae reserando; demulcet inexplebile omnia explicandi desiderium; vanam arrogantiam focillat, omnia nostro intelle 'ut peruia fingendo. t
Nostris autem diebus adeo in oculos incurrit experiendi neces litas, ut risui semet exponeret, qui eamdem negaret, agnoscitur ergo, sed cum tacita limitatione. Per plura nempe saecula experientiae sunt collectae, quae rite pensitatae causis denudandis sum cere creduntur. Hoc modo ad mensam libris circumdato in adyta naturae penetrare, et quasio tripode, quid veructa sit, pronunciare licet, idque sine laboratorio, sine ullo idoneo apparatu, 1ine impensis, sine molestia , sine periculis, ct quidem de rebus, quas numquam vidit, multo
minus, uti decet, explorauit. Nec hoc inuentum se nouitate commendat, etenim ARI seto TE-L s dudum duo sanciuit philosophiae naturalis fundamenta, experientiam et rationem, sed illam iiihilominus hac misere corrupit. Similiter hodie
non numquam limpida tκrbatur veritas praeconceptis opinionibus de genes et metamorphosi materie-
25쪽
nim. Hae, instar conie sturarum, modeste et candide pio positae, utiles este possunt, ansam praebendolio uis experimentis, sed contra eaedem ad modum sunt perniciosae, si tamquam axiomata lectoribus obtruduntur, si contraria eXperimenta ad consensum torquentur, vel si hoc seri nequit, in idubium vocantur. Accedit aliud malum ex adamatis hypothesibus, mutilata nempe et minus fida tentamina. Qui' Opinionibus regitur, considerari potest, uti spectator, qui per vitra colorata obiecta contemplatur, nam singula tincta apparent eodem modo, a C Vitrum, quod usurpare placet. Leuillimae et maxime hiulcae similitudines, si cum sysi emate concordant, sussiciunt, immo magni ponderis argumenta praebent, sed grauissimae discrepantiae instar ato
Tempus, quod in hisce nugis extricandis conssumitur, certe melius obseruando et experiendo i impenderetur, quo labore veritas pleno fulgore ci-itius eluceret et sinis constaret honos scientiae, quae iam ob contradictionum et dissensuum taedia, si noni contemnitur, saltim illis sit suspecta, qui altius in-itrospicere nequeunt.
Ceterum nec in plillosophia naturali semper otio-lsae sunt animi perturbationes, odium, inuidia, et quae sunt reliquae. Tristis loquitur experiei via i saepe pulcherrima inuenta dente rodi cauino et ali O-rrum merita maligno strepitu alteri. Sed eos nonrmoramur, qui studio veritati oculos occludunt, quum etiam in luce meridiana caecutire velint. His suridis fabula narratur. Quum
26쪽
Quum veritas sit omnis inquisitionis finis prima rius, saltim este debeat, ut hanc metam cito, sed simul tuto, attingamus, hoc opus, hic labor. Dum itaque in edendis opusculis desudo, in ipso liminelei tori rationem reddendam existimo praecipuarum regularum, quas mihi sequendas proposui. In quovis explorando corpore duo generatim occurrunt 'momenta, c0ΠF sitis et explicatis phaen0mensrum, quae ideo 1eorsim sunt consideranda.
I) Principia inuestigaturus. A) Eadem non a leui cum aliis notis corporibus e umientia diiudicanda, sed analys directe separa maea, et Anthes eonsi manda put0.
Compositione non raro nouas adquiri proprietates, in nulla materierum ingredientium separatarum Obvias, notum est, et vicissim principiorum nonnullas languescere, vel penitus evanescere. Hinc elucet, quam sit lubricum fundamentum in leui
Quamuis igitur terra ponderosa et magnesia in eo cum calce conueniant, quod acido aereo unitae, in aliis acidis esseruescant, quod illo expulso sani Causticae, cetera, non tamen in illis calcem delia tescere concludo. Haec conuenientia sine dubio leuis est, quippe quae rite pensitata nihil aliud innuit , quam quod acidum aereum pluribus adunari queat materiis, et, quod eius praesentia, naturalis corrodendi facultas corrigatur. Si e tali fundamento
27쪽
to radicem eruere licet, sine dubio etiam athalini sa les calcem fovent, qui itidem effervescunt in adidis et similiter causticitatem exercent, eamque longe
Ex historia litteraria cognita sunt insulsa illa argumenta, quibus impugnatum fuit alliati minerale, quod tamen nostris diebus ab omnibus agnoscitur et a vegetabili distinctum, quum diuersos constantesque praebeat sales cum acidis iunctum. Simili ter terra ponderosa et magnesia cum acidis longe alios exhibent quam cum iisdem calx. Eodem igitur iure distinguuntiar. Quod fortassis calcem contineant quodammodo mutatam ambabus largi ac manibus, ut primum ab ii5dem calx extrahi potest vel ex calce eae dem confici. Coniecturae, etsi probabiles a veritate nihilominus multum distant, immo saepe ulteriore examine falsae reperiuntur. Quae iam dicta sunt, etiam mutatis mutandis valent de acido acteo, de acido sacchari, de niccolo, de cobalto et de magnesio. In genere corpus, quod proprietatibus ab omni alio dis est. et sibi simile semper haberi potest, diuersum distinctumque iudico, quamuis ab alio, etiam noto, ortum, etenim nouae constantesque proprietates non egerminant, nisi primitivum fuerit principio quodam vel auctum, vel spoliatum, et, hoc facto , non amplius idem est corpus, ac antea.
I J Anah sis praesertim via hi ida est per
28쪽
Non equidein nego interdum etiam siccam utiliter et posse, et debere, in subsidium vocari, sed in plerisque casibus ignis magis ad diuersas materias confundendas, quam separandas tendit. Contendunt quidem nonnulli, materias naen. struis elicitas mutari, et longe alia indole in corpore decomposito adfuisse, quam qua postea gaudent. Sed non subsistamus in vaga enunciatione; eam face experientiae illusis emus, et cito evanescet speeti una, incerti formidinem spargere tentans. Sol. . vamus determinatum cretae depuratae pondus acido salis, quod iterum athali fixo praecipitetur, et, si
hoc fuerit aeratum, creta recuperatur, qua pondus , et qua indolem, omnino sibi similis. Si vero alliati adhibetur causticum, non nisi dimidium circiter' pondus obtinetur, et sedimentum calci ustae e X si in staeque congruit, nam aqua suscipi potest et
nullam in acidis excitat effervescentiam. Hoc eX- perimentum vel centies cum eadem creta repetitum
nullam aliam prodit mutationem. Idem valet de terra ponderosa et magnesia, itemque de argilla pura, cuius tamen pondus pro vario praecipitant. vix dissert sensibiliter. Similiter se res habet iii aliis acidis. Soluamus iam metallum quoddam, praecipitemus athali fixo, et habebimus calcem huius metalli; praecipitemus etiam alio metallo et recuta perabimus ipsum metallum subtilissime tantum idivisum. Alliali aenatum in quibusdam casibus longe ponderosiorem exhibet calcem, quam causticum, si nempe haec acidum aereum absorbet. Diuersa praeterea acida nullam heic aliam prouocant diffe-
29쪽
rentiam, quam maiorem in inorem ac phlogisti privationem. Hisce cognitis, quae neminem in spa- gyricis versatum latere possunt, ponamus acido quodam menstruo extrahi calcem, vel magnesiam, vel argillam, vel ferrum, quaero, num ullo iure in dubium vocari debeat, quod hae materiae re V ra adfuerint in corpore, tentamini subiecto' Nequa Uam. Num aeratae vel catasticae, sub forma calcis vel metalli, compagem intrauerint, e qualitatibus corporis integri haud dissiculter diiudicatur. Inueteratus error de ortu aikali vegetabilis per ignem, heic in memoriam reuocetur oportet. Im- maturae, et non raro inficetae, rationes, quibus hunc salem prius existere negarunt, iam restiunt in suos aUctores. C) Experimenta veritati denudandae idonea in
Non multitudine, sed qualitate tentaminum luxi desiderata accenditur. Plerumque plura momental sunt illustranda, et tum pro fine ita varianda quo que experimenta, ut illud, quod quaeritur, certo
partim de acido eidem inhaerente, partim de basi. Vt prius sincerum obtineatur, minor adhibenda est acidi i triolici concentrati portio, quam omni expellendo opus est, debiliorque caloris gradus, quam qui Vl- triqlicum in auras resoluit. In basi autem cogno
30쪽
scenda, et vehementior sit ignis, et abundans: ad durat vitrioli adfundatur oportet, ne quidquam eiusdem vim eludat et immixtum veram indolem obscuret. Nisi ita media et operationes finibus adaptentur, magna in dies augetur hallucinationum
D Experimenta, maxima, qua seri potest, adcuratione sitiit insituenda.
. Perfunctorie et icta iter tantum visa haud raro veritatem vel non illustrant, vel etiam obscurant, quum errores sus ulciant. Pondere, mensura, aliisve idoneis instrumentis, singula momenta sui it demetienda, omniaque phaenomena sollicite obseruanda. De siclis sane, quae experiundo colliguntur, nullus ori. ri debet dissensus, quippe quae pro lubitu prouocari posJunt, et ab omni parte quantum satis considea' rari. Aliter comparata sunt, quae solius naturae manu perficiuntur, neglecto enim opportuno tempore, haec non redeunt nisi vel inopinato, vel pluarium annorum serie interposita. Fronte capiIlata post es occola calcia. In multis tamen casibus imi tando interualla contrahere licet.
Pudet fere enarrare, quod Chemicum audiueriin, qui Tliermo metra, aliaque similia instrumen ta , instar subtilitatum physicarum in Laboratoriis superuacanea iudicabat. Minimae circumstantiae suas sine dubio agnoscunt caussas, ita plerumque po- tentioribus implicitas, earumque moderantes emcacias , ut sine illarum inuestigatione totus nequeat intelli.