Opuscula physica et chemica. Pleraque seorsim antea edita

41쪽

ciem, quae allia linis terris et salibiis inest igne vel seidis extricanda, quaeque sub ferni Untatione e mul tis quoque vegetabilibus magna erumpit copia. Haec rite depurata iisdem semper gaudet iacultatibus, et acidam luculenter prodit indolem , ideoque suae na

turae convenienter aci m a Ffiam voco, cuius ex

sequentibus elucebit ratio denominationis, praetertim eamdem exhibent XXII et XX lII. Mi h licus ille audit aer, qui animalia celeritere necat, respirationi sustentandae prorsus ineptus, qualis in cauerna Neapolitana, a cane di sto, ahisque sorobibus bene multis, res erit Ur. Cum Vero perniciosa haecce et letifera qualitas plerisque competat liuidis elasticis quae cori orum antea fuerunt irretita compage, haec denominatio cum bere fixo, late

sumto, pari fere pallu ambulat. S. II.

Rr lor&0 0 pzrris Q Hrtiar an X s. Triplici inprimis via metam attingere licet propositam, vel enim cum esse rue centia a fortiori scido, vel etiam ignis iusto gradu expellitur, vel denique fermentatione liberatur. Singulas ordine eo, quo enumeratae sunt, deici ibam. Methodus prima. Orificio A Fab. I. Fig. 2. lagenae vitreae AB tubus vitreus E FG ita mediante glutine apto est infi-NUS, Vt circumcirca nullus pateat acri vel si ibi iiiiii imis e Xitus. Cauitati aqua destillata qualis temper

in sequentibus intelligitur,) ad medium CD circiter A et infusa

42쪽

infundatur, cui dein spathum calcareum pellucidum in puluerem grossorem comminutum, i inmisceatur, donec superficiem CD sere attingat. Postea

ope infundibuli O , orifieio L adglutinati et bacillo

vitreo Ρ imperia ne clausi, acidum vitrioli concentratum guttatim delluat, quo e particulis calcareis innumerae stati in emergunt bullulae. Interea extremum G liberum maneat, usque dum ais vulgaris in lagena supra. massam esseruelcentem, et in tubo eidem adfixo hospitans, plene fuerit expulsus a fluido iam prouocato grauiore sq. XXIV), dein vero orificio lagenae HI, aqua impletae et inuet se, infra superficiem aquae in vase MN haerenti, intro.

mittatur. t

Singulis ita ordinatis frequentes in lagena HI enatant bullulae, quae superne collectae aquam sensim

exprimunt: penitus tandem euacuata, subtracto exatremo tubi EFG , sub aqua probe obturetur, et fluidum elasticum eadem incarceratum in aliam QR. paullo minorem, nam quidquam sub emergentia absorbetur , aqua plenam et inuersam, ope instandibuli transferatur, uti monstrat fg. g. Acidum aereum hoc modo in QR collectum p irum esse confido et urgeo nisi forsan aeris vulgaris portiuncula contaminatur, quum hic ab initio vix plene queat expelli a fluido sub offeruescentia lyberato: si vero vapor comitetur acidi vitrio lici, in aqua certe hic restabit, saltim dum altera vice abluitur. Si loco vitrio lici nitrosum, muriaticum vel aliud quodpiam acidum, ita dilutum, ut nequaquam fumet, debita ad bibeatur ad curatione, simi- lis

43쪽

Iis omnino auquiritur aura. Acidi vis et quantitas ita moderentur, oportet, ut sub instillatione Vix ullus oriatur calor. Cretam euito, cum haec acido

salis sere semper sit inquinata. Methodus secunda.

Vas retortum sumatur, e viridi vitro consei lum eius magnitudinis, ut non vltra unius pollicis diametro gaudeat, tuboque valde gracili instructum. Magnesia alba bulbus impleatur, in crucibul' H pso circumdatus collocetur, totusque apparatu situ in furno portatili prope parietem, ut collum igni nullo modo eae po- Datur. Ilisce praeparatis alius tubus retortae collo adaptetur arctili me, nullum circumcirca praebens exitum, ita curuatus, ut extremo G in vase M superimponi queat apertura lagenae in uertae HI Tandem prunis circiuia positis crucibulum excandescat, bullulaeque erumpentes disii pentur, donee sere aer vulgaris ex iuerit, tum vero se thientes in lagona HI colligantur, uti in inelliodo praecedente.

Paruum adhibeo vas retortum , ut et massa contenta

facile iustum adquirat caloris gradum, et aeris vulgaris in collo tuboque hospitantis fit exiguum volumen. Vitreum eligo, quum argillacca me saepe sesellerint subtiliis mis rimis., oculis non semper detegendis sui do elastico exitum parantibus. l. agnesia vix ignita suum facillime mittit aerem saeum, terra

ero Calcarea eumdem multo retinet pertinacius,

adeoque si haec adhibetur, longe vehementior requiritur ignis. Gypso bulbum circumdo, ne violenta excandescentia colliquet cat, sed potius caemen-A tatione

44쪽

tatione firmetur, porcellanae Reaumurianae adquirens indoletii. Mettiodus tertia. Haec a praecedentibus in eo differt, quod serimentatione prodeat liuidum elasticum. Parum ferae interest, qua utamur mixtura fermentante, sequentem vero plerumque adhibeo.

In lagena AB, sig. 4.) eius magnitudinis, ut 33o

pollices cubicos capiat, sacchari go semuncias et boni e cere visi a sermenti totidem, 2 OO aquae pollicibus cubicis commisceo. Sex vel septem horis in calore modio, seu l-as graduum, elapsis μ), aer vulgaris expelli solet ideoque orificium G lagenae HI fg. a.) immitto , et mox bullae enatare incipiunt. Fermentatio aedile succedit, si extremum G, mox ab initio collo lugenae immittitur . nam aeris non requiritur accestus, sufficit, quod si uido elastico sepa-,ando e X lius pateat, idque saepissime sum expertus. Probe vero css notandum, tam in hac, quam in praecedentibus methodis ne ductus EFG nimiam adipiscatur longitudinem; cum hac enim impedimentum eX aere removendo crescit. Pone hanc re

stilentiam τω R. aequalem, et vim fluidi, quod s-

45쪽

mul elasticitate: D adquirit, τω E per se patet, si R es E, eae pansioni nullum elle locum, idemque necesservescentiae, nec separationi per ignem nec denique sermontationi. Hoc ad oculum patet sequenti

Sit laetena si ma aqua fere plena, cui creta Vel ' aikali erysalli satum immittatur, dein acido quodam

impleatur celerrime et persed e obturetur: initio quidem nonnullae emergunt bullulae, sed cito cestant,t mi X tura manet clara, etiam per plures annos, modo nullus fui do classico pateat exitus, et ea tantum sa- turatur portio , cuius aerem fixum suscipere valet aqua, minima vero apertura effervescentiam mox Provocat Velie mentissimam.

Quae secunda tertiaque methodo colligitur aura, similiter ac ope primae adquisita, lauari potest, et quocumque demum ex descriptis ditici sistimis modis Prodeat, easdem Omnino praebet o lendit.

ita lates aci i g frater. Salina corpora sapore et solubilitate ita aqua ab aliis distingui solent, ct illa. quae in specie acidal Vocant Ur , varias exhibent easque luculentas faculi tates sibi proprias, iam enumerandas, quar Um qUil dem prima, sexta ct octaua aliis sunt contata UneS, sed tamen modo et et radu lon e divorso. Sciliceti Iro aquae connubium lubent illime ambiunt; 2 O sa - ore gaudent acido ; 3 o succos vegetabilium Cyaneos rufant; ψ:o aikalinos sales vel cimentis time adpetunt, A ambo

46쪽

g De Acido Nereo.

ambo mitigantur, naturam induentes neutralem, lenem, et haud raro crystallisationi pronam; fro varias soluunt terras, itidemque 6:O quaedam metalla ; o aikalinis soluta praecipitant, et 8. O phlogistica haud raro valide attrahunt.

Si aeri fixo, uti decet, rite collecto et depurato β. I o memoratarum proprietatum singulae competere reperiantur, de acida eiusdem natura vix vllum amplius dubitaturum spero. Ordine igitur memorata eXaminemus momenta. . IV. Acqua aerata.

Lagena QR sig. 3. fluido elastico purissimo g.

II.) impleta, in loco , ubi hydrargyrus thermonae tri parum supra congelationis punctum eleuatur, Ori- scio haereat infra aquam, ope ponderis adfixi, adsundum fere vasis demerso, ut presione acceleretur cupula, et sensim aqua surgere reperietur, Vsquedum VIII, X, XIs pluribusue horis, pro ratione Capa citatis, lagenam impleuerit, nam virtusque connubio elater aeris fixi perfecte coercetur. Si denuo fluidi elasti ei portio eidem immittitur, aqua dein parum vel nihil cleuatur. ' In calore Φ s circiter graduum' paullo maius volumen absorbet eo, quod ipsa occupat aqua: ad gradum vero Φ IO X aequato, et in temperie adhuc calidiore eo minus, quo altius tenetur hyci rargyrus. Persecta quidem ad curatione aegre determinari potest quantitas saturationi necessaria, quum elastica aura praegnans gravior

47쪽

linior fael a paullum subsideat et leuiori vasis aquael Iocum relinquat, similiter ac cum 'aliis salinis solii litionibus, lagenae QR immissis, accidit Aliis quo i que modis haec unio perfici potest, immo paucistiano mentis, clum quaslando massa diuisa plura prae- ibet contactus puncta, sed de hisce alibi fusius

ideoque iam simplicissimum tantum memoraui. Gravitatem specificam aquae ad satietatem VS ltae hi aeratae sit venia nouo vocabulo) reperi res pediali estillationis circiter vii I OCIS ad I, O OO, thermo me o gradum Η- a monstrante. Facile igitur coeunt aqua et subtilissima aura, de qua agitur, cum vero haec sit perquam volatilis, in ibero aere, qua magnam partem iterum avolat, idnue citius, in ratione incalescentis mastae; interim amen quo minuitu P magis, eo retinetur residuum sertinacius, adeo ut semihorae cocti mem postulent timae reliquiae. Congelatio eamdem promte et enitus secer nit. Antii a pneumatica ex aequali aquae de si illatae olumine, altero simplici, altero aerato, bullas qui- ill em extrahit, iii agna tamen obser natur differentia ritum acidi se rei hoc modo avolet portio, quod

tiam postea gustando facile percipitur sapore fatuo, Minus acidulo et titillante.

48쪽

Ait ut sapore gaudet acido.

Cum haec sura elasticum reserat vaporem per se

aegre degustari potest, saltim vix disti ruste; si vero

aquae uniatur, quae ipsa sapore caret, hoc vinculo cumulatus et minus volatilis linguae sensum facile ad. scit debili, sed grata et titillante aciditate. Est haec genuinus aquarum minerali uim frigidarum spiritus, quae sine lubio acidulis nomen dedit, et mediante quo, additis praeterea iusta proportione salibus convenientibus, Se iteranas, Spadanas et Pyrnion tanas perfecte imitari licet, qualibus octavo iam anno utor, cum insigni sanitatis emolumento. Est vero notatu dignissimum, aquam adeo sei. sidam, ut paucis tantum caloris gradibus congelationem superet, aere fixo saturatam, vix sensibilem prodere saporem, ast si in loco - - is vel φ ao graduum temperiei per viat ni alterumue relinquatur horae qua di antem, pungentem sensim 'gratamque si iam euoluero aciditatem. Nec phaenomeni ratio est obscura, quippe quae salium neutralium et mediorum indole sufficienter illustratur. Quo nimirum cohaerent arctius duo principia, eo debit tori sapore praedita reperitur unio, contra vero in lingua eo esticaciori, quo laxior eo mi indem nexus. Cum iam in nostro casu frigus vincula constringat, calor autem laxet, hinc facilis emanat explicatio. Ceterum athalini sales vividum illum non tantum celerrime sedant saporem, sed citam vapidum

substituunt, quod quidem haud dissiculter intelligi-

49쪽

Mi tr. si caustici qui ct continent, la. e. alhalini aere fixo non dum satiati VI l . Quod autem plene aerati, debiliori licet gradu, idem ei liciant, iii cea qua potentius auram illam attralii et quasi cumulati polle innuere viae tua , nam , acidorum mineralium paucae a uitulae pristinam restituunt gratiam, aikalinos sales adgrediendo, cortinaque e X pelleiado liuidum et allicum, quod ab ambiente aqua mox iterum

absorbetur.

g. VI.'Ai, saeus in sar acidi debilis reagit. Quem linguae imprimit sensum aliis quoque prodit signis. Si aqua lagenae QR heliotropio ita fuerit

tincla, ut perfecte caerulea appareat, acre fixo enatante, qui quinquagesimae circiter capacitatis parti convenit, luculenter rus escit. Saturata lieliotropi itinctura alias vio tacea est, . sed quantum satis diluta omni privatur i ubedine, et tunc in primis reactionibus es, seruandis maxime est idonea. x Similiter aquae ac ratae pars I tincturae modo. memoratae caeruleae 'O distincte rusat. 'Haec vero si, ac re fixo orta mutatio, in vaso aperto cito Qua nescit, praesertim si calori vcl radiis exponatur solaribus, quod vosatilem scidi operantis innuit indolem. Parva cluidem acidi mineralis pori iuncula rubedinem itidem fugacem c licere videtur Ied ad curatiore examine fillacia denudatur Scilicet

.alhalinis scatet materiis, quibus praeparatus fuit suc- cus helio uopii: hae addito acido minerali idem ar- ripiunt et suum vicistini liquori immiscent oerem

50쪽

si xum, quo evaporato omnis simul perit rubedo. Ponamus iam alliatinum pr aesens ad saturationem requirere quantitatem vi adhibiti acidi, hinc patet decies addi posJe, antequam suam acceperit mensuram, totiesque rubedinem prouocari volatilem, hac vero tandem completa, quod dein instillatur, rubedinem vel constantem esticit, vel etiam colorem caeruleum succos liue destruit. Hinc igitur rubedinem fugacem aeri fixo, non acido minerali adscribendam esse elucet.

Syrupi violarum et aliorum succorum caeruleorum, quos hunc usque tentaui, colorem rufa re nequit aer fixus. Est nimirum heliotropii tinctura Omnium notarum acidis maxime obsequiosa, quae

i itur aliis prodi nequeunt debilistima vestigia, hac i

s ac te deteguntur. Praeterea omnium acidorum non cadem vis est et efficacia: scetum destillatum syrupum quidem violarum rufat, papyrum Vero cyaneam sacchari conis i ii uoluendis inseruientem , mutare non valet, et indicus color ne quidem con- centratissimo cedit acido vitriolico. Quamuis igitur lnon nisi heliotropium vincere possit aer saeus, hinc ita men nihil contra veram eiusdem aciditatem concludere licet, virtutis tantum gradu reliquis inferiorem; hinc potius contra conficitur, eiusdem indo- ilem peregrino minime adscribendam esse acido quippe quod ita post et accumulari, ut tandem fr- imiores etiam colores caeruleos mutare valeret. iPraeterea notatu dignum est, aquam aeratam, omni peregrino liberatam acido, l)apyri, heliotro- lipio caeruleae, colorem vix mutare, licet tincturam